Onde Jehowa mbidjaka yimba lo kɛnɛ keyɛ lo sala?
NGANDE wayoyokadimola lo wombola ɔsɔ? Anto efula koka mbuta ɔnɛ: ‘Dimi mbetawɔka dia Nzambi akɛnyi akambo wakasale anto wele oko Mɔsɛ, Ngidiyɔna, ndo Davidi, koko dimi haletawɔ dia Nzambi koka mbidja yimba l’oseka dikambo tshɛ diakokami sala. Dimi mɛtɛ bu oko Mɔsɛ, Ngidiyɔna kana Davidi.’
Ekɔ mɛtɛ di’apami amɔtshi wa kɔlamelo wa lo nshi yakafundamaka Bible wakasale akambo wa mbetawɔ wa diambo efula. Vɔ ‘wakalɛndja waolelo, wakadihe enyɔ wa tambwɛ, vɔ konongola la dja ya wolo, ndo wakahande mpɛmɔ ka yɔɔmbɔ.’ (Heberu 11:33, 34) Koko, akina wakɛnya mbetawɔ kawɔ lo toho tele aha ta diambo, kele Bible toshikikɛka dia Nzambi akɛnyi akambo wa mbetawɔ wakawasale vɔ lawɔ. Dia mɛnya dikambo sɔ, tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kele l’Afundelo kaki olami ɔmɔtshi wa dongalonga, omvutshi ɔmɔtshi, ndo kaki wadi aki odo ɔmɔtshi.
Olami ɔmɔtshi wa dongalonga ambolambola olambo
Kakɔna kohɔyɛ lo dikambo diaki Abɛlɛ, ɔnaki Adama l’Eva la hende na? Ondo wɛ mbohɔka dia wakodiake lodiaka, dikambo diakoka komɛ amɔtshi l’atei aso. Koko ekɔ ɔkɔkɔ okina wakadje Nzambi yimba yande ntondo le Abɛlɛ.
Lushi lɔmɔtshi, Abɛlɛ akasɔnɛ nyama mɔtshi yoleki amɛna l’atei wa dongalonga diande ko akalambola Nzambi olambo. Olambo ande koka mbɔsama ɛlɔ kɛnɛ oko olambo wa tshitshɛ, koko Jehowa akadje yimba lɔkɔ ndo akɛnya woho wakandetawɔ olambo akɔ. Koko, Jehowa kokomɛ lasɔ ato. Suke l’ɛnɔnyi nunu nɛi l’ɔkɔngɔ, Jehowa akatshutshuya Paulo dia nde funda akambo wendana l’olambo w’Abɛlɛ lo dibuku dia Heberu. Kânga l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula, Nzambi kombohɛ olambo wa tshitshɛ ɔsɔ!—Heberu 6:10; 11:4.
Ngande wakɔshi Abɛlɛ yɛdikɔ lo kɛnɛ kendana la woho w’olambo wakandahombe nambola? Bible hatɛkɛta dikambo sɔ, koko mbokɛmaka dia nde akakane yimba dimɛna lo dikambo sɔ. Nde aki olami wa dongalonga, lâsɔ, aha la tâmu nde akalambola nyama mɔtshi y’oma l’atei wa dongalonga diande. Tolembete dia nde akasɔnɛ nyama yoleki amɛna, mbut’ate ‘nyama ya wata.’ (Etatelu 4:4) Ondo nde akakane nto yimba l’ɛtɛkɛta wakatɛ Jehowa olui l’ekambɔ k’Ɛdɛna ate: ‘Dimi layodja lohetsho lam’asayɛ la womoto ndo lam’asa lɔtɔngɔ layɛ la lɔtɔngɔ lande. Nde ayokominola l’ɔtɛ ndo wɛ ayowolumata lo tshindji.’ (Etatelu 3:15; Enyelo 12:9) Kânga mbakinde kombeyaka akɔna ele ‘womoto’ ndo ‘lɔtɔngɔ’ lande, ondo Abɛlɛ akeye dia ‘olumatamelo w’etshindji’ ka lɔtɔngɔ la womoto akahombe nɔmba dia dikila tshulwama. Nde akashikikɛ mɛtɛ dia ɛkɛndakɛnda mbele ɛngɔ koleki dimɛna kakandahombe nambola. Kɛnɛ koleki ohomba ele, olambo wakandalambola waki mɛtɛ olambo wa dimɛna efula.
L’ɛnyɛlɔ k’Abɛlɛ, Akristo wekɔ lo nambola Nzambi elambo ɛlɔ kɛnɛ. Vɔ hawolambola nondo dia nyama ya dongalonga diawɔ, koko ‘olambo wa lotombo, mbut’ate elowa w’oma l’ɛlɔmɔ aso wewoya lokombo la Nzambi lo sɛkɛ.’ (Heberu 13:15) Ɛlɔmɔ aso salaka dikambo sɔ etena kewoyaso anto akina akambo wendana la mbetawɔ kaso.
Onde wɛ nangaka di’olambo ayɛ wa lotombo nyomoleka monga dimɛna? Lâsɔ, dja yimba dimɛna l’ehomba w’anto wele l’ɛtshi kanyu ka nkɛtɛ. Ekiyanu akɔna wele lawɔ? Akambo akɔna walekawɔ ndjasha lɔkɔ? Losango l’oma lo Bible la woho akɔna lakoka mbangɛnyangɛnya? Mbala tshɛ kasambishayɛ, sɛdingola dimɛna woho wakayasawodi l’anto l’oyango wa nyomoleka nɔngɔsɔla esambishelo kayɛ. Ndo etena katɛkɛtayɛ akambo wendana la Jehowa, tɛkɛtawɔ l’eshikikelo tshɛ ndo l’otema ɔtɔi. Etɛ olambo ayɛ mɛtɛ ‘olambo wa lotombo.’
Omvutshi ɔmɔtshi ambosambisha anto wele la wendjudi
Tɔtɛkɛtɛ kakianɛ dikambo diaki omvutshi Ɛnɔka. Ondo ndamɛ oto mbaki Ɔmɛnyi wa Jehowa Nzambi lo nshi yakandasɛnaka. Onde wɛ ekɔ oko Ɛnɔka, mbut’ate wɛmɛ oto mbele onto lakambɛ Jehowa la kɔlamelo lo nkumbo kanyu? Onde la kalasa kanyu kana lo dihole di’olimu wɛmɛ oto mbele onto lakitanyiya atɔndɔ wa lo Bible? Naka ngasɔ mbediɔ, kete wɛ mbeyaka pomana l’ɔlɔshamelo. Angɛnyi, ewotɔ, asekayɛ wa la kalasa kana wa l’olimu mbeyaka kotshutshuya dia wɛ mɔnyɔla ɛlɛmbɛ waki Nzambi. Vɔ mbeyaka kotɛ vate: “Ndoko onto layeya kɛnɛ kasalayɛ, sho hatototɛ ndoko onto.” Vɔ mbeyaka tɛtɛɛ lo kotɛ vate lam’ele Nzambi hadje yimba lo kɛnɛ kasalaso, lâsɔ ayonga dui di’enginya ndjakiyanya dia kitanyiya ɛlɛmbɛ wa lo Bible wendana la lɔkɛwɔ. Lam’ele vɔ hawɔngɛnangɛna dia mɛna dia wɛ bu la tokanyi tele oko vɔ ndo hasale akambo oko vɔ, vɔ wayosala tshɛ kakokawɔ sala dia kɔkɔsha.
Lo mɛtɛ, ekɔ wolo dia shika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya ta ngasɔ, koko sho koka sala dikambo sɔ. Ohokanyiya dikambo diaki Ɛnɔka laki lɔlɔnga l’esambele oma le Adama. (Jude 14) L’etena kakotɔ Ɛnɔka, anto efula wakayakimɔka l’awui wa mindo. Vɔ wakatondjaka ɛtɛkɛta wa kɔlɔ ndo lɔkɛwɔ lawɔ laki “kolo” efula. (Jude 15) Vɔ wakasalaka akambo woho wasala anto efula ɛlɔ kɛnɛ.
Ngande wakalɔshana Ɛnɔka l’akambo asɔ na? Okadimwelo wa wombola ɔsɔ wekɔ ohomba efula le so ɛlɔ kɛnɛ. Kânga mbele l’etena kɛsɔ Ɛnɔka onto mbaki onto lakatɛmɔlaka Jehowa lanɛ la nkɛtɛ, lo mɛtɛ nde komonga ndamɛ. Ɛnɔka akakɛndakɛndaka la Nzambi.—Etatelu 5:22.
Ɛnɔka akayangaka paka dia ngɛnyangɛnya Nzambi lo lɔsɛnɔ lande l’otondo. Nde akeyaka dia kɛndakɛnda la Nzambi halembetshiya tsho sɛna lɔsɛnɔ la pudipudi kana monga la lɔkɛwɔ la dimɛna. Jehowa akalongamɛka dia nde sambisha. (Jude 14, 15) Anto waki l’ohomba wa vɔ mbaewola ɔnɛ Nzambi ekɔ lo mɛna akambo wa kɔlɔ. Ɛnɔka akatetemala kɛndakɛnda la Nzambi l’edja k’ɛnɔnyi ndekana 300—ɛnɔnyi wele ndoko onto la l’atei aso lambokikɛ edja ngasɔ. Nde akatetemala kɛndakɛnda la Nzambi polo lo nyɔi kande.—Etatelu 5:23, 24.
L’ɛnyɛlɔ k’Ɛnɔka, sho lawɔ takalongola ɔkɛndɛ wa sambisha. (Mateu 24:14) Lâdiko w’esambishelo ka lo luudu la luudu, sho nyangaka dia sambisha ewotɔ aso, wanɛ wakamba laso, ndo asekaso wa la kalasa lokumu l’ɔlɔlɔ. Mbala mɔtshi, sho koka mengenga dia sambisha. Onde wɛ ekɔ l’okakatanu ɔsɔ? Naka eelo, kete tɔkɔmɔke otema. Okoya Akristo wa ntondo ndo lɔmba Nzambi dia nde kosha dihonga. (Etsha 4:29) Tohɛke pondjo di’edja tshɛ kakɛndakɛndayɛ la Nzambi, nde ekɔ nshi tshɛ kâmɛ la yɛ.
Wadi aki odo ambokatɛ onto ɔmɔtshi yangɔ ya ndɛ
Ohokanyiya dikambo dia wadi aki odo ɔmɔtshi lele hawoshidi lokombo lande lakalongola ɛtshɔkɔ ehende lo woho wakandakatɛ tsho onto ɔmɔtshi yangɔ ya ndɛ! Nde komonga ose Isariyɛlɛ, nde aki ose wodja okina lakasɛnaka lo ntambe ka dikumi N.T.D., l’osomba wa Zarefata. Oya l’ekomelo k’etena k’otale ka ndjala ka kasha kaki lo wodja ɔsɔ, diangɔ dia ndɛ diaki womoto ɔsɔ diaki suke la shila. Tshɛ kakatshikala lande aki diwambo ɔtɔi dia nshima ndo yema y’esɔ dia nde mbahɛ okate wa komelo wa nde l’ɔnande ndɛ.
L’etena kɛsɔ mbakokomɛ ɔngɛndangɛnda ɔmɔtshi. Ɔngɛndangɛnda ɔsɔ aki Elidja, omvutshi wa Nzambi. Nde akalɔmbɛ wadi aki odo ɔsɔ dia mbosha yangɔ ya ndɛ. Kɛnɛ kaki lande aki tsho yangɔ ya nde l’ɔnande ndɛ, ndo nde komonga l’ɛngɔ kekina ka mbisha ɔngɛndangɛnda ɔsɔ. Koko Elidja akoshikikɛ oma l’ɔtɛkɛta wa Jehowa dia naka nde mbosha yangɔ ya ndɛ, nde l’ɔnande hawotovɔ la ndjala. Mama kɛsɔ akahombe monga la mbetawɔ dia nde shikikɛ dia Nzambi k’Isariyɛlɛ ayowodja yimba, nde wadi aki odo laki ose wodja okina. Koko nde aketawɔ kɛnɛ kakawotɛ Elidja, ndo Jehowa akofute. “Shima kaki lu puki kunshila, ndu iso kaki lu pamba kunkitakita, uku diui dia [Jehowa] diakandateketa l’unyo wa Elidja.” Womoto ɔsɔ nde l’ɔnande wakonge la diangɔ dia ndɛ polo ndo lam’akashile ndjala ka kasha kɛsɔ.—1 Khumi ya Dikanga 17:8-16.
Koko, ɔtshɔkɔ okina wakakongɛka wadi aki odo ɔsɔ. L’ɔkɔngɔ wa dihindo sɔ, ɔnande la ngandji ɔsɔ akatate hemɔ ndo akavu. Lo kɛtshi kaki lande otsha le womoto ɔsɔ, Elidja akalɔmbɛ Jehowa dia nde mbolola ɔna ɔsɔ. (1 Khumi ya Dikanga 17:17-24) Ɔsɔ akahombe monga dihindo dia lânde. L’etena kɛsɔ ko ndoko onto lambolwamaka oma lo nyɔi! Onde Jehowa akahombe mboka wadi aki odo ɔsɔ kɛtshi nto? Nde akawoke nto kɛtshi. Jehowa akasha Elidja wolo wa mbolola ɔna ɔsɔ. Yeso akayɔtɛkɛtaka l’ɔkɔngɔ dikambo dia diɛsɛ diakakondja womoto ɔsɔ ate: ‘Wadi waki edo waki efula l’Isariyɛlɛ. Kele Elidja akatomama paka la Zarefata, lo nkɛtɛ ya Sidɔna, le womoto laki wadi aki odo.’—Luka 4:25, 26.
Ɛlɔ kɛnɛ, falanga hayɔkɔhɛ la shisha nɛmɔ oyadi lo wedja wambohama efula l’awui wa tshulatshula. Waa kɔmpanyi mɔtshi ya weke yekɔ lo minya l’olimu kânga anto wambokamba lawɔ ɛnɔnyi akumi la kɔlamelo tshɛ. La wɔma waha ndjomɔ l’olimu, Okristo ɔmɔtshi koka ndjoyanga dia nyomoleka kamba wenya ekina efula lâdiko dia wenya wokondokambaka ate kana wotshikaka l’olimu. L’ɔtɛ wa dikambo sɔ, nde koka ndjonga ko aya bu la wenya efula wa mbɔtɔka lo nsanganya y’Akristo, wa tombaka l’esambishelo, kana wa kotsha nsaki ndo ehomba wa lo nyuma w’ase nkumbo kande. Koko oyadi etombelo wele la dikambo sɔ, nde salaka tshɛ dia kokɛ olimu ande.
Okristo wele l’ekakatanu wa ngasɔ wendana l’ekondjelo kokaka mɛtɛ ndjakiyanya. Ekɔ wolo dia kondja olimu nshi nyɛ. Efula l’atei aso, hatoyange la wolo tshɛ dia monga ɛngɔnyi, koko l’ɛnyɛlɔ ka wadi aki odo la la Zarefata, sho nyangaka tsho dia kondja kɛnɛ keso latɔ ohomba lo lɔsɛnɔ. Diakɔ diatohola ɔpɔstɔlɔ Paulo dia Nzambi akate ate: “Dimi hakoseke, halakutshiki. Okone shu tambuta [l’eshikikelo tshɛ] shati: [Jehowa] keli ukimanyidi ami; haluki woma. Kayuntshela untu?” (Heberu 13:5, 6) Paulo akɛkɛ lɔsɛnɔ lande tshɛ lo daka sɔ, ndo Jehowa akokokɛka mbala tshɛ. Nzambi ayosala woho akɔ wâmɛ la so naka hatowoki ɔkɔngɔ.
Sho mbeyaka fɔnya dia hatokokaki pondjo sala akambo wa diambo oko wakasale Mɔsɛ, Ngidiyɔna, ndo Davidi, anto waki la lonyuma la dimɛna efula, koko teye dia sho koka mbokoya mbetawɔ kawɔ. Ndo sho koka mbohɔ etsha wa totshitshɛ wa mbetawɔ wakasale Abɛlɛ, Ɛnɔka, ndo wadi aki odo laki la Zarefata. Jehowa ndjashaka l’akambo tshɛ wa mbetawɔ wasalaso, oyadi akambo wa totshitshɛ. Etena katona ombeki woka Nzambi wɔma dia nɔ nɔnɔ dia wolo diawosha osekande ɔmɔtshi, etena kashika Okristo ɔmɔtshi tanga lo tɔsɛngiya t’asekande wa l’olimu, kana etena kaya Ɔmɛnyi ɔmɔtshi waya osombe lo nsanganya la kɔlamelo tshɛ, oyadi nde ambɔlɛmba kana bu la demba dia wolo, Jehowa mɛnaka. Ndo nde ngɛnangɛnaka!—Tukedi 27:11.
Onde wɛ mbidjaka yimba lo kɛnɛ kasala anto akina?
Eelo, Jehowa mbidjaka yimba lo kɛnɛ kasalaso. Ɔnkɔnɛ, oko weso anto wokoya Nzambi, sho la dia mbidja yimba lo welo wadja anto akina. (Efeso 5:1) Lande na kahataleke mbidja yimba l’ekakatanu wahomana l’asekaso Akristo dia vɔ mbɔtɔka mbala la mbala lo nsanganya ya l’etshumanelo, dia sambisha, kana dia vɔ salaka tolimulimu tawɔ ta lushi la lushi?
Oma lâsɔ, ewoya asekayɛ atɛmɔdi dia Jehowa mandolaka efula welo wadjawɔ. Vɔ wayɔngɛnangɛna dia mɛna dia wɛ mbidjaka yimba lo kɛnɛ kasalawɔ, ndo woho wayakiyanyayɛ dikambo diawɔ mbeyaka mbashikikɛ dia Jehowa lawɔ mbidjaka yimba lo kɛnɛ kasalawɔ.