Toyale la lɔsɛngɔ l’andja ɔnɛ wa lohetsho
‘Onto tolangemaka dikambo dia ngandji kande ka lɔsɛngɔ.’—TUKEDI 19:22.
1. Lande na kokoki monga okakatanu dia kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ?
ONDE wɛ ndjaɔsaka dia wɛ ekɔ onto lele la lɔsɛngɔ? Naka eelo, kete sɛna l’andja wa nshi nyɛ koka monga tshondo y’okakatanu. Mɛtɛ, Bible mɛnyaka dia lɔsɛngɔ ekɔ l’atei wa “elua wa nyuma,” ko lande na kele ekɔ wolo efula dia monga la lɔsɛngɔ kânga l’ahole wayata anto ɔnɛ Akristo mbewɔ na? (Ngalatiya 5:22) Oko wakatɛnyi lo wekelo wetshi, etenyi kɛmɔtshi k’okadimwelo tanemaka lo kɛnɛ kakafunde ɔpɔstɔlɔ Joani ɔnɛ andja w’otondo wekɔ lo wolo w’onto ɔmɔtshi la lo nyuma lele bu la lɔsɛngɔ, mbut’ate Satana Diabolo. (1 Joani 5:19) Yeso Kristo akɛnya dia Satana mbele “umbuledi a kete nye.” (Joani 14:30) Ɔnkɔnɛ, andja ɔnɛ monaka dia tshumanya emboledi w’atɔmbɔki wele ditshelo dia kɔlɔ mbaleka mɛnama lo dionga diawɔ.—Efeso 2:2.
2. Ekakatanu akɔna wakoka monga lam’onaso dia kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ?
2 Nsɛnɔ yaso sowaka etena katosalɛ anto akina akambo lo yoho yele bu la lɔsɛngɔ. Dionga diele bu la lɔsɛngɔ koka mɛnama oma le asukanyi wa kɔlɔ, angɛndangɛnda wa lomendja ndo kânga oma le angɛnyi kana ase nkumbo wakoka tena dimɔtshi sala akambo aha la kana yimba. Lonyangu laya oma lo wodjaselo wa l’anto w’awui wolo ndo walanga awui w’ewanu ndo wa tɛngana lam’asawɔ mbishaka pâ esangɔ efula. Woho wele anto akina bu la lɔsɛngɔ ɔsɔ koka totshutshuya dia monga la lohetsho ndo sho mbeyaka ndjoyanga dia sɔmbɔya kɔlɔ lo kɔlɔ. Dikambo sɔ koka ndjokonya ndo l’ekakatanu wa lo nyuma ndo wa lo demba.—Romo 12:17.
3. Naa akambo wa wolo wadja anto walanga monga la lɔsɛngɔ l’ohemba na?
3 Andja woludi tɔɔ l’awui wa lonyangu ɔnɛ koka nto sala dia sho monga l’okakatanu dia kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ. Ɛnyɛlɔ, anto lo tshɛ kawɔ wekɔ lo mboka wɔma lushi la lushi l’ɔtɛ w’awui wa terɔrismɛ wânɛ anto dia sala kana wambosalema ndo l’ɔtɛ w’okambelo wa la waa bɔmbɛ biolojikɛ kana atomikɛ oma le wedja wotshikitanyi. Ndo nto, miliyɔ y’anto wekɔ la wola, l’ohomba wa diangɔ dia ndɛ diahombama, wa luudu, w’ahɔndɔ ndo w’esakelo ka dimɛna. Ndjaketembola dia monga la lɔsɛngɔ mongaka wolo etena konga onto l’okakatanu ɔmɔtshi wɛnama di’oko ndoko elongamelo k’ɔlɔngɔswamelo.—Undaki 7:7.
4. Kanyi yakɔna ya kɔlɔ yakoka anto amɔtshi monga layɔ etena kakanyiyawɔ dikambo di’ɔkɛnɛmwɛlɔ wa lɔsɛngɔ otsha le anto akina?
4 Onto koka mbuta esadi eto ate, mbetsha ɔkɛnɛmwɛlɔ wa lɔsɛngɔ lo dihole dia ntondo ekɔ dikambo dia wolo ndo ɔsɔ mbeyaka monga djembetelo mɔtshi ya wɔdu. Nde mbeyaka mbɔsa di’oko wekɔ lo mbɛna enginya djekoleko etena kahawɔshi anto akina kânga la yema ya nɛmɔ. (Osambu 73:2-9) Koko, Bible toshaka ɛlɔmbwɛlɔ ka dimɛna etena katatɔ ɔnɛ: “Kaluya diui la memakana atutshutshaka kele. Keli diui dia wulu diatufudiaka kele.” (Tukedi 15:1) Memakana ndo lɔsɛngɔ ekɔ elowa ehende wa nyuma wokakatanyi ndo watondja etombelo w’amɛna la tondo k’ekakatanu kana k’awui amɔtshi wa wolo.
5. Naa ahole amɔtshi wa lo lɔsɛnɔ wahombama mɛnya lɔsɛngɔ?
5 Lam’ele ɔkɛnɛmwɛlɔ w’elowa wa nyuma ka Nzambi ekɔ ohomba efula leso oko weso Akristo, sho pombaka sɛdingola woho wakokaso kɛnɛmɔla olowa ɔmɔtshi l’atei w’elowa ɛsɔ, olowa akɔ ko lɔsɛngɔ. Onde koka kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ l’andja ɔnɛ wa lohetsho? Naka eelo, naa ahole amɔtshi wakokaso mɛnya dia hatotshikɛ shɛngiya ya Satana dihole dia shimba lɔsɛngɔ laso, djekoleko l’atei w’awui wa lonyangu na? Tɔsɛdingole toho tɔmɔtshi ta mɛnya lɔsɛngɔ l’atei wa nkumbo, lo dihole di’olimu, lo kalasa, otsha le asukanyi, l’olimu w’esambishelo ndo l’asa ambetawudi.
Lɔsɛngɔ l’atei wa nkumbo
6. Lande na kele lɔsɛngɔ ohomba efula l’atei wa nkumbo ndo ngande wakokalɔ kɛnɛmɔma?
6 Dia kondja ɔtshɔkɔ ndo ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa, olowa wa nyuma ɔsɔ wekɔ ohomba efula ndo pombamaka vɔ pama lo yoho y’efula. (Efeso 4:32) Tɔsɛdingole ohomba wa lânde wele l’ase nkumbo wa kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ lam’asawɔ. Lo lɔsɛnɔ la lushi la lushi, wadi l’omi pombaka kɛnɛmɔla yimba ya lɔsɛngɔ ndo ya dimɛna lam’asawɔ vɔamɛ ndo lam’asawɔ l’anawɔ. (Efeso 5:28-33; 6:1, 2) Lɔsɛngɔ pombaka mɛnama hwe lo yoho yatɛkɛta ase nkumbo lam’asawɔ, yalɛnya ana ambutshi awɔ ndo yakɛndakɛnda ambutshi l’anawɔ dimɛna. Nyonge suke dia mandola koko ɔkɔkɛ dia manya onto.
7, 8. (a) Woho akɔna wa dionga diahombaso mbewɔ naka tekɔ lo nanga kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ l’oshika l’atei wa nkumbo? (b) Ngande wakimanyiya sawo dia dimɛna dia nkumbo monga la dimama dia wolo? (c) Ngande wakokayɛ kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ lo nkumbo kanyu?
7 Dia monga la lɔsɛngɔ le ase nkumbo kaso, nɔmbamaka dia sho ndjela dako diaki ɔpɔstɔlɔ Paulo diata ɔnɛ: “Nyunya akambu ane tshe: kele, lutunu, somboki, lotengo, aui wa sonyi uma l’enyo anyu.” Lushi tshɛ, nkumbo y’Akristo pombaka sawolaka lam’asawɔ la dilɛmiyɛlɔ. Lande na kele dikambo sɔ ohomba na? Nɛ dia sawo dia dimɛna ekɔ dikambo diakimanyiya dia nkumbo monga nge ndo shikaa. Etena katomba owanu ɔmɔtshi, di’aha konya dikambo wolo, nyoyange dia kandola okakatanu akɔ l’ɔtɛ wa nyanga dia mbeya ɔnɛ lele la shadiya. Ase nkumbo wele l’ɔngɛnɔngɛnɔ salaka la wolo tshɛ dia monga la lɔsɛngɔ ndo la dilɛmiyɛlɔ lam’asawɔ.—Kolosai 3:8, 12-14.
8 Lɔsɛngɔ ekɔ dikambo dia dimɛna ndo lɔ totshutshuyaka dia salɛ anto akina ɔlɔlɔ. Ɔnkɔnɛ, sho nyangaka dia monga anto w’ohomba, wele la dilɛmiyɛlɔ ndo wakimanyiya ase nkumbo akina lo yoho ya dimɛna. Dia yoho ya lɔsɛngɔ ya ngasɔ kɛnɛmɔma l’atei wa nkumbo, onto l’onto ndo ase nkumbo tshɛ pombaka mbidja welo. Etombelo wayonga ele, vɔ hawotokondja tsho ɔtshɔkɔ waki Nzambi koko vɔ wayosha Jehowa, Nzambi ka lɔsɛngɔ, kɛnɛmɔ l’etshumanelo ndo la ntondo k’anto akina.—1 Petero 2:12.
Lɔsɛngɔ lo dihole di’olimu
9, 10. Lembetshiya ekakatanu ɛmɔtshi wakoka ntomba lo dihole di’olimu ndo woho wakokawɔ kandɔma la lɔsɛngɔ.
9 Le Okristo, mbeyaka monga okakatanu dia kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ otsha le asekande wakamba lande olimu dihole diamɛ lushi tshɛ. Shɛmanedi yele l’asa ase olimu mbeyaka ndjodja olimu w’onto ɔmɔtshi lo wâle oma le ase olimu akina wasala akambo la lokeso kana la mayɛlɛ ndo dikambo sɔ koka ndjolanya lokumu l’onto la ntondo k’owandji w’olimu. (Undaki 4:4) Kema wɔdu kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ lo tena dia ngasɔ. Koko, lam’ohɔnde di’ɔnɛ sala dikambo la lɔsɛngɔ ekɔ dui dia dimɛna, okambi wa Jehowa pombaka sala la wolo tshɛ dia sɛna dimɛna l’anto w’awui wolo. Ɔkɛnɛmwɛlɔ wa yimba ya kɛtshi koka kimanyiya lo dikambo sɔ. Ondo wɛ koka mɛnya lɔsɛngɔ etena kandama osekayɛ la l’olimu kana ose nkumbo kande la hemɔ. Mimbola onto tsho woho wakandemwe koka monga la shɛngiya y’ɔlɔlɔ lende. Eelo, Akristo pombaka nyanga dia mbidja diokanelo ndo wɔladi lo ntsha tshɛ kakokawɔ sala. Tena dimɔtshi tshɛkɛta ya lɔsɛngɔ yɛnya dia sho ndjashaka ndo ndjakiyanyaka dikambo di’onto ayokimanyiya lo dikambo diakɔ.
10 Tena dimɔtshi, owandji w’olimu koka tshutshuya ase olimu ande la wolo dia vɔ sala awui kana afɛstɔ amɔtshi wa wodja wahɔtɔnɛ l’Afundelo. Etena katona nkum’otema k’Okristo dia sala akambo asɔ, kɛsɔ mbeyaka ndjotondja okakatanu lam’asande l’owandji ande w’olimu. L’etena ka ngasɔ, ondo kema dikambo dia lomba dia nembetshiya oseka kiambokambo tshɛ yendana la kɔlɔ kokoki monga naka ndjela kɛnɛ kalɔmba owandji w’olimu. Nɛ dia, le wanɛ wele bu la Akristo mbetawɔ ɔtɔi, osalelo w’awui kana waa fɛtɛ shɔ mbeyaka mɛnama oko dikambo dia dimɛna. (1 Petero 2:21-23) Ondo wɛ koka nembetshiya la lɔsɛngɔ tshɛ dia mɛnya ɛkɔkɔ wakoshimba di’aha sala awui akɔ. Aha kaloya ɛtɛkɛta wa kɔlɔ lo kɔlɔ. Ekɔ dimɛna le Okristo dia ndjela dako dia dimɛna dia lo Romo 12:18: “Lu wedi anyu, nyutshaki akambu tshe weyanyu ntsha, dia mbidjase la antu tshe ki.”
Lɔsɛngɔ lo kalasa
11. Ekakatanu akɔna wahomana l’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka dia kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ otsha le asekawɔ wa la kalasa?
11 Mbeyaka monga okakatanu wa wolo le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka dia kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ otsha le asekawɔ wa la kalasa. Mbala efula ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka nyangaka woho wa mbeyama le asekawɔ wɔtɔ lawɔ kalasa. Ana w’apami amɔtshi salaka akambo l’epetenge woho w’ambeki akina mbaoka wɔma ndo vɔ komaka polo ndo lo mɛngiya asekawɔ akina wa la kalasa. (Mateu 20:25) Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ekina nangaka mɛnya woho wolekiwɔ mbeya akambo wa tɔkɛnyɔ kana awui akina wasalema la kalasa. Lam’ɛnyawɔ diewo diele lawɔ, mbala efula vɔ hawonge la lɔsɛngɔ otsha le asekawɔ wa lo kalasa kana ambeki akina nɛ dia vɔ ndjakesaka lo fɔnya ɔnɛ woho wewɔ la diewo lo dikambo dimɔtshi mbadiyaka lâdiko di’asekawɔ lo yoho mɔtshi. Ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka w’Okristo pombaka mbewɔ dia mbokoya weho w’anto wa ngasɔ. (Mateu 20:26, 27) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: ‘Ngandji ekɔ la memakana ndo la lɔsɛngɔ’ ndo ngandji ka ngasɔ “hayaseme, hayambiya.” Ɔnkɔnɛ, Okristo hahombe ndjela ɛnyɛlɔ ka kɔlɔ ka wanɛ wahasale akambo la lɔsɛngɔ, koko nde pombaka ndjelaka dako dia l’Afundelo lo woho wasɛnande l’asekande wa la kalasa.—1 Koreto 13:4.
12. (a) Lande na kakoka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka monga l’okakatanu dia monga la lɔsɛngɔ otsha le embetsha awɔ? (b) Le na akoka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka nyanga ekimanyielo etena katshutshuyamawɔ di’aha monga la lɔsɛngɔ?
12 Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka pombaka nto monga la lɔsɛngɔ otsha le embetsha awɔ. Ambeki efula nangaka momadja embetsha awɔ. Vɔ fɔnyaka dia vɔ mboleki mbeya akambo etena kahawalɛnya embetsha awɔ lo sala awui watona ɛlɛmbɛ wa la kalasa. Lam’otshawɔ asekawɔ akina wɔma, vɔ koka mbâtshutshuya dia sala kɛnɛ kasalawɔ. Etena katona ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka w’Okristo dia sala kɛnɛ kasala anto wa ngasɔ, vɔ mbeyaka mbɔlama kana pɛnyahɛnyama lo toho tokina. Ohomanelo wa l’akambo wa ngasɔ la kalasa ɔnɔnyi w’otondo mbidjaka yɛdikɔ y’Okristo ya kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ l’ohemba. Koko, tanyohɛke dia monga okambi wa Jehowa wa kɔlamelo ekɔ dikambo di’ohomba efula. Nyonge l’eshikikelo dia nde ayonyosukɛ oma l’ekimanyielo ka nyuma kande lo tena dia pâ dia lo lɔsɛnɔ.—Osambu 37:28.
Lɔsɛngɔ otsha le asukanyi
13-15. Kakɔna kakoka shimba onto dia nde kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ otsha le asukanyi ande ndo ngande wakoka onto shidiya ekakatanu ɛsɔ?
13 Oyadi wɛ ekɔ lo mbidjasɛ lo luudu l’otondo, lo shambrɛ tshɔi tsho, lo tshombotombo kana lo dihole dikina, wɛ koka kana yimba lo weho wakokayɛ kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ ndo ndjakiyanya dikambo di’ɔlɔlɔ waki asukanyi ayɛ. Lo dikambo sɔ nto, lɔsɛngɔ hatongaka nshi tshɛ wɔdu.
14 Ayoyosala naka asukanyi ayɛ kohetshaka l’ɔtɛ wotshikitanyinyu nkoho ya demba, wedja kana ɔtɛmwɛlɔ na? Ayoyosala naka wekɔ lo kosalɛ akambo tena dimɔtshi l’okonda kana hawokodje yimba kânga yema? Oko weyɛ okambi wa Jehowa, kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ lo yɛdikɔ yɛdimi l’akoka ayɛ ayonga dikambo dia dimɛna. Wɛ ayɛnama oko ekeketshelo k’otshikitanyi katombola Jehowa mɛtɛ, nɛ dia nde mbasha ɛnyɛlɔ koleki lo kɛnɛ kendana la lɔsɛngɔ. Wɛ heya pondjo etena kakoka osukanyi tshikitanya dionga l’ɔtɛ wa lɔsɛngɔ lakiyɛ. Nde mbeyaka ndo ndjokoma onto latombola Jehowa.—1 Petero 2:12.
15 Ngande wakoka lɔsɛngɔ kɛnɛmɔma na? Ntondotondo, ele oma lo dionga diasha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ l’atei wa nkumbo ndo oma lo ɔtwɛlɔ w’elowa wa nyuma. Tena dimɔtshi, wɛ mbeyaka salɛ osukanyi ayɛ ɔlɔlɔ ɔmɔtshi. Tohɛke dia lɔsɛngɔ kɛdikɛdi ndjasha l’otema ɔtɔi dikambo di’ɔlɔlɔ w’anto akina.—1 Petero 3:8-12.
Lɔsɛngɔ l’olimu aso w’esambishelo
16, 17. (a) Lande na kele lɔsɛngɔ ohomba l’esambishelo kaso ka lo sɛkɛ? (b) Ngande wakoka lɔsɛngɔ mɛnyama lo toho t’esambishelo totshikitanyi?
16 Lɔsɛngɔ pombaka mɛnama l’olimu aso w’Okristo lam’adjaso welo dia munanda anto la wakawɔ, l’ahole wasondjawɔ, ndo l’ahole watanema anto efula. Hatohombe mbohɛ dia Jehowa lele nshi tshɛ la lɔsɛngɔ mbatotoma.—Etumbelu 34:6.
17 Asalayɛ lo welo wadjayɛ wa kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ l’olimu ayɛ w’esambishelo na? Ɛnyɛlɔ, etena kasalayɛ esambishelo ka lo toshinga wɛ koka kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ lo tɛkɛta lo tshena pe ndo la loshilambo etena kasambishayɛ onto. Anto wakɛndakɛnda l’ekolo mongaka efula l’etadimbo, ɔnkɔnɛ sala woho w’aha ndihɛ ambetshetshi akina mboka. Ndo nto, etena kasambishayɛ l’ahole wandawɔ okanda, ɛnya lɔsɛngɔ layɛ lo tɛkɛta lo tshena pe, aha la mbohɛ ɔnɛ wanɛ wasondja pombaka nongola waa kidiya.
18. Ohomba akɔna wele la shɛnɔdi dia mɛnya lɔsɛngɔ l’olimu aso w’esambishelo?
18 L’esambishelo ka lo luudu la luudu, onga la shɛnɔdi. Aha tshikala edja lo luudu l’onto djekoleko lushi la tshitshi kana la yanyi y’efula. Onde wɛ koka mbishola etena k’onga onto aya bu la solo dia lotutsha kana kayande la nkɛlɛ l’ɔtɛ w’oyelo ayɛ? Ondo lo ngelo kanyu Ɛmɛnyi wa Jehowa membolaka anto mbala efula. Naka ɔsɔku mbediɔ, kete onga la dilɛmiyɛlɔ di’efula lo mongaka nshi tshɛ la lɔsɛngɔ ndo l’ɔmɔnɔmɔnɔ. (Tukedi 17:14) Tɔnyɔlake ɔkɔkɔ watshutshuya onto lasambishayɛ di’aha kohokamɛ lushi longo. Tohɛke dia ondo ɔnanyɔ kana kadiyɛyɛ k’Okristo kɛmɔtshi ayoyosambisha lo luudu lakɔ l’ɔkɔngɔ wa nshi ngana tsho. Naka wɛ ambohomana l’onto ɔmɔtshi lahalange pokamɛ, kete dja welo wa lânde dia mɛnya lɔsɛngɔ. Towanake lande kana mbidjana lande tâmu, koko tɛkɛta la wɔlamu tshɛ. Okristo wele la lɔsɛngɔ hayange dia mbidjana tâmu l’onto lasambishande. (Mateu 10:11-14) Ondo lushi lɔmɔtshi onto akɔ ayohokamɛ lokumu l’ɔlɔlɔ.
Lɔsɛngɔ lo nsanganya ya l’etshumanelo
19, 20. Lande na kele lɔsɛngɔ ohomba l’etshumanelo ndo ngande wahombalɔ mɛnyama?
19 Ekɔ nto ohomba monga la lɔsɛngɔ otsha le asekaso ambetawudi. (Heberu 13:1) Lam’ele tekɔ l’atei wa nkumbo k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo, lɔsɛngɔ ekɔ ohomba lo woho wasɛnaso lam’asaso.
20 Naka etshumanelo kɛmɔtshi kekɔ lo mengɔnya Mbalasa ka Diolelo l’etshumanelo ɔtɔi, dihende kana efula, kete ekɔ ohomba monga la lɔsɛngɔ otsha le wanɛ wele lo tshumanelo dikina ndo mbâsha kɛnɛmɔ lo yoho ya nsɛna lawɔ. Yimba ya shɛmanedi mbidjaka ofukutanu etena kahombama kahana nshi ya nsanganya kana elimu wele oko mɔmba, sola ndo nɔngɔsɔla mbalasa. Nyonge la lɔsɛngɔ ndo la dilɛmiyɛlɔ kânga mbokoki etshikitanelo ɛmɔtshi wa tokanyi monga. Lo yoho shɔ mbayodja lɔsɛngɔ otshumba ndo Jehowa ayɔtshɔkɔla mɛtɛ woho wayakiyanyanyu di’ɔlɔlɔ w’anto akina.
Totetemale la kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ
21, 22. Lo ndjela Kolosai 3:12, yɛdikɔ yakɔna yahombaso mbɔsa?
21 Lɔsɛngɔ ekɔ dionga dia woke diendana l’akambo tshɛ wa lo nsɛnɔ yaso. Ɔnkɔnɛ, sho pombaka likakatshiya lo lonto laso l’Okristo. Kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ otsha le anto akina pombaka monga tshondo ya mbekelo le so.
22 Nyɛsɔ sho tshɛ tongake la lɔsɛngɔ otsha le anto akina lushi tshɛ ndo onto l’onto akambe l’ɛtɛkɛta waki ɔpɔstɔlɔ Paulo wata ɔnɛ: ‘Nyɔlɔtɛ etema wa kɛtshi, wa lɔsɛngɔ, w’okitshakitsha, wa memakana ndo wa lotutsha.’—Kolosai 3:12.
Onde wɛ akohɔ?
• Kakɔna kakoka konya Okristo lo monga l’okakatanu dia mɛnya lɔsɛngɔ?
• Lande na kele ekɔ ohomba di’onto kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ lo nkumbo kande?
• Ekakatanu akɔna wonga dia kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ la kalasa, lo dihole di’olimu ndo otsha le asukanyi?
• Lembetshiya woho wakoka Akristo kɛnɛmɔla lɔsɛngɔ l’olimu awɔ wa lo sɛkɛ.
[Osato wa lo lɛkɛ 13]
Lɔsɛngɔ lɛnyama le ase nkumbo tshɛ mbidjaka kâmɛ ndo diokanelo
[Osato wa lo lɛkɛ 14]
Wɛ koka mɛnya lɔsɛngɔ etena kandama osekayɛ la l’olimu kana ose nkumbo kande la hemɔ
[Osato wa lo lɛkɛ 15]
Jehowa sukɛka wanɛ wakɛnɛmɔla lɔsɛngɔ la kɔlamelo kânga wekɔ lo mbɔlama
[Osato wa lo lɛkɛ 16]
Kimanyiya osukanyi l’etena k’ohomba ekɔ tshelo ya lɔsɛngɔ