‘Totetemale nɛndja akambo wa kɔlɔ lo tshaka akambo w’ɔlɔlɔ’
‘Tɔlɛndjamake l’akambo wa kɔlɔ, kele otetemale nɛndja akambo wa kɔlɔ lo tshaka akambo w’ɔlɔlɔ.’—ROMO 12:21.
1. Lande na kakokaso ndjashikikɛ ɔnɛ sho kokaka nɛndja akambo wa kɔlɔ?
ONDE sho kokaka shika tanga la ntondo k’anto walɔshana l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ la wolo tshɛ? Onde sho kokaka mbidja tɔsɛngiya tatotshutshuya dia kalola l’andja wa kɔlɔ ɔnɛ otshumba? Okadimwelo lo ambola asɔ ahende ekɔ eelo! Lande na kataso ngasɔ? L’ɔtɛ wa kɛnɛ kakate ɔpɔstɔlɔ Paulo lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma. Nde akafunde ate: ‘Tɔlɛndjamake l’akambo wa kɔlɔ, kele otetemale nɛndja akambo wa kɔlɔ lo tshaka akambo w’ɔlɔlɔ.’ (Romo 12:21) Naka sho ndjaɛkɛ le Jehowa ndo naka sho mbɔsa yɛdikɔ di’aha andja tɔlɛndja, kete akambo wa kɔlɔ wa l’andja ɔnɛ hawototodja otshumba. Lâdiko dia lâsɔ, etelo k’ɔnɛ ‘totetemale nɛndja akambo wa kɔlɔ’ mɛnyaka dia sho kokaka nɛndja akambo wa kɔlɔ naka sho tetemala mbidja welo dia shika tanga la ntondo k’akambo wa kɔlɔ. Paka wanɛ wanya yambalo ndo watshika ndɔshana la kɔlɔ mbayɔlɛndjama oma le andja ɔnɛ wa kɔlɔ ndo oma le Satana Diabolo, lele ɔnɔmbɔdi wa kɔlɔ w’andja akɔ.—1 Joani 5:19.
2. Lande na kayangaso sɛdingola akambo amɔtshi wakakomɛ Nɛhɛmiya?
2 Ɛnɔnyi oko 500 la ntondo ka nshi ya Paulo, okambi ɔmɔtshi waki Nzambi wakasɛnaka la Jerusalɛma akɛnya mɛtɛ k’ɛtɛkɛta wa Paulo wata dia ndɔshana la kɔlɔ. Nɛhɛmiya, okambi waki Nzambi koshika tsho tanga la ntondo ka woho wakɔlɔshaka anto wakatshaka akambo wa kɔlɔ koko ndo nde akalɛndja akambo wa kɔlɔ lo tshaka akambo w’ɔlɔlɔ. Ekakatanu akɔna wakahomana lande? Kakɔna kakôkimanyiya dia nde tondoya? Ngande wakokaso mbokoya ɛnyɛlɔ kande? Dia kadimola lo ambola asɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole akambo amɔtshi wakakomɛ Nɛhɛmiya.a
3. Nɛhɛmiya akasɛnɛ l’atei w’akambo akɔna, ndo olimu akɔna wakandasale?
3 Nɛhɛmiya akakambaka laka Aratashasha nkumekanga ka Pɛrɛsiya. Kânga mbele Nɛhɛmiya akasɛnaka l’atei w’anto waki komonga ambetawudi, nde ‘kombokoya’ “akambu wa la kete” waki lo nshi shɔ. (Romo 12:2) Etena kakɛnama ohomba ɔmɔtshi la Juda, nde akatshike lɔsɛnɔ lande la dimɛna, lo minda lɔkɛndɔ la pâ efula otsha la Jerusalɛma dia tokamba olimu wa woke wa tohika nto ehele k’osomba. (Romo 12:1) Kânga mbakinde nguvɛrnɛrɛ ka Jerusalɛma, Nɛhɛmiya akakambaka olimu kâmɛ l’asekande ase Isariyɛlɛ “umaka kesekese edja ndu toto tambene.” Etombelo wakonge ele, l’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ hiende tsho olimu wakashile! (Nehemiya 4:21; 6:15) Ɔsɔ aki dikambo dia diambo efula, nɛ dia l’etena kakawasalaka olimu wa wokelo, ase Isariyɛlɛ wakalɔshama lo toho efula. Anto akɔna waki andɔshi waki Nɛhɛmiya, ndo oyango akɔna waki lawɔ?
4. Oyango akɔna wakikɔ l’andɔshi waki Nɛhɛmiya?
4 Sanabalata, Tobiya, ndo Ngeshɛmɛ, apami waki la wolo efula wakadjasɛ suke la Juda mbaki atunyi awɔ wakaleke. Lam’ele vɔ waki atunyi w’ekambi waki Nzambi, “vo wakanyangi efula ne dia [Nɛhɛmiya] ambuya, dia ndjukimanyia asi Isariyele.” (Nehemiya 2:10, 19) Atunyi waki Nɛhɛmiya wakɔshi yɛdikɔ ya wolo ya shimba olimu wa wokelo, polo lo vɔ mbɔtɔ toseke ta kɔlɔ. Onde Nɛhɛmiya aketawɔ dia ‘nɛndjama l’akambo wa kɔlɔ’?
“Ndi akumala, akuki kele ka wulu”
5, 6. a) Kakɔna kakasale atunyi waki Nɛhɛmiya lam’akawɛnyi olimu wa wokelo wakandasalaka? b) Lande na kaki Nɛhɛmiya komboka atunyi ande wɔma?
5 La dihonga tshɛ Nɛhɛmiya akakeketsha anto ande ate: “Nyeso tuhiki eheli ka lukumbu la Jerusalema.” Vɔ wakate vate: “Tuneli, tuluhiki!” Nɛhɛmiya akate ate: “Vo wakayakikitsha dia ntsha ulimu one w’ololo,” koko atunyi “wakatole, wakatonyola. Vo wakatumbula vati: Katshanyu leku na? Undi, nyambotombokwela khum’ekanga?” Tɛngɔ ndo awui wa kashi wakawataka kombokiya Nɛhɛmiya wɔma. Nde akatɛ atunyi ande ate: “[Nzambi k]a l’ulungu, ayutukimanyia l’ulimu one. Okone shu ekambi andi tayunela, tayutuhika.” (Nehemiya 2:17-20) Nɛhɛmiya akɔshi yɛdikɔ ya wolo ya tetemala kamba “ulimu one w’ololo.”
6 Sanabalata, ɔmɔtshi a l’atei w’atunyi asɔ “akumala, akuki kele ka wulu” ndo akatamanya fudia ɛtɛkɛta ande wa lɔtɛngɔ. Nde akawaɔlɛ ate: “Katsha asi Juda ane waha la wulu na? . . . Vo wayutundja ave ane uma lu awenga wakawalungula, la mbaluwanya?” Tobiya nde lawɔ akawaɔlɛ lo mbuta ate: “Naka mbulu ayulimbo ladiku di’eheli, to kayunyukula eheli kawo k’ave.” (Nehemiya 4:1-3) Kakɔna kakasale Nɛhɛmiya?
7. Nɛhɛmiya akandasale la ntondo k’awui wa kɔlɔ wakataka atunyi ande?
7 Nɛhɛmiya kombidja yimba lo kɛnɛ tshɛ kakawataka. Nde akakitanyiya didjango diaki Nzambi diaha kaloya kɔlɔ lo kɔlɔ. (Akambu w’asi Lewi 19:18) Koko, nde akatshike awui tshɛ l’anya wa Jehowa ndo akalɔmbɛ ate: “[Nzambi k]asu li, uki uku ambutonywama. Ukaluya dionyo diawo utsha le wo.” (Nehemiya 4:4) Nɛhɛmiya akayaɛkɛ lo ɛtɛkɛta wa Jehowa wata ɔnɛ: “Somboya eli dikambu diami, ndu difutu.” (Euhwelu k’Elembe 32:35) Lâdiko dia lâsɔ, Nɛhɛmiya nde la wodja ande “[w]akahiki eheli ka lukumbu.” Vɔ kombetawɔ dia vɔ mbaekola timba. Koko, “eheli tshe kakasamana yediko y’etenyi otoi ka hendi lu wemema. Antu wakakambi ulimu one l’utema otoi.” (Nehemiya 4:6) Atunyi w’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ wakakite tatala dia shimba olimu wa wokelo! Ngande wakokaso mbokoya Nɛhɛmiya?
8. a) Ngande wakokaso mbokoya Nɛhɛmiya etena katɛkɛta atunyi aso awui wa kashi lo dikambo diaso? b) Kɔndɔla awui amɔtshi wakayɛnyi kana wakayoke wɛnya dia tona kaloya kɔlɔ lo kɔlɔ ekɔ dikambo dia lomba.
8 Ɛlɔ kɛnɛ, atunyi aso wa la kalasa, wa l’olimu kânga wa l’atei wa nkumbo mbeyaka tɔsɔka ndo tɛkɛta kɔlɔ lo dikambo diaso. Koko, mbala efula akambo wa kashi watama lo lokombo laso kandɔmaka lo yoho yoleki tshɛ dimɛna lo kamba la dako nɛ dia l’Afundelo: “Etena ka nembohala [kekɔ].” (Undaki 3:1, 7) Omalɔkɔ, oko Nɛhɛmiya, sho hatokaloya anto asɔ kɔlɔ lo kɔlɔ lo kamba la ɛtɛkɛta wa kɔlɔ otsha le wɔ. (Romo 12:17) Sho kadimɔka le Nzambi lo dɔmbɛlɔ, lo ndjaɛkɛ le ɔnɛ latoshikikɛ ate: “Dimi layulemanya la wo.” (Romo 12:19; 1 Petero 2:19, 20) Lo yoho shɔ, hatetawɔ dia atunyi aso tonganyiya oma l’olimu wa lo nyuma wahomba kambema ɛlɔ kɛnɛ, mbuta ate esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi ndo mbetɛ anto ambeki. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Wonya tshɛ wakambaso olimu w’esambishelo ndo wahatakɔmɔ l’ɔtɛ w’ɔlɔshamelo, sho kɛnɛmɔlaka woho wa yimba yaki la Nɛhɛmiya.
‘Tayonyodiaka’
9. Woho akɔna w’ɔlɔshamelo wakalɔshama Nɛhɛmiya oma le atunyi ande, ndo kakɔna kakandasale?
9 Etena kakoke atunyi w’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ wa lo nshi ya Nɛhɛmiya ɔnɛ “peli dia lukumbu la Jerusalema diambumbiyama,” vɔ wakɔsɛ tɔ̂mbɔ tawɔ dia “ntolosha Jerusalema.” Le ase Juda, akɛnamaka oko waya bu l’elongamelo. Ase Samariya waki lo nɔrdɛ, ase Amɔna lo ɛstɛ, ase Arabɛ lo sidɛ ndo ase Ashidɔdɛ lo owɛstɛ. Jerusalɛma akɛnama di’oko ambiki wambondama lo shasa! Akawahombe sala? Nɛhɛmiya akate ate: “Shu takalombe [Nzambi k]asu.” Atunyi awɔ wakawânɛ vate: “Shu tayadiaka, tayakimuya ulimu.” L’ɔtɛ wa wanelo ɔsɔ, Nɛhɛmiya akasha ambiki ndo olimu wa vɔ kokɛ osomba “la tombo tawo, akonga awo, la eta awo.” Lo mɛtɛ, lo ndjela kanyi y’anto, djui ya tshitshɛ y’ase Juda takawakoke ndjakokɛ la ntondo ka alembe w’atunyi waki la wolo efula asɔ, koko Nɛhɛmiya akâkeketsha ate: “Tanyuwaukaki woma. Nyuho [Jehowa], leli wuki ndu leli woma.”—Nehemiya 4:7-9, 11, 13, 14.
10. a) Kakɔna kakayokonyaka dia akambo tshikitana la shashimoya le atunyi waki Nɛhɛmiya? b) Tɛdikɔ takɔna takɔshi Nɛhɛmiya?
10 Kombeta edja akambo wakatshikitana la shashimoya. Atunyi wakatshike dia mbalɔsha. Lande na? Nɛhɛmiya akate ate: “[Nzambi] akalanya esangweyu kawo.” Koko, Nɛhɛmiya akeyaka dia atunyi asɔ waki wâle le wɔ wonya tshɛ. Ɔnkɔnɛ, la yewo tshɛ nde akatshikitanya woho wakawakambaka olimu wa wokelo. Tatɛ oma lâsɔ, “wakakambaka la lunya lomotshi, ku lunya lukina nkimela ehumo.” Nɛhɛmiya akakitsha nto pami kɛmɔtshi dia tangɛka ko naka ambɛna atunyi woyaye ko nde “[mbida] dimama” dia mbewola ambiki. Kɛnɛ koleki ele, Nɛhɛmiya akashikikɛ wodja ate: “[Nzambi k]asu ayutolwela ta.” (Nehemiya 4:15-20) Lam’akawakeketshama ndo wakawayalɔngɔsɔla dia ndɔshana la atunyi, ambiki wakatetemala mbika. Wetshelo akɔna wakokaso kondja oma l’ɔkɔndɔ ɔsɔ?
11. Kakɔna kakimanyiya Akristo wa mɛtɛ dia mbikikɛ akambo wa kɔlɔ lo wedja wakawasekɛ olimu wa Diolelo, ndo ngande walɛndjawɔ akambo wa kɔlɔ lo tshaka akambo w’ɔlɔlɔ?
11 Mbala mɔtshi, Akristo wa mɛtɛ ndɔshamaka wolo. Lo wedja ɛmɔtshi atunyi w’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ wekɔ andɔshi wele la wolo efula. Lo ndjela ɛnɛlɔ k’anto, asekaso ambetawudi wa lo wedja ɛsɔ hawokoke tondoya lo ɔlɔshamelo ɔsɔ. Koko, Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛsɔ ndjashikikɛka dia ‘Nzambi ayowalwɛlɛ ta.’ Lo mɛtɛ, wanɛ wahɛnyahɛnyama l’ɔtɛ wa dietawɔ diawɔ mɛnaka mbala la mbala dia Jehowa kadimolaka lo alɔmbɛlɔ awɔ ndo ‘fukutanyaka tokanyi’ taki atunyi awɔ wele la wolo. Kânga lo wedja wakawasekɛ olimu wa Diolelo, Akristo tanaka toho ta vɔ tetemala sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Oko woho wakatshikitanyaka ambiki waki la Jerusalɛma toho ta wokelo, mbele ɛlɔ kɛnɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa tshikitanyaka toho ta sambisha etena kalɔshamawɔ. Lo mɛtɛ, vɔ mbewɔka dia kamba la dihomɔ dia ta dia mɛtɛ mɛtɛ diɛnama. (2 Koreto 10:4) Oyadi wekɔ lo pɛnyahɛnyama lo demba, vɔ tetemalaka kamba olimu awɔ w’esambishelo. (1 Petero 4:16) Ɔnkɔnɛ, anangɛso la akadiyɛso asɔ wele la dihonga ‘tetemalaka nɛndja akambo wa kɔlɔ lo tshaka akambo w’ɔlɔlɔ.’
“Yaka, tuyusangani”
12, 13. a) Kakɔna kakasale atunyi waki Nɛhɛmiya dia mbɔlɔsha? b) Lande na kakatone Nɛhɛmiya leeta la pomana l’atunyi ande?
12 L’ɔkɔngɔ wa atunyi waki Nɛhɛmiya mɛna dia hawotondoya lo woho wakawɔlɔshaka lo yoho yɛnama, vɔ wakayange toho tokina ta mayɛlɛ ta mbɔlɔsha. Vɔ wakakambe la toho tosato. Naa toho takɔ tɔsɔ?
13 Yoho ya ntondo, atunyi waki Nɛhɛmiya wakasale tshɛ dia mbokesa. Vɔ wakawotɛ ɔnɛ: “Yaka, tuyusangani lu ngelu ya l’ukidi wa Ono.” Ono aki osomba waki lam’asa Jerusalɛma la Samariya. Ɔnkɔnɛ atunyi wakakane ɔnɛ Nɛhɛmiya ayoyohomana la wɔ lo dihole sɔ dia l’asa esomba ɛsɔ ehende dia vɔ ndjokandola ekakatanu. Nɛhɛmiya akakoke kanyiya ɔnɛ: ‘Ɔsɔ ekɔ dikambo dia lomba. Ekɔ dimɛna dia tosawola lo dihole dia ndɔ ta.’ Koko Nɛhɛmiya akatone. Nde akalembetshiya lande na kakandatone lo mbuta ate: “Vo wakasanguya dia ntshelami kolo.” Nde akeye tokanyi taki lawɔ ndo nde kokesama. Nde akatɛ atunyi ande mbala nyɛi y’etondo ate: “Haleyi ndja; ulimu atukukimwama lam’ayumûtshika dia ndja uya le nyu.” Welo wakawadje dia Nɛhɛmiya mbetawɔ dia ndjohomana la wɔ wakakite tatala. Nde akake washo ande l’olimu wa wokelo.—Nehemiya 6:1-4.
14. Ngande wakasale Nɛhɛmiya la ntondo k’atunyi ande wakatɛkɛta awui wa kashi lo dikambo diande?
14 Yoho ya hende, atunyi waki Nɛhɛmiya wakadianganya akambo wa kashi, lo funda Nɛhɛmiya ɔnɛ nde ‘oyanga tɔmbɔkwɛ’ nkumekanga Aratashasha. Wakatɛ Nɛhɛmiya nto ɔnɛ: “Yaka, tuyubwani kame.” Nɛhɛmiya akatone nto, nɛ dia nde akeye oyango waki la atunyi ande. Nɛhɛmiya akalembetshiya ate: “Antu aso tshe wakalangaka ntata asulu, wakataka vati: Vo wayuheko, k’ulimu hawutshama ntu.” Koko, l’etena kɛsɔ, Nɛhɛmiya akakadimola lo akambo wa kashi wakataka atunyi ande lo mbuta ate: “Aui aso wataye leku kema mete, weme kambâtunga.” Ndo nto, Nɛhɛmiya akalɔmbɛ ekimanyielo le Jehowa ate: “Unkikitsha.” Nde aki la wɛkamu ɔnɛ oma l’ekimanyielo ka Jehowa, nde ayokoka sala diaha sheke shɔ monga l’etombelo wakawayidje ndo tɔla olimu wa wokelo otsha la ntondo.—Nehemiya 6:5-9.
15. Dako diakɔna diakasha ɔprɔfɛta wa kashi, ndo lande na kakatone Nɛhɛmiya dako diakɔ?
15 Yoho ya sato, atunyi waki Nɛhɛmiya wakakambe la Shɛmaya, ose Isariyɛlɛ laki la dungi pende dia tshutshuya Nɛhɛmiya dia nde sekola Ɔlɛmbɛ waki Nzambi. Shɛmaya akatɛ Nɛhɛmiya ate: “Tutshu kame lu luudu la [Nzambi], l’atei w’etemwelo, tutudihi kuki y’etemwelo, ne dia vo lu ndjayi dia ndjukudiaka.” Shɛmaya akate dia Nɛhɛmiya aki lo wâle wa ndjakema ndo nde akakoke shimbɛ lɔsɛnɔ lande lo toyashɛ lo tɛmpɛlɔ. Koko, Nɛhɛmiya komonga ɔlɔmbɛdi. Nde otosala pɛkato otondetawɔ ndjashɛ lo luudu la Nzambi. Onde nde akahombe mɔnyɔla Ɔlɛmbɛ waki Nzambi dia kokɛ lɔsɛnɔ lande? Nɛhɛmiya akakadimola ate: “Na wuhu w’antu weli uku dimi, wukuki mboto lu etemwelo, ku ntshikala la lumu? Dimi haloto loko.” Lande na kaki Nɛhɛmiya komundama lo djonga yakawawambe? Nɛ dia nde akeye ɔnɛ kânga mbaki Shɛmaya osekande ose Isariyɛlɛ, “Aha [Nzambi mba]kûtumi.” Ndo nto, ɔprɔfɛta wa mɛtɛ takandahombe mbosha alako wa nde sekola Ɛlɛmbɛ waki Nzambi. Ndo lâsɔ nto, Nɛhɛmiya kombetawɔ nɛndjama oma le andɔshi wa kɔlɔ. Yema tshitshɛ oma lâsɔ, nde akakoke mbuta ate: “Eheli ka lukumbu kakashili lu lushi la dikumi l’atanu la ngondo ka Elulu, lu nshi akumi atanu la hyendi.”—Nehemiya 6:10-15; Walelu 1:51; 18:7.
16. a) Ngande wahombaso mbɔsa angɛnyi wa kashi, asɔngwɛdi wa kashi ndo anangɛso wa kashi? b) Ngande wɛnyayɛ dia wɛ tonaka dia mɔnyɔla dietawɔ diayɛ la ngelo, la kalasa kana lo dihole di’olimu?
16 Oko Nɛhɛmiya, sho lawɔ mbeyaka pomana l’atunyi wele oko angɛnyi wa kashi, asɔngwɛdi wa kashi, ndo anangɛso wa kashi. Anto amɔtshi mbeyaka tɔnga dia sho mbetawɔ sekola ɛlɛmbɛ wa lo Bible. Vɔ mbeyaka nyanga dia tetawoya ɔnɛ naka sho kitshakitsha ohetoheto aso l’olimu wa Jehowa, kete tayokoka nto mbesa eyango wa l’andja ɔnɛ. Koko, lam’ele Diolelo diaki Nzambi mbeta lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yaso, sho tonaka dia sekola ɛlɛmbɛ wa Nzambi. (Mateu 6:33; Luka 9:57-62) Atunyi dianganyaka nto akambo wa kashi lo dikambo diaso. Lo wedja ɛmɔtshi vɔ tɔsɔngwɛka ɔnɛ sho tekɔ anto wele wâle le Lɛɛta oko wakawasɔngwɛ Nɛhɛmiya ɔnɛ nde ambɔtɔmbɔkwɛ nkumenga. Tuminadi mɛnyaka dimɛna dia awui watawɔ lo lokombo laso wekɔ kashi. Koko oyadi etombelo wayonga la kɛnɛ tshɛ kahomana laso, sho ndjaɛkɛka tshɛ le Jehowa lo nɔmba dia nde nɔmbɔla akambo lo ndjela lolango lande. (Filipi 1:7) Ɔlɔshamelo mbeyaka ndja nto oma le anto wasɛma ɔnɛ wekɔ lo kambɛ Jehowa. Oko wakayange asekande ase Isariyɛlɛ mbetawoya Nɛhɛmiya dia nde sekola Ɔlɛmbɛ wa Nzambi dia shimbɛ lɔsɛnɔ lande, woho akɔ wâmɛ mbele wa apɔsta waki ntondo Ɛmɛnyi wa Jehowa mbeyaka totshutshuya dia sho sekola ɛlɛmbɛ lo toho totshikitanyi. Koko, sho hatetawɔ awui wa waa apɔsta nɛ dia sho mbeyaka dia nsɛnɔ yaso shimbamɛka, aha oma lo mɔnyɔla ɛlɛmbɛ waki Nzambi, koko lo mbakitanyiya. (1 Joani 4:1) Eelo, la ekimanyelo kaki Jehowa sho koka nɛndja oseka woho wa kɔlɔ tshɛ.
Tosambishake lokumu l’ɔlɔlɔ kânga l’atei w’ekakatanu
17, 18. a) Kakɔna kayatshutshuya Satana l’anto ande dia sala? b) Kakɔna kamboyoyashikikɛ dia sala, ndo lande na?
17 Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka lo dikambo di’anango Kristo w’akitami ɔnɛ: “Vo wakuleki [Satana] wulu ne dia . . . diui diawo.” (Enyelo 12:11) Omalɔkɔ, mbidja Satana lele kiɔkɔ y’akambo wa kɔlɔ otshumba mbɔtɔnɛka dimɛna la sambisha losango la Diolelo. Ekɔ mɛtɛ dia Satana ekɔ lo tetemala ndɔsha atshikadi w’akitami ndo “ului a wuki” lo mbahɛnyahɛnya.—Enyelo 7:9; 12:17.
18 Oko wambotodiɛna, anto koka tɔlɔsha lo kamba l’ɛtɛkɛta ndo l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa lo demba kana lo toho tokina ta mayɛlɛ. Oyadi yoho yakɔna yalɔshamaso, oyango wokongaka la Satana nshi tshɛ ele wa memadia olimu w’esambishelo. Koko, nde ayokita tatala nɛ dia lo mbokoya Nɛhɛmiya kaki lo nshi y’edjedja, ekambi waki Nzambi wamboyashikikɛ dia ‘tetemala nɛndja akambo wa kɔlɔ lo tshaka akambo w’ɔlɔlɔ.’ Vɔ wayosala dikambo sɔ lo tetemala sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ edja ndo etena kayota Jehowa ate olimu akɔ wambosalema!—Mako 13:10; Romo 8:31; Filipi 1:27, 28.
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Dia mbeya lo diaaso diakɔna diakasalema akambo asɔ, adia Nehemiya 1:1-4; 2:1-6, 9-20; 4:1-23; 6:1-15.
Onde wɛ âkohɔ?
• Ngande wakalɔshama ekambi waki Nzambi wa lo nshi y’edjedja ndo ngande walɔshama Akristo ɛlɔ kɛnɛ?
• Naa oyango woleki woke waki l’atunyi waki Nɛhɛmiya, ndo oyango akɔna wele l’atunyi waki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ?
• Ngande watetemalaso nɛndja akambo wa kɔlɔ lo tshaka akambo w’ɔlɔlɔ ɛlɔ kɛnɛ?
[Kiombo/Osato wa lo lɛkɛ 31]
Wetshelo wakondjaso oma lo dibuku dia Nehemiya
Ekambi waki Nzambi wekɔ lo diɛnɛ la
• diɔnyɔ
• ɛhɛnyɔhɛnyɔ
• ɔkɔmwɛlɔ
Ɔkɔmwɛlɔ ndjaka oma le
• angɛnyi wa kashi
• asɔngwɛdi wa kashi
• anangɛso wa kashi
Ekambi waki Nzambi nɛndjaka akambo wa kɔlɔ lo
• kotsha olimu wakawasha Nzambi
[Osato wa lo lɛkɛ 32]
Akristo wa mɛtɛ sambishaka lokumu l’ɔlɔlɔ la dihonga tshɛ