Onde wɛ amboyalɔngɔsɔla dia ndjoshimbamɛ?
“Oto lu watu a luudu, we la wa lu luudu laye tshe, ne dia lakakenyi ololo l’atei a lolonga lone.”—ETATELU 7:1.
1. Dia shimbɛ anto, yɛdikɔ yakɔna yakɔshi Jehowa lo nshi ya Nɔa?
JEHOWA ‘akela mvula k’elola le anto wa kɔlɔ waki la nkɛtɛ’ wa lo nshi ya Nɔa, koko Nde akɔshi nto yɛdikɔ ya shimbɛ anto. (2 Petero 2:5) Nzambi ka mɛtɛ akalembetshiya dimɛna Nɔa, onto ɔlɔlɔ woho wakandahombe sɛla wato a luudu dia shimbɛ anto oma lo mvula k’elola. (Etatelu 6:14-16) Oko wakinde okambi wa kɔlamelo waki Jehowa, ekɔ mɛtɛ dia “Noa akatshi osoku. Dikambu tshe diakawutela [Nzambi] mbakandatshi.” Lo yɛdikɔ mɔtshi, naka tekɔ la lɔsɛnɔ ɛlɔ kɛnɛ, kete l’ɔtɛ w’okitanyiya waki la Nɔa.—Etatelu 6:22.
2, 3. a) Anto wa lo nshi ya Nɔa akawasale lo menda olimu wakandakambaka? b) Mbetawɔ kakɔna kaki la Nɔa etena kakandɔtɔ lo wato a luudu?
2 Sɛla wato a luudu komonga dui dia tshitshɛ. Lo mɛtɛ, anto efula wakâmbe lo menda wato wa luudu wakasɛlaka Nɔa la nkumbo kande. Koko dui sɔ kokoka dia mbaetawoya ɔnɛ dia vɔ shimbamɛ, paka vɔ mbɔtwɛ lo wato wa luudu ɔsɔ. L’ekomelo, solo dia lotutsha diaki la Jehowa otsha le anto wa kɔlɔ asɔ diakakome lo ekomelo.—Etatelu 6:3; 1 Petero 3:20.
3 L’ɔkɔngɔ wa Nɔa la nkumbo kande sala olimu wa wolo ɔsɔ lo edja ka ɛnɔnyi akumi, Jehowa akatɛ Nɔa ate: “Oto lu watu a luudu, we la wa lu luudu laye tshe, ne dia lakakenyi ololo l’atei a lolonga lone.” Oma lo mbetawɔ kakiwɔ latɔ lo ɔtɛkɛta wa Jehowa, “Noa, wadendi, an’andi la wadi wa an’andi wakoto lu watu a luudu.” Oma lâsɔ, Jehowa akadihe lokuke dia shimbɛ atɛmɔdi ande. Etena kakalɔ Mvula k’elola la nkɛtɛ, wato a luudu mbaki yɛdikɔ yakɔshi Nzambi dia shimbɛ anto.—Etatelu 7:1, 7, 10, 16.
Awui wa lo nshi ya Nɔa fɔnaka la wa nshi nyɛ
4, 5. a) Yeso akɛdika wôngelo ande la dui diakɔna? b) Lo awui akɔna wafɔna nshi ya Nɔa la nshi yaso nyɛ?
4 “Uku aki lu nshi ya Noa, mbayuyala eyelu ka On’a untu.” (Mateu 24:37) Oma l’ɛtɛkɛta ɛsɔ, Yeso akɛnya dia etena ka wôngelo ande wahɛnama kayɔfɔna la nshi ya Nɔa ndo kɛsɔ mɛtɛ mbambɛnama. Lo yoho ya lânde, tatɛ lo 1919, losango l’ɔhɛmwɛlɔ lafɔna la lɔnɛ lakewoya Nɔa anto wa lo nshi yande lekɔ lo mbewoyama le anto wa lo wedja tshɛ. Lo tshɛ kawɔ, anto wa nshi nyɛ salaka paka woho wakasale anto wa lo nshi ya Nɔa.
5 Lo tshimbo ya Mvula k’elola, Jehowa akalanya andja ‘wakalole tɔɔ la awui wa ngala.’ (Etatelu 6:13) Nɔa la nkumbo kande kondjatambiya lo awui wa ngala asɔ ndo wakatetemala sɛla wato a luudu. Dui sɔ diakɛnama le anto tshɛ wakawaɛnyi. Lo yoho shɔ nto, sho mɛnaka woho wafɔna nshi ya Nɔa la nshi yaso nyɛ. Ɛlɔ kɛnɛ, anto wele la etema w’ɛlɔlɔ wambokoka “tshikitanya untu ololo la untu a kolo, one latotemolaka [Nzambi] la one lahatôtemolaka.” (Malaki 3:18) Dionga dia losembwe, di’ɔlɔlɔ, dia wɔladi ndo etete kele la Ɛmɛnyi wa Jehowa ngɛnyangɛnyaka anto wahakananɛ kɔlɔ wasɛdingola lɔkɛwɔ lawɔ ndo waonga asɔ tshikitanyaka ekambi wa Nzambi la anto wa lo andja ɔnɛ lo tshɛ kawɔ. Ɛmɛnyi wa Jehowa tonaka weho tshɛ w’awui wa ngala ndo vɔ mbetawɔka nɔmbwama la nyuma ka Jehowa. Diɔ diakɔ diewɔ la wɔladi ndo la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ.—Isaya 60:17.
6, 7. a) Kakɔna kaki koshihodia anto wa lo nshi ya Nɔa, ndo ngande wafɔnawɔ la anto wa nshi nyɛ? b) Bɛnyɛlɔ diakɔna diɛnya dia anto lo tshɛ kawɔ suyaka dia Ɛmɛnyi wa Jehowa tshikitana la anto akina?
6 Anto wa lo nshi ya Nɔa koshihodia dia Nzambi akasukɛka Nɔa ndo ɔnɛ Nɔa akayelaka ɛlɔmbwɛlɔ kaki Nzambi. Diɔ diakɔ diakiwɔ kombidja yimba lo losango lakandasambishaka ndo kɔmbɔsa yɛdikɔ yakahombamaka. Ko kayotota dia nshi yaso nyɛ? Kânga mbele lɔkɛwɔ ndo olimu wakamba Ɛmɛnyi wa Jehowa mambiyaka anto efula, efula kawɔ hawodje yimba lo lokumu l’ɔlɔlɔ lasambishawɔ ndo lo ɛhɛmwɛlɔ washa Bible. Asukanyi, ewandji w’olimu, kana ewotɔ mandolaka waonga w’ɔlɔlɔ wele la Akristo wa mɛtɛ, koko lo etena kakɔ kâmɛ vɔ mbatɛka ɔnɛ, “paka woho wenyu Ɛmɛnyi wa Jehowa oto mbahatangɛnangɛna!” Koko kɛnɛ kohɛ anto asɔ ele ɔnɛ, naka Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo kɛnɛmɔla waonga wele oko ngandji, ki, lɔsɛngɔ, kɛtshi ndo ndjakimɛ, kete ekɔ nɛ dia wekɔ lo nɔmbwama la nyuma k’ekila ka Nzambi. (Ngalatiya 5:22-25) Dui sɔ diotoleka mbatshutshuya dia mbetawɔ losango lawɔ.
7 Ɛnyɛlɔ, lo osomba ɔmɔtshi wa lo wodja wa Russie, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakakaka Mbalasa kɛmɔtshi ka Diolelo. Pami kɛmɔtshi akemala ndo akatɛ ɔmɔtshi a l’atei a wanɛ wakakaka mbalasa kɛsɔ ate: “Dimi talɛnaka dikambo dia nganɛ, ndoko onto lanɔ mfɔka, ndoko latondjɛ akina ɛtɛkɛta wa kɔlɔ ndo ndoko ladjɔ wanu! Onde wɛ bu Ɔmɛnyi ɔmɔtshi wa Jehowa?” Ɔnangɛso ɔsɔ akokadimola ate: “Naka dimi kotɛ nte dimi bu Ɔmɛnyi wa Jehowa, onde wɛ ayetawɔ?” Pami kɛsɔ akate aha la tshimbatshimba ate: “Ayonga yema wolo dimi mbetawɔ.” Owandji w’osomba okina wa lo wodja wa Russie, akâmbe heyama etena kakandɛnyi Ɛmɛnyi wa Jehowa waka Mbalasa kawɔ k’oyoyo ka Diolelo. Nde akate dia nde akɔsaka dia ɛtɛmwɛlɔ tshɛ wekɔ woho akɔ wâmɛ. Koko l’ɔkɔngɔ wa nde mɛna yimba ya ndjahombia yele la Ɛmɛnyi wa Jehowa, nde akatshikitanya kanyi yande. Ɔsɔ ekɔ tsho bɛnyɛlɔ dihende diɛnya dia ekambi wa Jehowa tshikitana la anto wahakitanyiya ɛlɛmbɛ wa lo Bible.
8. Dia sho ndjoshimbamɛ lam’ayolanyema andja ɔnɛ wa kɔlɔ, ahombaso sala?
8 Lo nshi y’ekomelo ya ‘andja w’edjedja’ wakalanyema la Mvula k’elola, Nɔa aki “umvutshi w’akambu w’ololo” wa kɔlamelo. (2 Petero 2:5) Lo nshi y’ekomelo nyɛ ya dikongɛ nɛ di’akambo, ekambi wa Jehowa wekɔ lo mbewoya anto ɛlɛmbɛ waki Nzambi wosembwe ndo lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la woho wakoka anto ndjoshimbamɛ ndo ndjɔtɔ lo andja w’oyoyo. (2 Petero 3:9-13) Oko wakashimbamɛ Nɔa la nkumbo kande kakokaka Nzambi wɔma l’ekimanyielo ka wato wa luudu, anto wayoshimbamɛ ɛlɔ kɛnɛ, naka vɔ monga la mbetawɔ ndo naka vɔ mbɔtɔ lo etenyi ka la nkɛtɛ ka okongamelo waki Jehowa wa lo andja w’otondo.
Mbetawɔ kekɔ ohomba di’onto ndjoshimbamɛ
9, 10. Bonde kahombaso monga la mbetawɔ dia ndjoshimbamɛ lo ekomelo ka dikongɛ nɛ dia kɔlɔ diaki Satana?
9 Kakɔna kahomba onto sala dia ndjoshimbamɛ lo elanyelo kaya suke ka andja ɔnɛ wele lo wolo waki Satana? (1 Joani 5:19) Nde pombaka shihodia ntondo dia ekokelo kekɔ ohomba. Oma lâsɔ nde pombaka sala woho wa ndjokokamɛ. Anto wa lo nshi ya Nɔa wakatetemalaka ndjasha lo elimu awɔ wa lushi la lushi ndo kɔmɛna ohomba wa kokamɛ oma lo mpokoso kaki suke la mbakomɛ. Vɔ komonga la mbetawɔ le Nzambi.
10 Lo wedi okina, Nɔa la nkumbo kande wakɛnyi dia waki la ohomba wa ekokelo ndo wa shimbamɛ. Vɔ waki nto la mbetawɔ le Jehowa Nzambi, Omboledi w’andja w’otondo. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Untu laha la mbetawo, heyi mbôngenyangenya. Ne dia dieli la one layuya le [Nzambi] mbetawo ati: Ndi eko, la ndi keli ufutshi a wane watûyangaka.” Paulo akakotsha ate: “Dia mbetawo, mbakenyama Noa akambu wahatayi uma le [Nzambi]; dia woma a [Nzambi], mbakandalongosola watu a luudu dia nshimbela khumbu kandi. Dia dikambu ne, mbakandamia wa la kete, mbakandayala ukito w’akambu w’ololo wa lu mbetawo.”—Heberu 11:6, 7.
11. Naa wetshelo wakokaso kondja oma lo woho wakakokɛka Jehowa anto lo nshi yakete?
11 Dia ndjoshimbamɛ lo ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo, ekɔ awui efula wahombaso sala, koko aha mbetawɔ tsho ɔnɛ dikongɛ diakɔ diayolanyema. Sho la dia monga la mbetawɔ lo tɛdikɔ tɔsa Nzambi dia shimbɛ anto. Lo mɛtɛ, sho pombaka monga la mbetawɔ lo olambo wa tshungo waki Yeso Kristo, Ɔna Nzambi. (Joani 3:16, 36) Koko, sho pombaka mbohɔ dia paka wanɛ waki lo wato a luudu wa Nɔa mbakashimbamɛ lo Mvula k’elola. Woho akɔ wâmɛ mbele, esomba wa eshamelo waki lo Isariyɛlɛ w’edjedja wakakokɛka onto lahadiaki onto l’okonda, etena kakalawɔka onto akɔ otsha lo osomba ɔmɔtshi ndo tshikala lɔkɔ polo lo nyɔi ka ɔlɔmbɛdi wa lâdiko. (Walelu 35:11-32) Lo sui dia dikumi diakela Nzambi lo Edjibito lo nshi ya Mɔsɛ, ana wa nondo w’ase Edjibito wakadiakema, koko ana wa nondo w’ase Isariyɛlɛ wakashimbamɛ. Lande na? Nɛ dia Jehowa akatɛ Mɔsɛ ate: “Vo [ase Isariyɛlɛ] wayosa etenyi ka dikila [di’ɔkɔkɔ w’elekanelo], wayudikita l’eshingiti wedi ako ehendi, ndu la diku dia suku dia luudu layuwole. . . . Untu uma l’atei anyu tatumbaki uma lu luudu tshikima la pindju.” (Etumbelu 12:7, 22) Naa ɔna enondo l’atei w’ana wa nondo w’ase Isariyɛlɛ lotoshimbamɛ, naka didjango diaki Nzambi sekɔma, mbuta ate vɔ tomba la nde l’andja wa luudu lakakitami dikila lo eshingito ehende wa lokuke ndo la diko dia lokuke na?
12. Dimbola diakɔna diahombaso ndjaoka sho tshɛ ndo lande na?
12 Sho pombaka kana yimba dimɛna lo dikambo diaso. Onde tekɔ l’atei w’okongamelo wa Jehowa wele la ekokelo ka lo nyuma? Etena kayoya fɔnu ka woke, asɔi w’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo wa lowando wayotomba oma lo washo wa wanɛ wakayange ekokelo ka ngasɔ. Koko anto akina wayɔkɛdja asɔi w’ɔkɛyi ndo wa lonyangu.
Etshikitanu watasalema lo okongamelo tɔlɔngɔsɔlaka dia ndjoshimbamɛ
13. a) Etshikitanu wakasalema lo okongamelo wa Jehowa waki la oyango akɔna? b) Lembetshiya etshikitanu ɛmɔtshi wakayasalemaka yema yema.
13 Jehowa tatshikitanyaka awui yema yema lo etenyi ka la nkɛtɛ ka okongamelo ande. Etshikitanu ɛsɔ wekɔ la oyango wa ndowanya, shikimadja ndo keketsha okongamelo ande dikambo dia ekokelo kaso ka lo nyuma. Oma lo ɛnɔnyi wa 1870 polo wa 1932, ase etshumanelo wakasalaka vɔtɛ dia sɔna dikumanyi ndo waa diakrɛ. Lo 1932, ase etshumanelo kondjotetemala sala vɔtɛ dia sɔna dikumanyi, koko dia sɔna kɔmite k’olimu kakahombaka kimanyiya ɔnɔmbɔdi w’olimu. Lo 1938, tɛdikɔ takɔsama dia ekambi tshɛ wa lo etshumanelo sɔnamaka lo yoho ya teokrasi. Oma lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Olui-walɔmbɔla w’Ɛmɛnyi wa Jehowa, elowolelo wakatatɛ salema lo 1972 ndo naka wambetawɔma, tshumanelo diolongolaka mikanda wendana la ɔsɔnwɛlɔ wa emendji ndo ekambi wakimanyiya lo yoho ya teokrasi. Lo ɛnɔnyi wakete, Olui-walɔmbɔla aki l’olimu w’efula, ɔnkɔnɛ etshikitanu wakasalema dia kitshakitsha olimu awɔ.
14. Naa ekongelo ka wetshelo kakatatɛ lo 1959?
14 Lo 1950, ɔsɛdingwelo wa dimɛna w’Osambu 45:16 mbakayokonyaka lo ekongelo ka wetshelo katatetemala polo ndo ɛlɔ. Divɛsa sɔ mbutaka ɔnɛ: “An’aye wayosa ahuli a washo; we ayuwadja ewandji lu kete tshe.” Nshi nyɛ, dikumanyi dialɔmbɔla tshumanelo diekɔ lo kondja wetshelo dikambo dia ɛkɛndɛ awɔ wa nshi nyɛ ndo wayoyonga lawɔ l’ɔkɔngɔ wa Aramangɛdɔna. (Enyelo 16:14, 16) Kalasa k’olimu wa Diolelo kakatatɛ lo 1959. Etena kɛsɔ, wetshelo wakashamaka ntondo le ekambi wa lo etshumanelo welamɛ nshi nyɛ ɔnɛ emendji walɔmbɔla lo edja ka ngɔndɔ k’otondo. Koko ɛlɔ kɛnɛ, emendji tshɛ ndo ekambi wakimanyiya wolongola wetshelo ɔsɔ. L’ɔkɔngɔ diko, anangɛso asɔ ndjetshaka Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo tshumanelo diawɔ. Lo yoho shɔ mbakimanyiyama anto tshɛ lo nyuma ndo dia nyomoleka kondja etombelo w’ɔlɔlɔ l’olimu awɔ wa sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo.—Mako 13:10.
15. Naa toho tohende takokamɛ pudipudi ka etshumanelo k’Akristo?
15 Wanɛ walanga mbɔtɔ lo etshumanelo k’Akristo la dia kotsha awui amɔtshi walɔmbama. Asɔkanyi wa nshi nyɛ hawokoke mbɔtɔ lɔkɔ, oko waki kɔmbɔtɔ weho w’anto asɔ lo watu a luudu wa Nɔa. (2 Petero 3:3-7) Lo yoho ya lânde, tatɛ lo 1952, Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo sukɛ la ɔlɔlɔ tshɛ yɛdikɔ yakɔsama dia kokɛ etshumanelo, yɛdikɔ yakɔ ko ya tondjaka atshi wa kɔlɔ wahayatshumoya oma l’atei atɔ. Lo mɛtɛ, atshi wa kɔlɔ wayatshumoya l’otema ɔtɔi kimanyiyamaka la ngandji tshɛ dia ‘mbetɛ mboka yawɔ tɔɔ dikambo dia ekolo awɔ.’—Heberu 12:12, 13; Tukedi 28:13; Ngalatiya 6:1.
16. Naa eongelo ka lo nyuma kele la ekambi wa Jehowa?
16 Ɔngɔnyi wa lo nyuma wele la ekambi wa Jehowa bu dui dia diambo kana dioye oyaya. Lo tshimbo y’omvutshi Isaya, Jehowa akate ate: “Enda, ekambi ami wayole, keli nyu nyayuvo ndjala. Ekambi ami wayono, keli nyu nyayuvo pusa. Ekambi ami wayongenangena, keli nyu nyayutshama sonyi. Ekambi ami wayimba esambu la etema w’ongenongeno, keli nyu nyayulela la etema wa lunyangu, nyayukhuma akhumu la ukiyanu wa l’etema anyu.” (Isaya 65:13, 14) Jehowa ekɔ lo tetemala tosha mbo ya ndɛ y’efula ndo y’amɛna ya lo nyuma lo etena kahombama ndo yɔ tokimanyiyaka dia tshikala nge lo nyuma.—Mateu 24:45.
Yalɔngɔsɔla dia ndjoshimbamɛ
17. Kakɔna kayotokimanyiya dia sho ndjalɔngɔsɔla dia ndjoshimbamɛ?
17 Nshi nyɛ mbamboleka ohomba dia sho ‘kananela lam’asaso dia keketshana lo ngandji ndo lo elimu w’ɔlɔlɔ, aha la tshika dia sanganaka kâmɛ oko wele mbekelo k’anto amɔtshi, koko lo keketshanaka lam’asaso.’ (Heberu 10:23-25) Monga ndo tshikala lo etshumanelo kɛmɔtshi, l’atei wa tshumanelo ndekana 98000 di’Ɛmɛnyi wa Jehowa ayotokimanyiya dia sho ndjalɔngɔsɔla dia ndjoshimbamɛ. Anyaso ambetawudi wayotosukɛ etena kasalaso la wolo dia kɛnɛmɔla ‘lonto l’oyoyo’ ndo ndjaketembola l’otema ɔtɔi dia kimanyiya anto akina dia vɔ mbeya tɛdikɔ tambɔsa Jehowa dia shimbɛ anto.—Efeso 4:22-24; Kolosai 3:9, 10; 1 Timote 4:16.
18. Bonde kambotoyashikikɛ dia mamatana ma la etshumanelo k’Akristo?
18 Satana la andja ande wa kɔlɔ kombolaka efula dia tanganya la etshumanelo k’Akristo. Koko, sho koka tshikala l’etei katɔ ndo ndjoshimbamɛ etena kayolanyema dikongɛ nɛ di’akambo dia kɔlɔ. Ngandji kokaso Jehowa ndo lowando lele laso lo tɛdikɔ toludi la ngandji tɔsande, atotshutshuya dia shika ekolo la ntondo ka welo wadja Satana. Kana yimba lo ɛtshɔkɔ wakondjaso nshi nyɛ ayokeketsha yɛdikɔ yaso shɔ. Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola ɛtshɔkɔ ɛmɔtshi wakondjaso.
Ayoyokadimola?
• Ngande wafɔna nshi yaso la ya Nɔa?
• Naa dionga diahomba monga laso dia ndjoshimbamɛ?
• Naa etshikitanu wakayasalemeka yema yema dia keketsha okongamelo wa Jehowa dikambo dia ekokelo kaso?
• Ngande wakokaso ndjalɔngɔsɔla dia ndjoshimbamɛ?
[Osato wa lo lɛkɛ 8]
Anto wa lo nshi ya Nɔa kombidja yimba dimɛna lo ɛhɛmwɛlɔ ande
[Osato wa lo lɛkɛ 9]
Ekɔ ohomba mbidja yimba dimɛna lo ɛhɛmwɛlɔ waki Nzambi
[Osato wa lo lɛkɛ 10]
Oyango akɔna wele la Kalasa k’olimu wa Diolelo?
[Osato wa lo lɛkɛ 11]
Ɔnɛ ekɔ etena ka mamatana ma la etshumanelo k’Akristo