Woho wa mbikikɛ lɔkɔnyɔ
“Ku [ana waki Jakɔbɔ] w’apami la an’andi w’amantu tshe wakayi la ndjûsamba. Keli ndi akatuni esambelu kawo ata ati: Dimi layutsho l’udimu a pengandu la delu dia on’ami. Ku ndi akaleli on’andi wulu.”—ETATELU 37:35.
OWANDJI wa nkumbo Jakɔbɔ akanyange efula l’ɔtɛ wa nyɔi ka ɔnande la pami. Nde akalongamɛka dia nyanga polo ndo lushi lakandahombe mvɔ. L’ɛnyɛlɔ ka Jakɔbɔ, wɛ mbeyaka monga la lonyangu l’efula l’ɔtɛ wamboyovusha lakiyɛ la ngandji lo yɛdikɔ yele lɔ halotoshila pondjo. Onde lonyangu l’efula lɔsɔ mɛnyaka dia wɛ kema la mbetawɔ le Nzambi? Ndooko!
Bible mbutaka dia Jakɔbɔ aki onto laki la mbetawɔ. Kâmɛ la Abarahama wa tshɛnde ndo Isaka wa she, Jakɔbɔ mandɔmaka l’ɔtɛ wa mbetawɔ kande ka wolo. (Heberu 11:8, 9, 13) Diakɔ diele, lo diaaso dimɔtshi nde akalɔ la ondjelo ɔmɔtshi otsho w’otondo dia nde nongola ɔtshɔkɔ oma le Nzambi! (Etatelu 32:24-30) Mɛnamaka dia Jakɔbɔ aki onto laki la lonyuma la wolo. Lâsɔ wetshelo akɔna wakokaso kondja oma lo woho wakanyange Jakɔbɔ? Lonyangu ndo lɔkɔnyɔ l’efula longa laso etena kavushaso lakiso ɔmɔtshi la ngandji hɛnya dia sho kema la mbetawɔ ka wolo le Nzambi. Etena kavushawɔ lakiwɔ ɔmɔtshi la ngandji anto tshɛ mongaka la lonyangu.
Lɔkɔnyɔ kɛdikɛdi na?
Lɔkɔnyɔ kokaka monga la shɛngiya le so lo toho efula, koko le anto efula lɔ mɛnamaka ndo mongaka pâ k’efula. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakakomɛ Leonardo, laki l’ɛnɔnyi 14 etena kakavu she la shashimoya la hemɔ kɛmɔtshi ka lo doyi. Leonardo hohɛki pondjo lushi lakawotɛ kos’a nyango la womoto losango la nyɔi ka she. Ntondotondo, nde akate ɔnɛ ekɔ kashi. Nde akɛnyi odo wa she la ntondo ka vɔ mbokundɛ, koko nde kɔmbɔsa awui asɔ oko waki mɛtɛ. L’edja ka ngɔndɔ oko shamalo, Leonardo kokoka ndela. Mbala efula nde akakongɛka she wonya wakandakalolaka oma l’olimu. Akete ɔnɔnyi w’otondo dia nde ndjoshihodia mɛtɛ ɔnɛ she akavu. Etena kakandayoshihodiaka dui sɔ dimɛna, nde akayaoke dia nde aya ɔna etshike. Awui w’anyanya, ɛnyɛlɔ oko mbɔtɔ lo luudu ko tanaka ndoko onto akawoholaka dia she aya bu la lɔsɛnɔ. Lo tena dia ngasɔ, nde akakɔmɔka efula ndo akalelaka. She akavu mɛtɛ.
Oko wadiɛnya kɛnɛ kakakomɛ Leonardo, lɔkɔnyɔ kokaka monga wolo efula. Diɛsɛ ko lɔkɔnyɔ la ngasɔ kokaka shila. Koko, dui sɔ kokaka mbɔsa etena k’otale. Oko watɔsaka mpota ya weke ya lo demba etena k’otale dia yɔ moma, woho akɔ wâmɛ mbatɔsaka ovushelo wa lakiso la ngandji etena kɛmɔtshi dia sho mbotondoya. Dia lɔkɔnyɔ lɔsɔ shila mbeyaka mbeta ngɔndɔ, ɛnɔnyi kana etena k’otale. Lɔkɔnyɔ lɔsɔ l’efula lele la yɛ l’etatelo layoyokitakita l’edjedja ka wonya ndo yema yema wɛ ayonyomoyɛna dia lɔsɛnɔ la yɛ lekɔ l’oyango.
L’etena kakatakongɛ dia lɔkɔnyɔ shila, lɔ mbɔsamaka oko dui dimɔtshi diakimanyiya dia tondoya ndo dia mbeka woho wa nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’akambo wambotokomɛ. Etena kavɔ lakiso ɔmɔtshi la ngandji, dihole diande tshikalaka hwe lo nkumbo. Sho pombaka mbekɛ nsɛna aha l’onto akɔ. Lɔkɔnyɔ mbeyaka tokimanyiya dia sho kɛnɛmɔla kandji kele laso. Lo mɛtɛ, aha onto tshɛ mbonga la lonyangu lo woho akɔ wâmɛ. Koko dui nɛ diekɔ mɛtɛ: Tona dia kɛnɛmɔla lɔkɔnyɔ layɛ kokaka monga wâle efula lo yimba, lo tokanyi ndo lo demba. Lâsɔ, ngande wakokayɛ kɛnɛmɔla lɔkɔnyɔ layɛ lo yoho ya dimɛna? Bible kekɔ la alako amɔtshi w’eshika.a
Woho wa mbikikɛ lɔkɔnyɔ
Anto efula wakavusha wakɛnyi dia mbutɛ anto akina dikambo sɔ kokaka mbakimanyiya dia tondoya. Tɔshi ɛnyɛlɔ k’ɛtɛkɛta wele lo Bible wakate Jɔbɔ, ɔnɛ lakavusha anande dikumi tshɛ ndo lakakikɛ mpokoso nkina efula. Nde akate ate: “Utema ami ambuheko lumu! Dimi layuyateketela, layoteketaka la lokonyo l’utema ami.” (Jobo 1:2, 18, 19; 10:1) Tolembete dia Jɔbɔ takandahombe ‘mbishɛ’ ekiyanu ande. Lo woho akɔna? Nde akate ate: “Dimi . . . layoteketaka.”
Paulo, lakavusha nyango akate ate: “Dui dimɔtshi diakakimanyiya dia dimi mbikikɛ ele mbutɛ anto akina dikambo dia mama.” Ɔnkɔnɛ mbutɛ ɔngɛnyi ayɛ w’oshika woho wayaokayɛ kokaka kokimanyiya lo yɛdikɔ mɔtshi. (Tukedi 17:17) L’ɔkɔngɔ wa nde mvusha nyango, kadiyɛso Yone akalɔmbɛ anango w’Akristo dia vɔ towendaka mbala efula. Nde mbutaka ate: “Mbutɛ anto akina dikambo sɔ akakimanyiya dia kitshakitsha kandji kaki lami.” Wɛ lawɔ mbeyaka mɛna dia naka wɛ mbutɛ onto lakohokamɛ la kɛtshi tshɛ woho wayaokayɛ ayokokimanyiya dia wɛ tondoya.
Funda kokaka monga nto ohomba efula. Anto amɔtshi wɛna wolo mbuta woho wayaokawɔ mbeyaka mɛna dia ekɔ dikambo dia wɔdu dia kɛnɛmɔla nsaki yawɔ lo ndjifunda lofunda. L’ɔkɔngɔ wa nyɔi kaki Saulo nde la Jɔnatana, Davidi pami ka kɔlamelo akafunde lembo l’ɔkɛi efula lakandakɛnɛmɔla kandji k’efula kaki la nde. Lembo l’ɔkɛi lɔsɔ lakayokomaka etenyi kɛmɔtshi ka dibuku dia lo Bible dia Samuele ka Hende.—2 Samuele 1:17–27.
Ndela mbeyaka tokimanyiya nto. Bible mbutaka ɔnɛ: “Engo tshe keko la etena kato, . . . [Kânga] etena ka ndela.” (Undaki 3:1, 4) Etena kavushaso lakiso ɔmɔtshi la ngandji ekɔ “etena ka ndela.” Hatohombe mboka sɔnyi dia kɛdia asɔi etena keso la lɔkɔnyɔ. Bible kekɔ la bɛnyɛlɔ efula dia apami la wamato wa kɔlamelo wakakɛnɛmɔla lɔkɔnyɔ laki lawɔ lo ndela. (Etatelu 23:2; 2 Samuele 1:11, 12) Yeso Kristo “akaleli” etena kakandasukana la diombo di’ɔngɛnyi ande wakandokaka ngandji Lazaro, laki eke ka mvɔ.—Joani 11:33, 35.
Pombaka monga la solo dia lotutsha dia tondoya lɔkɔnyɔ, nɛ dia wɛ mbeyaka ndjaɔsa oko onto lele nsaki yande yekɔ lo tatshikitana esadi eto. Ohɔka dia wɛ hahombe mboka sɔnyi dia ndela. Anto efula wele la kɔlamelo wakɛnyi ɔnɛ kɛdia asɔi etena kewɔ la lonyangu ekɔ yoho ya dimɛna ndo y’ohomba yakimanyiya dia tondoya.
Yasukanya la Nzambi
Bible mbutaka ɔnɛ: “Nyusukani le [Nzambi], ku ndi ayusukana le nyu.” (Jakoba 4:8) Yoho mɔtshi yoleki ohomba ya ndjasukanya la Nzambi ele dɔmbɛlɔ. Tatɔnyɔlake pondjo nɛmɔ diele la dɔmbɛlɔ! Bible mbishaka daka diakeketsha nɛ: “[Jehowa] eko lasuki la wane weli la etema wambate. Ndi atushimbelaka waku weli la etema wa ndjakitshakitsha.” (Osambu 34:18) Tɔ toshikikɛka nto ɔnɛ: “Ukitsha wutshu aye le [Jehowa], ku ndi ayukembelawo.” (Osambu 55:22) Ohokanyiya dikambo nɛ. Oko wakataditshi la diko, anto efula wakɛnyi dia ekɔ ohomba efula mbutɛ ɔngɛnyi awɔ ɔmɔtshi lɛkɛwɔ otema. Shi ayoleka monga ohomba efula wɛ kɛnɛmɔlɛ Nzambi kalaka dia keketsha etema aso nsaki yayɛ?—2 Tesalonika 2:16, 17.
Paulo, lakatatɛkɛtshi la diko akate ate: “Lam’akimi handjokoka mbikikɛ kandji nto ndo wakamoke dia handjokoka tondoya dimi lakakaka adwe ndo lakalɔmbaka Nzambi. Lakɔsɛngasɛngaka dia nde kimanyiyami.” Paulo ekɔ l’eshikikelo ɔnɛ alɔmbɛlɔ ande wakokimanyiya. Wɛ lawɔ kokaka mɛna ɔnɛ dia kadimola alɔmbɛlɔ ayɛ wa l’etete, ‘Nzambi k’esambelo tshɛ’ ayokosha dihonga ndo wolo wa wɛ mbikikɛ.—2 Koreto 1:3, 4; Romo 12:12.
Elongamelo ka eolwelo
Yeso akate ate: “Dimi leko eulwelu la lumu. One lambetawo, kuyanga ndi ayuvo, ayuyala la lumu.” (Joani 11:25) Bible mbetshaka ɔnɛ wanɛ wavɔ wayɔsɛna nto.b Etena kaki Yeso la nkɛtɛ, nde akɛnya dia nde aki l’akoka wa mbolola anto wambovɔ. Lo diaaso dimɔtshi, nde akolola ɔna womoto laki l’ɛnɔnyi 12. Kakɔna kakasale ambutshi ande? Vɔ “wakatamanya mamba.” (Mako 5:42) Lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diande, Nkumekanga ka l’olongo Yeso Kristo ayolola lokema l’anto dia vɔ ndjɔsɛna lanɛ la nkɛtɛ, lɛnɛ ayonga wɔladi ndo akambo w’ɔlɔlɔ. (Etsha 24:15; 2 Petero 3:13) Ohokanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ wa mamba wayonga etena kayolɔka anto wambovɔka ndo kayowonga nto kâmɛ l’anto wakiwɔ wa ngandji!
Claudete, lakavusha ɔnande la pami lo aksida wa ndɛkɛ, akahanɛ foto ka Renato y’ɔnande lo frigo. Nde mendaka foto kakɔ mbala la mbala ndo mbutaka ɔnɛ: ‘Tayɛnana nto lo eolwelo.’ Leonardo mɛnaka lo yimba woho wayolɔ she l’andja w’oyoyo wakalake Nzambi. Eelo, elongamelo ka eolwelo ekɔ mɛtɛ kiɔkɔ y’ekeketshelo le wɔ ndo le lokema l’anto akina wakavusha wakiwɔ wa ngandji. Tɔ kokaka kokeketsha ndo wɛ!
[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]
a Dia mbeya awui akina wendana la woho wa kimanyiya ana dia vɔ mbikikɛ nyɔi ka lakiso ɔmɔtshi la ngandji, enda sawo diata ɔnɛ: “Kimanyiya ɔnayɛ dia nde mbikikɛ lɔkɔnyɔ,” diele lo lɛkɛ 10 polo 12 la periodikɛ kɛnɛ.
b Dia mbeya awui akina efula wendana la elongamelo ka eolwelo ka lo Bible, enda tshapita 7 ya dibuku Bible etshatɔ mɛtɛ? diakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa.
[Kiombo/Osato wa lo lɛkɛ 7]
“[Nzambi k]’ekeketshelu tshe”
“Lutumbu layali le [Nzambi] Shi Khumesu Jesu Kristu, Shesu ka ketshi [Nzambi k]’ekeketshelu tshe.”—2 Koreto 1:3.
Divɛsa dia lo Bible nɛ mɛnyaka dia Nzambi kokaka kimanyiya ekambi ande wa kɔlamelo dia vɔ mbikikɛ oseka okakatanu tshɛ wakoka monga lawɔ. Jehowa kokaka tokeketsha lo tshimbo y’ɔngɛnyi ɔmɔtshi kana onto ɔmɔtshi lokaso ngandji lele laso dietawɔ ɔtɔi.
Leonardo, lakavusha she mbohɔka dikambo dimɔtshi diakawosha wolo ndo diakôsambe. Lushi lɔmɔtshi, lam’akandakome la ngelo ndo etena kakandohɔ dia ndoko onto laki la ngelo, nde akatatɛ ndela efula. Nde akatshu lo dihole dimɔtshi, akatodjasɛ l’okala ndo akatetemala ndela. Etena kakandalelaka, nde akalɔmbɛ dia Nzambi mbokimanyiya. La shashimoya, mutuka ɔmɔtshi wakemala suke la nde ndo Leonardo akeye dia shufɛlɛ ya mutuka akɔ aki ɔnango la lo nyuma. Ɔnangɛso ɔsɔ akatatshikɛka anto diangɔ ndo akatonganɛka lo mboka. Woho waki ɔnangɛso ɔsɔ kâmɛ la Leonardo akôkeketsha.
Lo diaaso dimɔtshi, papa kɛmɔtshi kakavusha wadɛnde akayaokaka opoko ndo akakɔmɔ efula. Nde kokoka tshika ndela nɛ dia akɛnamaka dia nde aya kema la elongamelo. Nde akasɛngasɛnga Nzambi dia mbokimanyiya. Etena kakandalɔmbaka, telefɔnɛ kakatatɛ ndela. Aki okanande la womoto mbakawelɛka. Nde mbohɔka ate: “Sawo diaso dia mondo diakambisha dihonga. Dimi lakakanyiya mbala kakɔ ɔtɔi dia leeta lande la lo telefɔnɛ aki okadimwelo wa dɔmbɛlɔ diakamasale dia kondja ekimanyielo.”
[Kiombo ya lo lɛkɛ 9]
Woho wa samba anto akina
“Nzambi tosambaka lo asui aso tshɛ dia sho monga l’akoka wa samba wanɛ wele lo weho tshɛ w’asui oma lo esambelo katosamba Nzambi.”—2 Koreto 1:4, NW.
Akristo wa mɛtɛ efula wakɛnyi mɛtɛ ka ɛtɛkɛta ɛsɔ. L’ɔkɔngɔ wa vɔ kondja esambelo ka mbikikɛ nyɔi ka lakiwɔ ɔmɔtshi la ngandji, vɔ wakayaoke dia wekɔ la akoka wa samba ndo keketsha anto akina.
Tɔshi ɛnyɛlɔ kaki Claudete latembolaka anto akina mbala la mbala dia mbaewoya dietawɔ diande di’oma lo Bible. La ntondo ka nde mvusha ɔnande la pami, nde akembolaka womoto ɔmɔtshi lakavusha ɔnande la pami laki la hemɔ ka leucémie. Womoto ɔsɔ akangɛnangɛnaka wembwelo ande ndo akakanyiyaka dia Claudete hashihodia dimɛna dimɛna pâ kaki lande. Koko, yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Claudete mvusha ɔnande la pami, womoto ɔsɔ akatshu dia towenda ndo akawotɛ dia nde akaye dia ndjenda kana nde âkatetemala monga la mbetawɔ le Nzambi. Womoto ɔsɔ akambe heyama lo menda mbetawɔ ka wolo kaki la Claudete ndo nde aketawɔ dia Claudete mbekaka lande Bible mbala la mbala ndo nde ekɔ lo kondja ekeketshelo efula oma l’Ɔtɛkɛta waki Nzambi.
L’ɔkɔngɔ wa nde mvusha she, Leonardo akɔshi yɛdikɔ ya mbeka ɔtɛkɛta wa akanga wa mpoke woho wa nde mbasambisha losango la lo Bible lakeketsha. Nde akɛnyi dia welo wakandadje dia sambisha akanga wa mpoke wakokimanyiya efula. Nde mbutaka ate: “Dui dimɔtshi diakakimanyiya dia dimi mbikikɛ lɔkɔnyɔ ele nsaki kele lami ka kimanyiya akanga wa mpoke dia vɔ mbeka akambo wendana la Nzambi. Laketsha wenya ami efula ndo wolo ami dia mbakimanyiya. Lonyangu laki lami lakakadimɔ ɔngɛnɔngɛnɔ etena kakalongola ombeki ami wa Bible wa ntondo batismu! Lo mɛtɛ, ɔsɔ aki mbala ka ntondo ka dimi monga la ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka papa.”—Etsha 20:35.
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Mbutɛ anto akina lɔkɔnyɔ lele la yɛ kokaka kokimanyiya lo yɛdikɔ mɔtshi
[Osato wa lo lɛkɛ 6]
Mbadia awui wendana la elongamelo ka eolwelo wele lo Bible kokaka monga kiɔkɔ y’esambelo
[Osato wa lo lɛkɛ 6]
Funda ekɔ ohomba dia kɛnɛmɔla lɔkɔnyɔ
[Osato wa lo lɛkɛ 8, 9]
Yeso akalake dia wanɛ wele la mbetawɔ le nde wayolɔ