Nyemale ki ndo nyende panda ka Jehowa!
‘Kanyemale l’ahole anyu, kanyemale ki, kanyende panda ka Jehowa.’—2 EKONDO 20:17.
1, 2. Lande na kele ta diaya k’onyɔ diaki “Ngongo, [ka] lu kete ya Mangongo” diayonga l’etombelo wa kɔlɔ efula ndeka wâle wakoka monga la terɔrismɛ lo wedja efula?
ANTO efula mbutaka dia terɔrismɛ ekɔ ta dialɔshama tshunda di’anto dia l’andja w’otondo. Mbokɛmaka hwe di’anto pombaka mbidja wolo lo dikambo dia wâle ɔsɔ. Lo wedi okina, ekɔ ta dikina diayonga l’etombelo wa kɔlɔ efula oleki terɔrismɛ, koko anto ndjakiyanyaka paka yema tshitshɛ tsho kana hawoyakiyanya kânga yema lo dikambo dia ta diakɔ. Ta diakɔna sɔ na?
2 Ɔsɔ ekɔ ta diaki “Ngongo, [ka] lu kete ya Mangongo,” diatɛkɛtama lo Bible lo tshapita ya 38 ya dibuku di’Ezekiyele. Naka sho mbuta ɔnɛ ta sɔ diayonga l’etombelo wa kɔlɔ efula oleki wâle wakoka monga la terɔrismɛ lo wedja tshɛ, onde lâsɔ kete tambodja oshimu esɔ? Ndoko, nɛ dia ta diaki Ngɔngɔ ndeka ata walɔshana mandji y’ana w’anto. Ngɔngɔ ayɔlɔsha lowandji la l’olongo laki Nzambi! Koko otshikitanyi l’anto wakoka tondoya yema tsho lo ata walɔshama wodja kana lowandji lawɔ, Otungi lo wedi ande ekɔ l’akoka tshɛ wa ndanya Ngɔngɔ lam’ayondɔlɔsha la wolo tshɛ.
Lowandji laki Nzambi lambɔlɔshama
3. Kakɔna kakawalɔmbɛ emboledi wa l’andja ɔnɛ dia vɔ sala tatɛ lo 1914, ndo ngande wakawatshe?
3 Owanu wele lam’asa Nkumekanga kaki Nzambi kolɛ kakianɛ nde la dikongɛ di’akambo dia kɔlɔ diaki Satana wakamɛ etena kakashikikɛma Diolelo diaki Nzambi l’olongo lo 1914. L’etena kɛsɔ, wakalɔmbɛ emboledi w’ana w’anto dia vɔ nɛmbɛ Omboledi wakasɔnama oma le Nzambi. Koko vɔ kombetawɔ sala dikambo sɔ, oko wakadiatama ɔnɛ: “Khumi ya dikanga ya la kete wambuyashikike, ndu embuledi wambudja sheki kame la wo, dia nsemanela la [Jehowa] ndu la one lakandakiti iso, vati: Tuhimbuli molola awo, tuyatshunguli uma l’ekodi awo.” (Osambu 2:1-3) Lo ta diaki Ngɔngɔ ka la Mangɔngɔ mbayoleka anto asɔ ndɔsha la wolo tshɛ ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Nzambi.
4, 5. Ngande wakoka anto ndɔsha lowandji laki Nzambi la l’olongo lahɛnama la washo?
4 Sho koka ndjambola ɔnɛ ngande wakoka anto ndɔsha lowandji la l’olongo lahɛnama la washo. Bible mɛnyaka dia lowandji lɔsɔ kengama la “antu nunu lukama la akumi anei la nei, wane waka[somb]ama uma la kete,” kamɛ la “On’a Okoko,” Kristo Yeso. (Enyelo 14:1, 3; Joani 1:29) Lam’ele lowandji lɔsɔ l’oyoyo lekɔ lowandji la l’olongo, Bible lielɛka ɔnɛ “ulungu w’uyuyu,” ndo tɔ mbelɛka anto wayɔsɛna la nkɛtɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka lowandji lakɔ ɔnɛ “kete y’uyuyu.” (Isaya 65:17; 2 Petero 3:13) Efula ka l’atei w’anto 144 000 wayolɛ kâmɛ la Kristo wamboshilaka shidiya lɔsɛnɔ lawɔ la la nkɛtɛ la kɔlamelo tshɛ. Ɔsɔku mbakawɛnya dia vɔ sunganaka dia mɛmba ɛkɛndɛ awɔ w’eyoyo w’olimu l’olongo.
5 Koko yema tshitshɛ y’atshikadi wa l’atei w’anto 144 000 asɔ wekekɔ lanɛ la nkɛtɛ. L’atei w’anto ndekana 15 000 000 wanɛ wakɔtɔ lo losanganya la Dambo dia Dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ lo 2002, anto 8760 ato mbakɛnya dia vɔ wakasɔnama dia tshɔ l’olongo. Onto tshɛ lahemba ndɔsha atshikadi w’emboledi wa lo Diolelo asɔ ekɔ mɛtɛ lo ndɔsha Diolelo diaki Nzambi.—Enyelo 12:17.
Nkumekanga amboshidiya ɛlɛmbiɛlɔ kande
6. Ngande wɔsa Jehowa nde la Yeso ɔlɔshamelo walɔshama ekambi waki Nzambi?
6 Bible akashile mɛnya la ntondo kɛnɛ kayosala Jehowa lam’ayɔlɔshama Diolelo diande diakashikikɛma lo mbuta ɔnɛ: “One ludjashi l’ulungu ayuwaola, Khumesu ayuwaonyola. Ndi ayuwateketela la kele, ayahenyahenya l’ududu andi ati: Dimi lambukitsha khum’ekanga kami la Siona, dikuna diami di’ekila.” (Osambu 2:4-6) Etena kambokoka ka Kristo ‘shidiya ɛlɛmbiɛlɔ kande’ diɛsɛ oma l’ɛlɔmbwɛlɔ kaki Jehowa. (Enyelo 6:2) Ngande wɔsa Jehowa ɔlɔshamelo walɔshama ekambi ande lo nshi y’ɛlɛmbiɛlɔ k’ekomelo? Jehowa mbɔsaka ɔlɔshamelo ɔsɔ oko nde la Nkumekanga kande mbalɔshawɔ. Jehowa mbutaka ate: ‘Onto lanyonanda, ambonanda ɔna sso diami.’ (Zekariya 2:8) Ndo Yeso akɛnya hwe dia nde mbɔsaka kɛnɛ kasalɛ kana kahasalɛ anto anango w’akitami w’esɔ oko nde mbasalɛwɔ kana mbahawakisalɛ.—Mateu 25:40, 45.
7. Landena kele Ngɔngɔ ekɔ la kɛlɛ efula otsha le wanɛ wakenga “ului a wuki” w’anto watɛkɛtama l’Enyelo 7:9?
7 Aha la tâmu, Ngɔngɔ ekɔ la kɛlɛ efula otsha le wanɛ wasukɛ la wolo tshɛ atshikadi w’akitami w’esɔ. Anto asɔ wele l’elongamelo ka ndjɔsɛna lo “kete y’uyuyu” wekɔ “ului a wuki w’antu” woye “uma lu wedja tshe, uma lu wauhu tshe, ndu uma lu weuhu w’antu tshe ndu w’eteketa tshe.” (Enyelo 7:9) Vɔ wekɔ “la ntundu ka kiti ka diulelu ka Ona-Okoko, wolotshi ahondo a wema.” Kɛsɔ mɛnyaka dia vɔ wambetawɔma la ntondo ka Nzambi la Kristo Yeso. Lo kimɛ “wanga w’atuku l’anya awo,” vɔ wekɔ lo tombola Jehowa lo lotshungɔ lele lande la monga Owandji w’andja w’otondo, ɔnɛ lele lowandji lande lekɔ lo mɛnyama oma lo tshimbo y’ɛlɔmbwɛlɔ ka Nkumekanga Yeso Kristo ‘Ɔna Ɔkɔkɔ wa Nzambi.’—Joani 1:29, 36.
8. Ta diaki Ngɔngɔ diayotshutshuya Kristo dia sala dikambo diakɔna, ndo dikambo sɔ diayonga l’etombelo akɔna?
8 Ta diayɔlɔsha Ngɔngɔ ekambi waki Nzambi diayotshutshuya Nkumekanga kakahenya Nzambi l’okudi dia nde mbɔsa yɛdikɔ ndo ndɔsha ta di’Aramangɛdɔna. (Enyelo 16:14, 16) Wanɛ wahalange mbetawɔ lowandji laki Jehowa wayolanyema. Lo wedi okina, wanɛ wahɛnyahɛnyama l’ɔtɛ wa kɔlamelo yawɔ otsha lo Diolelo diaki Nzambi wayotshungɔ lo pondjo. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde lo dikambo sɔ ate: “Akambu aku mbeli djimbitelu y’elumbwelu k’ololo ka [Nzambi], ne dia nyu mbalema ololo wakuka mboto lu diulelu dia [Nzambi], diako diasuwanyu— naka dieko ololo dia [Nzambi] nsuya wane watunyusuyaka, la dia nyu wane wasuyama wumuya la su lu enelo ka Khumadiondjo Jesu uma l’ulungu la andjelo andi a wulu lu lumbi la dja, Ndi ayosomboya wane waheyi [Nzambi], la wahakitanyia lukumu l’ololo la Khumesu Jesu.”—2 Tesalonika 1:5-8.
9, 10. (a) Ngande wakakimanyiya Jehowa ase Juda dia vɔ mbidja otunyi waki la wolo wa mamba otshumba? (b) Kakɔna kahomba Akristo tetemala la sala ɛlɔ kɛnɛ?
9 Lo fɔnu ka woke kayaye, kayokoma lo kondoko yatɔ l’Aramangɛdɔna, Kristo ayɔlɔshana l’akambo wa kɔlɔ tshɛ. Koko hatonga ohomba di’ambeki ande ndɔ ta sɔ, oko wakidiɔ lo dikambo dia waoho ahende wa diolelo dia Juda ambeta ɛnɔnyi nunu. Jehowa mbakâlwɛla ta sɔ ndo nde akawadjɛ otshumba. Sho mbadiaka ɔkɔndɔ ɔsɔ ɔnɛ: “[Jehowa] akakitshiya asi Amona, asi Moaba ndu wane waki uma l’Ukungu a Seire, wakayi dia ndjolo l’asi Juda, lalu. Ku vo wakalembiama. Asi Amona la asi Moaba wakunela dia ndosha asi Ukungu a Seire, wakâlembia, wakâshili ushiki. Lam’akawashili asi Seire ushiki, vo wakaloshanya vame. Lam’akakumi asi Juda l’etangelu ka l’usui, wakedia ashu lu leke l’ului w’antu, wenyi ku edu etu wukalemi kala-kala lu kete. Nduku otoi akahandi.”—2 Ekondo 20:22-24.
10 Akambo wakasalema mɛtɛ paka oko wakate Jehowa ate: “Nyu hanyuyala la dikambu dia ndo la wo lu ta ne.” (2 Ekondo 20:17) Ɔsɔ mbele ɛnyɛlɔ kayoyela Akristo etena kayotatshɔka Yeso Kristo dia ‘shidiya ɛlɛmbiɛlɔ kande.’ L’etena kakɔ kâmɛ, vɔ wayotetemala la ndɔsha akambo wa kɔlɔ, aha la tɔɔmbɔ ta mɛtɛ mɛtɛ koko la tɔɔmbɔ ta lo nyuma. Ɔnkɔnɛ, vɔ wekɔ lo ‘tetemala nɛmbia akambo wa kɔlɔ l’ekimanyielo k’akambo w’ɔlɔlɔ.’—Romo 6:13; 12:17-21; 13:12; 2 Koreto 10:3-5.
Waa na wayɔlɔmbɔla ta diaki ngɔngɔ?
11. (a) Naa atshunda w’ana w’anto wayokamba Ngɔngɔ lawɔ dia ndɔsha ekambi waki Nzambi? (b) Kakɔna kalɔmbama dia sungukalaka lo nyuma?
11 Ngɔngɔ ka la Mangɔngɔ kɛdikɛdi Satana Diabolo lo dihole diakandakitshakitshama tatɛ lo 1914. Oko wende etongami ka lo nyuma, nde hatɔlɔsha ndamɛ ekambi waki Nzambi, koko nde ayokamba l’atshunda w’ana w’anto dia kotsha eyango ande. Anto akɔna asɔ wayondokamba la wɔ na? Bible halembetshiya kiambokambo tshɛ yendana la dikambo sɔ, koko tɔ toshaka tolembetelo tɔmɔtshi takoka tokimanyiya dia sho mbeya wanɛ wayonga anto asɔ. Lam’atatetemala akambo wa l’andja ɔnɛ kotsha prɔfɛsiya ya lo Bible, mbayototalekaka shihodia dikambo sɔ. Ɛmɛnyi wa Jehowa mbewɔka tshelo ya ndjakimɔ l’awui wa vate vate koko vɔ wekɔ lo mambalɛ lo nyuma, vɔ wekɔ lo sɛdingola dimɛna woho watete akambo wa pɔlitikɛ ndo w’ɛtɛmwɛlɔ wakotsha prɔfɛsiya ya lo Bible.
12, 13. Ngande wakatɛkɛta omvutshi Danyɛlɛ dikambo diendana la ta di’ekomelo diayɔlɔshama ekambi waki Nzambi?
12 Omvutshi Danyɛlɛ akewoya awui akina lo kɛnɛ kendana la ta di’ekomelo diayɔlɔsha Ngɔngɔ ekambi waki Nzambi, nde akafunde ate: “Ndi [nkumekanga ka la nɔrdɛ] ayutsho la kele ka wulu dia ntulanya la ntushila antu efula ushiki. Ndi ayuhika mvudu y’ampema ya diulelu diandi l’asa ashi a waki la ukungu wa lutumbu w’ekila.”—Danyele 11:44, 45.
13 Lo nshi yakafundamaka Bible, “ashi a waki” aki Ndjale ka Woke kana Ndjale ka Mediteraneya, ndo “ukungu wa lutumbu w’ekila” aki Siɔna, lɛnɛ akate Jehowa ate: “Dimi lambukitsha khum’ekanga kami la Siona, dikuna diami di’ekila.” (Osambu 2:6; Jashua 1:4) Ɔnkɔnɛ, lo yoho ya lo nyuma, nkɛtɛ yele “l’asa ashi a waki la ukungu wa lutumbu w’ekila” nembetshiyaka dihole di’olimu di’ɔngɔnyu di’Akristo w’akitami w’esɔ. Vɔ wakayakakitola l’andja ɔnɛ wambangana la Nzambi, ndo wekɔ lo nongamɛ dia tolɛ kâmɛ la Kristo Yeso lo Diolelo dia l’olongo. Mbokɛmaka hwe dia l’ekotshamelo ka prɔfɛsiya ka Danyɛlɛ, nkumekanga ka la nɔrdɛ ayɔlɔsha la wolo tshɛ ekambi waki Nzambi w’akitami w’esɔ, kâmɛ ndo olui a woke w’asekawɔ wa kɔlamelo.—Isaya 57:20; Heberu 12:22; Enyelo 14:1.
Kakɔna kayosala ekambi waki Nzambi?
14. Akambo akɔna asato wayosala ekambi waki Nzambi etena kayowɔlɔshama?
14 Kakɔna kayosala ekambi waki Nzambi etena kayowɔlɔshama na? Kɛnɛ kakasale wodja waki Nzambi wa mɛtɛ mɛtɛ lo nshi yakolɛka nkumekanga Jɛhɔshafata mbele ɛnyɛlɔ kayowoyela. Tohɔ dia wakalɔmbɛ ase wodja ɔsɔ dia vɔ sala akambo anɛ asato: (1) memala l’ahole awɔ, (2) memala ki, ndo (3) menda panda ka Jehowa. Ngande wayosala ekambi waki Nzambi wa nshi nyɛ akambo lo yoho yɔtɔnɛ l’ɛtɛkɛta ɛsɔ?—2 Ekondo 20:17.
15. Memala l’ahole awɔ, alembetshiyande le ekambi waki Nzambi na?
15 Wayemala l’ahole awɔ: Aha la ndjɛkayɛka, ekambi waki Nzambi wayotetemala la kukutɛ dihole diawɔ di’anto wasukɛ Diolelo diaki Nzambi la wolo tshɛ. Vɔ wayotetemala la nama lomangemange lawɔ l’Okristo. Vɔ ‘wayotshikala nge, aha la sutshasutshama’ l’olimu wa kɔlamelo wakambɛwɔ Jehowa ndo wayotetemala la tombola Jehowa lo sɛkɛ l’ɔtɛ wa ngandji kande ka shikaa. (1 Koreto 15:58; Osambu 118:28, 29) Ndoko kânga okakatanu wa nshi nyɛ kana wayowakomɛ lo nshi yayaye, wayokoka mbakaloya ɛkɔngɔkɔngɔ dia vɔ shisha dihole diawɔ di’anto wambetawɔma lo washo waki Nzambi.
16. Lo yoho yakɔna yayemala ekambi waki Jehowa ki?
16 Wayemala ki: Ekambi waki Jehowa hawotoyanga dia ndjakokɛ vɔamɛ koko wayoyaɛkɛ tshɛ le nde. Paka ndamɛ oto mbele l’akoka wa kokɛ ekambi ande oma l’andja ɔnɛ wambokita balakata, ndo nde akalake dia sala dikambo sɔ. (Isaya 43:10, 11; 54:15; Delu dia Jeremiya 3:26) Ndjaɛkɛ le Jehowa nɔmbaka nto ndjaɛkɛ le ehomɔ kɛnama hwe kambokamba Jehowa latɔ aya ɛnɔnyi ndekana lokama dia kotsha asangwelo ande. Lo yoho yoleki tshɛ, Akristo wa mɛtɛ wayohomba ndjaɛkɛ le asekawɔ atɛmɔdi wanɛ wele Jehowa ndo Nkumekanga kande kolɛ mbashaka lotshungɔ la vɔ nɔmbɔla. Apami wa kɔlamelo asɔ wayɔlɔmbɔla ekambi waki Nzambi. Wâle wayokoka komɛ onto tshɛ layotona ɛlɔmbwɛlɔ kawɔ.—Mateu 24:45-47; Heberu 13:7, 17.
17. Lande na kayɛna ekambi waki Nzambi wele la kɔlamelo panda kaki Jehowa?
17 Wayɛna Panda ka Jehowa: Panda mbayonga difuto dia wanɛ tshɛ walama dihole diawɔ di’Akristo wele la kɔlamelo ndo wayaɛkɛ tshɛ le Jehowa dia vɔ tshungɔ. Polo lo wonya w’ekomelo ndo lo yoho yɛdimi l’akoka awɔ, vɔ wayewoya lushi l’elombwelo laki Jehowa. Ditongami tshɛ pombaka mbeya ɔnɛ Jehowa mbele Nzambi ka mɛtɛ ndo ɔnɛ nde ekɔ l’ekambi wa kɔlamelo lanɛ la nkɛtɛ. Anto hawototetemala nto monga la tâmu lo kɛnɛ kendana la lotshungɔ lele la Jehowa la mbolɛ andja w’otondo.—Ezekiyele 33:33; 36:23.
18, 19. (a) Ngande wɛnya osambo w’edjelo k’otshumba wele l’Etumbelu tshapita 15 nsaki kayonga la wanɛ wayohandɔ lo ta diaki Ngɔngɔ? (b) Kakɔna kasungana ekambi waki Nzambi sala nshi nyɛ?
18 L’ɔtɛ wa wolo wayowokondja nto, ekambi waki Nzambi wayɔtɔ l’andja w’oyoyo, walomɔlomɔ dia memba osambo w’edjelo k’otshumba, oko wakasale ase Isariyɛlɛ w’edjedja lam’akawatehɔ Ndjale ka Bela. Dia mɛnya lowando la pondjo layonga lawɔ l’ɔtɛ w’ekokelo kaki Jehowa, vɔ wayemba osambo wa lotombo wakembama ntondo wata ɔnɛ: “[T]ayimbela [Jehowa] usambu one, ne dia ndi ambolembia la lutumbu. . . . [Jehowa] eli ondoshi wa ta. [Jehowa] keli lukumbu landi. . . . [Jehowa] li, lunya laye la pami leko la wulu wa mamba! [Jehowa] li, lunya laye la pami mpandjulaka atunyi. Uma lu wuki wa lutumbu laye, mbatuy[ɔkɔsh]aka wane watuk[o]hetshaka. We tumaka ududu aye, ku vo mbatshumbaka uku adiyu. . . . We akalombola wudja one, wakayatshungula, la ngandji ka shikaa. We akâlombola la wulu aye utsha l’edjaselu kaye k’ekila. . . . We ayâlombola pulu, ayutâshikike ladiku di’ukungu wakayâsonwela, lu dihuli diakayatshi edjaselu kaye, we [Jehowa]! Lu etemwelo kakayahiki la anya aye, we [Jehowa]. [Jehowa] ayulelaka pundju, pundju.”—Etumbelu 15:1-19.
19 L’ɔtɛ w’elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo kambɛnama hwe oleki lo nshi yakete, ɔnɛ ekɔ mɛtɛ etena k’ɔlɔlɔ k’ekambi waki Nzambi mɛnya ndjakimɔ kawɔ le Jehowa ndo nyomoyashikikɛ dia mbokambɛ olimu oko wende Nkumekanga kawɔ ka pondjo!—1 Ekondo 29:11-13.
Onde wɛ koka nembetshiya?
• Lande na kayɔlɔsha Ngɔngɔ akitami w’esɔ la ɛkɔkɔ ekina?
• Ngande wayemala ekambi waki Nzambi l’ahole awɔ?
• Memala ki kɛdikɛdi na?
• Ngande wayɛna ekambi waki Nzambi panda kaki Jehowa?
[Osato wa lo lɛkɛ 28]
Jehowa akadjɛ Jɛhɔshafata nde l’anto ande otshumba, ndo vɔ komonga l’ohomba wa ndɔ ta
[Osato wa lo lɛkɛ 30]
Akitami w’esɔ ndo ɛkɔkɔ ekina sukɛka kâmɛ lowandji laki Jehowa
[Osato wa lo lɛkɛ 31]
L’ɛnyɛlɔ k’ase Isariyɛlɛ w’edjedja, ekambi waki Nzambi wayanga memba osambo w’edjelo k’otshumba