Wamato wa kɔlamelo w’Akristo wekɔ atɛmɔdi waki Nzambi wa nɛmɔ

“Ololo lu ashu utu eko lukesu, la dimena dia dimba tu eko anyanya. Keli umuntu latukaka [Jehowa] woma, ayutumbwama.”​—TUKEDI 31:30.

1. Ngande wotshikitanyi yoho yɔsa Jehowa dimɛna dia demba la yoho yɔsa anto wa l’andja ɔnɛ dikambo sɔ?

ANTO wa l’andja ɔnɛ mbishaka nɛmɔ efula lo kɛnɛ kɛnama lo washo, djekoleko lo dikambo dia wamato. Koko, Jehowa mbidjaka ntondotondo yambalo lo lonto loshami l’etei k’otema, lakoka monga dimɛna efula kânga lam’atatatshunde. (Tukedi 16:31) Omalɔkɔ, Bible keketshaka wamato ɔnɛ: “Tanyuyalengaki la elelo ka divu, elengelo ka diango dia paunyi, kuyanga k’elotelo k’ahondo. Keli nyuyali la elengelo k’ushami l’utema, elengelo k’utema a memakana la ki kahalana, k’ushinga a wulu lu ashu a [Nzambi].”​—1 Petero 3:3, 4.

2, 3. Ngande wakasha wamato lonya l’ohamelo wa lokumu l’ɔlɔlɔ lo ntambe ka ntondo, ndo woho akɔna wakatama dikambo sɔ la ntondo?

² Bible tɛkɛtaka dikambo dia wamato efula wakɛnya dionga diasungana mandɔma. Lo ntambe ka ntondo, amɔtshi l’atei wa wamato asɔ waki la diɛsɛ dia kamba la Yeso ndo l’apɔstɔlɔ ande. (Luka 8:1-3) L’ɔkɔngɔ diko, Akristo wa wamato wakayokomaka apandjudi wele l’ohetoheto; akina wakasukɛ l’ɔlɔlɔ tshɛ Akristo w’apami wakalɔmbɔlaka, mbidja ndo ɔpɔstɔlɔ Paulo, ndo akina wakɛnya olongwanelo wa lânde, ndo wakakimɔ mvudu yawɔ dikambo dia nsanganya ya l’etshumanelo.

³ Afundelo wakatatshi dia Jehowa ayokamba la wamato lo yoho ya diambo l’ekotshamelo ka sangwelo diande. Oko ɛnyɛlɔ, Joele 2:28, 29 akatatshi dia wamato la apami, akɛnda la esombe, wayolongola nyuma k’ekila ndo wayosha lonya l’odianganyelo wa lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. Prɔfɛsiya kɛsɔ kakatatɛ kotshama lo Pɛntɛkɔsta ka l’ɔnɔnyi 33 T.D. (Etsha 2:1-4, 16-18) Wamato amɔtshi w’akitami w’esɔ wakakondja weshasha wa ntsha ahindo, oko ɛnyɛlɔ losha la mbuta akambo wahataye. (Etsha 21:8, 9) Oma l’ohetoheto awɔ l’olimu w’esambishelo, olui ɔsɔ wa woke w’alembe w’akadiyɛso wakasha lonya l’odianganyelo w’esadi esadi wa Lokristo lo ntambe ka ntondo. Ɔnkɔnɛ, l’ɔnɔnyi 60 T.D., ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate lokumu l’ɔlɔlɔ “lakasambishama l’etungelu tshe la tshina di’ulungu.”​—Kolosai 1:23.

Wakândɔma l’ɔtɛ wa dihonga, ohetoheto, ndo olongɔnelo awɔ

4. Lande na kele Paulo aki l’ɔkɔkɔ w’oshika wa mandola wamato efula waki l’etshumanelo k’Akristo ka lo ntambe ka ntondo?

⁴ Oko ɛnyɛlɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo, akangɛnangɛnaka olimu wakasalaka wamato amɔtshi woho ɔnɛ wangɛnangɛna emendji w’Akristo olimu wasala wamato wele l’ohetoheto ɛlɔ kɛnɛ. L’atei a wamato wakashile Paulo nkombo yawɔ mbaki: “Turufina la Turufosa, watukambaka ulimu lu dikambu dia Khumadiondjo,” ndo “Pirisi, ulangimi lakakambi ulimu efula lu dikambu dia Khumadiondjo.” (Romo 16:12) Paulo akafunde dia Ewadiya la Sutukɛ “wakakambi la [nde] ulimu a lukumu l’ololo.” (Filipi 4:2, 3) Piriskila la omɛnde Akula, wakakambe kâmɛ la Paulo. Nde la Akula, ‘wakadje nsɛnɔ yawɔ lo wâle’ dikambo dia Paulo, ndo kɛsɔ akôtshutshuya dia nde funda ate: “Aha dime untu, keli dimi la Ekelizia tshe w’asi wedja tambuwauka lusaka.”​—Romo 16:3, 4; Etsha 18:2.

5, 6. Lo toho takɔna tele Piriskila akatshikɛ akadiyɛso wa nshi nyɛ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ?

⁵ L’ɔkɔkɔ akɔna waki Piriskila l’ohetoheto ndo la dihonga? Ɔkɔndɔ wɛnya ɔkɔkɔ wakinde l’ohetoheto ndo la dihonga tanemaka l’​Etsha 18:24-26, lɛnɛ adiaso dia nde akasukɛ omɛnde lo kimanyiya Apolo, ɔnɛ lakɛsaka l’onyɔ dia mbolembetshiya akambo wa mɛtɛ wakinde kombeyaka. Mbokɛmaka hwe, dia Piriskila aki ombeki w’ɔlɔlɔ w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo wa wetshelo w’apɔstɔlɔ. Oko etombelo, nde akakɛnɛmɔla waonga w’ɔlɔlɔ efula wakawetɛ onto la nɛmɔ efula le Nzambi ndo le omɛnde ndo onto l’oshika l’etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo. Woho akɔ wâmɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ efula k’akadiyɛso w’Akristo weka Bible l’ohetoheto ndo walongola mbo ya ndɛ ya lo nyuma ya tosha Jehowa oma lo tshimbo ‘y’okambi wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’ wekɔ la nɛmɔ di’efula.​—Luka 12:42.

⁶ Akula la Piriskila wakalongwanaka efula. Paulo akadjasɛ lakawɔ ndo akasalaka kâmɛ la wɔ mvudu y’apɛma la Kɔrɛtɔ. (Etsha 18:1-3) Lam’akatshu atshukanyi asɔ l’Ɛfɛsɔ ko l’ɔkɔngɔ diko la Rɔma, vɔ wakatetemala mɛnya olongwanelo w’Akristo, ndo wakakimɔka luudu lawɔ dikambo dia nsanganya ya l’etshumanelo. (Etsha 18:18, 19; 1 Koreto 16:8, 19) Numafasi la Mariya nyango Joani wakakimɔka vɔ la wɔ mvudu yawɔ dikambo dia nsanganya ya l’etshumanelo.​—Etsha 12:12; Kolosai 4:15.

Wamato wekɔ ohomba efula ɛlɔ kɛnɛ

7, 8. Naa ɔkɔndɔ wasungana mandɔma wele l’Akristo efula wa wamato lo kɛnɛ kendana l’olimu w’ekila, ndo eshikikelo kakɔna kakokawɔ monga latɔ?

⁷ Oko wakidiɔ lo ntambe ka ntondo, wamato wa kɔlamelo w’Akristo wa nshi nyɛ wekɔ l’ɔkɛndɛ a woke efula l’ekotshamelo ka sangwelo diaki Nzambi, djekoleko lo kɛnɛ kendana l’olimu w’esambishelo. Akadiyɛso asɔ wekɔ mɛtɛ la lokumu l’ɔlɔlɔ! Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Gwen, lakakambɛ Jehowa olimu la kɔlamelo tshɛ ndekana ɛnɔnyi 50 polo ndo lo nyɔi kande l’ɔnɔnyi 2002. Omɛnde akate ate: “Ohetoheto waki Gwen oko opandjudi wakeyama efula l’osomba aso.” “Le nde, onto tshɛ akakokaka mbokama ngandji oma le Jehowa ndo kondja ɛlɔlɔ efula oma l’alaka ande. Kɔlamelo yande le Nzambi, le ɔlɔngɔswamelo ande, ndo le nkumbo kaso aha la mbidja ekeketshelo kande ka la ngandji lam’akatakɔmɔka demba aki osukɔ wa woke le mi ndo le ana aso l’edja tshɛ kakatasɛnɛ kâmɛ la nde l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Tekɔ la kandji efula lo woho wambotôshisha.” Gwen nde l’omɛnde wakatshukana ɛnɔnyi 61.

⁸ Nunu akumi di’Akristo wa wamato, w’enyemba kana wanɛ wotshukami, wekɔ lo kamba oko ambatshi mboka ndo oko waa misiɔnɛrɛ, lo ngɛnangɛna la kɛnɛ kele ohomba lo lɔsɛnɔ etena kewɔ lo dianganya losango la Diolelo oma l’esomba a weke polo ndo lo tosamba. (Etsha 1:8) Efula wakatone dia monga la luudu lawɔ hita kana mbota ana dia nyomoleka kambɛ Jehowa. Akina sukɛka la kɔlamelo waomɛwɔ wakamba oko emendji weteta, ndo nunu dikina di’akadiyɛso wekɔ lo kamba lo mvudu ya Bɛtɛlɛ ya l’andja w’otondo. Aha la tâmu, wamato asɔ wetawɔ ndjahombia wekɔ l’atei wa “diango di’ushinga a wulu dia wedja tshe” dia lodia luudu la Jehowa la lotombo.​—Hangai 2:7.

9, 10. Ngande wakɛnya anto amɔtshi wa l’atei wa nkumbo lowando lele lawɔ l’ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ kasha wadi ndo ambutshi w’Akristo?

⁹ Lo mɛtɛ, akadiyɛso efula w’Akristo wekɔ l’ɛkɛndɛ efula wa lo nkumbo wahombawɔ kotsha; koko vɔ mbetshaka wahɔ wa Diolelo lo dihole dia ntondo. (Mateu 6:33) Kadiyɛso kɛmɔtshi k’onyemba k’ombatshi mboka akafunde ate: “Mama kami, oma lo mbetawɔ kande ka nge, ndo oma lo lɔkɛwɔ lande l’ɔlɔlɔ, akakimanyiya efula dia dimi koma ombatshi mboka wa pondjo. Ɔnkɔnɛ, nde aki ɔmɔtshi l’atei w’ambatshi mboka wakamalekaka nanga sambisha la wɔ.” Pami kɛmɔtshi akate dikambo dia wadɛnde lele la ana wa wamato atanu wambola ate: “Luudu laso laki nshi tshɛ pudipudi ndo kɔmba. Bonnie akalietɛka kɔmba aha la diangatangata efula monga lɔkɔ dia nkumbo kaso mbidja yambalo yawɔ tshɛ l’eyango wa lo nyuma. Yoho yakandeyaka momba dikuta diaso akambisha diaaso dia kamba olimu wa lo tena dimɔtshi ɛnɔnyi 32. Dui sɔ diakakimanyiya dia mbetsha wenya efula kâmɛ la nkumbo kaso ndo l’akambo wa lo nyuma. Wadɛmi aketsha nto ana aso ohomba wa monga l’etete l’olimu. Nde mɛtɛ sunganaka mandɔma oma le mi.” Ɛlɔ kɛnɛ nde l’omɛnde wekɔ lo kamba lo mbalasa ka woke kalɔmbɔla olimu wa l’andja w’otondo w’Ɛmɛnyi wa Jehowa.

¹⁰ Pami kɛmɔtshi akafunde lo kɛnɛ kendana la wadɛnde lambodia la nde ana ate: “Waonga walekami ngɛnangɛna le Susana ele ngandji kande k’efula otsha le Jehowa ndo otsha le anto, ndo eokelo kande, kɛtshi kande ndo losembwe lele lande otsha le anto. Kanyi yaki lande wonya tshɛ l’ɔtɛ ele nyɛ y’ɔnɛ Jehowa mbakoka nongola kɛnɛ tshɛ koleki ɔlɔlɔ le so kakokaso mbosha, ɔsɔ aki tɔndɔ diakandayelaka oko wakinde okambi wa Nzambi ndo mama ka nkumbo.” Oma l’ekimanyielo ka wadɛnde pami kɛsɔ aki l’akoka wa mbetawɔ waɛsɛ efula wa lo nyuma, mbidja ndo waɛsɛ ɛnɛ wa kamba oko ekumanyi, ombatshi mboka, ɔhɛna w’omendji w’otshimbedi ndo oko ɔtɔi ɔmɔtshi wa lo Kɔmite ka Diɔtɔnganelo la Lupitadi. Wamato wa ngasɔ wekɔ mɛtɛ la nɛmɔ efula le waomɛwɔ, le asekawɔ Akristo ndo lâdiko dia tshɛ le Jehowa!​—Tukedi 31:28, 30.

Wamato wa nɛmɔ waha la waomi

11. (a) Ngande wakɛnya Jehowa woho wayakiyanyande dikambo dia wamato wa kɔlamelo, djekoleko wadi waki edo? (b) Akristo wa wadi waki edo ndo akadiyɛso akina wa kɔlamelo wele bu la waomi kokaka monga l’eshikikelo kakɔna?

¹¹ Mbala efula Jehowa akɛnyaka woho wayakiyanyande dikambo dia wadi waki edo. (Euhwelu k’Elembe 27:19; Osambu 68:5; Isaya 10:1, 2) Nde atatshikitana. Nde tetemalaka ndjakiyanya efula aha paka lo dikambo dia wadi waki edo koko ndo lo dikambo dia waa mama nyɛ yodia ana vɔamɛ ndo dia wamato w’enyemba wahatatane omi l’oshika l’Okristo. (Malaki 3:6; Jakoba 1:27) Naka wɛ ekɔ l’atei w’anto wakambɛ Jehowa la kɔlamelo tshɛ aha l’esukelo k’olonganyi w’Okristo, kete wɛ kokaka ndjashikikɛ dia wɛ ekɔ la nɛmɔ lo washo wa Nzambi.

12. (a) Ngande wɛnya akadiyɛso amɔtshi w’Akristo kɔlamelo yawɔ le Jehowa? (b) Akadiyɛso amɔtshi wekɔ lo ndɔshana la tokanyi ta woho akɔna?

¹² Tɔshi ɛnyɛlɔ, k’akadiyɛso w’Akristo wahatatshukama nɛ dia vɔ nɛmiyaka la kɔlamelo tshɛ dako dia Jehowa diata dia tshukama ‘paka lo Nkumadiɔndjɔ.’ (1 Koreto 7:39; Tukedi 3:1) Ɔtɛkɛta waki Nzambi mbâshikikɛka ɔnɛ: “Le kanga kolamelu, [Jehowa] ndjaenyaka kanga kolamelu.” (2 Samuele 22:26) Koko, le efula ka l’atei awɔ, tshikala onyemba ekɔ tshondo y’okakatanu. Kadiyɛso kɛmɔtshi akate ate: “Lakɔshi yɛdikɔ ya tshukama paka lo Nkumadiɔndjɔ, koko mbala efula lakalelaka lam’akamɛnaka angɛnyi ami watshukama l’apami w’Akristo w’ɔlɔlɔ ko dimi lekɔ onyemba.” Kadiyɛso kekina akate ate: “Lambokambɛ Jehowa ɛnɔnyi 25. Lamboyashikikɛ dia tshikalaka la kɔlamelo le nde, koko kanyi ya tshikalaka dimɛmɛ kiyanyakami mbala efula.” Nde akakotsha nto ate: “Akadiyɛmi wele oko dimi wekɔ l’ohomba w’ekeketshelo.” Ngande wakokaso kimanyiya akadiyɛso asɔ wa kɔlamelo?

13. (a) Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɛnyɛlɔ ka wanɛ tshɛ wakatshɔka tenda ɔnaki Jafɛta la womoto? (b) Naa toho tokina takokaso mɛnya dia sho ndjakiyanyaka dikambo di’akadiyɛso w’enyemba wa l’etshumanelo kaso?

¹³ Yoho mɔtshi yakokaso mbakimanyiya mɛnamaka l’ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi k’edjedja. Lam’akatshike ɔn’aki Jafɛta la womoto diaaso diaki lande dia monga l’omi, anto wakɛnyi dia nde ambolanga sɛna lɔsɛnɔ la ndjahombia. Kakɔna kakasalema dia mbokeketsha? “Ana amantu wa Isariyele [wakatshɔkaka] nshi nyei l’eleku l’eleku, dia ntulelaka ona um[u]ntu a Jafeta, usi Ngiliyade.” (Embadi 11:30-40) Woho akɔ wâmɛ, sho pombaka mbisha akadiyɛso wakitanyiya ɔlɛmbɛ waki Nzambi lowando l’otema ɔtɔi.a Naa yoho kina yakokaso mɛnya nganɛ wayakiyanyaso dikambo diawɔ? Lo alɔmbɛlɔ aso, sho pombaka nɔmbaka Jehowa dia nde sukɛ akadiyɛso wa kɔlamelo asɔ dia vɔ tetemala kamba olimu awɔ la kɔlamelo. Vɔ sunganaka monga l’eshikikelo ɔnɛ vɔ nangemaka ndo mandɔmaka efula oma le Jehowa ndo oma le etshumanelo k’otondo k’Akristo.​—Osambu 37:28.

Woho watondoya ambutshi wodia ana vɔamɛ

14, 15. (a) Bonde kahomba ambutshi a wamato wodia ana vɔamɛ nɔmba ekimanyiyelo ka Jehowa? (b) Ngande wakoka ambutshi wodia ana vɔamɛ sala akambo lo yoho yɔtɔnganɛ l’alɔmbɛlɔ awɔ?

¹⁴ Akristo wa wamato wôdia ana vɔamɛ wekɔ lo ndɔshana mɛtɛ l’ekakatanu efula. Koko, vɔ kokaka nɔmba Jehowa ekimanyielo dia vɔ mbodia anawɔ lo yoho yɔtɔnganɛ l’atɔndɔ wa lo Bible. Lo mɛtɛ, naka wɛ ekɔ ombutshi ɔtɔi, wɛ hakoke mɛmba ɔkɛndɛ wa mama ndo wa papa l’akambo tshɛ. Koko, Jehowa ayokokimanyiya dia wɛ kotsha efula k’ɛkɛndɛ ayɛ naka wɛ ayowɔlɔmba ekimanyielo la mbetawɔ tshɛ. Ɛnyɛlɔ: Ohokanyiya dia wɛ ekɔ l’oshikɔ wa wotsho wa mbo ya ndɛ dia mbudɛ la wɔ otsha lo luudu layɛ lele lo luudu lele l’etajɛ efula. Onde wɛ ayetawɔ tadiɛnɛka l’oshikɔ akɔ l’etajɛ naka odiya (ascenseur) wekɔ suke? Ndooko! Woho akɔ wâmɛ, tetawɔke dia mɛmba wetsho ayɛ wɛmamɛ etena kele wɛ kokaka nɔmba Jehowa dia nde kokimanyiya. Ɔnkɔnɛ, nde kelɛka dia wɛ mbɔlɔmba. Osambu 68:19 mbutaka ɔnɛ: “[Jehowa] latutembelaka wetshu asu, atumbwami.” Woho akɔ wâmɛ, 1 Petero 5:7 kelɛka dia kitsha ekakatanu ayɛ tshɛ le Jehowa, “ne dia ndi atunyukanelaka.” (sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Ɔnkɔnɛ, naka ekakatanu ndo ekiyanu wambokɔlɛndja, kete kitshɛka Shɔ lele l’olongo wetsho ɛsɔ lo salaka dikambo sɔ ‘aha la mpekɔ.’​—1 Tesalonika 5:17; Esambu 18:6; 55:22.

¹⁵ Oko ɛnyɛlɔ, naka wɛ ekɔ mama, kete aha la tâmu wɛ ndjakiyanyaka lo kɛnɛ kendana la shɛngiya yakoka pomana l’anayɛ la kalasa oma le asekawɔ kana ehemba wendana l’olowanyi wahomana lawɔ. (1 Koreto 15:33) Wɛ ekɔ mɛtɛ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa ndjakiyanya l’akambo asɔ. Koko vɔ wekɔ nto akambo wahombayɛ mbidja lo dɔmbɛlɔ. Ko lâsɔ, lande na kahayasale dɔmbɛlɔ lo dikambo di’akambo asɔ wɛ l’anayɛ la ntondo ka vɔ tshɔ la kalasa, kana l’ɔkɔngɔ wa nyu sɛdingola kâmɛ divɛsa dia lushi la lushi? Alɔmbɛlɔ w’oma k’ɛsɛ otema l’anayɛ kokaka monga la shɛngiya y’ɔlɔlɔ lo timba t’akɛnda. Lâdiko dia tshɛ, wɛ kokaka nongola ɛtshɔkɔ wa Jehowa naka wɛ ndjatshutshuya dia kɔkɔmiya Ɔtɛkɛta ande l’etema w’anayɛ. (Euhwelu k’Elembe 6:6, 7; Tukedi 22:6) Ohɔ dia, “ashu wa [Jehowa] weko le antu w’ololo, atui andi weko hwe lu dombelo diawo.”​—1 Petero 3:12; Filipi 4:6, 7.

16, 17. (a) Kakɔna kakate ɔna ɔmɔtshi la pami lo dikambo dia ngandji kakɛnyaka nyango? (b) Lo yoho yakɔna yele eyango wa lo nyuma w’ombutshi ɔmɔtshi a womoto wakonge la shɛngiya le anande?

¹⁶ Tɔshi ɛnyɛlɔ kaki Olivia mama kɛmɔtshi kele l’ana asamalo. Omɛnde lele bu ombetawudi akalawɔ nkumbo kawɔ l’ɔkɔngɔ w’eotwelo k’ɔnande la kose, koko aha la tshimbatshimba Olivia aketawɔ mɛmba ɔkɛndɛ wa mbodia anande lo mboka ya Nzambi. Darren, ɔnaki Olivia lele kakianɛ l’ɛnɔnyi 31 ndo lakamba oko ekumanyi k’Okristo ndo ombatshi mboka, aki l’etena kɛsɔ l’ɛnɔnyi 5. Kɛnɛ kakayoshaka Olivia okiyanu nto, ele woho wakayondamaka Darren la hemɔ kâkawɛnya pâ polo ndo ɛlɔ. Lam’akanyiyande nshi yakinde dikɛnda, Darren mbutaka ate: “Dimi lakohɔ woho wakamadjasɛ lo mbeto kami ka lupitadi lakongɛ mama l’asolo walɔmɔlɔmɔ. Lushi tshɛ nde akahombaka mbidjasɛka suke la mi ndo mbadiɛmi Bible. Oma lâsɔ nde akembaka osambo wa Diolelo wata ɔnɛ: ‘Jehowa Losaka.’b Oma ko lushi lɔsɔ, ɔsɔ mbele osambo wa Diolelo walekami nanga.”

¹⁷ Wɛkamu ndo mbetawɔ kaki l’Olivia otsha le Jehowa kakokimanyiya dia nde tondoya ɔkɛndɛ ande wa mbodia anande ndamɛ. (Tukedi 3:5, 6) Dionga diande di’ɔlɔlɔ diakɛnamaka hwe l’eyango wakandakeketsha anande dia ndjadjɛ. Darren ekɔ lo mbuta ate: “Mama akatotshutshuyaka mbala tshɛ dia ndjadjɛ oyango wa kamba olimu wa lo tena tshɛ. Etombelo wele la dikambo sɔ ele dimi l’akadiyɛmi anɛi takɔtɔ l’olimu wa lo tena tshɛ. Eelo, ndoko lushi lakafunɛ Mama anto akina akambo asɔ. Dimi salaka la wolo dia mbokoya waonga ande w’ɔlɔlɔ asɔ.” Lo mɛtɛ, aha ana tshɛ mbola dia ndjokambɛ Nzambi oko wakasale ana waki Olivia. Koko lam’asala ombutshi a womoto kɛnɛ tshɛ kokokinde sala dia sɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa lo Bible, nde kokaka ndjashikikɛ dia Jehowa ayowɔlɔmbɔla ndo ayowosukɛ la ngandji tshɛ.​—Osambu 32:8.

18. Ngande wayotɛnya dia sho ngɛnangɛnaka woho wakatosha Jehowa etshumanelo k’Akristo?

¹⁸ Nzambi mbishaka esukelo kande k’efula oma l’ekimanyiyelo k’etshumanelo k’Akristo, k’ekongelo katɔ ka lo nyuma ka mbala la mbala, ka nkumbo katɔ k’Akristo k’onto l’ɔnango, ndo l’ekimanyiyelo ka dikumanyi diambotshunda lo nyuma, mbut’ate ‘apami wele oko weshasha.’ (Efeso 4:8) Dikumanyi dia kɔlamelo kambaka la wolo efula dia keketsha anto tshɛ wa l’etshumanelo, ndo vɔ mbidjaka yimba efula l’ehomba w’“ana wa tshiki la wadi waki edu lu asui awo.” (Jakoba 1:27) Ɔnkɔnɛ, totshikalake ma ma l’ekambi waki Nzambi aha ndjakakitola pondjo oma le wɔ.​—Tukedi 18:1; Romo 14:7.

Okitanyiya ekɔ dionga di’ɔlɔlɔ

19. Lande na kele okitanyiya w’ɔlɔlɔ wele la womoto halembetshiya ɔnɛ nde ekɔ ɛngɔ k’anyanya, ndo naa ɛnyɛlɔ ka lo Bible kasukɛ dikambo sɔ?

¹⁹ Jehowa akatonge womoto oko okimanyedi wa pami. (Etatelu 2:18) Omalɔkɔ, okitanyiya wa womoto otsha le omɛnde hɛnya dia nde ekɔ engɔ k’anyanya. Koko, okitanyiya ɔsɔ mbishaka womoto nɛmɔ lo mbosha diaaso dia nde kamba la weshasha ndo akoka w’efula wele lande lo yoho yɔtɔnganɛ la lolango la Nzambi. Tukedi tshapita 31 kɔndɔlaka elimu wotshikitanyi wakakambaka womoto l’oshika l’Isariyɛlɛ w’edjedja. Nde akakimanyiyaka wanɛ waki lo dihombo, akakambaka dikambɔ dia vinyɔ, ndo akasombaka nkɛtɛ. Eelo, “utema w’umendi atekamaka le ndi. Ndi huyala la uhumba wa diango.”​—Divɛsa 11, 16, 20.

20. (a) Ngande wahomba Okristo wa womoto mbɔsa akoka ndo weshasha wakawosha Nzambi? (b) Waonga akɔna w’ɔlɔlɔ wakɛnya Ɛsta, ndo woho akɔna wakakoke Jehowa kamba la nde dia kondja etombelo w’ɔlɔlɔ?

²⁰ Womoto lele la ndjâkitshakitsha ndo loka Nzambi wɔma hayadiya ndo hasɛmanɛ l’omɛnde. (Tukedi 16:18) Nde hayayangɛ wahɔ ande hita lo ndjakimɔ ntondotondo l’eyango wa l’emunyi koko nde ndekaka kamba la weshasha wakawosha Nzambi dia kimanyiya anto akina, mbuta ate wa nkumbo kande, w’asekande Akristo, w’asukanyi ande, ndo lâdiko dia tshɛ lo wahɔ wa Jehowa. (Ngalatiya 6:10; Tito 2:3-5) Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Nkumekanga ka Womoto kakawelɛka Ɛsta. Kânga mbakinde dimɛna efula lo demba nde aki la ndjâkitshakitsha ndo l’okitanyiya. (Esta 2:13, 15) Lam’akandatshukama, nde akɛnyaka dilɛmiɛlɔ di’efula otsha le omɛnde, Nkumekanga Ahasuero, otshikitanyi la Vashiti wadi aki Nkumekanga la ntondo. (Esta 1:10-12; 2:16, 17) La dilɛmiyɛlɔ di’efula, Ɛsta akakitanyiya nto kanyi yaki Mɔrɔdɛkai w’enondo ande, l’awui amɔtshi w’eshika kânga lam’akandakome Nkumekanga. Koko nde komonga djɔmɔ tɛwɛ! La dihonga tshɛ, nde akatondja munga yaki Hamana lo sɛkɛ, onto ɔnɛ la lokumu ndo la ngala lakadje sheke ya ndjaka ase Juda. Jehowa akakambe la Ɛsta lo yoho ya diambo dia kokɛ wodja ande.​—Esta 3:8–4:17; 7:1-10; 9:13.

21. Ngande wakoka Okristo wa womoto nyomoleka monga la nɛmɔ efula lo washo wa Jehowa?

²¹ Mbokɛmaka hwe dia lo nshi yakete ndo ɛlɔ kɛnɛ, wamato woka Nzambi wɔma wekɔ lo mɛnya omamemelo awɔ tshɛ le Jehowa ndo l’ɔtɛmwɛlɔ ande. Ɔnkɔnɛ, wamato woka Nzambi wɔma wekɔ la nɛmɔ efula lo washo wa Jehowa. Akadiyɛso w’Akristo, nyetawɔ dia Jehowa tanyotshikitolaka yema yema l’ekimanyiyelo ka nyuma kande dia nyu koma ‘mpoke’ yele la nɛmɔ, ‘yakalɔngɔswama dikambo di’olimu w’ɔlɔlɔ tshɛ.’ (2 Timote 2:21; Romo 12:2) Lo dikambo di’atɛmɔdi asɔ wele la nɛmɔ, Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka ɔnɛ: “Uwushaki diango di’uma l’ulimu andi, etsha andi wûtumbulaki lu asuku wa ngelu.” (Tukedi 31:31) Awui asɔ wayale mɛtɛ le ɔmɔmɔ wa l’atei anyu.

[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]

Onde wɛ akohɔ?

• Ngande wakɛnya Akristo amɔtshi wa lo ntambe ka ntondo dia vɔ waki la nɛmɔ lo washo wa Jehowa?

• Ngande wamboyaetɛ akadiyɛso efula wa lo nshi nyɛ anto wa nɛmɔ le Nzambi?

• Lo toho takɔna tasukɛ Jehowa wamato wodia ana vɔamɛ ndo akina wele bu la waomi?

• Ngande wakoka womoto mɛnya dia nde ekɔ la dilɛmiyɛlɔ di’oshika lo lowandji lakadjama?

[Kiombo ya lo lɛkɛ 31]

BƐNYƐLƆ DIA KANA YIMBA

Onde wɛ nangaka sɛdingola bɛnyɛlɔ dikina dia wamato wa kɔlamelo watɛkɛta Bible dikambo diawɔ? Naka eelo, kete lam’alangayɛ adia avɛsa woshilami lanɛ l’ɛse. Etena kakanayɛ yimba lo weho w’anto wotshikitanyi woshidiwɔ, yanga dia shihodia atɔndɔ wayokoka kamba lawɔ lo yoho y’efula lo lɔsɛnɔ layɛ.​—Romo 15:4.

◆ Sara: Etatelu 12:1, 5; 13:18a; 21:9-12; 1 Petero 3:5, 6.

◆ Wamato w’ase Isariyɛlɛ wa lokaho: Etumbelu 35:5, 22, 25, 26; 36:3-7; Luka 21:1-4.

◆ Dɛbɔra: Embadi 4:1–5:31.

◆ Ruta: Ruta 1:4, 5, 16, 17; 2:2, 3, 11-13; 4:15.

◆ Womoto l’ose Shunɛma: 2 Nkumi ya Dikanga 4:8-37.

◆ Womoto l’ose Fenisiya: Mateu 15:22-28.

◆ Mata nde la Mariya: Mako 14:3-9; Luka 10:38-42; Joani 11:17-29; 12:1-8.

◆ Tabita: Etsha 9:36-41.

◆ Ana waki Filipɛ anɛi wa wamato: Etsha 21:9.

◆ Febi: Romo 16:1, 2.

[Osato wa lo lɛkɛ 29]

Onde wɛ mandolaka akadiyɛso wahatatshukama walɛmiya ɔlɛmbɛ waki Nzambi la kɔlamelo tshɛ?

[Osato wa lo lɛkɛ 30]

Naa awui w’ohomba wakokaso mbidja lo dɔmbɛlɔ la ntondo k’ana ntshɔ otsha la kalasa?