Ngande wakokaso shika tanga la ntondo k’ɛdiɛngɛ?

“Ndu andjelo waki kumamema diulelu diawo, keli wakamo uma lu dihuli diawo, [Nzambi] akawadji lu kanu pundju, lu udjima edja ndu lushi la wuki [la] elumbwelu.”​—JUDE 6.

1, 2. Ambola akɔna wambɔma lo dikambo diaki Satana Diabolo la ɛdiɛngɛ?

ƆPƆSTƆLƆ Petero akate ate: “Nyosungukale ndo nyaambaale, dikambo ɔndɔshi waakinyu dyaabolo eekɔ lo nkinjakinja oko kimbwee kahangiya, ayanga onto la ndɛ.” (1 Petero 5:8, Dyookaneelo dy’Oyooyo) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate lo dikambo di’ɛdiɛngɛ ate: “Dimi halangi nyu mbekesanela la edienge. Nyu hanyeyi no dikoho dia Khumadiondjo, ndu dikoho di’edienge. Nyu hanyeyi nde uma lu mesa wa Khumadiondjo, ndu uma lu mesa w’edienge.”​—1 Koreto 10:20, 21.

² Ko Satana Diabolo la ɛdiɛngɛ ande waa na wewɔ? Ngande ndo oma lende akawaye? Onde Nzambi mbakâtonge? Wolo wa ngande wele la shɛngiya yawɔ le anto? Ngande wakokaso ndjakokɛ oma le wɔ?

Oma lende akaye Satana nde la ɛdiɛngɛ?

3. Ngande wakayokomaka ondjelo ɔmɔtshi wa Nzambi Satana Diabolo?

³ L’etatelo k’ɔkɔndɔ w’anto, etena kakatatɛ anto nsɛna l’ekambɔ k’Ɛdɛna, ondjelo ɔmɔtshi waki Nzambi akakome ɔtɔmbɔki. Lande na? Nɛ dia nde kɔngɛnangɛna ɔkɛndɛ waki lande l’okongamelo wa l’olongo waki Jehowa. Etena kakatongama Adama la Eva, nde akakondja diaaso dia mbâkonya dia vɔ mbôkitanyiyaka ndo mbɔ̂tɛmɔlaka lo dihole dia Nzambi ka mɛtɛ. Lo tɔmbɔkwɛ Nzambi ndo lo tshutshuya ambutshi wa ntondo dia sala pɛkato, ondjelo ɔsɔ akayaetɛ ndamɛ Satana Diabolo. L’edjedja ka wonya, andjelo akina wakayôyelaka l’ɔtɔmbɔkwɛlɔ ande. Lo woho akɔna?​—Etatelu 3:1-6; Romo 5:12; Enyelo 12:9.

4. Kakɔna kakasale andjelo amɔtshi wakatɔmbɔkɔ la ntondo ka Mvula k’elola ka lo nshi ya Nɔa?

⁴ Afundelo wakasambiyama totɛka dia yema la ntondo ka Mvula k’elola ka woke ka lo nshi ya Nɔa, andjelo amɔtshi wakayasha lo yoho ya kɔlɔ le wamato waki lanɛ la nkɛtɛ. Lo mɛnya oyango wa kɔlɔ waki lawɔ, Bible mbutaka dia: “Ana apami a [Nzambi] wakenyi vati: Ana amantu wakuti antu amena mbewo. Okone vo wakatshuki wane wakawasonola uma l’atei awo.” Oma lo dieyanelo dia kɔlɔ sɔ, andjelo l’anto wakote ana wakawelɛka waa Nefilimɛ. (Etatelu 6:2-4) Ditongami dia lo nyuma sɔ diakayele lokolo laki Satana lo tɔmbɔkwɛ Jehowa.

5. Kakɔna kakakomɛ atɔmbɔki etena kakela Jehowa elanyelo lo tshimbo ya Mvula k’elola?

⁵ Etena kakalɔsha Jehowa Mvula k’elola la nkɛtɛ, waa Nefilimɛ la anyangɛwɔ w’anto wakavu. Andjelo wakatɔmbɔkɔ wakakolola alemba awɔ wa l’emunyi ko wakakalola lo andja wa lo nyuma. Koko, vɔ kokoka kalola lo ‘ahole waki lawɔ l’etatelo’ la ntondo ka Nzambi. Vɔ wakadjama ‘lo wodjima wa tshududu wa lo nyuma,’ welamɛ ɔnɛ Tartarɛ.​—Jude 6; 2 Petero 2:4.

6. Ngande wakesa ɛdiɛngɛ anto?

⁶ Oma l’etena kɛsɔ, andjelo wa kɔlɔ wakashisha ‘ahole waki lawɔ l’etatelo,’ vɔ wakakome ɛdiɛngɛ ndo angɛnyi waki Satana ndo wekɔ lo kamba dia wahɔ ande. Tatɛ oma k’etena kɛsɔ, ɛdiɛngɛ bu nto la wolo wa ndɔta alemba w’anto. Koko, vɔ koka tshutshuya apami la wamato dia ndjasha lo toho totshikitanyi ta dieyanelo dia kɔlɔ. Ɛdiɛngɛ minganyiyaka anto nto oma lo diɔtɔnganelo dia l’ɛdiɛngɛ, wakoka mendana nto la maji, ɔtɛkɛtshɛlɔ wa djimu ndo osakelo w’awolo. (Euhwelu k’Elembe 18:10-13; 2 Ekondo 33:6) Kɛnɛ kayokomɛ andjelo wa kɔlɔ mbayokomɛ ndo Diabolo, mbuta ate elanyelo ka pondjo. (Mateu 25:41; Enyelo 20:10) Koko, l’etena kahatasalema dikambo sɔ, sho pombaka monga nge ndo shika tanga la ntondo kawɔ. Ayonga dui dia lomba dia sho sɛdingola wolo wa ngande wele la Satana ndo woho wakokaso shika tanga la ntondo kande nde la ɛdiɛngɛ ande.

Wolo wa ngande wele la Satana?

7. Wolo wa ngande wele la Satana lâdiko di’andja ɔnɛ?

⁷ Satana ekɔ lo mamatanyiyɛ Jehowa akambo l’edja tshɛ k’ɔkɔndɔ w’anto. (Tukedi 27:11) Ndo nde ambokonya anto efula dia sala lolango lande. 1 Joani 5:19 mbutaka dia “wa la kete tshe weko lu wulu wa kanga kolo.” Diɔ diakɔ diakakoke Diabolo pemba Yeso lo mbolaka dia mbosha lowandji ndo lotombo lâdiko dia ‘waolelo tshɛ wa la nkɛtɛ.’ (Luka 4:5-7) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate lo dikambo dia Satana ate: “Naka lukumu l’ololo lasu leli la dihondo di’ekumbamelu, lo lambukumbama paka le wane washisho. Etemolatemola ka la kete nye ambete waku wahetawo uku tutshungu lu tukanyi tawo, ne dia usasi a lukumu l’ololo la lutumbu la Kristu, leli efanelu ka [Nzambi] tawahetelaki.” (2 Koreto 4:3, 4) Satana ekɔ “kanga kashi ndu shi kashi,” koko nde ndjaɛnyaka oko “ondjelo a yanyi.” (Joani 8:44; 2 Koreto 11:14) Nde ekɔ la wolo ndo la toho tahombama dia ndiha washo w’ewandji wa l’andja ɔnɛ ndo w’anto awɔ. Nde ambonganyiya anto oma lo mengesola akambo, oma lo tokanyi ta kashi tetsha ɛtɛmwɛlɔ ndo oma l’akambo wa kashi.

8. Kakɔna kɛnya Bible lo kɛnɛ kendana la shɛngiya yaki Satana?

⁸ Wolo ndo shɛngiya yaki Satana akɛnama lo nshi yaki ɔprɔfɛta Danyɛlɛ, ntambe oko tshanu la ntondo ka tena diaso nɛ. Etena kakatome Jehowa ondjelo dia tewoya Danyɛlɛ losango l’ekeketshelo, ondjelo akɔ akalɔshama oma le “uwandji [mbuta ate, ɔdiɛngɛ] wa diulelu dia Peresiya.” Ondjelo wa kɔlamelo ɔsɔ akalɔshama nshi 21 edja ndo “Mikaele, uwandji omotshi uma l’atei w’ewandji a waki,” ndjoya dia ndjokimanyiya. Ɔkɔndɔ akɔ wâmɛ ɔsɔ tɛkɛtaka nto dia “uwandji [mbuta ate, ɔdiɛngɛ] wa Ngirika.” (Danyele 10:12, 13, 20) Ndo lo Enyelo 13:1, 2, Satana mbelamɛka ɔnɛ ‘Dragɔna,’ ɔnɛ lasha ewandji wa pɔlitikɛ wele didjidji dia nyama ka djawudi “wulu awo, la kiti kawo ka diulelu [ndo lowandji l’efula].”

9. Akristo wekɔ lo ndɔshana la waa na?

⁹ Diakɔ diakafunde ɔpɔstɔlɔ Paulo ate: “Shu hatolo ta la emunyi la dikila, keli tambolo la waulelu la akambu wa wulu, la embuledi wa la kete wa udjima one, la elui w’edienge wa lu ahuli wa l’ulungu.” (Efeso 6:12, sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Kânga ɛlɔ kɛnɛ, ɛdiɛngɛ walɔmbwama oma le Satana Diabolo mbatshutshuya ewandji w’ana w’anto ndo anto lo tshɛ kawɔ dia sala akambo wa kɔlɔ kaheyama ndo mbita wa shila anto oshiki, l’awui wa terɔrismɛ ndo wa diakatanelo. Nyɛsɔ tɔsɛdingole kakianɛ woho wakokaso shika tanga la ntondo ka ditongami dia lo nyuma diele la wolo sɔ.

Ngande wakokaso ndjakokɛ oma le ɛdiɛngɛ?

10, 11. Ngande wakokaso shika tanga la ntondo ka Satana la ɛdiɛngɛ ande?

¹⁰ Hatokoke shika tanga la ntondo ka Satana la ɛdiɛngɛ ande oma lo wolo aso hita, oyadi wa lo demba kana wa lo yimba. Paulo tolakaka ate: “Nyukikitali le Khumadiondjo, ndu lu wulu wa wulu andi tshe.” Sho pombaka mbɛlɛ le Nzambi dia kondja ekokelo. Paulo kotshaka ate: “Nyolote eloto tshe wa ta wa [Nzambi], dia nyu mbeya nshikikala la ntundu ka kesu tshe ya uhimbanyi . . . Nyose eloto tshe wa ta wa [Nzambi], dia nyu mbeya nshikikala lu lushi la kolo, la memala lam’ayunyushidiya akambu aku tshe.”​—Efeso 6:10, 11, 13.

¹¹ Mbala hiende y’etondo Paulo akakeketsha Akristo dia ndɔta “eloto tshe wa ta wa [Nzambi].” (Sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Tshɛkɛta “tshe” mɛnyaka dia sho pombaka ndjasha l’otema ɔtɔi lo ta dialɔshanaso la ɛdiɛngɛ. Ɔnkɔnɛ, naa dihomɔ di’ohomba dia ta dia lo nyuma diahomba Akristo ndɔta dia shika tanga la ntondo k’ɛdiɛngɛ?

Ngande ‘wakokaso tshikala nge?’

12. Ngande wakoka Akristo ndɔta akambo wa mɛtɛ lo kende yawɔ?

¹² Paulo akate ate: “Okone nyemali, nyolote mete lu kindi yanyu, nyolote engawo k’akambu w’ololo lu tulu.” (Efeso 6:14) Dihomɔ pende diatɛkɛtawɔ lanɛ ekɔ okaba la engawo. Ɔsɔlayi akahombaka keketsha okaba ande dia kokɛ lokende lande (nkondo ndo l’ɛse ka dikundju) ndo dia sɔmɛ yɔɔmbɔ yande. Woho akɔ wâmɛ mbele, lo yoho ya didjidji, sho la dia kukutɛ akambo wa mɛtɛ wa lo Bible wolo dia sho mbeya mbɔtɔnganyiya nsɛnɔ yaso l’akambo akɔ. Onde tekɔ l’ekongelo ka wadielo wa Bible wa lushi la lushi? Onde ndo ase nkumbo tshɛ mbasala dui sɔ? Onde tekɔ la mbekelo ka sɛdingolaka divɛsa dia lushi la lushi lo nkumbo? Lâdiko dia lâsɔ, onde sho ndjaekesanyiyaka la elembetshiyelo w’eyoyo washama l’ekanda watosha ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’? (Mateu 24:45) Naka eelo, kete tekɔ lo sala la wolo dia kamba la dako diaki Paulo. Tekɔ nto la bandɛ vidɛo ndo DVD yakoka tosha ɛlɔmbwɛlɔ k’oma l’Afundelo. Kukutɛ akambo wa mɛtɛ wolo kokaka tokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna ndo tokokɛ diaha sho ndjasha l’awui wa kɔlɔ.

13. Ngande wakokaso kokɛ otema aso wa didjidji?

¹³ Engawo ka mɛtɛ akakimanyiyaka dia kokɛ tolo, doyi ndo tenyi dikina dia demba di’ohomba di’ɔsɔlayi. Okristo koka kokɛ otema ande wa didjidji, mbuta ate lonto lande la l’etei lo nanga losembwe laki Nzambi ndo lo kitanyiya ɛlɛmbɛ wosembwe waki Jehowa. Engawo ka didjidji tokokɛka diaha sho kitshakitsha nɛmɔ diele l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Naka sho ‘petsha kɛnɛ kele kɔlɔ ndo nanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ,’ kete tayolama ekolo aso “uma lu mbuka tshe ya kolo.”​—Amose 5:15; Osambu 119:101.

14. Kakɔna kalembetshiya etelo k’ɔnɛ “nyudji elongoswelo ka lukumu l’ololo la ki l’ekulu”?

¹⁴ Alembe w’ase Rɔma wakalɔtaka sabata y’amɛna yakâkimanyiyaka dia kindjakindja nkama ya kilɔmɛtɛlɛ lo etadimbo wa weke wa lo diolelo dia Rɔma. Kakɔna kalembetshiya etelo kata ɔnɛ “nyudji elongoswelo ka lukumu l’ololo la ki l’ekulu anyu” le Akristo? (Efeso 6:15) Tɔ nembetshiyaka ɔnɛ tamboyalɔngɔsɔla dia sala dui dimɔtshi. Tekɔ suke dia sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi lo diaaso tshɛ di’ɔlɔlɔ. (Romo 10:13-15) Woho wayashaso efula l’olimu w’Okristo tokokɛka oma lo ‘tolonga’ taki Satana kana oma lo ‘keso’ yande.​—Efeso 6:11.

15. a) Kakɔna kɛnya dia engawo ka mbetawɔ kekɔ ohomba efula? b) ‘Akuwa wa dja’ akɔna wakoka monga la shɛngiya ya kɔlɔ lo mbetawɔ kaso?

¹⁵ Paulo tetemalaka mbuta ate: “Lu akambu tshe, nyukimeli engawo ka mbetawo, okone nyayeya nyima akuwa tshe wa dja wa kanga kolo.” (Efeso 6:16) Dako dia ndɔta engawo ka mbetawɔ mimɛka la etelo ka ɔnɛ “lu akambu tshe,” dia mɛnya ɔnɛ ehomɔ kɛsɔ kekɔ ohomba efula. Sho pombaka monga la mbetawɔ. Oko engawo ka woke k’ekokelo, mbetawɔ kaso tokokɛka oma lo “akuwa tshe wa dja” waki Satana. Kakɔna kalembetshiya dikambo sɔ ɛlɔ kɛnɛ? Akuwa asɔ kokaka monga awui watosha pâ efula wele oko tɛngɔ, kashi, ndo awui wele bu tshɛ mɛtɛ wata atunyi ndo waa apɔsta wayanga dia tɛwɔla mbetawɔ kaso. “Akuwa” asɔ kokaka monga nto ehemba wa monga la nsaki ka lomombo, kayotokonya dia sho ndjasha dia somba diangɔ efula ndo koma polo lo ndjonga la kanyi ya sɛmanɛ la wanɛ wambɔkɔka lo djonga yendana la mɛnya lo sɛkɛ lomombo lele lawɔ. Ondo vɔ wakake mvudu ya tosaka ndo y’amɛna efula, wakasombe mituka w’amɛna kana wekɔ lo mɛnya dɛngalɛnga diawɔ di’oshinga wolo ndo ahɔndɔ weke ka tomba wele lawɔ. Oyadi kakɔna kasala anto akina, sho pombaka monga la mbetawɔ ka wolo diaha sho mindama la “akuwa tshe wa dja” asɔ. Ngande wakokaso monga la mbetawɔ ka nge ndo kilama?​—1 Petero 3:3-5; 1 Joani 2:15-17.

16. Kakɔna kayotokimanyiya dia monga la mbetawɔ ka nge?

¹⁶ Sho koka ndjasukanya la Nzambi lo tshimbo ya wekelo wa Bible w’onto ndamɛ wa mbala la mbala ndo lo alɔmbɛlɔ wa l’otema ɔtɔi. Sho koka sɛngasɛnga Jehowa dia nde keketsha mbetawɔ kaso ndo oma lâsɔ ko sho sala akambo lo yoho yɔtɔnɛ l’alɔmbɛlɔ aso. Ɛnyɛlɔ, onde sho nɔngɔsɔlaka dimɛna wekelo wa Tshoto y’Etangelo wekama lomingu la lomingu la kanyi ya tosha kɔmatɛrɛ? Mbetawɔ kaso kayonga nge naka sho mbekaka Bible ndo ekanda walembetshiya Bible.​—Heberu 10:38, 39; 11:6.

17. Ngande wakokaso “[mbetawɔ] lufule la panda”?

¹⁷ Paulo akakomiya woho wakandashile dihomɔ dia ta dia lo nyuma la dako nɛ: “Nyose lufule la panda, la yombo ya nyuma, yako yeli diui dia [Nzambi].” (Efeso 6:17) Lofulɛ kokɛka ɔtɛ ndo wɔɔngɔ w’ɔsɔlayi, lɛnɛ ɔsama tɛdikɔ tshɛ. Woho akɔ wâmɛ mbele, elongamelo kaso k’Okristo kokɛka timba taso. (1 Tesalonika 5:8) Lo dihole dia sho ndodja timba taso l’eyango ndo la nsaki ka lomombo la l’emunyi, sho pombaka mbika timba taso lo elongamelo kakatosha Nzambi, oko wakasale Yeso.​—Heberu 12:2.

18. Lande na kahatahombe minya yimba l’ekongelo kaso ka wadielo wa Bible wa mbala la mbala?

¹⁸ Ekokelo kaso k’ekomelo lo kɛnɛ kendana la Satana la ɛdiɛngɛ ande ekɔ Ɔtɛkɛta wa Nzambi, kana losango lofundami lo Bible. Ɔsɔ ekɔ ɔkɔkɔ okina wahatahombe minya yimba oma lo ekongelo kaso ka wadielo wa Bible wa mbala la mbala. Ewo k’oshika k’Ɔtɛkɛta wa Nzambi tokokɛka oma lo kashi yaki Satana ndo oma l’awui wengesola ɛdiɛngɛ ande mbidja ndo awui wa kɔlɔ wadianganya waa apɔsta.

‘Tɔlɔmbake tena tshɛ’

19, 20. a) Kakɔna kayokomɛ Satana la ɛdiɛngɛ ande? b) Kakɔna kakoka tokeketsha lo nyuma?

¹⁹ Etena kayonyɛma Satana nde la ɛdiɛngɛ ande kâmɛ l’andja wa kɔlɔ ɔnɛ kaya suke. Satana mbeyaka dia “etena [kande] kambusukana.” Nde ekɔ la kɛlɛ k’efula ndo ekɔ lo ndɔsha wanɛ “watukitanyiaka elembe wa [Nzambi], watulamaka diui dia Jesu.” (Enyelo 12:12, 17) Ekɔ ohomba efula sho shika tanga la ntondo ka Satana ndo ɛdiɛngɛ ande.

²⁰ Sho kokaka mɛtɛ monga la lowando l’efula lo kɛnɛ kendana la dako diatɔlɔmba dia ndɔta ɛlɔtɔ tshɛ wa ta w’oma le Nzambi! Paulo ambokomiya ɛtɛkɛta ande wendana la ɛlɔtɔ wa ta wa lo nyuma la dako nɛ: “Lu alombelo tshe la esengosengo, nyolombaki tena tshe le nyuma. Nyotetemali nsena, nyolombelaki ekilami tshe.” (Efeso 6:18) Dɔmbɛlɔ koka tokeketsha lo nyuma ndo tokimanyiya dia sho mambalɛka. Nyɛsɔ tokitanyiya ɛtɛkɛta wa Paulo ndo totetemale nɔmba, nɛ dia dui sɔ diayotokimanyiya dia sho shika tanga la ntondo ka Satana la ɛdiɛngɛ ande.

Kakɔna kamboyeka?

• Oma lende akaye Satana nde la ɛdiɛngɛ ande?

• Wolo wa ngande wele la Diabolo?

• Ngande wakokaso ndjakokɛ oma le Satana nde la ɛdiɛngɛ ande?

• Ngande wakokaso ndɔta ɛlɔtɔ tshɛ wa ta w’oma le Nzambi?

[Esato wa lo lɛkɛ 17]

“Ana apami a [Nzambi] wakenyi vati: Ana amantu wakuti antu amena mbewo”

[Osato wa lo lɛkɛ 19]

Onde wɛ koka mbeya dihomɔ samalo diakenga ɛlɔtɔ aso wa ta wa lo nyuma?

[Esato wa lo lɛkɛ 21]

Ngande wele ndjasha l’elimu ɛnɛ tokimanyiyaka dia shika tanga la ntondo ka Satana la ɛdiɛngɛ ande?