BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w05 5/1 lk. 29-lk. 32 od. 8
  • Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Ruta

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Ruta
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2005
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • “LENE AYUYUTSHO, KAYUMUTSHO”
  • (Ruta 1:1–2:23)
  • NAƆMI AYA “EFULA”
  • (Ruta 3:1–4:22)
  • Nzambi “kokaka nyumbiya lam’ayukuka etena kanyu.”
  • “Umuntu l’ololo”
    Tokoya mbetawɔ kawɔ
  • “Lene ayuyutsho, kayumutsho ndu dimi”
    Tokoya mbetawɔ kawɔ
  • Ruta la Naɔmi
    Wetshelo wakokayɛ nkondja oma lo Bible
  • Ruta Awui
    Bible—Ekadimwelo k’andja w’oyoyo
Enda awui akina
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2005
w05 5/1 lk. 29-lk. 32 od. 8

Ɔtɛkɛta wa Jehowa wekɔ la lɔsɛnɔ

Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Ruta

DIƆ diekɔ ɔkɔndɔ wa mɛtɛ wananda asolo wa kɔlamelo yaki lam’asa wamato ahende. Diɔ diekɔ oshimu wa lowando lakɛnya anto amɔtshi otsha le Jehowa Nzambi ndo wa wɛkamu awɔ lo tɛdikɔ tande. Diɔ diekɔ ɔkɔndɔ wɛnya woho wakayasha Jehowa efula lo ɔlɔndji wa dioho dia Mɛsiya. Diɔ diekɔ nto ɔkɔndɔ wakɔndɔla ɛngɛnɔngɛnɔ ndo ekiyanu wa nkumbo kɛmɔtshi. Dibuku dia lo Bible dia Ruta mbele la akambo asɔ tshɛ ndo akina.

Dibuku dia Ruta kɔndɔlaka akambo wakasalema lo edja k’ɛnɔnyi 11 ‘lo nshi yakasambolaka embadi akambo la losembwe’ lo Isariyɛlɛ. (Ruta 1:1) Akambo wele lɔkɔ wakatombe l’etatelo ka nshi ya Embadi, nɛ dia Bɔaza, onto ɔmɔtshi la lo ɔkɔndɔ ɔsɔ wa mɛtɛ ndo laki kanga ɛtshi kɛmɔtshi ka nkɛtɛ, aki ɔnaki Rahaba la lo nshi ya Jashua. (Jashua 2:1, 2; Ruta 2:1; Mateu 1:5) Ɔkɔndɔ ɔsɔ wakafundama oma le ɔprɔfɛta Samuɛlɛ lo 1090 N.T.D. Diɔ diekɔ tshɔi ya dibuku ya lo Bible yele la lokombo la womoto laki komonga ose Isariyɛlɛ. Losango lele lɔkɔ ‘lekɔ la lɔsɛnɔ ndo la nkudu.’​—Heberu 4:12.

“LENE AYUYUTSHO, KAYUMUTSHO”

(Ruta 1:1–2:23)

Etena kakakome Naɔmi nde la Ruta la Bɛtɛlɛhɛma, anto tshɛ wakakotola yambalo yawɔ oya le wɔ. Etena kakawatshumaka ɔnɛ laki opalanga lasawɔ mpita, wamato wa lo osomba wakayambolaka ɔnɛ: “Aha Naomi uku?” Naɔmi akakaloya dui ate: “Tanyumbetaki ntu nyati: Naomi (kitshimudi ati: Mpe), keli nyumbetaki nyati: Mara (kitshimudi ati: Ululu), ne dia Kanga-Wulu-Tshe akandudia too la ululu. Laki la efula lam’akamatshu, keli [Jehowa] ambunkaluya anya atu.”​—Ruta 1:19-21.

Etena kakonɔ nkumbo kande oma la Bɛtɛlɛhɛma otsha lo wodja wa Mɔaba l’ɔtɛ wa ndjala kaki lo Isariyɛlɛ, Naɔmi aki “efula” lo woho ɔnɛ wakinde la omi ndo la ana ahende wa apami. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbidjasɛ la Mɔaba, omɛnde Elimɛlɛkɛ akavu. L’ɔkɔngɔ diko, anakɔ ahende wakatshuke wamato w’ase Mɔaba Ɔrɔpa nde la Ruta. Ɛnɔnyi oko dikumi l’ɔkɔngɔ diko, anande ahende w’apami asɔ wakavu aha la vɔ tutshi, ko wakatshike wamato asɔ asato vɔamɛ. Etena kakɔshi nyango waomɛwɔ yɛdikɔ ya kalola la Juda, wadi wa anande wakavu wakatshu kâmɛ la nde. Lo mboka, Naɔmi akalɔmbɛ esekaseka wakatshukama la anande wakavu dia vɔ kalola la Mɔaba dia vɔ totshukana la apami wa lo wodja awɔ. Ɔrɔpa aketawɔ. Koko, Ruta akatshikala la Naɔmi, ata ate: “Lene ayuyutsho, kayumutsho ndu dimi. Lene ayuyutudjase, kayumutudjase ndu dimi. Wudja aye, wayuyala wudja ami, ndu [Nzambi k]aye, ayuyala [Nzambi k]ami.”​—Ruta 1:16.

Wadi ahende asɔ waki edo, Naɔmi nde la Ruta, wakakome la Bɛtɛlɛhɛma lo etatelo ka dinela di’eponga. Lo ndjela yɛdikɔ yaki lo ɛlɛmbɛ wa Nzambi, Ruta akatatɛ tanaka washa w’eponga wakatshikaka amunyi lo ekambɔ kaki owotɔ ɔmɔtshi wa Elimɛlɛkɛ welɛwɔ Bɔaza, osombe ɔmɔtshi w’ose Juda. Ruta akahomɔ lokolo l’ɔlɔ le Bɔaza ko akatetemala tanaka washa w’eponga wakawatatshikaka lo ekambɔ kande “edja ndu ekumelu ka dinela di’epunga wa yelela, ndu wa menge.”​—Ruta 2:23.

Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:

1:8​—Lande na kakatɛ Naɔmi wadi wa anande ahende dia vɔ “[kalola] untu l’untu lu luudu la nyangu” l’ɔtɛ wa lo luudu la she? Ndoko kashikikɛ dia she aki Ɔrɔpa aki la lɔsɛnɔ lo etena kɛsɔ. Koko, she aki Ruta aki la lɔsɛnɔ. (Ruta 2:11) Naɔmi akatɛkɛta dia luudu la anyangɛwɔ, ondo nde akafɔnya dia dui sɔ ayowaohola ekeketshelo kaya oma lo ngandji katongaka la ombutshi wa womoto otsha le ana. Kɛsɔ otokeketsha esekaseka ehende ɛsɔ wakakɔmɔ alemba la ɔkɛi dia vɔ tshika okilo awɔ wakawalangaka efula. Ɛtɛkɛta ɛsɔ mbeyaka nto mɛnya dia otshikitanyi la Naɔmi, nyango aki Ruta nde la Ɔrɔpa waki la mvudu y’amɛna efula.

1:13, 21​—Onde Jehowa aketɛ lɔsɛnɔ la Naɔmi ololo ndo mbela asui? Ndoko, ndo Naɔmi kombisha Nzambi ndoko onongo wa dikambo dimɔtshi dia kɔlɔ. Koko, lo menda kɛnɛ tshɛ kakôkomɛ nde akafɔnya dia Jehowa akɔlɔshaka. Asolo ande wakatshile ndo nde akashisha elongamelo. Ndo nto, lo nshi shɔ diwutshi diakɔsamaka oko ɔtshɔkɔ w’oma le Nzambi, ndo ekomba oko mananu. Lo menda woho wakinde komonga ndoko la okana ndo wakavu anande ahende, Naɔmi akakoke fɔnya dia Jehowa ambowosha sɔnyi.

2:12​—‘Difuto dia kokele’ diakɔna diakalongola Ruta oma le Jehowa? Ruta akote ɔna pami ndo akakondja diɛsɛ dia ndjala onto ɔmɔtshi l’ohomba efula lo ɔlɔndji wa dioho dioleki ohomba dia Yeso Kristo.​—Ruta 4:13-17; Mateu 1:5, 16.

Wetshelo le so:

1:8; 2:20. Oyadi mpokoso yakɔna yakahomana la nde, Naɔmi akalame wɛkamu ande lo ngandji ka lɔsɛngɔ ka Jehowa. Sho pombaka sala woho akɔ wâmɛ djekoleko lam’ahomanaso la ehemba wa wolo.

1:9. Luudu hahombe monga tsho dihole dia ndɛ ndo dia ndala dia ase nkumbo. Koko lɔ pombaka monga dihole dia wɔladi ndo dia diomuyelo la ekeketshelo.

1:14-16. Ɔrɔpa ‘akakalola otsha le wodja ande ndo le tozambizambi tande.’ Ruta kokalola. Nde akatshike lɔsɛnɔ la dimɛna ndo ekokelo ka lo wodja ande wa lotɔ, ko akatshikala la kɔlamelo le Jehowa. Monga la ngandji ka kɔlamelo le Nzambi ndo monga la yimba ya ndjahombia ayotokimanyiya ndo ayotokokɛ diaha sho kɔ lo nsaki ya demba ko ‘kalola ɛkɔngɔkɔngɔ otsha lo elanyelo.’​—Heberu 10:39.

2:2. Ruta akalange dia kondja wahɔ oma lo yɛdikɔ yakɔsama ya tanaka washa wakatshikaka anto dikambo dia angɛndangɛnda ndo dia wanɛ wakasowaka. Nde aki la okitshakitsha. Okristo wele lo dihombo hahombe ndjadiya efula dia mbetawɔ ekimanyielo ka la ngandji k’oma le asekande ambetawudi kana k’oma le ɔlɔngɔswamelo ɔmɔtshi kakokande nongola.

2:7. Kânga mbakinde la lotshungɔ la tanaka washa w’eponga wakawatshikaka lo ekambɔ, Ruta akalɔmbɛ dikimɔ la ntondo ka nde tatɛ mina. (Akambu w’Asi Lewi 19:9, 10) Ɔsɔ aki tshelo ya memakana oma le nde. Tayosala ɔlɔlɔ naka sho ‘nyanga memakana,’ nɛ dia “akanga a memakana wayukita kete, ndu wayongenangena la etshoko efula wa ki.”​—Zefaniya 2:3; Osambu 37:11.

2:11. Ruta komonga tsho owotɔ ɔmɔtshi waki Naɔmi. Nde aki ɔngɛnyi wa mɛtɛ. (Tukedi 17:17) Lɔngɛnyi lawɔ lâki nge, nɛ dia lɔ lakahikama lo waonga wele oko, ngandji, kɔlamelo, kɛtshi, lɔsɛngɔ, ndo yimba ya ndjahombia. Ndo kɛnɛ koleki tshɛ ele, lɔ lakahikama lo lonyuma lawɔ, mbuta ate nsaki kawɔ ka kambɛ Jehowa ndo ka monga l’atei wa atɛmɔdi ande. Sho lawɔ tekɔ la waaso efula wa monga la lɔngɛnyi l’oshika la atɛmɔdi wa mɛtɛ.

2:15-17. Kânga lam’akakitshakitsha Bɔaza olimu waki Ruta, “ndi akatatongonaka washa edja ndu dikolo.” Ruta aki okambi w’etete. Okristo pombaka monga la lokumu la onto lele la etete lo olimu.

2:19-22. Naɔmi nde la Ruta waki la asawo w’ɔlɔlɔ efula wenya wa dikɔlɔ. Ɔnɛ laki ekumanyi akayashaka lo elimu waki dikɛnda ndo vɔ akɔ ahende wakewoyanaka tokanyi ndo nsaki yawɔ. Shi ngasɔ mbahombama monga lo nkumbo ka Akristo?

2:22, 23. Otshikitanyi la Dina, ɔnaki Jakɔbɔ la womoto, Ruta akayange dia monga la diɔtɔnganelo la atɛmɔdi wa Jehowa. Ande ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ le so lee!​—Etatelu 34:1, 2; 1 Koreto 15:33.

NAƆMI AYA “EFULA”

(Ruta 3:1–4:22)

Naɔmi aki osombe efula dia nde mbota ana. Ɔnkɔnɛ, nde akalɔmbɛ Ruta woho wa nde mbɔsa dihole diande dia monga la ana lo tshukama diwala dia la otshungodi, kana diwala di’okitɔ. Lo ndjela alako waki Naɔmi, Ruta akalɔmbɛ Bɔaza dia nde monga otshungodi. Bɔaza aketawɔ. Koko, owotɔ ɔmɔtshi wa suke wakahombe sala dikambo sɔ akikɔ.

Bɔaza kotshimbatshimba dia kandola dikambo sɔ. La pindju ka lushi lakayele, nde akasanganya apami dikumi w’epalanga wa la Bɛtɛlɛhɛma ko akambola owotɔ akɔ dia kana nde akalangaka monga otshungodi. Pami kakɔ akatone sala dikambo sɔ. Omalɔkɔ, Bɔaza akonge otshungodi ndo akatshuke Ruta. Vɔ wakote ɔna pami, Ɔbɛdɛ lɔtshɛtshɛ laki nkumekanga Davidi. Etena kɛsɔ wamato wa la Bɛtɛlɛhɛma wakatɛ Naɔmi vate: “[Jehowa] . . . atumbwami! . . . Ona ako kayulula lumu laye, ndu kayuyukete lu nshi yaye y’usumbi, ne dia olokai aye latukukaka ngandji, luleki ana apami esambeli le ye, kuwutshi.” (Ruta 4:14, 15) Womoto lakakalola “anya atu” la Bɛtɛlɛhɛma aya la “efula” nto!​—Ruta 1:21.

Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:

3:11​—Kakɔna kakasha Ruta lokumu la “umuntu l’ololo”? Aha “elelo ka divo” kana “elengelo ka diango dia paunyi” mbakatshutshuya akina dia vɔ nanga Ruta. Koko, aki ‘lonto lande la l’etei k’otema,’ mbuta ate kɔlamelo, ngandji, okitshakitsha, memakana, etete ndo yimba ya ndjahombia yaki lande. Womoto tshɛ loka Nzambi wɔma lalanga monga la lokumu lele oko lɔnɛ laki la Ruta pombaka ndjaketembola dia kɛnɛmɔla waonga asɔ.​—1 Petero 3:3, 4; Tukedi 31:28-31.

3:14​—Lande na kaketɔ Ruta nde la Bɔaza la ntondo ka wonya mpotɔ? Aha nɛ dia dikambo dimɔtshi dia mindo diakasalema l’otsho, koko vɔ wakalange sala akambo la yewo. Kɛnɛ kakasale Ruta la otsho ɔsɔ kakɔtɔnganɛka la kɛnɛ kakasalaka womoto lalanga tshukama diwala di’okitɔ. Nde akasale akambo lo woho wɔtɔnganɛ la alako wa Naɔmi. Ndo nto, kɛnɛ kakatshe Bɔaza mɛnyaka dia nde kɔmɛna ndoko dikambo dia kɔlɔ lo kɛnɛ kakasale Ruta. (Ruta 3:2-13) Mɛnamaka dia Ruta nde la Bɔaza waketɔ kɔ̂lɔmɔ diaha ndoko onto kondja ɔkɔkɔ wa ngunanguna.

3:15​—Woho wakasha Bɔaza Ruta tɛdikɔ tosamalo t’eponga akalembetshiyaka na? Kɛsɔ akalembetshiyaka dia oko wele lushi ɔtɔi la diomuyelo lakayelanaka la nshi shamalo y’olimu, lushi la diomuyelo laki Ruta laki suke. Bɔaza akôshikikɛ dia nde ayoyonga lo “dihuli dia ki” lo luudu la omɛnde. (Ruta 1:9; 3:1) Mbeyaka monga nto ko tɛdikɔ tosamalo ta eponga mbakakoke Ruta mɛmba l’ɔtɛ.

3:16​—Lande na kakambola Naɔmi Ruta ate: ‘Eyɛ na, ɔnami?’ Onde nde akandja Ruta? Ondo Naɔmi akandja Ruta, nɛ dia etena kakakalola Ruta ko wodjima wekekɔ. Koko, ondo oma lo dimbola sɔ Naɔmi akalange nto mbeya dia kana pami kakɔ aketawɔ Ruta lo kɛnɛ kendana la etshungwelo kande.

4:6​—Lo yoho yakɔna yakoka otshungudi ‘nanya’ okitɔ ande etena katshungolande onto? Ntondotondo, naka ɔnɛ lakayongaka wola akasondja ɛtshi kande ka nkɛtɛ ka okitɔ, kete lâsɔ otshungodi akahombaka ndjotshungola ɛtshi ka nkɛtɛ kakandasondja lo oshinga wakashikikɛma oma lo lofulo l’ɛnɔnyi lambeta oma lam’akandakisondja polo lo Jibile yayaye. (Akambu w’Asi Lewi 25:25-27) Sala ngasɔ akakitshakitshaka kɛnɛ kaki lande. Ndo nto, naka Ruta mbota ɔna kete ɔnɔsɔ mbotohomba nongola ɛtshi ka nkɛtɛ ka otshungodi, koko aha ɔna okina ondo lakatotshi otshungodi.

Wetshelo le so:

3:12; 4:1-6. Bɔaza akayele tɛdikɔ ta Jehowa lo nna ndo lo nna. Onde sho mbeyaka ohomba wa ndjela tɛdikɔ ta teokrasi?​—1 Koreto 14:40.

3:18. Naɔmi aki la wɛkamu le Bɔaza. Onde hatohombe monga la wɛkamu akɔ wâmɛ le asekaso ambetawudi wa kɔlamelo? Ruta akalange tshukama diwala di’okitɔ la pami kakinde kombeyaka dimɛna, pami kele Bible hate lokombo lande. (Ruta 4:1) Lande na? Nɛ dia nde aki la wɛkamu lo tɛdikɔ ta Nzambi. Onde sho tekɔ la wɛkamu wa woho akɔ wâmɛ? Etena kayangaso olonganyi, onde sho ndjelaka dako diata dia tshukama “paka lu lulangu la Khumadiondjo”?​—1 Koreto 7:39.

4:13-16. Kânga mbakinde ose Mɔaba ndo mbakandatɛmɔlaka ntondo jambizambi ya Shɛmɔtɛ, Ruta akakondja mɛtɛ diɛsɛ dia woke! Kɛsɔ mɛnyaka tɔndɔ diata dia, ‘dikambo sɔ hendana l’onto lakombola kana layasha, koko mendanaka la kɛtshi ka Nzambi.’​—Romo 9:16.

Nzambi “kokaka nyumbiya lam’ayukuka etena kanyu.”

Dibuku dia Ruta tɛkɛtaka dia Jehowa oko dia Nzambi ka lɔsɛngɔ, kasala akambo lo wahɔ wa ekambi ande wa kɔlamelo. (2 Ekondo 16:9) Etena kakanaso yimba lo woho wakatshɔkwama Ruta, sho mɛnaka ohomba wa mbidja wɛkamu aso le Nzambi aha la mbetawɔ kayɛkayɛka, ndo monga l’eshikikelo tshɛ ɔnɛ, “ndi eko, la ndi keli ufutshi a wane watûyangaka.”​—Heberu 11:6.

Ruta, Naɔmi, ndo Bɔaza wakadje wɛkamu awɔ tshɛ lo tɛdikɔ ta Jehowa, ko vɔ wakakondja etombelo w’ɔlɔlɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, “[Nzambi] atukambaka ololo kame la wane watuwukaka ngandji, wane wakandeti uku esangwelu kandi.” (Romo 8:28) Nyɛsɔ tokambe la dako diaki Petero diata ɔnɛ: “Nyuyakitshakitsha la tshina dia lunya la wulu la [Nzambi], dia ndi nyumbiya lam’ayukuka etena kanyu. Nyukitsha ukananu anyu tshe le ndi, ne dia ndi atunyukanelaka.”​—1 Petero 5:6, 7.

[Osato wa lo lɛkɛ 29]

Onde wɛ mbeyaka lande na kele Ruta kɔsɛka Naɔmi?

[Osato wa lo lɛkɛ 30]

Kakɔna kakasha Ruta lokumu la “umuntu l’ololo”?

[Osato wa lo lɛkɛ 31]

Naa ‘difuto dia kokele’ diakalongola Ruta oma le Jehowa?

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto