“Nyolote eloto tshe wa ta wa [Nzambi]”
“Nyolote eloto tshe wa ta wa [Nzambi], dia nyu mbeya [“shika tanga,” NW] la ntundu ka kesu tshe ya [“Diabolo,” NW].”—EFESO 6:11.
1, 2. L’ɛtɛkɛta ayɛ hita, lembetshiya ɛlɔtɔ wa ta wa lo nyuma wahomba Akristo ndɔta.
RƆMA aki lo kondoko ya lowandji latɔ lo ntambe ka ntondo T.D. Wolo waki l’alembe w’ase Rɔma akakimanyiya osomba dia monga lâdiko dia andja wakeyamaka lo nshi shɔ. Lo kɛnɛ kendana l’alembe asɔ, ombewi ɔmɔtshi w’ɛkɔndɔ akate dia vɔ waki “alembe wakaleke mbeya ndjalɔngɔsɔla lo ɔkɔndɔ w’anto.” Alembe wa tomanamana w’ase Rɔma wakakengama l’asɔlayi wakakitanyiyaka awui w’ewandji awɔ; koko etshumba awɔ wakalemanɛka nto la ɛlɔtɔ awɔ wa ta. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akakambe l’ɛlɔtɔ wa ta waki ɔsɔlayi w’ose Rɔma dia mɛnya ɛlɔtɔ wa ta wa lo nyuma wele l’Akristo ohomba dia mbidja otshumba lo ta dialɔwɔ la Diabolo.
2 Sho tanaka woho wɔkɔndwami ɛlɔtɔ wa ta wa lo nyuma ɛsɔ lo Efeso 6:14-17. Paulo akafunde ate: “Nyemali, nyolote mete lu kindi yanyu, nyolote engawo k’akambu w’ololo lu tulu. Nyudji elongoswelo ka lukumu l’ololo la ki l’ekulu anyu. Lu akambu tshe, nyukimeli engawo ka mbetawo, okone nyayeya nyima akuwa tshe wa dja wa kanga kolo. Nyose lufule la panda, la yombo ya [n]yuma, yako yeli diui dia [Nzambi].” Lo kanyi y’anto, ɛlɔtɔ tshɛ wa ta wa mɛtɛ mɛtɛ watɛkɛta Paulo wakakokɛka ɔsɔlayi w’ose Rɔma efula. Oma lasɔ, yɔɔmbɔ aki nto ehomɔ kande koleki lo ta dialɔ onto nde l’onto okina.
3. Lande na kahombaso kitanyiya wadjango waki Yeso Kristo ndo ndjela ɛnyɛlɔ kande?
3 Lâdiko dia dihomɔ ndo dia wekiyamelo, woho wakadjaka alembe w’ase Rɔma etshumba akalemanɛka efula l’okitanyiya waki asɔlayi le ɔnɔmbɔdi kana kɔmanda kawɔ. Woho akɔ wâmɛ, Akristo pombaka kitanyiya Yeso Kristo ɔnɛ lɛnyishami lo Bible oko “o[n]ombodi le antu.” (Isaya 55:4) Nde ekɔ nto “ɔtɛ w’etshumanelo.” (Efeso 5:23, NW) Yeso toshaka wadjango wendana la woho wa ta diaso dia lo nyuma ndo akatotshikɛ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ ka woho wa ndɔta ɛlɔtɔ wa ta wa lo nyuma. (1 Petero 2:21) Lam’ele lonto lele oko la Kristo mbɔtɔnɛka efula la ɛlɔtɔ aso wa lo nyuma, Afundelo tolakaka dia sho ‘ndjâlɔtshiya’ shoamɛ la yimba ya Kristo. (1 Petero 4:1) Ɔnkɔnɛ, tayanga sɛdingola ehomɔ tshɛ ka ta ka lo nyuma, l’ɔkɔngɔ diko tayokamba l’ɛnyɛlɔ kaki Yeso dia mɛnya ohomba atɔ ndo ɔlɔlɔ atɔ.
Tokoke lokende, tolo ndo ekolo
4. Naa ohomba waki la okaba l’ɔlɔtɔ wa ta waki ɔsɔlayi ndo dikambo sɔ alangadiɔ mɛnya?
4 Nyɔlɔtɛ akambo wa mɛtɛ lo lokende. Lo nshi yakafundamaka Bible, asɔlayi wakalɔtaka okaba w’ekoho wa woke waki la satimɛtɛlɛ 5-15. Akadimudi amɔtshi wakate dia divɛsa sɔ pombaka mbadiema ɔnkɔnɛ: “Akambo wa mɛtɛ wonge oko okaba lo dikundju diayɛ.” Okaba wakalɔtaka ɔsɔlayi akokimanyiyaka dia kokɛ lokende lande ndo dia nde pakɛ yɔɔmbɔ yande. Etena kakalɔtaka ɔsɔlayi okaba ande, nde akɛnyaka dia aki suke dia ntshɔ lo ta. Paulo akakambe l’ɛnyɛlɔ k’okaba waki ɔsɔlayi dia mɛnya polo lo yɛdikɔ yakɔna yahomba akambo wa mɛtɛ wa l’Afundelo monga la shɛngiya lo nsɛnɔ yaso. Okaba pombaka kimɛ lokende laso dimɛna oko wakasalemaka dikambo sɔ lo nshi shɔ, dia sho sɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’akambo wa mɛtɛ ndo sho mbeya mamɛ akambo akɔ wa mɛtɛ lo diaaso tshɛ. (Osambu 43:3; 1 Petero 3:15) Aha la mbohɛ oyango ɔsɔ, tekɔ l’ohomba wa mbekaka Bible l’etete tshɛ ndo kanaka yimba la kɛnɛ kele lɔkɔ. Yeso aki l’ɔlɛmbɛ waki Nzambi ‘wakafundama l’etei k’otema ande.’ (Osambu 40:8) Ɔnkɔnɛ lam’akawombolaka atunyi ande, nde akakokaka mbakadimola lo shila avɛsa waki l’ɔtɛ ande.—Mateu 19:3-6; 22:23-32.
5. Lembetshiya woho wakoka alako wa l’Afundelo tokimanyiya lo wonya w’ɛhɛnyɔhɛnyɔ ndo w’ehemba.
5 Lam’etawɔso dia akambo wa mɛtɛ wa lo Bible tɔlɔmbɔla, dui sɔ koka tokokɛ oma lo tokanyi ta kashi ndo tokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ ta lomba. Atɔndɔ wa lo Bible wayokeketsha eshikikelo kaso ka sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo wonya w’ehemba kana w’ɛhɛnyɔhɛnyɔ. Ekɔ oko, tayɛna Ombetsha aso wa Woke, Jehowa ndo tayoka dui l’ɔkɔngɔ aso diata ɔnɛ: ‘Mboka tɔ kɛnɛ, nyɔkɛndɛkɛndɛ lɔkɔ.’—Isaya 30:20, 21.
6. Lande na kele otema aso wa didjidji wekɔ l’ohomba w’ekokelo ndo ngande wakoka akambo wosembwe kokɛ otema akɔ dimɛna?
6 Engawo k’akambo w’ɔlɔlɔ. Engawo kaki ɔsɔlayi akakokɛka otema, etenyi k’ohomba efula ka lo demba. Otema aso wa didjidji, mbut’ate woho w’onto weso l’etei ekɔ l’ohomba w’ekokelo ka lânde nɛ dia vɔ sokoyaka mbala efula otsha lo kɔlɔ. (Etatelu 8:21) Ɔnkɔnɛ, sho pombaka mbeka ndo nanga atɔndɔ wosembwe wa Jehowa. (Osambu 119:97, 105) Ngandji kaso k’akambo wosembwe ayotokimanyiya dia tona tokanyi t’ase andja ɔnɛ wahadje ɛlɛmbɛ wa Jehowa yimba. Ndo nto, naka sho nanga akambo w’ɔlɔlɔ ndo petsha kɛnɛ kele kɔlɔ, kete tayewɔ yoho ya lɔsɛnɔ yakoka tela mpokoso lo nsɛnɔ yaso. (Osambu 119:99-101; Amose 5:15) Yeso ekɔ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ lo dikambo sɔ. Lo kɛnɛ kendana la nde, Afundelo mbutaka ɔnɛ: “We akalangi ololo, akahetsha kolo.”—Heberu 1:9.a
7. Lande na kele ɔsɔlayi w’ose Rɔma aki l’ohomba wa sabata ya wolo ndo kakɔna kɛnya dikambo sɔ?
7 Nyodje elato wa lokumu l’ɔlɔlɔ la ki l’ekolo anyu. Asɔlayi w’ase Rɔma waki l’ohomba wa sabata ya wolo lam’ele l’ata awɔ vɔ wakahombaka mbala mɔtshi kɛndakɛnda kilɔmɛtɛlɛ 30 lushi tshɛ watɛmbɛ yɛdikɔ ya kilɔ 27 ya dihomɔ diawɔ dia ta. Paulo akakambe la sabata dia mɛnya woho wahombaso monga suke dia sambisha losango la Diolelo le onto tshɛ layotohokamɛ. Dikambo sɔ diekɔ ohomba, nɛ dia ngande wayokoma anto lo mbeya Jehowa naka sho bu suke ndo la lolango la sambisha na?—Romo 10:13-15.
8. Ngande wakokaso mbokoya ɛnyɛlɔ kaki Yeso k’osambisha wa lokumu l’ɔlɔlɔ?
8 Olimu akɔna wakaleke ohomba lo lɔsɛnɔ laki Yeso? Nde akatɛ Pɔnsɔ Pilato, Nguvɛrnɛrɛ k’ose Rɔma ate: ‘Dimi lakaye la nkɛtɛ dia mbuta akambo wa mɛtɛ.’ Yeso akasambishaka dihole tshɛ diakandatanaka onto laki la nsaki ka pokamɛ ndo nde akangɛnangɛnaka olimu ande w’esambishelo diakɔ diakandetsha olimu akɔ lo dihole dia ntondo lâdiko di’ehomba ande wa l’emunyi. (Joani 4:5-34; 18:37) L’ɛnyɛlɔ kaki Yeso, naka tayonga la nsaki k’efula ka mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ, kete tayokondja waaso efula wa liewoya anto akina. Ndo nto, woho wayashaso efula l’olimu aso w’esambishelo ayotokimanyiya dia tshikala nge lo nyuma.—Etsha 18:5.
Engawo, lofulɛ, ndo yɔɔmbɔ
9. Ekokelo kakɔna kakashaka engawo ka woke ɔsɔlayi w’ose Rɔma?
9 Engawo ka woke ka mbetawɔ. Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “engawo ka woke” mendanaka la engawo ka woke kakakokaka komba etenyi ka woke ka demba. Engawo kɛsɔ akahombaka kokɛ onto oma lo “akuwa tshe wa dja” wɔtɛkɛtami lo Efeso 6:16. Lo nshi yakafundamaka Bible, asɔlayi wakakambaka la dikɔnga diakawasalaka la kolɔ yambotshunda. Shɔdi yawɔ yakongaka la lowolo la pɛmɔ. Nomb’ewo kɛmɔtshi mbutaka dia akɔnga asɔ waki “dihomɔ dia ta diakalekaka monga wâle lo ata wa nshi y’edjedja.” Naka ɔsɔlayi komongaka la engawo ka woke dia ndjakokɛ oma lo akuwa wa woho ɔsɔ, kete nde akakokaka mpomɔ efula ndo kânga ndjakema.
10, 11. (a) ‘Akuwa wa dja’ akɔna waki Satana wakoka ndanya mbetawɔ kaso? (b) Ngande wɛnya ɛnyɛlɔ ka Yeso ohomba wa monga la mbetawɔ lo tena di’ehemba?
10 ‘Akuwa wa dja’ wakɔna wakamba la Satana dia ndanya mbetawɔ kaso? Nde mbeyaka tshutshuya ɛhɛnyɔhɛnyɔ kana ɔlɔshamelo lo nkumbo, l’olimu kana la kalasa. Nsaki ka monga la mbo efula ya l’emunyi ndo nsaki k’awui wa mindo akalanya lonyuma laki Akristo amɔtshi. Dia ndjakokɛ oma lo wâle wa ngasɔ, “lu akambu tshe [sho pombaka kimɛ] engawo ka mbetawo.” Mbetawɔ ndjaka lo mbeka awui wendana la Jehowa, lo sawolaka la nde lo dɔmbɛlɔ mbala la mbala ndo lo sɛdingola woho watokokɛnde ndo watɔtshɔkɔlande.—Jashua 23:14; Luka 17:5; Romo 10:17.
11 Lam’aki Yeso la nkɛtɛ, nde akɛnya ohomba wa monga la mbetawɔ ka nge lo tena dia pâ. Nde akayaɛkɛ tshɛ lo tɛdikɔ taki She ndo akangɛnangɛna sala lolango laki Nzambi. (Mateu 26:42, 53, 54; Joani 6:38) Kânga lam’akinde lo shɔkɔ yamboleka l’ekambɔ ka Ngɛtɛsɛmanɛ, Yeso akatɛ She ate: “Aha uku alangami, paka uku alangaye.” (Mateu 26:39) Yeso kombohɛ pondjo ohomba wa nama olowanyi ndo wa ngɛnyangɛnya She. (Tukedi 27:11) Naka tekɔ lo ndjaɛkɛ woho akɔ wâmɛ le Jehowa, kete hatotetawɔ dia diɔnyɔ kana ɔlɔshamelo tɛwɔla mbetawɔ kaso. Ɔnkɔnɛ, mbetawɔ kaso kayokeketshama, naka sho ndjaɛkɛ le Nzambi, mboka ngandji ndo nama wadjango ande. (Osambu 19:7-11; 1 Joani 5:3) Ndoko ɛtshɔkɔ wa l’emunyi kana ɔngɛnɔngɛnɔ wa tshanda mɔtshi wakoka mbɛdikama l’ɛtshɔkɔ wamombɛ Jehowa wanɛ wawoka ngandji.—Tukedi 10:22.
12. Etenyi kakɔna k’ohomba ka demba diaso kakokamɛ oma le lofulɛ laso la didjidji, ndo lande na kele ekokelo kɛsɔ kekɔ ohomba efula?
12 Lofulɛ la panda. Lofulɛ lakakokɛka ɔtɛ ndo wɔɔngɔ w’ɔsɔlayi lɛnɛ odjashi tokanyi t’onto. Elongamelo kaso k’Okristo mbɛdikamaka la lofulɛ nɛ dia tɔ kokɛka yimba yaso. (1 Tesalonika 5:8) Kânga mbele tambotshikitanyaka timba taso l’ekimanyielo k’ewo k’oshika k’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, sho tekekɔ anto wa wɔdu ndo wele kema kokele. Timba taso kokaka ndanyema esadi eto. Eyango wa lo dikongɛ nɛ di’akambo koka tekola yimba, kana ndjɔsa dihole di’elongamelo katosha Nzambi. (Romo 7:18; 12:2) Diabolo akahembe ohembahemba dia minganyiya Yeso lo mbosha “waulelu tshe wa l’andja ndu lutumbu lawo.” (Mateu 4:8) Koko, mbala kɛsɔ nto nde kombetawɔ kɛnɛ kakandawosha, ndo Paulo akate lo dikambo diaki Yeso ate: “One [Yeso] lakashikikala l’asui lu utamba [“w’asui,” NW] ne dia ongenongeno wakakitshama la ntundu kandi. Ndi akonyola sonyi kawo, akatudjase lu lunya la pami la kiti ka diulelu ka [Nzambi].”—Heberu 12:2.
13. Ngande wakokaso tetemala monga la wɛkamu lo elongamelo kele la ntondo kaso?
13 Woho wa wɛkamu waki la Yeso ɔsɔ hawoye aha la mbidja welo. Naka sho ndodia timba taso la tokanyi ndo l’eyango wa lo dikongɛ nɛ di’akambo lo dihole dia mbika timba taso lo elongamelo kele la ntondo kaso, kete mbetawɔ kele laso l’alaka waki Nzambi kayokoma wɔdu. L’edjedja ka wonya, sho kokaka ndjoshisha elongamelo kaso tshɛ. Lo wedi okina, naka sho kanaka yimba mbala la mbala l’alaka waki Nzambi, kete tayotetemala la ngɛnangɛna lo elongamelo kele la ntondo kaso.—Romo 12:12.
14, 15. (a) Naa yɔɔmbɔ yele laso ya didjidji ndo ngande wakokaso kamba la yɔ? (b) Lembetshiya woho wakoka yɔɔmbɔ ya nyuma tokimanyiya dia shika tanga la ntondo k’ohemba.
14 Yɔɔmbɔ ya nyuma. Ɔtɛkɛta wa Nzambi, kana losango lele lo Bible ekɔ oko yɔɔmbɔ ya wolo ya pɛmɔ wedi ehende yakoka minya wetshelo wa kashi w’ase ɛtɛmwɛlɔ ndo kimanyiya wanɛ wele l’etema w’ɔlɔlɔ dia kondja lotshungɔ la lo nyuma. (Joani 8:32; Heberu 4:12) Yɔɔmbɔ ya nyuma shɔ koka nto tokimanyiya lam’eso la ntondo k’ehemba kana ka waa apɔsta wayanga dia ndanya mbetawɔ kaso. (2 Koreto 10:4, 5) Tekɔ mɛtɛ la lowando lo woho ɔnɛ wele ‘Afundelo tshɛ wakasambiyama oma le Nzambi ndo tolowanyaka dia ntsha olimu tshɛ w’ɔlɔlɔ’!—2 Timote 3:16, 17.
15 Lam’akahembama Yeso l’oswe, nde akakambe la yɔɔmbɔ ya nyuma dia shika tanga la ntondo ka tokanyi ta kashi ndo k’ehemba. L’ohemba tshɛ waki Satana, nde akawotɛka ate: “Akafundama ati.” (Mateu 4:1-11, sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Woho akɔ wâmɛ, David, Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi wa lo wodja w’Espagne akɛnyi dia Afundelo akokimanyiya dia tondoya ohemba. Lam’akinde l’ɛnɔnyi 19, ɔna womoto ɔmɔtshi l’olangala lakakambaka kâmɛ la nde lo kɔmpanyi ɔtɔi kendana la wodjelo wa pudipudi l’ahole akawotɛ dia kana vɔ “mbeyaka ntshɔ dihole dimɔtshi dia tɔsɛnya yema ya washo.” David akatone akambo wakawotɛ ɔna womoto ɔsɔ ndo nde akalɔmbɛ owandji ande w’olimu dia kana nde akakokaka mbotoma dihole dikina di’aha dui sɔ tomba nto. David mbutaka ate: “Dimi lakohɔ ɛnyɛlɔ kaki Yɔsɛfu. Nde akatone awui wa mindo ndo mbala kakɔ ɔtɔi nde akamɔ lo dihole diakɔ. Lakasale woho akɔ wâmɛ.”—Etatelu 39:10-12.
16. Lembetshiya lande na keso l’ohomba wa mbekiyama dia mbeya ‘nembetshiya ɔtɛkɛta w’akambo wa mɛtɛ dimɛna.’
16 Yeso akakambe nto la yɔɔmbɔ ya nyuma dia kimanyiya akina di’aha vɔ monga lo wolo waki Satana. Yeso akate ate: “Wetshelu ami aha wami, keli wa one lakantumi.” (Joani 7:16) Dia sho mbetsha dimɛna oko Yeso, sho pombaka mbetshama dimɛna. Lo kɛnɛ kendana l’asɔlayi w’ase Rɔma, Josèphe, ombewi w’ɛkɔndɔ w’ose Juda akafunde ate: “Ɔsɔlayi tshɛ akayaekiyaka lushi tshɛ l’etete k’efula wate kana waya lo tshondo ya dihole dia ta; diɔ diakɔ diele vɔ kɔnɛmbaka efula lo ta.” Lo ta diaso dia lo nyuma, tekɔ l’ohomba wa kamba la Bible. Ndo nto, sho pombaka ‘sala tshɛ dia mbetawɔma le Nzambi oko ekambi waha la dikambo dia mbotshama sɔnyi ndo walembetshiya ɔtɛkɛta w’akambo wa mɛtɛ dimɛna.’ (2 Timote 2:15) Sho mongaka mɛtɛ l’ɔlɔ etena kakambaso l’Afundelo dia kadimola wombola ɔmɔtshi w’oshika wakatoke onto!
Tɔlɔmbake lo diaaso tshɛ
17, 18. (a) Ngande watokimanyiya dɔmbɛlɔ dia shika tanga la ntondo ka Satana? (b) Sha ɛnyɛlɔ dia mɛnya ohomba wa dɔmbɛlɔ.
17 L’ɔkɔngɔ wa nde tɛkɛta dikambo dia ɛlɔtɔ wa ta wa lo nyuma, Paulo kotshaka dako dikina di’ohomba efula. Dia ndɔshana la Satana, Akristo pombaka ndjasha vɔamɛ “lu alombelo tshe la esengosengo.” Mbala ngana? Paulo akafunde ate: “Nyolombaki tena tshe la nyuma.” (Efeso 6:18) Dɔmbɛlɔ tokimanyiyaka efula lam’adiɛnɛso l’ekakatanu, l’ehemba kana l’ɔkɔmwɛlɔ. (Mateu 26:41) Yeso “akasengasengaka one laki la wulu a mbushimbela uma lu nyoi la delu dia wulu la asoi lu ashu, ku ndi akawukela ne dia woma wakandukaka [Nzambi].”—Heberu 5:7.
18 Milagros, lakalamaka omɛnde laki la hemɔ kahakɔnɔ lo yɛdikɔ y’ɛnɔnyi 15, akate ate: “Lam’akamokaka dia lambɔkɔmɔ demba, dimi lakayasukanyaka le Jehowa lo dɔmbɛlɔ. Ndoko onto lakoka kimanyiyami oko nde. Lo mɛtɛ, aki tena dimɔtshi diakamayaokaka dia handjokoka mbikikɛ nto. Koko mbala la mbala, l’ɔkɔngɔ wa dimi nɔmba Jehowa, dimi lakokaka dia laya nto la wolo ndo yimba yami yambokeketala.”
19, 20. Kakɔna kele laso ohomba dia sho mbidja otshumba lo ta dialɔso la Satana?
19 Diabolo mbeyaka dia etena kambotshikalɛ kaya mondo, ndo nde ekɔ lo mbidja welo efula dia todja otshumba. (Enyelo 12:12, 17) Sho pombaka ndɔshana l’otunyi wa wolo efula ɔsɔ ndo ‘ndɔ ta di’ɔlɔlɔ dia mbetawɔ.’ (1 Timote 6:12) Kɛsɔ nɔmbaka dia monga la wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto. (2 Koreto 4:7) Sho lawɔ tekɔ l’ohomba w’ekimanyielo ka nyuma k’ekila ka Nzambi ndo sho pombaka nɔmba dia kikondja. Yeso akate ate: “Naka nyu antu wa kolo mbeyaka mbisha an’anyu eshasha w’ololo, Shenyu le l’ulungu huleka mbisha wane wôlomba [n]yuma k’[ekila]?”—Luka 11:13.
20 Mbokɛmaka hwe dia ekɔ ohomba sho ndɔta ɛlɔtɔ wa ta watosha Jehowa. Dia ndɔta ɛlɔtɔ wa ta ɛsɔ pombaka sho kɛnɛmɔla waonga wangɛnyangɛnya Nzambi, wele oko mbetawɔ ndo losembwe. Kɛsɔ nɔmbaka dia sho nanga akambo wa mɛtɛ oko ɔnɛ lalɔtshi lo lokende dia sho monga suke dia dianganya lokumu l’ɔlɔlɔ lo diaaso tshɛ ndo dia sho namaka lo yimba elongamelo kele la ntondo kaso. Sho pombaka mbeka dia kamba la yɔɔmbɔ ya nyuma dimɛna efula. Lo ndɔta ɛlɔtɔ tshɛ wa ta w’oma le Nzambi, sho kokaka mbidja otshumba lo ta dialɔso sho l’ɛdiɛngɛ ndo mɛtɛ dui sɔ kokaka tombola lokombo l’ekila laki Jehowa.—Romo 8:37-39.
[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]
a Lo prɔfɛsiya k’Isaya, Jehowa ndamɛ mɛnyama oko onto lɔlɔtshi “sambu k’ololo uku engawu.” Ɔnkɔnɛ, nɔmbamaka di’emendji wa l’etshumanelo mbetsha anto losembwe ndo sambo k’ɔlɔlɔ.—Isaya 59:14, 15, 17.
Ngande wayoyokadimola?
• Onto akɔna lasha ɛnyɛlɔ koleki dimɛna lo kɛnɛ kendana la ndɔta ɛlɔtɔ wa ta wa lo nyuma ndo lande na kahombaso sɛdingola ɛnyɛlɔ kande la yambalo y’efula?
• Ngande wakokaso kokɛ yimba ndo otema aso wa didjidji?
• Ngande wakokaso koma lo kamba dimɛna efula la yɔɔmbɔ ya nyuma?
• Lande na kahombaso nɔmbaka lo diaaso tshɛ?
[Esato wa lo lɛkɛ 19]
Wekelo wa Bible wa l’etete koka totshutshuya dia mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ lo diaaso tshɛ
[Esato wa lo lɛkɛ 20]
Elongamelo kaso ka shikaa tokimanyiyaka dia ndɔshana l’ehemba
[Esato wa lo lɛkɛ 21]
Onde wɛ kambaka la ‘yɔɔmbɔ ya nyuma’ l’olimu w’esambishelo?