Onde “Daka di’edjedja” diekekɔ ohomba?

LO 1786, dɔkɔtɛlɛ dimɔtshi di’ose France akatondja dibuku dielɛwɔ Traité d’anatomie et de physiologie. Diɔ diakɔsamaka oko dibuku dioleki tɛkɛta awui wendana la eshisha wa lo demba lo yoho ya dimɛna l’etena kɛsɔ, ndo oko wodiɛnamaka paka lo pai ɛlɔ kɛnɛ, dibuku ɔtɔi diosondjamaka dɔlara di’ase Amɛrikɛ nunu 27! Koko kânga mbediɔ ngasɔ, ɛlɔ kɛnɛ ɛkɔnyi engana eto mbakoka monga la wɛkamu le dɔkɔtɛlɛ diakamba l’awui wa lo dibuku di’edjedja di’aseka enganga sɔ. Onto lele la hemɔ ɛlɔ kɛnɛ hatodiɔsa la nɛmɔ lo menda edja kambotomba dibuku diakɔ, oyadi diɔ diaki ohomba efula lo nshi yakadiafundama.

Ngasɔ mbɔsa anto efula kɛnɛ kelɛwɔ ɔnɛ Daka di’Edjedja. Vɔ ngɛnangɛnaka ɛkɔndɔ wendana l’ana w’ase Isariyɛlɛ wele lɔkɔ ndo ɛtɛkɛta wa lɔlɛnga wele lɔkɔ. Koko vɔ hawetawɔ dia ekɔ dimɛna ndjela alako wakashama lɔkɔ ambeta ɛnɔnyi ndekana 2 400. Ewo kaya la anto ɛlɔ kɛnɛ lo kɛnɛ kendana la awui wa siansɛ, awui w’okanda, ndo lo dikambo dia lɔsɛnɔ la nkumbo kambotshikitana efula la kɛnɛ kaki lawɔ lo nshi yakafundamaka Bible. Philip Yancey, ofundi ɔmɔtshi w’edjedja wa jurnalɛ yelɛwɔ Lokristo ɛlɔ kɛnɛ (lo Angɛlɛ) akafunde lo dibuku diande dielɛwɔ ɔnɛ Bible kakadia Yeso (lo Angɛlɛ) ɔnɛ: “Daka di’edjedja diokongaka nshi tshɛ hokɛma, ndo tenyi dia lɔkɔ diokɛma hadiɔngɛnyangɛnya anto wa nshi nyɛ. L’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ɛsɔ ndo ekina, anto hawoleke mbadia Daka di’Edjedja diɔsa 3/4 ka Bible.” Kanyi shɔ hayotate ɛlɔ la lui.

Ɛnɔnyi 40 l’ɛmɔtshi l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka ɔpɔstɔlɔ Joani oya lo ɔnɔnyi 100 tena diaso nɛ, ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi w’ɔngɔnyi wakawelɛka Marcion akate lo sɛkɛ dia Akristo pombaka mbikasha Daka di’Edjedja. Lo ndjela ofundi ɔmɔtshi w’ɛkɔndɔ welɛwɔ Robin Lane Fox, Marcion akasukɛka kanyi yande lo mbuta ate: “‘Nzambi’ ka lo Daka di’Edjedja aki Nzambi k’esehe ndo ka ‘kɔlɔ’ kakasukɛka waa bandi ndo wa terɔristɛ yele oko Davidi nkumekanga ka l’Isariyɛlɛ. Koko lo wedi okina, Kristo akayosholaka Nzambi k’oyoyo koleki ndo kotshikitanyi tshɛ lo tshɛ la Nzambi katɛkɛtama lo Daka di’Edjedja.” Fox akafunde nto dia dietawɔ sɔ “diakayokomaka ‘dietawɔ diaki Marcion’ ndo diakatetemala kotola anto, djekoleko anto wa lo lɛkɛ l’Ehotwelo ka wonya wakatɛkɛtaka ɔtɛkɛta wa syriaque lo ntambe ka nɛi.” Anto amɔtshi wakatetemala la mbetawɔ tokanyi tɔsɔ. Ndekana ɛnɔnyi 1 600 l’ɔkɔngɔ, Philip Yancey akafunde dia etombelo wambonga la dui sɔ ele “ewo ka akambo wa lo Daka di’Edjedja kekɔ lo takitakita le Akristo ndo kekɔ lo tashishɔ lo tshunda di’anto dia nshi nyɛ.”

Onde Daka di’Oyoyo diamboyɔhɛna Daka di’Edjedja? Ngande wakokaso mbɔtɔnganyiya eokelo kaso ka “[Jehowa] kanga lulimbilimbi” yatɛkɛtama lo Daka di’Edjedja la “[Nzambi k]a ngandji la ki” katɛkɛtama lo Daka di’Oyoyo? (Isaya 13:13; 2 Koreto 13:11) Onde sho kokaka kondja wahɔ oma lo Daka di’Edjedja ɛlɔ kɛnɛ?