Ɛkamaka Jehowa l’otema ayɛ tshɛ
“Wane wateyaka lukumbu laye, watukekamaka.”—OSAMBU 9:10.
1, 2. Lo diangɔ diakɔna di’anyanya diayaɛkɛ anto dia nyanga ekokelo?
SUNGANAKA ɛlɔ kɛnɛ dia sho nyanga onto kana ɛngɔ kɛmɔtshi katokokɛ lam’ele diangɔ efula nyangaka dia nanya ɔngɛnɔngɛnɔ aso. Anto amɔtshi fɔnyaka dia wayonga l’ekokelo lo nshi yayaye naka vɔ monga la falanga efula, koko lo mɛtɛ, falanga hasha eshamelo ka shikaa. Bible mbutaka ɔnɛ: “One latekamaka l’ongonyi andi, ayoko.” (Tukedi 11:28) Anto akina mbidjaka elongamelo kawɔ le ɛnɔmbɔdi w’ana w’anto, koko kânga ɛnɔmbɔdi woleki tshɛ ɛlɔlɔ salaka munga. Ndo l’ekomelo vɔ tshɛ ndjovɔka. Bible tolakaka la lomba tshɛ ɔnɛ: “Tanyekamaki ana wa khumi ya dikanga, kuyanga le untu laheyi nyushimbela.” (Osambu 146:3) Ɛtɛkɛta wakasambiyama ɛsɔ tolakaka nto di’aha sho ndjaɛkɛ lo welo aso shamɛ. Sho lawɔ tekɔ ‘ana w’anto.’
2 Omvutshi Isaya akânya ɛnɔmbɔdi wa wodja w’Isariyɛlɛ wa lo nshi yande nɛ dia vɔ wakayaɛkɛka lo “edjaselu ka kashi.” (Isaya 28:15-17) Dia vɔ nyanga ekokelo, vɔ wakadje toseke ta pɔlitikɛ vɔ la wedja wakasukana la wɔ. Toseke tɔsɔ komonga ta mɛtɛ, tɔ taki toseke ta kashi. Yoho yakɔ yamɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ efula wekɔ lo mbidja toseke vɔ l’ewandji wa pɔlitikɛ. Toseke tɔsɔ lawɔ ayɛnyama dia tekɔ toseke ta “kashi.” (Enyelo 17:16, 17) Ndoko ekokelo ka mɛtɛ kayoya oma lo toseke tɔsɔ.
Ɛnyɛlɔ ka dimɛna kaki Jashua la Kalɛba
3, 4. Ngande wakatshikitana alapɔlɔ wakasha Jashua la Kalɛba la wɔnɛ wakasha atɔpi akina dikumi?
3 Ko lende ahombaso mbɛlɛ dia nyanga ekokelo na? Le onto akɔ lamɛ lakayaɛkɛ Jashua nde la Kalɛba lo nshi ya Mɔsɛ. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ w’etshungwelo k’Isariyɛlɛ oma l’Edjibito, vɔ wakalɔngɔswama dimɛna dia mbɔtɔ lo Kanana, lo Nkɛtɛ ya Daka. Apami dikumi l’ahende wakatomama oko atɔpi dia tokemba nkɛtɛ, ndo l’ɔkɔngɔ wa nshi 40, vɔ wakakalola dia ndjosha alapɔlɔ. Paka atɔpi ahende ato, Jashua la Kalɛba mbakasha alapɔlɔ wa dimɛna ɔnɛ ase Isariyɛlɛ wayotondoya dia mbɔsa wodja wa Kanana. Atɔpi akina waketawɔ ɔnɛ wodja akɔ ekɔ wodja wa dimɛna efula, koko vɔ wakate vate: “Antu wudjashi lu kete yako weko akanga a wulu. Esumba awo weko waki, kumbu y’ave tshu. . . Shu hateyi ntsho la ntolo la wudja ako, ne dia vo ntuleka wulu.”—Walelu 13:27, 28, 31.
4 Ase Isariyɛlɛ waketawɔ kɛnɛ kakate atɔpi dikumi ko wakonge la wɔma polo ndo lo vɔ tatɛ ngunɛngunɛ Mɔsɛ. L’ekomelo, Jashua nde la Kalɛba wakate l’eshikikelo tshɛ vate: “Kete yakatatukemba, yeko kete y’ololo efula ndu dimena. Naka [Jehowa] ntongenangenaka, ndi ayutolombola utsha lu kete yako, ayututushayo, kete yuludi too la awele la usanga. Keli dikambu otoi, tanyuhendwelaki [Jehowa], kuyanga mbuka antu wa la kete woma.” (Walelu 14:6-9) Koyanga l’ɔkɔngɔ w’ɛtɛkɛta w’ekeketshelo ɛsɔ, ase Isariyɛlɛ kombetawɔ, ndo etombelo wakonge ko vɔ kombetawɔma dia mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka l’etena kɛsɔ.
5. Lande na kakasha Jashua nde la Kalɛba alapɔlɔ wa dimɛna?
5 Lande na kakasha Jashua la Kalɛba alapɔlɔ wa dimɛna wotshikitanyi la wɔnɛ wa kɔlɔ wakasha atɔpi akina dikumi na? Atɔpi akɔ 12 tshɛ wakɛnyi esomba wa weke ndo wakahikama dimɛna. Ɔnkɔnɛ, atɔpi dikumi kombuta kashi lam’akawate dia Isariyɛlɛ kema la wolo wa nɛndja wodja ɔsɔ. Jashua la Kalɛba lawɔ wakeyaka dikambo sɔ. Koko atɔpi dikumi asɔ wakɔsaka akambo lo yoho ya lo demba, aha lo yoho ya lo nyuma. Koko, Jashua la Kalɛba, wakayaɛkɛ le Jehowa. Vɔ wakɛnyi etsha ande wa nkudu ka mamba l’Edjibito, lo Ndjale ka bela ndo l’ɛse ka Dikona dia Sinai. Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, lam’akandoke tsho akambo asɔ l’atui, Rahaba laki l’osomba wa Jeriko aketawɔ dia mbidja lɔsɛnɔ lande lo wâle dia kokɛ ekambi waki Jehowa! (Jashua 2:1-24; 6:22-25) Lam’ele Jashua la Kalɛba wakɛnyi la washo awɔ kɛnɛ kakasale Jehowa, vɔ waki l’eshikikelo tshɛ ɔnɛ Nzambi ayotetemala ndwɛla ekambi ande ta. Ɛnɔnyi akumi anɛi l’ɔkɔngɔ, vɔ wakɛnyi ohomba wa ndjaɛkɛ kawɔ le Jehowa etena kakɔtɔ l’ɔlɔnga l’oyoyo l’ana w’ase Isariyɛlɛ lo Kanana ndo kakawalɛndja wodja oma l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Jashua.
Ɔkɔkɔ wahombaso ndjaɛkɛ tshɛ le Jehowa
6. Lande na kahomana Akristo l’ehemba ɛlɔ kɛnɛ, ndo lende ahombawɔ kondja ekimanyielo?
6 Lo ‘tena nɛ dia pâ ndo dia wolo mbikikɛ,’ sho lawɔ tekɔ lo ndɔshana l’atunyi wotoleki wolo la fwa oko woho waki ase Isariyɛlɛ. (2 Timote 3:1) Tekɔ lo pomana l’ehemba wendana la lɔkɛwɔ, wa lo nyuma, ndo mbala mɔtshi ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa lo demba. La wolo aso hita, hatotokoka shika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya ta kɔlɔ tɔsɔ, nɛ dia tɔ ndja oma le onto lotoleki wolo la fwa, Satana Diabolo. (Efeso 6:12; 1 Joani 5:19) Lâsɔ lende ahombaso kondja ekimanyielo? Lo dɔmbɛlɔ diakandalɔmbɛ Jehowa, onto ɔmɔtshi laki la kɔlamelo lo nshi y’edjedja akate ate: “Wane wateyaka lukumbu laye, watukekamaka.” (Osambu 9:10) Naka sho mɛtɛ mbeyaka Jehowa ndo nshihodiaka kitshimudi ya lokombo lande, kete tayoyaɛkɛ le nde oko woho wakayaɛkɛ Jashua la Kalɛba.—Joani 17:3.
7, 8. (a) Ngande watosha diangɔ diakatongama ɛkɔkɔ wa mɛtɛ wa ndjaɛkɛ le Jehowa? (b) Ɛkɔkɔ akɔna washa Bible wa ndjaɛkɛ le Jehowa?
7 Lande na kahombaso ndjaɛkɛ le Jehowa? Jashua la Kalɛba wakayaɛkɛ le Jehowa nɛ dia vɔ wakɛnyi tolembetelo ta nkudu kande. Sho lawɔ tekɔ lo mɛna tolembetelo ta nkudu kande. Tɔshi ɛnyɛlɔ k’elimu waki Jehowa w’etongelo, mbidja ndo andja w’otondo kamɛ ndo miliyɔ la miliyɔ y’elui wa tɔɔtɔ welɛwɔ waa galaxies. Welo wa mamba wɛnama la washo walɔmbɔla Jehowa mɛnyaka dia nde ekɔ mɛtɛ Nkanga Nkudu Tshɛ. Lam’endaso diangɔ dia diambo diakandatonge, sho sangaka lolimi la Jɔbɔ ɔnɛ lakate lo dikambo dia Jehowa ate: “Akona eya mbushimba? Akona ukuki mbumbula ati: Katshaye na?” (Jobo 9:12) Lo mɛtɛ, naka Jehowa ekɔ la so wedi, kete ndooko onto lahombaso mboka wɔma l’andja w’otondo.—Romo 8:31.
8 Tende nto Ɔtɛkɛta wa Jehowa, mbut’ate Bible. Ɛtɛkɔ kahome ka lomba laki Nzambi kɛsɔ kekɔ la nkudu efula ka tokimanyiya dia sho tshika ditshelo dia kɔlɔ ko mbɔtɔnganyiya nsɛnɔ yaso la lolango laki Jehowa. (Heberu 4:12) Oma l’ekimanyielo ka Bible mamboteya lokombo laki Jehowa ndo kitshimudi yalɔ. (Etumbelu 3:14) Tambeya dia Jehowa koka ndjala kɛnɛ tshɛ kalangande ndjala dia kotsha asangwelo ande ɛnyɛlɔ nde koka ndjala Papa ka ngandji, Shushi yele la losembwe, Ombidji w’etshumba lo ata. Ndo sho mɛnaka woho wakotshama ɔtɛkɛta ande. Etena kekaso Ɔtɛkɛta wa Nzambi, sho tshutshuyamaka dia mbuta oko omembi w’esambo lakate ate: “Dimi latekamaka lu diui diaye.”—Osambu 119:42; Isaya 40:8.
9. Ngande wakeketsha olambo wa tshungo ndo eolwelo ka Yeso wɛkamu aso le Jehowa?
9 Yɛdikɔ yakɔshi Nzambi y’olambo wa tshungo ekɔ ɔkɔkɔ okina wa ndjaɛkɛ le Jehowa. (Mateu 20:28) Ekɔ mɛtɛ diambo efula woho wakatome Nzambi Ɔnande dia ndjovɔ oko tshungo dikambo diaso! Ndo tshungo ekɔ mɛtɛ la nkudu k’efula. Vɔ nyimanyiyaka pɛkato y’anto tshɛ wayatshumoya ndo wayaɛkɛ le Jehowa l’otema ɔtɔi. (Joani 3:16; Heberu 6:10; 1 Joani 4:16, 19) Aki ohomba wa Yeso mbolɔ oma lo nyɔi di’olambo wa tshungo kimɔma. Dihindo sɔ diakashikikɛma oma le nkama y’anto wakadiɛnyi la washo awɔ ekɔ ɔkɔkɔ okina watotshutshuya dia ndjaɛkɛ le Jehowa. Diɔ toshikikɛka ɔnɛ elongamelo kaso kayokotshama.—Etsha 17:31; Romo 5:5; 1 Koreto 15:3-8.
10. Naa ɛkɔkɔ wele laso shamɛ wa ndjaɛkɛ le Jehowa?
10 Ɔsɔ ekɔ tsho ɛkɔkɔ ɛmɔtshi wakokaso ndo wahombaso ndjaɛkɛ tshɛ le Jehowa. Ekɔ nto ɛkɔkɔ ekina efula watotshutshuya dia ndjaɛkɛ le Jehowa, ɛmɔtshi l’atei awɔ ekɔ kɛnɛ kakatɛnyi shamɛ. Ɛnyɛlɔ, mbala la mbala sho tshɛ pomanaka l’ekakatanu lo nsɛnɔ yaso. Etena kayangaso ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Jehowa dia sho kandola ekakatanu akɔ, sho mɛnaka di’ɛlɔmbwɛlɔ kande kekɔ dimɛna efula. (Jakoba 1:5-8) Lo yɛdikɔ yayotoleka ndjaɛkɛ le Jehowa lo lɔsɛnɔ laso la lushi la lushi ndo yayotɛnaka etombelo wa ndjaɛkɛ kaso, mbayotoleka ndjaɛkɛ tshɛ le nde.
Davidi akayaɛkɛ le Jehowa
11. La ntondo k’ekakatanu akɔna wakayaɛkɛ Davidi le Jehowa?
11 Davidi dia l’Isariyɛlɛ w’edjedja aki onto ɔmɔtshi lakayaɛkɛ le Jehowa. Nkumekanga Saulo akanɛ Davidi dia mbôdiaka ndo alembe waki la wolo wa mamba w’ase Filistiya wakayangaka dia mbɔsa wodja w’Isariyɛlɛ. Koko nde kondjakema ndo akalɛndja alembe w’ase Filistiya. Lande na? Davidi ndamɛ akalembetshiya ate: “[Jehowa] keli usasi ami la panda kami, akona ukami woma? [Jehowa] kele osuko a lumu lami, akona ukami woma?” (Osambu 27:1) Sho lawɔ tayodja otshumba naka sho ndjaɛkɛ le Jehowa.
12, 13. Ngande wakɛnya Davidi dia sho pombaka ndjaɛkɛ le Jehowa oyadi kânga atunyi aso wayokamba la nemi yawɔ oko tɔɔmbɔ dia tɔlɔsha?
12 Lo diaaso dimɔtshi Davidi akalɔmbɛ ate: “[Nzambi] li, umbukeli lam’akhumami akhumu. Unamaki uma lu woma w’atunyi. Umbisheki uma lu tuseki t’antu wa kolo, ee, uma lu lundju l’ului w’antu wa kolo. Umbisheki uma le waku watoketemolaka nimi yawo uku yombo ya ta, watukaka aui awo wa lolengo uku pitu, dia vo ntsheta untu ololo lu usheshe. Vo watuwukaka pitu yako shashimuya, aha la woma.” (Osambu 64:1-4) Hateye mɛtɛ kɛnɛ kakatshutshuya Davidi dia funda ɛtɛkɛta ɛsɔ. Koko sho mbeyaka di’ɛlɔ kɛnɛ atunyi wekɔ lo ‘kɛtɛmɔla nemi yawɔ’ lo kamba l’ɛtɛkɛta oko yɔɔmbɔ ya ta. Vɔ ‘tshetaka’ Akristo waha l’onongo, lo kamba l’ɛtɛkɛta kana efundelo oko “pitu” dia nanya lokumu laso. Kakɔna kayotomba naka sho ndjaɛkɛ tshɛ le Jehowa na?
13 Davidi akate ate: ‘Nzambi ayâtsheta dikuwa, vɔ wayohomɔ la shashimoya, ndo wekɔ lo nyotakanya. Koko lolimi lawɔ mbâkadimwɛka vamɛ. . . . Anto w’ɔlɔlɔ wayɔngɛnangɛna le Jehowa ndo wayoyaɛkɛ mɛtɛ le nde.’ (Osambu 64:7-10) Eelo, kânga mbakɛtɛmɔla atunyi nemi yawɔ dia tɛkɛta kɔlɔ lo lokombo laso, ‘kɛnɛ katɛkɛtawɔ lo lokombo laso ‘mbâkadimwɛka vamɛ.’ Jehowa kadimolaka ngala dia wanɛ wawɛkama ngɛnangɛna.
Hɛzɛkiya aki la shadiya ya ndjaɛkɛ le Jehowa
14. (a) La ntondo ka wâle akɔna wakayaɛkɛ Hɛzɛkiya le Jehowa? (b) Ngande wakɛnya Hɛzɛkiya dia nde kombetawɔ akambo wa kashi w’ase Asuriya?
14 Nkumekanga Hɛzɛkiya aki onto okina lakakondja etombelo w’amɛna lo woho wakandayaɛkɛ le Jehowa. Lo nshi y’ɛlɔmbwɛlɔ kaki Hɛzɛkiya, alembe waki la wolo efula w’ase Asuriya wakaye dia ndjolanya Jerusalɛma. Alembe asɔ wakalɛndja wedja ekina efula. Alembe asɔ wakashile nɛndja ndo esomba wa la Juda, onyake Jerusalɛma, ndo Senakɛribɛ akasɛmaka dia nde ayɔlɛndja ndo osomba wa Jerusalɛma. Lo tshimbo ya Rabashakɛ, Senakɛribɛ akate hwe ate ndooko ohomba wa ndjaɛkɛ l’Edjibitu dia nyanga ekimanyielo. Ndo oma lâsɔ nde akatɛ Hɛzɛkiya ate: “Tetawoke dia [Nzambi] kaye, [k]atuyekamaka, nkudimbiya ati: Jerusalema holembiama le khum’ekanga k’Asuriya.” (Isaya 37:10) Koko, Hɛzɛkiya akeyaka dia Jehowa hatowoka ɔkɔngɔ. Ɔnkɔnɛ, nde akalɔmbɛ ate: “[Jehowa] li, we [Nzambi k]asu, utushimbeli kakiane uma l’anya wa Senakeribe, dia waulelu tshe weyi vati: We, weme keli [Nzambi].” (Isaya 37:20) Jehowa akoke dɔmbɛlɔ diaki Hɛzɛkiya. L’otsho wamɛ, ondjelo ɔtɔi akadiake asɔlayi w’ase Asuriya 185 000. Jerusalɛma konanyema ndo Senakɛribɛ akanya ekolo oma lo wodja wa Juda. Anto tshɛ wakoke dikambo sɔ wakeye woke woke waki Jehowa.
15. Kakɔna kayotokimanyiya dia sho ndjalɔngɔsɔla woho wa ntondoya oseka dikambo tshɛ diakoka tokomɛ l’andja watengengɔ akambo ɔnɛ na?
15 Ɛlɔ kɛnɛ oko Hɛzɛkiya sho lawɔ tekɔ lo ndɔ ta. Koko ta dialɔso diekɔ dia lo nyuma. Koko, oko weso andɔshi wa ta dia lo nyuma, sho pombaka monga l’akoka wele ohomba di’aha ndanyema lo nyuma. Sho pombaka tendji ta diakɔ la ntondo ndo ndjalɔngɔsɔla shamɛ woho wa sho dilɛndja. (Efeso 6:11, 12, 17) L’andja ɔnɛ watengengɔ akambo, awui koka tshikitana lo kamula ka sso. Ta dimɔtshi koka tomba lo shashimoya. Wedja woketawɔka nshi tshɛ di’ɛtɛmwɛlɔ monga efula lo wodja koka tshikitanya akambo. Koko l’ɛnyɛlɔ kaki Hɛzɛkiya, paka lo sho ndjalɔngɔsɔla la ntondo dia ndjaɛkɛ tshɛ le Jehowa mbayotonga suke dia ntondoya kɛnɛ tshɛ kakoka tokomɛ.
Ndjaɛkɛ le Jehowa kɛdikɛdi na?
16, 17. Ngande wɛnyaso dia sho ndjaɛkɛka le Jehowa?
16 Ndjaɛkɛ le Jehowa kema tsho dikambo dia memba oko lembo. Dikambo sɔ pombaka ndja oma k’ɛse otema ndo diɔ mɛnamaka oma l’etsha aso. Naka sho ndjaɛkɛ le Jehowa kete tayoyaɛkɛ tshɛ l’Ɔtɛkɛta ande, Bible. Tayadiaka ɔtɛkɛta akɔ lushi la lushi, tayokanaka yimba l’awui w’oma lɔkɔ ndo tayetawɔ dia vɔ nɔmbɔla nsɛnɔ yaso. (Osambu 119:105) Ndjaɛkɛ le Jehowa nɔmbaka nto dia ndjaɛkɛ lo wolo wa nyuma kande k’ekila. L’ekimanyielo ka nyuma k’ekila, sho koka ntɔ elowa wangɛnyangɛnya Jehowa, ndo sho koka tshikitanya mbekelo ya kɔlɔ yakonɛma wolo. (1 Koreto 6:11; Ngalatiya 5:22-24) Ɔnkɔnɛ, l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila, anto amɔtshi wakonge l’akoka wa tshika nnɔ mfɔka kana dinɔnɔ dia wolo. Akina wakatshike yoho ya lɔsɛnɔ ya mindo. Eelo, naka sho ndjaɛkɛ le Jehowa, kete tayosalaka akambo lo ndjela wolo w’oma le nde koko aha wakiso hita.—Efeso 3:14-18.
17 Ndo nto, ndjaɛkɛ le Jehowa, nembetshiyaka ndjaɛkɛ le anto wasɔnande. Ɛnyɛlɔ, Jehowa akalɔngɔsɔla di’‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’ kokɛka wahɔ wa Diolelo lanɛ la nkɛtɛ. (Mateu 24:45-47) Lam’ele sho ndjaɛkɛka le Jehowa, sho hatoyange dia sala akambo lo yoho yaso shamɛ, ndo hatɔnyɔla ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo wakasɔnama ɔsɔ. Ndo nto, dikumanyi diekɔ lo kamba lo tshumanelo di’Akristo ndo lo ndjela kɛnɛ kakate ɔpɔstɔlɔ Paulo, nyuma k’ekila mbasɔna dikumanyi sɔ. (Etsha 20:28) Lo kitanyiya tɛdikɔ tɔsa dikumanyi l’etshumanelo, sho mɛnyaka nto dia sho ndjaɛkɛka le Jehowa.—Heberu 13:17.
Toyele ɛnyɛlɔ kaki Paulo
18. Ngande wayela Akristo ɛlɔ kɛnɛ ɛnyɛlɔ kaki Paulo ndo lende ahawayaɛkɛ?
18 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akahomana l’ehemba efula l’olimu ande oko wahomanaso lawɔ. Lo nshi yande, wakalanyaka lokumu la Lokristo le ewandji wa lɛɛta, ndo mbala mɔtshi, nde akasalaka la wolo dia mɛnya kashi k’akambo asɔ kana di’olimu w’esambishelo shikikɛma laka lɛɛta. (Etsha 28:19-22; Filipi 1:7) Ɛlɔ kɛnɛ Akristo wekɔ lo ndjela ɛnyɛlɔ kande. L’ahole wakoka, sho kimanyiyaka anto akina dia vɔ mbeya kɛnɛ kalembetshiya olimu aso lo kamba la kɛnɛ tshɛ kakokaso kamba latɔ dia sala dikambo sɔ. Ndo sho salaka woho wa mamɛ ndo wa shikikɛ lokumu l’ɔlɔlɔ laka lɛɛta. Koko, sho hatoyaɛkɛ tshɛ lo welo wasalaso ɛsɔ nɛ dia sho hatɔshi ɔnɛ otondoyelo kana ɔkwɛlɔ w’olimu aso nemanɛka l’etshumba wadjaso laka lɛɛta kana la woho watɛkɛta anto dimɛna lo lokombo laso. Sho ndjaɛkɛka le Jehowa. Sho mbohɔka ekeketshelo kakandasha ase Isariyɛlɛ w’edjedja ate: “Tshikima nyambunya ukandukandu, nyambombekama, mbayunyukundja wulu.”—Isaya 30:15.
19. Etena kakawahomana l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ, ngande wakɛnyama dia woho wakayaɛkɛ anangɛso le Jehowa komonga anyanya?
19 Tena dimɔtshi lo nshi yaso nyɛ, wakashimbe olimu aso lo Erɔpɛ wa l’Ehotwelo ndo wa lo Edjelo ka wonya, lo wedja ɛmɔtshi wa l’Asiya ndo wa l’Afrikɛ kamɛ ndo lo wedja wa l’Amɛrikɛ wa lo Sidɛ ndo wa lo Nɔrdɛ. Onde kɛsɔ nangaka mɛnya dia takayaɛkɛ le Jehowa anyanya? Ndooko. Kânga mbele nde aketawɔ di’ekambi ande mpɛnyahɛnyama wolo l’ɔkɔkɔ wakandɛnyi ate kokaka, la ngandji tshɛ Jehowa akakeketsha wanɛ wakahɛnyahɛnyama asɔ. Lo tena di’ɛhɛnyɔhɛnyɔ sɔ, Akristo efula wakakome anto wele la mbetawɔ k’oshika ndo wayaɛkɛ tshɛ le Nzambi.
20. L’akambo akɔna wahatakokaki pondjo shisha lomange laso oyadi kânga sho kokondjaka lotshungɔ oma le lɛɛta?
20 Lo wedi okina, lo wedja efula tambeyama le lɛɛta oko ɔtɛmwɛlɔ, ndo mbala mɔtshi ase tita nsango tɛkɛtaka dimɛna lo dikambo diaso. Sho ngɛnangɛnaka dikambo sɔ ndo tekɔ lo mbeya dia lotshungɔ lele laso oma le lɛɛta la kamba olimu aso kimanyiyaka di’asangwelo waki Jehowa kotshama. Oma l’ɛtshɔkɔ ɛsɔ, sho kambaka la lotshungɔ la woke lele laso lɔsɔ aha dia ndjayangɛ wahɔ aso hita, koko dia kambɛ Jehowa lo sɛkɛ ndo lo yoho yoleki tshɛ. Koko, sho hatokokaki pondjo shisha lomange lakiso kana kitshakitsha olimu aso w’esambishelo kana yoho kina y’olimu wakambɛso Jehowa l’oyango w’ɔnɛ kele ewandji watandole kana watɛkɛtɛ dimɛna lo lokombo laso. Sho tekɔ anto wele l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Mɛsiya ndo tamboshikikala dimɛna lo wedi wa lowandji laki Jehowa. Elongamelo kaso kema ka lo dikongɛ nɛ di’akambo, koko ka l’andja w’oyoyo, lɛnɛ ayonga Diolelo dia l’olongo dia Mɛsiya tshɔi ya lowandji layɔlɔmbɔla nkɛtɛ k’otondo. Oyadi kânga bɔmbɛ, aviɔ wa ta kana bɔmbɛ atomikɛ, ndooko dikambo diayokoka sutshasutsha lowandji lɔsɔ kana lilanya. Lowandji lɔsɔ halokoke nɛndjama ndo lɔ layosala kɛnɛ kakasangoya Jehowa.—Danyele 2:44; Heberu 12:28; Enyelo 6:2.
21. Yoho yakɔna ya lɔsɛnɔ yambotɔsa yɛdikɔ dia ndjela?
21 Paulo akate ate: “Keli shu kema l’atei a wane watsho ekongokongo edja ndu l’eshishwelu, keli teko l’atei a wane weli la mbetawo ka nshimbela nyumu yawo.” (Heberu 10:39) Nyɛsɔ sho tshɛ totetemale kambɛ Jehowa polo l’ekomelo. Tekɔ l’ɔkɔkɔ wa mɛtɛ wa ndjaɛkɛ tshɛ le Jehowa kakianɛ ndo pondjo pondjo.—Osambu 37:3; 125:1.
Kakɔna Kamboyeka?
• Lande na kakasha Jashua la Kalɛba alapɔlɔ wa dimɛna?
• Naa ɛkɔkɔ ɛmɔtshi watotshutshuya dia ndjaɛkɛ tshɛ le Jehowa?
• Ndjaɛkɛ le Jehowa kɛdikɛdi na?
• Oko wayaɛkɛso le Jehowa, lo wedi akɔna wambotɔsa yɛdikɔ dia monga?
[Osato wa lo lɛkɛ 28]
Lande na kakasha Jashua nde la Kalɛba alapɔlɔ wa dimɛna?
[Esato wa lo lɛkɛ 29]
Diangɔ diakatongama mbishaka ɔkɔkɔ wa shikaa wa ndjaɛkɛ le Jehowa
[Efundelo wɛnya kanga]
Esato akɔ esato tshɛ: Courtesy of Anglo-Australian Observatory, fɔtɔ kakɔsama oma le David Malin
[Osato wa lo lɛkɛ 31]
Ndjaɛkɛ le Jehowa nembetshiyaka nto ndjaɛkɛ le anto wasɔnande