Woho wa ndjasukanya la Ɔnɛ “latukaka dombelo”
“Le ye, we Latukaka dombelo! Antu tshe wayuya ne dia kolo.”—OSAMBU 65:2.
1. Kakɔna katshikitanya anto la ditongami dikina dia la nkɛtɛ ndo dui sɔ toshaka diaaso diakɔna?
L’ATEI wa nunu dia ditongami diele la lɔsɛnɔ paka anto mbele la dikoka dia tɛmɔla Otungi. Paka anto mbeya dia wekɔ la ehomba wa lo nyuma ndo mboka nsaki ka kotsha ehomba akɔ. Dui sɔ toshaka diaaso dia lânde dia monga la diɔtɔnganelo la Shɛso lele l’olongo.
2. Naa etombelo wa kɔlɔ wakonge la pɛkato lo diɔtɔnganelo diasa onto la Otungi ande?
2 Nzambi akatonge onto la dikoka dia sawola la Otungi ande. Adama la Eva kotongama la pɛkato. Ɔnkɔnɛ, vɔ wakakokaka sawola la Nzambi oko watosawolaka ɔna la she. Koko wakayoshishaka diɛsɛ dia woke sɔ l’ɔtɛ wa pɛkato kakawasale. Adama la Eva wakatɔmbɔkwɛ Nzambi ndo wakashisha diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ diaki lam’asawɔ la nde. (Etatelu 3:8-13, 17-24) Onde dui sɔ nembetshiyaka di’ana waki Adama hawoyokoka sawola la Nzambi nto nɛ dia vɔ kema kokele? Kema, Jehowa akawasha diaaso dia vɔ ndjasukanya la nde, koko paka vɔ mbokotshisha awui amɔtshi. Naa awui akɔ na?
Kɛnɛ kalɔmbama dia ndjasukanya la Nzambi
3. Ngande wahomba anto wele kema kokele ndjasukanya la Nzambi ndo ɛnyɛlɔ kakɔna kalembetshiya dikambo sɔ?
3 Dui dimɔtshi diendana la ana ahende waki Adama tokimanyiyaka dia mbeya kɛnɛ kalɔmba Nzambi anto wele kema kokele walanga ndjasukanya la Nde. Kɛna la Abɛlɛ wakayange dia ndjasukanya la Nzambi lo mbolambola elambo. Nzambi aketawɔ olambo waki Abɛlɛ koko kombetawɔ waki Kɛna. (Etatelu 4:3-5) Lande na? Heberu 11:4 mbutaka ɔnɛ: “Dia mbetawo, mbakalambula Abele [Nzambi] ulambu wuleki wa Kena ololo. Lu dikambu so mbakawawuti vati: Untu ololo kendi.” Mbokɛmaka hwe lâsɔ ɔnɛ di’onto ndjasukanya la Nzambi ekɔ ohomba nde monga la mbetawɔ. Dui dikina dialɔmbama kokaka mɛnama oma lo ɛtɛkɛta ɛnɛ wakatɛ Jehowa Kɛna. Nde akawotɛ ate: “Mete, mete, utunduyala ololo mbutsheye, tshiki elundji kaye kutuyala la ongenongeno.” Eelo, Nzambi otetawɔ dia Kɛna ndjasukanya la Nde, otondonga nde akatshe ɔlɔlɔ. Ɔnkɔnɛ, Kɛna akatone dako diaki Nzambi, akadiake Abɛlɛ ndo l’ekomelo Nzambi akayowetɛ yekekɔ. (Etatelu 4:7-12) Omalɔkɔ, oma k’etatelo k’ɔkɔndɔ w’anto, ohomba wa ndjasukanya la Nzambi la mbetawɔ tshɛ ndo wa sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ wakɛnama efula.
4. Dia sho ndjasukanya la Nzambi, ahombaso mbeya?
4 Naka sho nangaka ndjasukanya la Nzambi, kete ekɔ nto ohomba mbeya eongelo kaso k’anto wa kɔlɔ. Anto tshɛ wekɔ atshi wa pɛkato ndo pɛkato mbadjɛka wekamu dia ndjasukanya la Nzambi. Ɔprɔfɛta Jeremiya akafunde lo dikambo dia Isariyɛlɛ ate: “Shu takakuhedia . . . We akayaombe la dingi wuhu wahakuki dombelo nkuma le ye.” (Delu dia Jeremiya 3:42, 44) Kânga mbele anto kema kokele, Nzambi akɛnya lo ɔkɔndɔ w’anto w’otondo dia nde ekɔ suke dia mbetawɔ alɔmbɛlɔ wa wanɛ wayasukanya la nde la mbetawɔ, l’otema w’ɔlɔlɔ ndo wakitanyiya wadjango ande. (Osambu 119:145) Naa anto amɔtshi wakɔlɔmbɛ la mbetawɔ ndo wetshelo akɔna wakokaso kondja oma l’alɔmbɛlɔ awɔ?
5, 6. Wetshelo akɔna wakokaso kondja oma lo woho wakayasukanyaka Abarahama la Nzambi?
5 Ɔmɔtshi l’atei w’anto asɔ ko Abarahama. Nzambi aketawɔ welo wakadje Abarahama dia ndjasukanya la nde, nɛ dia nde akelɛ Abarahama ate “ongenyi ami.” (Isaya 41:8) Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo woho wakayasukanya Abarahama la Nzambi? Owandji wa nkumbo wa kɔlamelo ɔsɔ akalɔmbɛ Jehowa lo kɛnɛ kendana la okitɔ lo mbuta ate: “Khumadiondjo [Jehowa] li, kayuyumbisha na? Dim’one utatshu aha la ona.” (Etatelu 15:2, 3; 17:18) Lo diaaso dikina, nde akayakiyanya dikambo dia wanɛ wakahombe shimbamɛ etena kakahombe Nzambi ndanya anto wa kɔlɔ waki la Sɔdɔma la Ngɔmɔra. (Etatelu 18:23-33) Abarahama akalɔmbɛ nto dikambo dia wahɔ w’anto akina. (Etatelu 20:7, 17) Oko wakidiɔ lo dikambo diaki Abɛlɛ, Abarahama akayasukanyaka mbala efula la Jehowa lo mbolambola elambo.—Etatelu 22:9-14.
6 Lo waaso asɔ tshɛ, Abarahama komengenga dia sawola la Jehowa. Koko, dihonga diande diakakatanyema la kanyi y’ɔlɔlɔ yaki lande lo dihole diaki lande la ntondo ka Otungi ande. Tende ɛtɛkɛta ande woludi la dilɛmiɛlɔ wele lo Etatelu 18:27: “Mete, dimi ako leli ditshu la utuku, lakatanyi dihuli dia nsawula la Khumadiondjo.” Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ dionga di’ɔlɔlɔ diakokaso mbokoya!
7. Ewandji wa nkumbo wakalɔmbɛ Jehowa awui akɔna lo alɔmbɛlɔ awɔ?
7 Ewandji wa nkumbo wakalɔmbɛ awui efula ndo Jehowa akoke alɔmbɛlɔ awɔ. Jakɔba akasale dɔmbɛlɔ diele oko onto latshika dɔkɔlɔkɔ. L’ɔkɔngɔ wa nde nɔmba Nzambi dia mbosukɛ, nde akalake ate: “Uma lu diango tshe diayundumbishaka, dimi layukaluyaka etenyi ka dikumi le ndi.” (Etatelu 28:20-22) Oma lâsɔ, lam’akinde suke la pomana la ɔnango, Jakɔba akasɛngasɛnga Jehowa dia mbokokɛ, lo mbuta ate: “Unshimbeli uma l’anya wa onalingu Esau; ne dia dimi mbûkaka woma efula.” (Etatelu 32:9-12) Jɔbɔ, owandji wa nkumbo akalɔmbɛ Jehowa dikambo dia nkumbo kande, lo mbolambola elambo dikambo diawɔ. Etena kakasale angɛnyi wa Jɔbɔ asato pɛkato oma lo kɛnɛ kakawawotɛ, Jɔbɔ akalɔmbɛ lo dikambo diawɔ, ndo “[Jehowa] akukela Jobo lu dombelo.” (Jobo 1:5; 42:7-9) Ɛkɔndɔ ɛsɔ tokimanyiyaka dia mbeya akambo wakokaso mbutɛ Jehowa lo dɔmbɛlɔ. Sho mɛnaka nto dia Jehowa mbetawɔka alɔmbɛlɔ wa wanɛ wayasukanya la nde lo yoho ya dimɛna.
Lo ndjela sheke y’Ɛlɛmbɛ
8. Lo sheke y’Ɛlɛmbɛ, ngande wakawewoyaka Jehowa akambo wendana la wodja?
8 L’ɔkɔngɔ wa Jehowa tshungola wodja w’Isariyɛlɛ oma l’Edjibito, nde akawasha sheke y’Ɛlɛmbɛ. Ɛlɛmbɛ waki ndo la yɛdikɔ yendana la woho wa ndjasukanya la Nzambi oma lo tshimbo ya dioho di’ɛlɔmbɛdi diakasɔnama. Ase Lɛwi amɔtshi wakasɔnama dia kamba oko ɛlɔmbɛdi dikambo dia wodja. Etena kakatombaka akambo w’ohomba wendana la wodja, onyimpala ɔmɔtshi wa wodja, mbala mɔtshi nkumekanga kana ɔprɔfɛta akatɛka Nzambi dikambo sɔ lo dɔmbɛlɔ. (1 Samuele 8:21, 22; 14:36-41; Jeremiya 42:1-3) Ɛnyɛlɔ, lo osapwelo wa tɛmpɛlɔ, nkumekanga Sɔlɔmɔna akalɔmbɛ Jehowa l’otema ɔtɔi. Jehowa akɛnya dia nde aketawɔ dɔmbɛlɔ diaki Sɔlɔmɔna lo ndodja tɛmpɛlɔ la lotombo Lande ndo lo mbuta ate: ‘Atui ami wayokaka alɔmbɛlɔ wayosalemaka lo dihole nɛ.’—2 Ekondo 6:12–7:3, 15.
9. Kakɔna kakalɔmbamaka dia onto ndjasukanya dimɛna la Jehowa lo dihole di’ɔtɛmwɛlɔ?
9 Lo Ɛlɛmbɛ wakawasha ase Isariyɛlɛ, Jehowa akadje ndo dikambo dimɔtshi diakahombaka anto sala dia nde mbetawɔ vɔ ndjasukanya la nde lo dihole di’ɔtɛmwɛlɔ. Naa dikambo diakɔ na? Lâdiko di’elambo wa nyama, ɔlɔmbɛdi wa lâdiko akalɔmbamaka dia nambolaka Jehowa tshɔ pindju ndo dikɔlɔ tshɛ. L’ɔkɔngɔ diko, ɛlɔmbɛdi wahɔnyi vɔ lawɔ wakayokambaka olimu ɔsɔ, onyake lushi l’Ekesanelo. Naka ɛlɔmbɛdi hawosadi akambo asɔ, kete Jehowa takandahombaka ngɛnangɛna olimu awɔ.—Etumbelu 30:7, 8; 2 Ekondo 13:11.
10, 11. Djembetelo yakɔna yele laso yɛnya dia Jehowa mbetawɔka alɔmbɛlɔ wasala anto lo vɔamɛ?
10 Lo Isariyɛlɛ w’edjedja, onde paka lo tshimbo y’enyimpala tsho mbakakokaka anto ndjasukanya la Nzambi? Kema, Afundelo mɛnyaka dia Jehowa akangɛnangɛnaka alɔmbɛlɔ w’onto ndamɛ. Lo dɔmbɛlɔ diaki Sɔlɔmɔna dia osapwelo wa tɛmpɛlɔ, nde akalɔmbɛ Jehowa ate: “Naka untu otoi, kana wudja aye Isariyele tshe, leya sui di’utema andi kana okei andi ambeme anya uya lu luudu lone lu dombelo, kuwaukeli l’ulungu.” (2 Ekondo 6:29, 30) Ɔkɔndɔ wa Luka totɛka dia etena kakatshumbaka Zekariya ka she Joani Obatizanyi tshɔ lo ɛtɛmwɛlɔ, lemba l’ekambi waki Jehowa waki komonga ɛlɔmbɛdi ‘wakalɔmbaka l’andja.’ Ondo, anto waki la mbekelo ka tshumanaka dia nɔmba l’andja wa tɛmpɛlɔ etena kakawatshumbɛka Jehowa tshɔ lo elambwelo ka paunyi.—Luka 1:8-10.
11 Ɔnkɔnɛ, etena kakayasukanyaka anto lo yoho ya dimɛna la Jehowa, nde aketawɔka alɔmbɛlɔ wakasalaka enyimpala lo wahɔ wa wodja ndo alɔmbɛlɔ w’anto wakayasukanyaka la nde lo vɔamɛ. Ɛlɔ kɛnɛ taya bu l’ɛse ka sheke y’Ɛlɛmbɛ. Koko sho kokaka kondja wetshelo ɛmɔtshi w’ohomba lo woho wakayasukanyaka ase Isariyɛlɛ wa lo nshi y’edjedja la Nzambi.
Woho wa ndjasukanya la Jehowa lo tshimbo y’etshumanelo k’Akristo
12. Yɛdikɔ yakɔna yakɔsama dia Akristo ndjasukanyaka la Jehowa?
12 Tekɔ lo nsɛna ɛlɔ kɛnɛ lo ndjela okongamelo w’Akristo. Taya bu la tɛmpɛlɔ kɛnama lɛnɛ ele ɛlɔmbɛdi nɔmbaka dikambo di’ekambi tshɛ waki Nzambi kana lɛnɛ ahombaso ntshɔ dia tɔlɔmba Nzambi. Koko, Jehowa ekɔ la yɛdikɔ mɔtshi yatokimanyiya dia ndjasukanya la nde. Naa yɛdikɔ yakɔ? Lo ɔnɔnyi 29 tena diaso, mbuta ate etena kakalongola Kristo nyuma k’ekila ndo kakandasɔnama oko Ɔlɔmbɛdi wa lâdiko, mbakatatɛ kamba tɛmpɛlɔ ka lo nyuma olimu.a Tɛmpɛlɔ ka lo nyuma kɛsɔ ekɔ yɛdikɔ y’oyoyo yakimanyiya onto dia ndjasukanya la Jehowa dia mbɔtɛmɔla oma l’olambo wa tshungo waki Yeso Kristo.—Heberu 9:11, 12.
13. Shila dui dimɔtshi diafɔna tɛmpɛlɔ ka la Jerusalɛma la ka lo nyuma lo kɛnɛ kendana la dɔmbɛlɔ.
13 Awui efula wendana la tɛmpɛlɔ ka la Jerusalɛma waki didjidji dia tɛdikɔ tendana la tɛmpɛlɔ ka lo nyuma, mbidja ndo yɛdikɔ yendana la dɔmbɛlɔ. (Heberu 9:1-10) Ɛnyɛlɔ, tshɔ yakatshumbamaka pindju ndo dikɔlɔ tshɛ lâdiko dia elambwelo kaki lo dihole di’Ekila dia lo tɛmpɛlɔ yaki didjidji dia na? Lo ndjela dibuku dia Enyelo, ‘tshɔ ya lotshumba yele dɔmbɛlɔ di’ekilami.’ (Enyelo 5:8; 8:3, 4) Davidi akafunde l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila ɔnɛ: ‘Dɔmbɛlɔ diami dialɔngɔswame oko tshɔ ya lotshumba la ntondo kayɛ.’ (Osambu 141:2) Ɔnkɔnɛ, lo okongamelo w’Akristo, tshɔ ya lotshumba yekɔ didjidji dia alɔmbɛlɔ wetawɔma ndo lotombo lasha anto Jehowa.—1 Tesalonika 3:10.
14, 15. Akokaso mbuta lo kɛnɛ kendana la yoho yayasukanya a) Akristo w’akitami w’esɔ la Jehowa? b) ndo “ekoko ekina”?
14 Waa na wakoka ndjasukanya la Nzambi lo tɛmpɛlɔ ka lo nyuma? Lo tɛmpɛlɔ ka la Jerusalɛma, ɛlɔmbɛdi la ase Lɛwi waki la diɛsɛ dia kamba l’etei ka sɛkɛ, koko paka ɛlɔmbɛdi ato mbakakokaka mbɔtɔ lo dihole di’Ekila. Akristo w’akitami wele la elongamelo k’otsha l’olongo wekɔ la eongelo ka lânde ka lo nyuma. Eongelo kɛsɔ kekɔ didjidji dia sɛkɛ dia l’etei ndo dia dihole di’Ekila ndo tɔ mbâkimanyiyaka dia nɔmba Nzambi ndo mbotombola.
15 Kayotota dikambo dia wanɛ wele la elongamelo ka nsɛna la nkɛtɛ, mbuta ate “ekoko ekina”? (Joani 10:16) Ɔprɔfɛta Isaya akɛnya dia ‘lo etena k’ekomelo ka nshi’ anto w’oma lo wedja efula wayoya dia ndjɔtɛmɔla Jehowa. (Isaya 2:2, 3) Nde akafunde nto ate ‘angɛndangɛnda’ wayoya oya le Jehowa. Lo mɛnya woho wetawɔnde vɔ ndjasukanya la Nde, Nzambi akate ate: “Layangenyangenya lu luudu lami la dombelo.” (Isaya 56:6, 7) Enyelo 7:9-15 nembetshiyaka awui akina, lo tɛkɛta dikambo dia “ului a wuki” w’oma lo “wedja tshe” watshumana dia tɛmɔlaka ndo nɔmbaka Nzambi la “yanyi ndu l’utshu” etena kemadiwɔ l’asɛkɛ wa l’andja wa lo tɛmpɛlɔ ka lo nyuma. Ekɔ mɛtɛ ekeketshelo dia mbeya ɔnɛ ekambi waki Jehowa tshɛ wa nshi nyɛ kokaka ndjasukanya la Nzambi la eshikikelo tshɛ ɔnɛ nde ayoka alɔmbɛlɔ awɔ!
Alɔmbɛlɔ akɔna wetawɔma le Nzambi?
16. Wetshelo akɔna wakokaso kondja oma le Akristo wa ntondo lo kɛnɛ kendana la dɔmbɛlɔ?
16 Akristo wa lo ntambe ka ntondo waki la mbekelo ka nɔmbaka. Awui akɔna wakawadjaka lo alɔmbɛlɔ awɔ na? Dikumanyi di’Akristo wakalɔmbaka ɛlɔmbwɛlɔ dia sɔna apami wakakoke monga la ɛkɛndɛ l’atei w’okongamelo. (Etsha 1:24, 25; 6:5, 6) Epaforodito akalɔmbɛ lo wahɔ w’asekande ambetawudi. (Kolosai 4:12) Ase etshumanelo ka la Jerusalɛma wakalɔmbɛ dikambo dia Petero etena kakandadjama lo lokanu. (Etsha 12:5) Akristo wa ntondo wakalɔmbɛ Nzambi dia mbasha dihonga dia shika ekolo la ntondo k’ɔlɔshamelo, lo mbuta ɔnɛ: “Khumadiondjo, kakiane, ulungi aui awo wa dianelu. Usha ekambi aye dia vo mvuta diui la dihunga tshe.” (Etsha 4:23-30) Ombeki Jakɔba akakeketsha Akristo dia nɔmbaka Nzambi lomba etena kahomanawɔ l’ehemba. (Jakoba 1:5) Onde wɛ mbidjaka awui wa woho ɔsɔ lo alɔmbɛlɔ ayɛ le Jehowa?
17. Jehowa mbetawɔka alɔmbɛlɔ w’anto akɔna?
17 Nzambi hetawɔ alɔmbɛlɔ tshɛ. Lâsɔ, ngande wakokaso nɔmba l’eshikikelo ɔnɛ alɔmbɛlɔ aso wayetawɔma? Akanga wa kɔlamelo wele Nzambi akoke alɔmbɛlɔ awɔ lo nshi y’edjedja wakayasukanya la nde l’otema ɔtɔi ndo la dionga di’ɔlɔlɔ. Vɔ waki la mbetawɔ ndo wakakiɛnya oma lo etsha awɔ w’ɔlɔlɔ. Sho kokaka ndjashikikɛ dia Jehowa ayoka alɔmbɛlɔ wa wanɛ wayasukanya la nde lo yoho yakɔ yâmɛ ɛlɔ kɛnɛ.
18. Dia alɔmbɛlɔ awɔ mbokɛma le Nzambi, naa dui dikina dialɔmbama Akristo?
18 Ekɔ dui dikina dialɔmbama. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akalembetshiya dui sɔ, lo mbuta ate: “Uma le ndi mbeyasu ndja le Shesu lu nyuma otoi.” Dikambo diaki onto akɔna diakatɛkɛta Paulo etena kakandafunde ate, “uma le ndi”? Nde akatɛkɛtaka dikambo dia Yeso Kristo. (Efeso 2:13, 18) Eelo, sho kokaka ndjasukanya la Jehowa paka oma lo tshimbo ya Yeso.—Joani 14:6; 15:16; 16:23, 24.
19. a) Etena kakɔna kaki kɔngɛnangɛnaka Jehowa olambo wa tshɔ ya lotshumba? b) Ngande wakokaso ndjashikikɛ dia alɔmbɛlɔ aso wekɔ oko tshɔ ya lotshumba le Jehowa?
19 Oko wakatashidi dita, tshɔ ya lotshumba yakalambolaka ɛlɔmbɛdi w’ase Isariyɛlɛ yaki didjidji di’alɔmbɛlɔ wetawɔma waki ekambi wa Nzambi wa kɔlamelo. Koko tena dimɔtshi, olambo wa tshɔ ya lotshumba wakalambolaka ase Isariyɛlɛ waki wɔnɔnyi le Jehowa. Olambo wa tshɔ ya lotshumba wakalambolaka ase Isariyɛlɛ waki wɔnɔnyi le Jehowa nɛ dia vɔ wakakusamɛka dikishi. (Ezekiyele 8:10, 11) Popo ndo ɛlɔ, alɔmbɛlɔ wa wanɛ wata ɔnɛ Jehowa mbakambɛwɔ koko lo etena kakɔ kâmɛ ndjakimɔka lo etsha wa kɔlɔ, komaka oko opumu wa kɔlɔ le nde. (Tukedi 15:8) Lâsɔ, nyɛsɔ toyaɛdia oma l’awui tshɛ wa lo lɔsɛnɔ laso dia alɔmbɛlɔ aso monga oko opumu wa dimɛna wa tshɔ ya lotshumba le Nzambi. Jehowa ngɛnangɛnaka alɔmbɛlɔ wa wanɛ wayela mboka yande yosembwe. (Joani 9:31) Koko ambola akina wekekɔ. Ngande wahombaso nɔmbaka? Kakɔna kakokaso nɔmba? Ngande wakadimola Nzambi alɔmbɛlɔ aso? Tayɔsɛdingola ambola asɔ ndo akina lo sawo diayela.
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Enda Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka tanu 15, 2001, lɛkɛ 27 lo Falase.
Onde wɛ kokaka nembetshiya?
• Ngande wakoka anto wele kema kokele nɔmba Nzambi lo yoho yetawɔnde?
• Lo alɔmbɛlɔ aso, ngande wakokaso mbokoya ewandji wa nkumbo?
• Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’alɔmbɛlɔ w’Akristo wa lo ntambe ka ntondo?
• Etena kakɔna kele alɔmbɛlɔ aso oko opumu w’ɔlɔlɔ wa tshɔ ya lotshumba le Jehowa?
[Osato wa lo lɛkɛ 23]
Bonde kaketawɔ Nzambi olambo wa Abɛlɛ koko aha wa Kɛna?
[Osato wa lo lɛkɛ 24]
“Dimi ako leli ditshu la utuku”
[Osato wa lo lɛkɛ 25]
“Dimi layukaluyaka etenyi ka dikumi”
[Osato wa lo lɛkɛ 26]
Onde alɔmbɛlɔ ayɛ wekɔ oko opumu wa dimɛna wa tshɔ ya lotshumba le Jehowa?