Onde wahemelo w’ohekele mbɛnya dia onto aya pami?
LO AHOLE efula wa l’andja, vɔ mbahenyaka ana w’apami ohekele dia ɔlɔlɔ wa demba diawɔ. Koko l’ahole akina, wekɔ la mbekelo ka apami tshikala aha la mbahenyama ohekele lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo. Le anto ɔmɔtshi, ɛnyɛlɔ oko ase Juda ndo waa Mizilma, wahemelo w’ohekele bu tsho dia ɔlɔlɔ wa demba di’ana w’apami, koko dui sɔ diekɔ la kitshimudi yendana l’ɔtɛmwɛlɔ.
Koko lo wedja ɛmɔtshi, wahemelo w’ohekele salemaka etena kakoma ɔna opalanga. Dui sɔ salemaka mbala efula lo toma ɔna lo kalasa kahombande teka mbekelo yendana la dioho diawɔ ndo lɛkɔ ɔna tahenyamaka ohekele ndo nde ndjadjasɛka ndamɛ mangana l’anto l’edja ka mingu mɔtshi polo lam’ayɔkɔnɔ mpota. L’etena kɛsɔ, ɔna pombaka ndjela sɛlɛmɔnyi mɔtshi ya shikaa ndo vɔ mbêtshaka woho wa monga pami la lokombo. Onde yoho ya wahemelo w’ohekele shɔ yekɔ ohomba dia mɛnya dia ɔna pami aya opalanga? Nyɛsɔ tɔsɛdingole kɛnɛ kata Bible lo kɛnɛ kendana la kanyi yele la Nzambi lo dikambo sɔ.—Tukedi 3:5, 6.
Woho wɔsa Nzambi wahemelo w’ohekele
Anto amɔtshi wa lo nshi y’edjedja, ɛnyɛlɔ oko ase Edjibito, wakahenyaka anawɔ w’apami ohekele, mbuta ate mpembola lokoho lele lo kioma ya demba dia pami dia dieyanelo. Koko Abarahama kombotɔ l’ahole wakasalemaka dikambo sɔ. Ɔnkɔnɛ, l’etenyi koleki otale ka lɔsɛnɔ lande, Abarahama kombahenyama ohekele. Ndo nto, l’etena tshɛ kakinde atahenyama ohekele, Abarahama aki pami ka dihonga. La yema y’anto tshitshɛ tsho, nde akayele ndo akalɛndja alembe wa nkumi ya dikanga nyɛi wakande wohiɔ ande Lɔta. (Etatelu 14:8-16) Ɛnɔnyi oko 14 l’ɔkɔngɔ, Nzambi akayɔlɔmba Abarahama dia nde la nkumbo kande k’otondo mbahenyama ohekele. Bonde kakasale Nzambi dui sɔ?
Ɔsɔ komonga mɛtɛ djembetelo ya mɛnya dia Abarahama aya bu dikɛnda koko aya opalanga. Ngasɔ mbediɔ mɛtɛ nɛ dia l’etena kɛsɔ ko Abarahama aya l’ɛnɔnyi 99! (Etatelu 17:1, 26, 27) Nzambi akasha ɔkɔkɔ wakandawodjangɛ dia sala dui sɔ lo mbuta ate: “Kanyahemaki uhekeli. Oso ayuyala djimbetelu ya [sheke y]asami la nyu.” (Etatelu 17:11) Sheke y’Abarahama shɔ yakendanaka nto la daka diakasha Nzambi Abarahama di’ɔnɛ lo tshimbo yande, “wedja tshe wa la kete” wayokondja ɛtshɔkɔ efula. (Etatelu 12:2, 3) Ɔnkɔnɛ, lo washo wa Nzambi, wahemelo w’ohekele bu djembetelo yɛnya di’onto aya opalanga. Vɔ wakahenyaka onto ohekele dia mɛnya dia nde aki ose Isariyɛlɛ la lo dioho dia Abarahama, wanɛ waki la diɛsɛ dia lânde ‘dia nongola ɛtɛkɛta w’ekila wa Nzambi.’—Romo 3:1, 2.
L’edjedja ka wonya, wodja wa Isariyɛlɛ, oko akawayotonaka Yeso Kristo, Kanula ya Abarahama, vɔ kokoka nto dia tetemala monga anto wa lo sheke shɔ. Ɔnkɔnɛ, Nzambi akayowaoka ɔkɔngɔ, ndo wahemelo awɔ w’ohekele komonga nto kânga la kitshimudi ɔtɔi lo washo wa Nzambi. Koko, Akristo amɔtshi wa lo ntambe ka ntondo lo tena diaso nɛ, wakatɛtɛ ɔnɛ Nzambi akatetemala mpika dia paka ekambi ande mbahenyama ohekele. (Etsha 11:2, 3; 15:5) L’ɔtɛ wa dikambo sɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akatome Tito dia “nongosola akambu wakatshikala” lo tshumanelo efula. Paulo akafundɛ Tito dikambo dimɔtshi diakahombe nɔngɔsɔma ate: “Akanga w’uhedia efula weko, weli akanga w’eyokayoka la akesanyi, ambahemi w’ehekeli wuleki. Dieli la wo dia ndjiha enyo awo. Vo watulanyaka khumbu la khumbu, watetshaka antu akambu weli kema ololo dia mbaetsha, ne dia pusa k’ukundji.”—Tito 1:5, 10, 11.
Dako diaki Paulo sɔ dieke ohomba polo ɛlɔ kɛnɛ. Lo ndjela Afundelo, Okristo wa mɛtɛ hahombe tshutshuya onto okina dia paka ɔnande mbahenyama ohekele. Lo dihole dia monga “esaku lu akambu wa kana,” Okristo mbeyaka dia mbahenya ɔna ohekele kana bu ekɔ yɛdikɔ yendana la ambutshi vamɛ. (1 Petero 4:15) Ndo nto, Paulo akasokoyama la nyuma k’ekila dia funda dia wahemelo w’ohekele lo ndjela Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ ate: “Undi, l’etena kaketama untu, laso ku ndi ambahema uhekeli? Ndi atshikali osoku. L’etena kaketama untu, ku ndi atahema uhekeli? Ndi ntahemaki. Mbahema uhekeli eko anyanya, ndu hahema uhekeli eko anyanya, paka nkitanyia elembe wa [Nzambi]. Untu l’untu atshikali lu dikambu diaki landi ntundu ndi atetama.”—1 Koreto 7:18-20.
Ko kayotota dia kalasa yatawɔ ɔnɛ ya wahemelo w’ohekele?
Ko kayotota naka ambutshi wele Ɛmɛnyi wa Jehowa wambɔsa yɛdikɔ ya mbahenya anawɔ ohekele? Onde vɔ wayosala kɛnɛ kɔtɔnɛ la Bible naka vɔ toma anawɔ lo kalasa yata anto ɔnɛ kalasa ya wahemelo w’ohekele yakatatɛkɛtshi la diko ndjo? Wanɛ watshɔ lo kalasa shɔ salaka awui efula koko aha tsho mpembola lokoho lele lo kioma ya demba dia pami dia dieyanelo. L’edja ka mingu efula, ɔnɛ lɔtɔ lo kalasa shɔ ayonga la lɔngɛnyi la ma ma l’ana akina ndo embetsha wele bu atɛmɔdi wa Jehowa. Awui efula wetshama lo kalasa shɔ hawɔtɔnɛ la ɛlɛmbɛ wa lâdiko wendana la lɔkɛwɔ wele lo Bible. Bible mbishaka ɔhɛmwɛlɔ ɔnɛ ate: ‘Lɔngɛnyi la kɔlɔ nanyaka mbekelo y’ɔlɔlɔ.’—1 Koreto 15:33.
Wâle wa lo demba wakoka komɛ wanɛ wɔtɔ lo kalasa shɔ wekɔ lo taleke monga efula. Lo 2003, jurnalɛ mɔtshi (South African Medical Journal) yakasha ɔhɛmwɛlɔ ɔnɛ: “Etombelo wa kɔlɔ efula w’oma lo wahemelo w’ohekele wakɛnama nto ɔnɔnyi ɔnɛ, kamɛ ndo alapɔlɔ wa nyɔi ndo wa ana wakahomɔ wolo wekɔ lo tondjama l’andja w’otondo oma le stasiɔ ya weke ya tita nsango. . . . Lo tshena pe, efula ka kalasa yatawɔ ɔnɛ kalasa ya wahemelo w’ohekele ya nshi nyɛ yekɔ kɔlɔ ndo ndjakaka anto.”
Lâdiko dia wâle wa lo demba wakoka komɛ ɔna lahawahembodi ohekele dimɛna, ekɔ nto wâle woleki tshɛ kɔlɔ wa lo nyuma. Wetshelo ndo kɛnɛ kasalema lo kalasa ya wahemelo w’ohekele shɔ kakatana efula la awui w’ɛdiɛngɛ ndo la ɔtɛmwɛlɔ w’ashidi. Ɛnyɛlɔ, lo dihole dia mbetawɔ dia woho wahawahembodi dimɛna kana woho wele dihomɔ diakakambi lawɔ bu pudipudi mbakoka monga lo kiɔkɔ y’etombelo wa kɔlɔ wa wahemelo w’ohekele, anto efula fɔnyaka dia akanga w’alɔka kana lonyangu lele la tshɛnde la ɔna lahenyishawɔ ohekele mbele lo kiɔkɔ y’etombelo wa kɔlɔ ɛsɔ wakoka monga. Lo kɛnɛ kendana la losambi la l’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi, Bible mbidjangaka ɔnɛ: “Tanyosohanake kame la wane wahetawo. Ne dia ololo la kolo weko la esohanelu kakona? Yanyi la udjima ukundi ewo pupu? . . . Okone nyumo uma l’atei a wo, nyuyatuli uma le wo, mbata Khumadiondjo, tanyunandaki engo ka kolo; ku dimi layunyulungula.” (2 Koreto 6:14-17) Lo ndjela dako nɛ, hatonga dui dia lomba dia ambutshi w’Akristo toma anawɔ lo kalasa ya wahemelo w’ohekele.
Kakɔna kakonya Okristo pami mɛtɛ?
Aha wahemelo w’ohekele kana aha mbahema ohekele mbetɛ Okristo wa pami pami ka mɛtɛ. Kɛnɛ koleki ohomba le Akristo wa mɛtɛ ele mbetawɔma lo washo wa Nzambi, aha ‘ndjaɛnya anto w’ɔlɔlɔ oma lo ɛnamelo ka demba.’—Ngalatiya 6:12.
Dia mbetawɔma le Nzambi, Okristo pombaka sala ‘wahemelo w’ohekele wa l’otema.’ (Euhwelu k’Elembe 10:16; 30:6; Mateu 5:8) Vɔ salemaka aha lo pembola lokoho la ɛngɔ kɛmɔtshi ka mpɛmɔ, koko lo minya nsaki ya kɔlɔ ndo tokanyi ta lotamanya tele oko mbetawɔ ɔnɛ onto lahenyishawɔ ohekele ndeka anto akina. Lo mbikikɛ ehemba ndo lo tshikala ‘nge lo mbetawɔ,’ Okristo koka mɛnya dia nde ekɔ pami la lokombo oyadi nde mbahenyama ohekele kana bu.—1 Koreto 16:13; Jakoba 1:12.