BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w06 3/1 lk. 4-lk. 7 od. 11
  • Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Esta

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Esta
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2006
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • WADIAKI NKUMEKANGA POMBAKA MBEKƐ LONYA
  • (Esta 1:1–5:14)
  • NGALA YAKAKADIMƆ
  • (Esta 6:1–10:3)
  • Jehowa ‘ayotokimanyiya ndo ayototshungola’
  • Nde akasale akambo la lomba, la dihonga ndo la yimba ya ndjahombia
    Tokoya mbetawɔ kawɔ
  • Nde akaamɛ ekambi waki Nzambi
    Tokoya mbetawɔ kawɔ
  • Mɔrɔdekai la Ɛsta
    Buku di’ɛkɔndɔ wa lo Bible
  • Ɛsta amboshimbɛ anto ande
    Wetshelo wakokayɛ nkondja oma lo Bible
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2006
w06 3/1 lk. 4-lk. 7 od. 11

Ɔtɛkɛta wa Jehowa wekɔ la lɔsɛnɔ

Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Esta

AKƐNAMA dia sheke yakadjama dia shila ase Juda oshiki yayokotshama. Lo lushi lakalɔngɔswama, ase Juda tshɛ wakadjasɛka lo diolelo dia Pɛrɛsiya diaki tatɛ oma la Indiya polo l’Etiyɔpiya wakahombe shilama oshiki. Ngasɔ mbakakongɛ wanɛ wakadje sheke shɔ. Koko, vɔ wakohɛ dia Nzambi ka l’olongo koka tshungola wodja ande wakandasɔnɔla oma lo wâle tshɛ. Etshungwelo kɛsɔ kɔndwama lo dibuku dia lo Bible dia Esta.

Dibuku dia Esta diakafundama oma le osombe ɔmɔtshi w’ose Juda wakawelɛka Mɔrɔdɛkai ndo diɔ kɔndɔlaka akambo wakasalema l’edja ka ɛnɔnyi 18 wa lowandji laki nkumekanga Ahasuɛrɔ, kana Xerxès I. Ɔkɔndɔ wa diambo ɔnɛ mɛnyaka woho washimbɛ Jehowa ekambi ande oma lo toseke ta kɔlɔ tadja atunyi awɔ, oyadi kânga ekambi ande diangana lo diolelo dia woke efula. Ɛlɔ kɛnɛ, ewo kɛsɔ keketshaka mbetawɔ k’ekambi waki Jehowa wokambɛ olimu w’ekila lo wedja 235. Lâdiko dia lâsɔ, anto wɔkɔndwami lo dibuku dia Esta toshaka bɛnyɛlɔ diahombaso ndjela ndo nɛ diahombaso mbewɔ. Lo mɛtɛ, ‘Ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ la lɔsɛnɔ ndo la nkudu.’​—Heberu 4:12.

WADIAKI NKUMEKANGA POMBAKA MBEKƐ LONYA

(Esta 1:1–5:14)

L’ɔnɔnyi wa sato wa lowandji lande (493 N.T.D.), Nkumekanga Ahasuɛrɔ akasale dambo dia woke efula. Vashiti wadiaki nkumekanga lakeyamaka efula oma lo dimɛna diande, akatonama oma le nkumekanga ndo akanyɛma lo dihole diande. Hadasa osekaseka ɔmɔtshi w’ose Juda akasɔnama l’atei w’esekaseka tshɛ wa dimuma w’elangala wa lo wodja dia mbɔhɛna. Oma lo dako diakawosha Mɔrɔdɛkai w’ɔnango, nde akashɛ lonto lande l’ose Juda ndo akakambe la lokombo lande l’ose Pɛrɛsiya la Ɛsta.

L’edjedja ka wonya, Hamana pami kɛmɔtshi k’otako akakome prɛmie ministrɛ. Hamana akoke kɛlɛ lo woho wakatone Mɔrɔdɛkai dia ‘kusama la ntondo kande,’ diakɔ diele nde akakongɛ dia shila ase Juda wa lo diolelo dia Pɛrɛsiya oshiki. (Esta 3:2) Hamana aketawoya Ahasuɛrɔ ndo Ahasuɛrɔ akasinya didjango dia ndjaka ase Juda. Mɔrɔdɛkai “akalote dikutu, akayatela utuku.” (Esta 4:1) Ekimanyielo kaki Ɛsta kaki ohomba. Nde akelɛ nkumekanga la prɛmie ministrɛ kande oya lo dambo diakandalɔngɔsɔla. Oko wakawetawɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia ndja lo dambo sɔ, Ɛsta akâsɛngasɛnga nto dia vɔ ndja lo dambo dikina diakandahombe sala lushi layela. Hamana akangɛnangɛna efula. Koko nde akomala lo woho wakatone Mɔrɔdɛkai mbotombola. Hamana akakongɛ dia ndjaka Mɔrɔdɛkai la ntondo ka dambo dikina sɔ.

Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:

1:3-5​—Onde dambo diakaviya nshi 180? Afundelo hawote kana dambo diakaviya l’edja ka ngasɔ koko vɔ mɛnyaka dia nkumekanga akɛnya ewandji ɔngɔnyi la lotombo la diolelo diande l’edja ka nshi 180. Ondo nkumekanga akakambe la nshi shɔ dia mɛnya la ofunu tshɛ lotombo la diolelo diande ndo shikikɛ ewandji akoka ande wa kotsha kɛnɛ kakandakongɛ. Lo dikambo sɔ, ondo divɛsa 3 ndo 5 tɛkɛtaka dikambo dia dambo dia nshi 7 diakasalema lo ekomelo ka nshi 180.

1:8​—Lo yoho yakɔna yele ‘lo ndjela ɛlɛmbɛ ndoko onto lakawanɔsha wanu la wolo’? Lo diaaso sɔ, nkumekanga Ahasuɛrɔ akasale dui dimɔtshi diakatshikitana la kɛnɛ kakɔsamaka oko mbekelo k’ase Pɛrɛsiya k’anto tshutshuyana dia nnɔ yɛdikɔ mɔtshi ya wanu lo dambo. Dibuku dimɔtshi mbutaka dia “onto l’onto akanɔ efula kana yema tshitshɛ lo ndjela lolango lande.”

1:10-12​—Lande na kakatone Vashiti wadiaki nkumekanga dia ndja le nkumekanga? Ambewi amɔtshi mbutaka dia wadiaki nkumekanga akatone kitanyiya dui sɔ nɛ dia nde konangaka ndjasha sɔnyi la ntondo k’angɛndangɛnda waki nkumekanga wakashile mbidjɔ wanu. Kana ondo dimɛna diaki wadiaki nkumekanga akokonya diaha nde monga la dilɛmiɛlɔ. Kânga mbele Bible hate kɛnɛ kakotshutshuya dia nde tona ndja, apami wa lomba wa nshi shɔ wakɛnyi dia tona kitanyiya omɛnde aki dui diakawahombaka shidiya ladiɔ ndo ɔnɛ ɛnyɛlɔ ka kɔlɔ kaki Vashiti kakahombe monga la shɛngiya le wamato tshɛ wa lo prɔvɛnsɛ ya lo diolelo dia Pɛrɛsiya.

2:14-17​—Onde Ɛsta akasale awui wa mindo wa dieyanelo la nkumekanga? Kema. Ɔkɔndɔ mbutaka dia la pindju wamato akina wakɔtɔ lo luudu la nkumekanga wakakalolaka lo luudu la hende laki l’ɛlɔmbwɛlɔ ka ɔlɛnga wa nkumekanga, mbuta ate “ulami w’eseka.” Ɔnkɔnɛ, wamato waketsha otsho la nkumekanga wakakome eseka ande kana wadiɛnde akina. Koko, Ɛsta kɔmbɔsama lo luudu la eseka l’ɔkɔngɔ wa nde mɛnana la nkumekanga. Etena kakaye Ɛsta la ntondo ka Ahasuɛrɔ, “khum’ekanga akalangi Esta ndeka amantu akina tshe, ku ndi akukama ngandji ka mamba la ketshi la ntundu kandi uleki esekaseka w’amantu ekina tshe.” (Esta 2:17) Ngande ‘wakandokama ngandji ka mamba oma le Ahasuɛrɔ’? Woho akɔ wâmɛ wakandokama kɛtshi oma le anto akina. “Usekaseka a umuntu ako akangenyangenya Hengai, akahumo lukulu l’olo lu ashu wa Hengai.” (Esta 2:8, 9) Hengai akɔngɛnangɛna oma lo kɛnɛ kakandɛnyi la washo ande mbuta ate oma lo ɛnamelo kande ndo waonga ande w’ɔlɔlɔ. Ɔnkɔnɛ “Esta akahumoka lukulu l’olo lu ashu a wane tshe wakawenaka.” (Esta 2:15) Woho akɔ wâmɛ mbele, nkumekanga akambe heyama lo kɛnɛ kakandɛnyi le Ɛsta ndo nde akayolangaka efula.

3:2; 5:9​—Lande na kakatone Mɔrɔdɛkai kusamɛ Hamana? Komonga kɔlɔ di’ose Isariyɛlɛ mbetawɔ lowandji laki onto ɔmɔtshi lele la lotombo lo mbokɛ adwe. Koko, lo kɛnɛ kendana la Hamana, awui efula wakendanaka la dui sɔ. Hamana aki ose Anganga, ondo ose Amalɛka ndo Jehowa akadje ase Amalɛka djembetelo dia vɔ shilama oshiki. (Euhwelu k’Elembe 25:19) Mɔrɔdɛkai otondokɛ Hamana adwe tshike kɛsɔ otɛnya dia nde bu la olowanyi le Jehowa. Nde akatone la wolo tshɛ, lo mbuta ɔnɛ nde aki ose Juda.​—Esta 3:3, 4.

Wetshelo le so:

2:10, 20; 4:12-16. Ɛsta aketawɔ ɛlɔmbwɛlɔ ndo dako diakawosha ɔtɛmɔdi ɔmɔtshi waki Jehowa wambotshunda. Tayɛnya dia tekɔ la lomba lo ‘kitanyiya wanɛ watɔlɔmbɔla ndo mbalɛmbɛ.’​—Heberu 13:17.

2:11; 4:5. Sho mbidjaka yimba ‘ndo lo wahɔ w’anto akina koko aha lo wahɔ aso hita.’​—Filipi 2:4.

2:15. Ɛsta aki la okitshakitsha ndo la ndjakimɛ nɛ dia nde konyanga diangɔ dikina dia lɔwɔlɛ kana ahɔndɔ akina w’ɛlɔlɔ efula lâdiko dia kɛnɛ kakawosha Hengai. Olangala ande waki “elengelo k’utema a memakana la ki kahalana” mbakakimanyiya Ɛsta dia nde pomɔ lokolo l’ɔlɔ lo washo wa nkumekanga.​—1 Petero 3:4.

2:21-23. Ɛsta nde la Mɔrɔdɛkai wekɔ bɛnyɛlɔ di’ɛlɔlɔ di’anto waki ‘l’okitanyiya le ewandji wa lâdiko.’​—Romo 13:1.

3:4. Lo awui amɔtshi, mbeyaka monga dimɛna tshikala ki lo kɛnɛ kendana la lonto laso oko wakasale Ɛsta. Koko, etena kahombaso mbɔsa tɛdikɔ l’akambo w’ohomba efula, ɛnyɛlɔ oko lo dikambo diendana la lowandji laki Jehowa ndo la olowanyi aso, sho hatohombe mboka wɔma dia ndjaeyanya le anto ɔnɛ tekɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa.

4:3. Etena kahembamaso, sho pombaka nɔmbaka Jehowa dia nde tosha wolo ndo lomba.

4:6-8. Mɔrɔdɛkai akayange dia lɛɛta menda dikambo dia sheke yakadje Hamana.​—Filipi 1:7.

4:14. Woho wakayaɛkɛka Mɔrɔdɛkai le Jehowa ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna ndjela.

4:16. Lo ndjaɛkɛ tshɛ le Jehowa, Ɛsta akatokomɛ dui dimɔtshi diakakoke mbokonya lo nyɔi la kɔlamelo. Ekɔ ohomba efula dia sho ndjaɛkɛka le Jehowa koko aha le so shoamɛ.

5:6-8. Dia nde pomɔ lokolo l’ɔlɔ le Ahasuɛrɔ Ɛsta akawelɛ lo dambo dikina. Sho pombaka sala akambo la yewo y’efula oko wakandasale.​—Tukedi 14:15.

NGALA YAKAKADIMƆ

(Esta 6:1–10:3)

L’edjedja ka wonya ngala yakakadimɔ. Hamana akahanema l’otamba wakandalange mpanɛ Mɔrɔdɛkai ndo onto lakandalangaka ndjaka akakome prɛmie ministrɛ! Ko kayotota lo dikambo dia sheke yakandadje dia shila ase Juda oshiki? Ngala yakakadimɔ ndo lo dikambo sɔ.

Ɛsta womoto la kɔlamelo akanyomekɛ nto lonya. Lo mbidja lɔsɛnɔ lande lo wâle, nde akatshu le nkumekanga dia tɔsɛngasɛnga diaha sheke yakadje Hamana kotshama. Ahasuɛrɔ akeyaka kɛnɛ kakahombe salema. Diakɔ diele, lam’akakoke lushi lakawakongɛ dia shila ase Juda oshiki, aha vɔ mbakadiakema koko wanɛ wakalange mbasalɛ kɔlɔ. Mɔrɔdɛkai akadjanga dia Difɛstɔ dia Purima diakahombe salemaka ɔnɔnyi tshɛ dia mbohɔka etshungwelo ka woke kɛsɔ. Oko wakinde onto la hende l’ɔkɔngɔ wa nkumekanga Ahasuɛrɔ, Mɔrɔdɛkai “akayangelaka wudja andi lukulu l’olo; akateketaka aui wa ki le asi wudja andi tshe.”​—Esta 10:3.

Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:

7:4​—Ngande wakakoke elanyelo k’ase Juda monga ‘wâle le nkumekanga’? Lo mɛnya la yewo tshɛ dia wakadje sheke ya sondja ase Juda oko ɛhɔmbɔ, Ɛsta akatɛtɛ dia elanyelo kawɔ akahombe monga wâle le nkumekanga. Ekenga wa fɛsa 10 000 wakalake Hamana dia mbidja l’ɔshɛtɛ wa falanga ya nkumekanga aki yema tshitshɛ efula lo mbɛdika la kɛnɛ kakakoke nkumekanga kondja otondonga kânga Hamana akâsondja oko ɛhɔmbɔ. Naka kɛnɛ kakakongɛ Hamana dia sala kotshama, kete ndo Ɛsta mbakahombe ndjakema.

7:8​—Lande na kakakombe ɛlɔhɛ wakakambaka lo mbalasa ka nkumekanga elundji ka Hamana? Dui sɔ diakɛnyaka sɔnyi kana mpokoso kɛmɔtshi kaki suke la mbokomɛ. Lo ndjela dibuku dimɔtshi, “anto wa lo nshi y’edjedja wakakombaka ɛtɛ wa wanɛ wakahombe ndjakema.”

8:17​—Lo yoho yakɔna ‘yakayaetɛ ase wedja efula ase Juda’? Ondo ase Pɛrɛsiya efula wakakome ambetawudi w’ase Juda nɛ dia vɔ wakafɔnya ɔnɛ didjango di’oyoyo sɔ aki djembetelo y’ɔnɛ Nzambi aketawɔka ase Juda. Tɔndɔ diakɔ diâmɛ sɔ diekɔ lo mɛnama lo okotshamelo wa prɔfɛsiya kele lo dibuku dia Zekariya. Prɔfɛsiya kakɔ mbutaka ɔnɛ: “Antu dikumi w’uma l’eteketa tshe wa wedja wayukimela usi Juda otoi l’uhimbu wa dihondo diandi, wata vati: Shu tayutsho kame la nyu, ne dia shu takuki lukumu ati: [Nzambi] eko kame la nyu.”​—Zekariya 8:23.

9:10, 15, 16​—Kânga mbele didjango diakasha ase Juda lotshungɔ la vɔ mumba diangɔ di’anto wakawadiake, lande na kakawatone dia sala dui sɔ? Otonelo awɔ akɛnyaka mɛtɛ dia oyango awɔ komonga wa ndjangɔnya koko wa ndjakokɛ.

Wetshelo le so:

6:6-10. “Utaku katetaka la ntundu k’elanyelu, la djawudi la ntundu k’ekwelo.”​—Tukedi 16:18.

7:3, 4. Onde sho ndjaeyanyaka oko Ɛmɛnyi wa Jehowa, oyadi kânga dui sɔ koka tela ɛhɛnyɔhɛnyɔ?

8:3-6. Sho kokaka ndo pombaka nɔmba ewandji wa lɛɛta ndo ase tuminadi dia vɔ tokokɛ oma le atunyi.

8:5. La yewo tshɛ Ɛsta kɔmɛnya dia nkumekanga aki l’onongo l’ɔtɛ wa didjango diakadjama dia shila ase Juda oshiki. Woho akɔ wâmɛ mbele sho pombaka monga la yewo etena kasambishaso ewandji wa lâdiko.

9:22. Sho hatohombe mbohɛ ase wola wele l’atei aso.​—Ngalatiya 2:10.

Jehowa ‘ayotokimanyiya ndo ayototshungola’

Mɔrɔdɛkai akɛnya dia aki sangwelo diaki Nzambi dia Ɛsta koma wadiaki nkumekanga. Etena kakawahɛnyahɛnyamaka, ase Juda wakalɔmbɛ ekimanyielo aha la tshimbatshimba. Wadiaki nkumekanga akatshu le nkumekanga aha la nde mbelɛ ndo nde akôlongolaka tena tshɛ dimɛna. L’otsho wetshotsho ɔsɔ, nkumekanga kondala djɔ. Lo mɛtɛ, dibuku dia Esta mɛnyaka woho wakalɔngɔsɔla Jehowa akambo dia wahɔ wa wodja ande.

Ɔkɔndɔ wa dimɛna waki Ɛsta tokeketshaka lo yoho ya lânde sho wanɛ wasɛna “l’etena k’ekumelu.” (Danyele 12:4) “Lu nshi yayayi,” kana lo etenyi ka komelo ka nshi, Ngɔngɔ ka la Mangɔngɔ Satana Diabolo ayɔlɔsha ekambi waki Jehowa. Oyango ande ele wa shila atɛmɔdi wa mɛtɛ oshiki. Koko oko wakidiɔ lo nshi yaki Ɛsta, Jehowa ‘ayokimanyiya ndo ayotshungola’ atɛmɔdi ande.​—Ezekiyele 38:16-23; Esta 4:14.

[Osato wa lo lɛkɛ 6]

Ɛsta la Mɔrɔdɛkai la ntondo ka Ahasuɛrɔ

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto