Ɔtɛkɛta wa Jehowa wekɔ la lɔsɛnɔ

Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Isaya​—Etenyi 1

“AYUMUTUMA na? Ayututshwela na?” Isaya ɔnaki Amɔza akakadimola lo leeta lɔsɔ l’oma le Jehowa Nzambi, ate: “Dim’one, untumi!” (Isaya 1:1; 6:8) L’etena kɛsɔ mbakandalongola ɔkɛndɛ wa monga ɔprɔfɛta. Olimu wakakambe Isaya oko ɔprɔfɛta fundama lo dibuku diele la lokombo lande.

Dibuku sɔ diakafundama oma le ɔprɔfɛta ndamɛ ndo ofundelo adiɔ akɔshi edja k’ɛnɔnyi 46, mbuta ate tatɛ oma lo 778 ntondo ka tena diaso nɛ polo yema l’ɔkɔngɔ wa 732 ntondo ka tena diaso nɛ. Kânga mbele dibuku diakɔ diekɔ la alanya wakate Jehowa lo dikambo dia Juda, Isariyɛlɛ ndo wedja wakadinge, diɔ hadioleke tɛkɛta dia dombwelo. Koko, diɔ ndekaka tɛkɛta dia ‘panda k’oma le Jehowa Nzambi.’ (Isaya 25:9) Lokombo Isaya nembetshiyaka “Panda ka Jehowa.” Sawo nɛ diayɔtɛkɛta awui wele lo Isaya 1:1–35:10.

“ATSHIKADI WAYUKALULA”

(Isaya 1:1–12:6)

Bible hate kana losango la prɔfɛsiya lele lo totshapita totanu ta ntondo ta dibuku dia Isaya lekɔ losango lakandalongola la ntondo ka nde koma ɔprɔfɛta kana l’ɔkɔngɔ. (Isaya 6:6-9) Koko, akɛnamaka dia Juda ndo Jerusalɛma waki la hemɔ kɛmɔtshi ka lo nyuma “umak’esi a dikaka pulu ndu l’ote.” (Isaya 1:6) Ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi wakakokanɛ lo wodja w’otondo. Ɛnɔmbɔdi waki la ditshelo dia kɔlɔ. Wamato waki la lotamanya. Wodja wakatshike kambɛ Nzambi ka mɛtɛ lo yoho yetawɔnde. Jehowa akasha Isaya ɔkɛndɛ wa nde ntshɔ ‘mbala ko mbala’ dia totɛ wanɛ waki koshihodiaka koyanga wanɛ waki konangaka kondja ewo.

Juda akasowe heyama l’oyelo w’alembe w’ase Isariyɛlɛ ndo wa Suriya wakasangana dia mbalɔsha. Lo kamba la Isaya nde l’anande oko “tulimbitelu ndu ambewudi,” Jehowa akashikikɛ Juda dia alembe w’ase Suriya la w’ase Isariyɛlɛ hawotodja otshumba. (Isaya 8:18) Anto wayonga la wɔladi waha la komelo l’ɛlɔmbwɛlɔ ka “Uwandji wa ki.” (Isaya 9:6, 7) Jehowa akahombe nto mbikoya akambo la Asuriya, wodja wakandakambe la wɔ oko “ohehela wa kele [kande].” L’ekomelo, Juda akahombe ntshɔ lo lɔhɔmbɔ koko “atshikadi wayukalula.” (Isaya 10:5, 21, 22) Losembwe la mɛtɛ akahombe koma dikambo dia mɛtɛ lo ɛlɔmbwɛlɔ ka didjidji ka “dimonga diayomonga uma l’ehekeli ka Jese.”​—Isaya 11:1.

Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:

1:8, 9​—Ngande wakahombe ɔna womoto a Siɔna tshikala oko “lusamvu l’ekambo k’elua, uku etumbu l’ekambo ka sele”? Dui sɔ nembetshiyaka dia lam’akahombe ase Asuriya ndja, Jerusalɛma takayahombe monga la wolo, lo ɛnyɛlɔ ka losamvu l’ekambɔ k’elowa kana ka etombo l’ekambɔ ka sɛlɛ. Koko, Jehowa akakimanyiya Jerusalɛma ndo nde kombetawɔ dia yɔ koma oko Sɔdɔma la Gɔmɔra.

1:18​—Kakɔna kalembetshiya ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Nyuyi kakiane, tukani yimba kame”? Divɛsa sɔ hatɛkɛta dia ɔkɛtshanyelo ɔmɔtshi kana dia diokanelo diakahombe salema l’asa anto. Koko, diɔ tɛkɛtaka dia ɔkɛtshanyelo ɔmɔtshi wele Jehowa Shushi ya losembwe akasha Isariyɛlɛ diaaso dia vɔ tshikitanya lɔkɛwɔ lawɔ ndo ndjaɛdia.

6:8a​—Lande na kokambiwɔ lânɛ la etelo k’ɔnɛ “ayumutuma” la “ayututshwela”? Etelo k’ɔnɛ “ayumutuma” kekɔ l’okitɔ wa ntondo l’ɔtɔi, okitɔ akɔ mendanaka la Jehowa Nzambi. Etelo k’ɔnɛ “ayututshwela” mɛnyaka dia onto okina akikɔ kâmɛ la Jehowa. Aha la tâmu, onto akɔ ko “On’andi etoi lakanduti.”​—Joani 1:14; 3:16

6:11​—Kakɔna kakalange Isaya mbuta etena kakandate ɔnɛ: “Khumemi, edja ndu kaandi?” Isaya komimbolaka edja ka ngande kakandahombe mbewoya anto waki la wendjodi losango laki Jehowa. Koko, nde akalange mbeya edja ka ngande kakahombe hemɔ kakatataka wodja lo nyuma tetemala mbisha lokombo la Jehowa sɔnyi.

7:3, 4​—Lande na kakashimbɛ Jehowa nkumekanga ka kɔlɔ Ahaza? Nkumekanga ka Suriya ndo ka Isariyɛlɛ wakɔtwɛ nkumekanga Ahaza ka la Juda sheke dia mbonya lo lowandji ndo mbidja ɔnaki Tabele laki komonga onto la lo dioho diaki Davidi nkumekanga. Ɔsɔ aki djonga yaki Satana Diabolo dia memadja sheke ya Diolelo yakadje Nzambi la Davidi. Jehowa akakimanyiya Ahaza dia nde kokɛ ɔlɔndji wa diolelo wakahombe konya le “Uwandji wa ki” wakalakema.​—Isaya 9:6.

7:8​—Ngande ‘wakahandjɔma’ Efarayima l’ɔkɔngɔ wa ɛnɔnyi 65? Otshwelo w’otsha lo lɔhɔmbɔ w’anto w’oma lo diolelo dia waoho dikumi ndo woho wakayodjasɛka anto akina lo wodja awɔ akatatɛ lo nshi ya “Peka, khum’ekanga ka Isariyele,” yema l’ɔkɔngɔ wa Isaya mbuta prɔfɛsiya kande. (2 Khumi ya Dikanga 15:29) Dui sɔ diakatetemala polo lo nshi ya nkumekanga k’Asuriya Esara-Hadona ɔnaki Senakeribɛ ndo ɔnɛ lakɔhɛnɛ. (2 Khumi ya Dikanga 17:6; Ezera 4:1, 2; Isaya 37:37, 38) Wonyelo w’ase Isariyɛlɛ oma la Samariya otsha lo wodja okina wakasale ase Asuriya wɔtɛkɛtami lo Isaya 7:8 akɔshi ɛnɔnyi 65.

11:1, 10​—Ngande wakakoke Yeso Kristo monga “dimonga diayomonga uma l’ehekeli ka Jese” ndo “lukuno la Jese”? (Romo 15:12) Lo demba, Yeso aki “uma l’ehekeli ka Jese.” Nde aki kanula yaki Jɛse lo tshimbo ya Davidi, ɔnaki Jɛse. (Mateu 1:1-6; Luka 3:23-32) Koko, woho wakalongola Yeso lowandji aki la shɛngiya lo diɔtɔnganelo diakinde la watshɛnde. Lo ekimanyielo ka wolo wakawawosha ndo wa lowandji lakandalongola dia mbisha anto wele l’okitanyiya lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ, Yeso akakome “Shesu ka Pundju.” (Isaya 9:6) Omalɔkɔ, nde mbelamɛka nto ɔnɛ “lukuno” la watshɛnde, mbidja ndo la Jɛse.

Wetshelo le so:

1:3. Tona dia mbɔtɔnganyiya nsɛnɔ yaso la kɛnɛ katɔlɔmba Otungi aso ekɔ oko monga la ewo kele l’ɛse ka ewo kele la ngɔmbɛ kana ponda. Lo wedi okina, monga la lowando lo kɛnɛ tshɛ katosalɛ Jehowa ayotokimanyiya diaha sho monga la dionga dia lɔhɛndɛ otsha le Jehowa.

1:11-13. Waa sɛlɛmɔnyi ya l’ɛtɛmwɛlɔ wa lokeso ndo alɔmbɛlɔ wa l’ɛlɔmɔ mbotshaka Jehowa kɛlɛ. Etsha aso ndo alɔmbɛlɔ aso pombaka ndja oma l’otema wele l’eyango w’amɛna.

1:25-27; 2:2; 4:2, 3. Lɔhɔmbɔ ndo woho wakatshikala Juda tɔngɔ to akahombe komɛ etena kakahombe kalola atshikadi wakayatshumoya la Jerusalɛma ndo kakahombe ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ mbɛdiama. Jehowa mbokaka wanɛ wayatshumoya kɛtshi.

2:2-4. Woho wayashaso l’ohetoheto l’olimu w’esambishelo ka Diolelo ndo wa mbetɛ anto ambeki kimanyiyaka anto w’oma lo wedja efula dia vɔ mbeka dia monga la wɔladi ndo tetemala nsɛna lo wɔladi la anto akina.

4:4. Jehowa ayonya mindo kana ayɛdia anto oma lo mindo ndo oma l’onongo wa dikila.

5:11-13. Tona ndjakimɛ ndo tona dia monga la wɛdimo lo ɛsɔnwɛlɔ wa tɔkɛnyɔ ekɔ oko tona sala akambo la ewo.​—Romo 13:13.

5:21-23. Dikumanyi di’Akristo kana emendji pombaka mbewɔ dia monga ‘akanga a tomba lo washo awɔ vɔamɛ.’ Vɔ pombaka monga la wɛdimo lo “noshi dia wanu” ndo ndjakimɛ diaha monga la shɔnɔdi.

11:3a. Ɛnyɛlɔ kaki Yeso ndo wetshelo ande mɛnyaka dia mboka Jehowa wɔma mbishaka ɔngɛnɔngɛnɔ.

“[JEHOWA] AYUKA JAKOBA KETSHI”

(Isaya 13:1–35:10)

Tshapita 13 polo 23 ekɔ tɛdikɔ takɔshi Jehowa lo dikambo dia wedja. Koko, “[Jehowa] ayuka Jakoba ketshi” lo mbetawɔ dia waoho tshɛ wa Isariyɛlɛ kalola lo wodja awɔ. (Isaya 14:1) Losango lendana la woho wakahombe Juda tshikala tɔngɔ to lele lo tshapita 24 polo 27 lekɔ la daka di’okalwelo. Jehowa akɛnya kɛlɛ kande le “ambidjoki wa la Efarayima [Isariyɛlɛ]” nɛ dia vɔ wakadje sheke la Suriya ndo nde akɛnya kɛlɛ kande le “elombedi la amvutshi” wa la Juda lo woho wakawayange dia mbidja sheke la Asuriya. (Isaya 28:1, 7) Nde akate mananu lo dikambo dia “Ariyele [Jerusalɛma]” nɛ dia “watutshokaka utsha l’Edjibitu” dia toyanga ekokelo. (Isaya 29:1; 30:1, 2) Koko, Jehowa akate dia ayoshimbɛ wanɛ wele la mbetawɔ le Nde.

Oko “ona tambwe ladiku dia nyama [kakandande],” Jehowa ayolama “ukungu a Siona.” (Isaya 31:4) Daka dimɔtshi diekɔ lânɛ diata ɔnɛ: “Enda, khum’ekanga ayulela la sambu k’ololo.” (Isaya 32:1) Kânga mbakahɛnyahɛnya Asuriya Juda polo ndo “akendji wa ki” ndela efula, Jehowa akalake dia wodja “wayudimanyiama kolo yawo.” (Isaya 33:7, 22-24) “Kele ka [Jehowa] keko ladiku dia wedja tshe, ndu ududu andi ladiku dia elui awo tshe w’alimbi.” (Isaya 34:2) Juda hotshikala tɔngɔ to. “Usui wa shenga la kete ya wumu wayongenangena. Kete y’ufumbu yayutundja mamasongo yato alembo w’amena.”​—Isaya 35:1.

Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:

13:17​—Lo yoho yakɔna yakɔsaka ase Mediya fɛsa oko ɛngɔ k’anyanya ndo yakiwɔ kɔngɛnangɛnaka paonyi? Ase Mediya la Pɛrɛsiya wakɔsaka dia lotombo lakayaka lo nɛndja wodja ɔmɔtshi lakaleke diangɔ dia dimbo nɛmɔ. Dui sɔ diekɔ mɛtɛ lo dikambo dia Kurɔ, lakasha anto wakakalola oma lo lɔhɔmbɔ diangɔ diakasalema la paonyi ndo la fɛsa diakɔshi Nɛbukadinɛza oma lo tɛmpɛlɔ ka Jehowa.

14:1, 2​—Ngande ‘wayolonga ekambi waki Jehowa wanɛ wakâlongaka fumbe’ ndo “wayulela wane wakâsuyaka”? Dui sɔ diakakotshama lo dikambo diendana la anto wele oko Danyɛlɛ laki la dihole dia lâdiko la Babilɔna lo ɛlɔmbwɛlɔ k’ase Mediya la Pɛrɛsiya; Ɛsta lakakome nkumekanga ka womoto ka la Pɛrɛsiya; ndo Mɔrɔdɛkai lakadjama prɛmie ministrɛ lo diolelo dia la Pɛrɛsiya.

20:2-5​—Onde mɛtɛ Isaya akakɛndakɛnda otakataka ɛnɔnyi esato? Ondo Isaya akanya paka ahɔndɔ ande wa lâdiko ndo akakɛndakɛnda la “ahɔndɔ wa l’etei.”​—1 Samuele 19:24, NW, nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi.

21:1​—Etenyi ka nkɛtɛ kakɔna kelɛwɔ “usui wa shenga wa l’umamu w’ashi a waki”? Ondo dia Babilɔna mbatɛkɛtawɔ lo divɛsa nɛ, kânga mbele tɔ komonga suke la ashi a wake wa mɛtɛ. Nɛ dia ashi wa ndjale ka Eyufaratɛ ndo ka Tigrɛ wakadjaka elola lo ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ ɔnɔnyi tshɛ ndo wakasalaka “ashi a waki.”

24:13-16​—Ngande wakahombe ase Juda koma l’atei wa wedja “uku atutshikalaka atoi wa mbeli l’okongo w’esutshesutshelu ka tahi y’utamba, ndu uku atutshikalaka atoi w’elua lam’atuwumbaka”? Woho watotshikalaka elowa ɛmɔtshi l’otamba l’ɔkɔngɔ wa wombelo, mbele paka anto angana ato mbakahombe shimbamɛ l’ɔkɔngɔ w’elanyelo ka Jerusalɛma ndo Juda. Oyadi kânga wanɛ wakahande wakatɔlama lo fumbe lo “leke l’ehutwelu ka unya [Babilɔna aki lo lɛkɛ la ɛstɛ]” kana polo lo ‘asɛnga wa lo ndjale ka [Mediteraneya],’ vɔ wayotombola Jehowa.

24:21​—Waa na wele “ului w’antu weli l’ulungu” ndo “khumi ya dikanga ya la kete”? “Ului w’antu weli l’ulungu” kokaka monga nyuma ya kɔlɔ. Ɔnkɔnɛ, “khumi ya dikanga ya la kete” wekɔ mandji y’ana w’anto ya la nkɛtɛ yele lo wolo w’ɛdiɛngɛ.​—1 Joani 5:19.

25:7​—Naa “ukumbo watukumbaka antu tshe, ee, ukumbo watukumbaka wedja tshe”? Wɛdikelo ɔsɔ kotolaka yambalo yaso le atunyi ahende woleki weke w’anto, mbuta ate pɛkato la nyɔi.

Wetshelo le so:

13:20-22; 14:22, 23; 21:1-9. Kɛnɛ tshɛ kata Jehowa kotshamaka mbala tshɛ oko wakakotshama awui wakandate lo dikambo dia Babilɔna.

17:7, 8. Anto amɔtshi wa lo Isariyɛlɛ wakendɛka le Jehowa kânga mbele efula kawɔ waki la wendjodi. Woho akɔ wâmɛ mbele, anto amɔtshi wa lo Lokristokristo mbetawɔka losango la Diolelo.

28:1-6. Isariyɛlɛ ayɔkɔ la ntondo ka Asuriya, koko Nzambi ayɛna dikambo sɔ, omalɔkɔ ekambi ande wa kɔlamelo wayoka. Dombwelo diaki Jehowa mbishaka anto w’ɔlɔlɔ elongamelo.

28:23-29. Jehowa kimanyiyaka anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ lo ndjela ehomba shikaa ndo awui wele lawɔ.

30:15. Panda ka Jehowa nɔmbaka dia sho mɛnya mbetawɔ lo ‘mumuya,’ kana lo tona dia nyanga panda oma l’awui wakongɛ ana w’anto. Etena ‘katshikalaso ki,’ kana keso bu la wɔma mbayotɛnya dia sho ndjaɛkɛka lo dikoka diele la Jehowa dia tokokɛ.

30:20, 21. Sho ‘mɛnaka’ Jehowa ndo ‘mbokaka’ dui diande dia kondja panda lo kitanyiya kɛnɛ katotɛnde lo ekimanyielo ka Bible, Ɔtɛkɛta ande wakasambiyama ndo lo tshimbo ya ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.’​—Mateu 24:45.

Prɔfɛsiya ka Isaya keketshaka wɛkamu aso lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi

Sho mongaka mɛtɛ la lowando l’ɔtɛ wa losango laki Nzambi lele lo dibuku dia Isaya! Prɔfɛsiya yakakotshama keketshaka wɛkamu aso, ɔnɛ ‘kɛnɛ tshɛ katomba oma lo onyɔ wa Jehowa hakalola le nde aha la kotsha kɛnɛ kakandate.’​—Isaya 55:11.

Kayotota lo dikambo dia prɔfɛsiya yendana la Mɛsiya, ɛnyɛlɔ oko nyɛ yele lo Isaya 9:7 ndo 11:1-5, 10? Shi yɔ keketshaka mbetawɔ kaso lo yɛdikɔ yakɔshi Jehowa dia panda kaso? Dibuku dia Isaya diekɔ nto la prɔfɛsiya yele efula kayɔ yekɔ lo kotshama lo nshi yaso nyɛ kana yayokotshama lo nshi yayaye. (Isaya 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2) Lo mɛtɛ, dibuku dia Isaya mɛnyaka dia ‘Ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ la lɔsɛnɔ’!​—Heberu 4:12.

[Osato wa lo lɛkɛ 6]

Isaya nde l’anande waki “tulimbitelu ndu ambewudi l’atei w’Isariyele”

[Osato wa lo lɛkɛ 7]

Jerusalɛma akahombe koma oko “lusamvu l’ekambo k’elua”

[Osato wa lo lɛkɛ 8]

Ngande wakimanyiyama anto wa lo wedja tshɛ dia vɔ ‘tshula tɔɔmbɔ tawɔ kongo’?