Awui wakimanyiya dia nkumbo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ
Woho wa sawola l’akɛnda
“Sawola l’ɔnami la pami komongaka dikambo dia wolo, koko kakianɛ lam’ayande l’ɛnɔnyi 16 aya dikambo dia wolo efula dia dimi l’omɛmi mbeya kɛnɛ kakanyiyande. Nde kombolaka tshikala ndamɛ lo shambrɛ yande ndo tɛkɛtaka la so paka lo pai!”—MIRIAM, MEXIQUE.
“Tena dimɔtshi, anami wakalomɔlɔmɔka dia mpokamɛ kɛnɛ kakamalangaka mbatɛ! Ɛlɔ kɛnɛ etena kayawɔ l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, vɔ fɔnyaka dia dimi haloshihodia tokanyi tawɔ.”—SCOTT, AUSTRALIE.
NAKA wɛ ekɔ lo mbodia ɔna lele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, ondo wɛ koka fɔna la ambutshi wɔtɛkɛtshiso dikambo diawɔ la diko. Lo nshi yakete, sawo dia l’ɔnayɛ diaki dimɛna efula oko ashi mbakɛla. Kakianɛ, ɛnama diele oko hanyosawola dimɛna. Angela, mama kɛmɔtshi kasɛna lo wodja wa Italie akate ate: “Etena kaki ɔnami eke dikɛnda, nde akambokaka ambola efula. Kakianɛ aya paka dimi mbahomba mbɔtɛkɛtsha. Naka dimi hambɔtɛkɛtshisha, kete nshi mbeyaka mbeta aha la sho sawola.”
Lo ɛnyɛlɔ ka Angela, ondo wɛ ambɛna dia ɔnayɛ lakatɛkɛtaka dimɛna ambotshikitana etena kayande l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi. Welo tshɛ wadjayɛ dia sawola la nde mbeyaka mbɔtɔ l’ashi. Etena kambolayɛ ɔnayɛ la pami ɔnɛ: “Ngande wakakete lushi l’ɛlɔ?” Nde mbeyaka tsho kokadimola lo tshena pe ɔnɛ: “Dimɛna.” Etena kambolayɛ ɔnayɛ la womoto ɔnɛ: “Akambo akɔna wakatombi la kalasa ɛlɔ?” Nde kokaka kokadimola la wendjodi tshɛ ate: “Ndoko dui.” Etena kayangayɛ dia tatɛ sawo lo mbombola ɔnɛ: “Lande na kahayalange sawola la mi?” nde mbeyaka mbɔlama.
Lo mɛtɛ, ana amɔtshi wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi bu l’okakatanu dia sawola. Koko aha kɛnɛ katawɔ mbakombola ambutshi awɔ mboka. Edna, womoto ɔmɔtshi la lo wodja wa Nigeria mbohɔka dia “etena tshɛ kakandalɔmbaka ɔnande la womoto dia sala dui dimɔtshi, nde akokadimolaka mbala la mbala ɔnɛ: ‘Otshike.’” Ngasɔ mbɛna ndo Ramón, papa kɛmɔtshi ka lo wodja wa Mexique lo kɛnɛ kendana la ɔnande la pami lele l’ɛnɔnyi 16. Nde mbutaka ɔnɛ: “Mbala tshɛ kɔlɔmbami dia nde sala dui dimɔtshi, nde nyangaka tɛkɛ nɛndɛ dia mbewɔ dia sala olimu akɔ. Sho manaka suke la lushi tshɛ.”
Pemba dia sawola la ɔna lele la wendjodi mbeyaka momadia ombutshi. Bible mbutaka dia “lam’aha ului w’andaki, sangweyu diatufutanaka.” (Tukedi 15:22) Anna, mama kɛmɔtshi kodia anande ndamɛ ka lo wodja wa Russie mbutaka ate: “Etena kahameye tokanyi taki ɔnami, dimi momalaka efula ndo mbohangɔhangwɛka.” Lande na kele paka l’etena kaleka sawo monga ohomba lam’asa ambutshi l’anawɔ waya tomangase mbayoshishaka ana dikoka dia sawola?
Nyeye kɛnɛ kadja wekamu
Sawo tshikitana la tɛkɛta. Yeso akate dia “unyo . . . atoteketaka akambu wa l’utema.” (Luka 6:45) Ɔnkɔnɛ, oma lo sawo dia dimɛna, sho mbekaka oma le anto akina ndo sawo diakɔ mbisholaka akambo wendana la so. Tɛkɛta akambo wendana la wɔ kokaka monga dui dia wolo le ana waya tomangase nɛ dia kam’akotshawɔ ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi kânga ana wakalekaka tɛkɛta efula kokaka koma akanga wa diki. Waa nomb’ewo mbutaka dia ana wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ndjaokaka dia vɔ wekɔ lo lɔyɛnga lele washo w’anto tshɛ wekɔ le wɔ. Lo dihole dia vɔ mbetawɔ di’anto mbaenda, ana wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi nyangaka dia ndjashɛ ndo ndjanganya la ambutshi awɔ.
Dui dikina diakoka mbidja wekamu lo sawo ele nsaki kele l’ana waya tomangase ka monga la dipanda. Tanyohɛke dikambo nɛ, ananyu wekɔ lo tôle ndo dui sɔ nɔmbaka dia vɔ kakitɔna la nkumbo yawɔ. Dui sɔ halembetshiya dia ɔnanyu laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi aya suke dia mimɔ la ngelo. Lo toho efula, etena kayande l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi mbolekinde monga l’ohomba w’ambutshi ande. Koko okakitwanelo ande la nkumbo kande tatɛka ɛnɔnyi efula la ntondo ka nde koma opalanga. Oko wambowola, ana efula wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi kombolaka dia vɔ mbishɛ tokanyi tawɔ la ntondo ka vɔ ndjotiewoya anto akina.
Mɛtɛ, mbeyaka monga ko ana wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi hawoshɛ angɛnyi awɔ awui awɔ, kɛsɔ mbakɛnyi Jessica mama kɛmɔtshi ka lo wodja wa Mexique. Nde mbutaka ate: “Etena kaki ɔnami la womoto dikɛnda, nde akayaka nshi tshɛ le mi dia ndjombitɛ akambo ande. Koko, kakianɛ lam’ayande l’ɛnɔnyi 14 nde otshɔka totɛ angɛnyi ande akambo ande.” Naka ngasɔ mbasala ndo ɔnayɛ, kete totake esadi eto dia nde ambokɔsɛka. Lo wedi okina, ɛkɔnya wakasalema mɛnyaka dia kânga mbahawetawɔ dui sɔ, ana wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ngɛnangɛnaka efula alako w’ambutshi awɔ oleki w’angɛnyi awɔ. Ko ngande wakokanyu ndjashikikɛ dia nyu kokaka tetemala sawola la ananyu dimɛna?
Awui wakoka nyokimanyiya dia minya wekamu
Ohɔsa dia wɛ ekɔ lo takɛndakɛnda lo dikalo lo mboka kɛmɔtshi kosembwe tɔɔ. L’otale wa kilɔmɛtɛlɛ efula, wɛ honga l’ohomba wa mengesola yenda mbala efula. Koko, mbala kakɔ ɔtɔi, otadimbo ambonga la akɔtɛ. Dia wɛ sembola dikalo diayɛ lo mboka, wɛ pombaka mengesola yenda. Ngasɔ mbediɔ etena kakoma ɔnayɛ ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka. L’edja k’ɛnɔnyi efula, ondo toho takakambaka la nyu dia nyu sawola l’ana kɔnɔmbaka dia sala etshikitanu efula. Koko, kakianɛ lɔsɛnɔ l’ananyu lambotshikitana ndo nyu pombaka tshikitanya toho takamba la nyu dia sawola la wɔ. Nyoyambole ambola wayela anɛ.
▪ ‘Onde dimi mongaka suke dia sawola la ɔnami etena kende suke dia tɛkɛta?’ Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Dui diotami l’etena kakoka diekɔ oko elowa wa pomɛ wa paonyi lo asango wa fɛsa.’ (Tukedi 25:11) Oko wadiɛnya divɛsa sɔ dimɛna, etena mongaka mbala efula dui di’ohomba efula. Ɛnyɛlɔ: Okambi wa dikambɔ hakoke sukanya kana taloya eleko ka dinela. Nde pombaka tsho mina diangɔ diande l’etena ka dinela. Ɔnayɛ laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi mbeyaka monga la wonya ɔmɔtshi shikaa walangande tɛkɛta. Nyokambe la diaaso sɔ. Frances, mama kɛmɔtshi kodia ɔnande ndamɛ lo wodja wa Australie mbutaka ate: “Mbala efula, ɔnami la womoto akayaka lo mbeto kami l’otsho, mbala mɔtshi wonya a tango w’otondo dia sho sawola. Lam’ele dimi kombolaka ndala esadi, dui sɔ diaki tshondo y’okakatanu, koko l’etsho wa kati ɛsɔ takatɛkɛtaka awui tshɛ.”
HEMBA SALA NGANƐ: Naka ɔnayɛ lele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi halange tɛkɛta, nyosale dui dimɔtshi kâmɛ la nde, ɛnyɛlɔ oko mɛngɔla yema, kɛnya la nde kɛnyɔ mɔtshi kana sala djemulemu mɔtshi. Mbala efula, tena dia ngasɔ kimanyiyaka ana wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi dia vɔ ndeka monga suke dia tɛkɛta.
▪ ‘Onde dimi shihodiaka kɛnɛ kalangande mbuta?’ Jobo 12:11 mbutaka ɔnɛ: “Undi, tui hadieyi ntshikitanya aui uku atunganelaka lulimi diango dia nde?” Etena kayande mangase mbamboleka ohomba wa wɛ ‘mbeya’ kɛnɛ katande. Mbala efula, ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka mbutaka awui amɔtshi lo yoho ya tshambandeko. Ɛnyɛlɔ, ɔnayɛ kokaka mbuta ɔnɛ: “Wɛ mbɔsakami nshi tshɛ oko yana ya dikɛnda!” kana “Ndoko lushi lakayampokamɛ!” Lo dihole dia mbidja yimba lo kitshimudi ya mɛtɛ mɛtɛ ya tɔtɛkɛta tele oko “nshi tshɛ” ndo “ndoko lushi,” eya dia ondo ɔnayɛ hakambe la tɔtɛkɛta tɔsɔ lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ. Ɛnyɛlɔ: “Wɛ mbɔsakami nshi tshɛ oko yana ya dikɛnda” kokaka nembetshiya “dimi mɛnaka dia wɛ hɛkɛ otema le mi,” ndo “Ndoko lushi lakayampokamɛ” mbeyaka nembetshiya “Dimi kombolaka kotɛ woho wayaokami mɛtɛ.” Hemba dia shihodia kɛnɛ kalangande mbuta.
HEMBA SALA NGANƐ: Etena kata ɔnanyu lele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi dui dimɔtshi dia kɔlɔ, wɛ mbeyaka mbuta nganɛ: “Dimi lambɛna dia wɛ ambonyanga ndo dimi nangaka mpokamɛ kɛnɛ kalangayɛ mbutɛmi. Ombutɛ lande na kɛnayɛ dia dimi kɔsaka oko yana ya dikɛnda.” Oma lâsɔ, hokamɛnde aha la mbohembola ɔtɛkɛta.
▪ ‘Onde aha la mbeya, dimi mbetɛka sawo wolo lo tshutshuya ɔna dia nde tɛkɛta?’ Bible mbutaka ɔnɛ: “Elua w’akambu w’ololo wambunema lu ki le antu watuyangaka ki.” (Jakoba 3:18) Oma lo ɛtɛkɛta ndo dionga dianyu, nyodje “ki” dia ɔnanyu lele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi monga suke dia tɛkɛta. Nyohɔke dia nyu mbahomba sukɛ ananyu. Etena katɛkɛtanyu dikambo dimɔtshi, tanyɔtɛkɛtake oko toshushi ta lɛɛta tayanga mɛndja onto onongo. Ahn, papa kɛmɔtshi ka lo wodja wa Corée mbutaka ɔnɛ: “Ombutshi wele la lomba hatɛ ɔnande awui wele oko, ‘Etena kakɔna kayoyola?’ kana ɔnɛ, ‘Mbala ngana yahombami kotɛ dia wɛ mboka?’ L’ɔkɔngɔ wa dimi tondja ɛtɛkɛta wa ngasɔ, lakɛnyi di’anami wakomalaka aha tsho lo yoho yakamatɛkɛtaka la wɔ koko ndo lo kɛnɛ kakamataka.”
HEMBA SALA NGANƐ: Naka ɔnayɛ lele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi hakadimola ambola, hemba sala yoho kina. Ɛnyɛlɔ, lo dihole dia mumbola ɔnayɛ woho wakandetshisha lushi, tɛnde woho wakayetshisha lushi ndo enda kɛnɛ kayondosala. Kana dia mbeya kanyi y’ɔnayɛ lo dikambo dimɔtshi, okande ambola wɛnya diele oko aha dikambo diande mbatayɛ. Mbolande woho wɔsa osekande ɔmɔtshi dui diakɔ. Oma lâsɔ, mbolande dako diakɔna diakokande mbisha osekande.
Sawola la ana waya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi kema dui diahakoke salema. Tshikitanya toho takamba la yɛ lo ndjela ehomba ande. Sawola la ambutshi akina wakatondoya dia sala dikambo sɔ. (Tukedi 11:14) Etena kasawolayɛ la ɔnayɛ, ‘onga suke dia mpokamɛ, ɔkɔkɛ dia tɛkɛta ndo tokake nkɛlɛ esadi.’ (Jakoba 1:19) Lâdiko di’akambo asɔ tshɛ, tohekɔke mbidja welo dia mbodia anayɛ “lu elembe la lu wetshelu wa Khumadiondjo.”—Efeso 6:4.
YAMBOLA ƆNƐ . . .
▪ Etshikitanu akɔna wamomɛna le ɔnami tatɛ lam’ayande l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi?
▪ Lo toho takɔna takokami ndowanya akoka ami wa sawola?
[Kiombo ya lo lɛkɛ 20]
Alako wakasha ambutshi akina
“Ɔnami la pami tɛkɛtaka dimɛna efula etena keso l’anto akina. Ɔnkɔnɛ, l’ɔkɔngɔ diko etena kongaso shoamɛ, dimi tetemalaka sawola la nde awui wakatasawodi etena kakiso l’anto akina.”—ANGELA, ITALIE.
“Sho mɛnaka dia anaso mongaka suke dia tɛkɛta naka sho mbawandola ndo mbatɛ woho wawaokaso ngandji.”—DONIZETE, BRÉSIL.
“Dimi sawolaka la epalanga wakodiama lo ndjela atɔndɔ wa lo Bible ndo mbambolaka woho wakawayaokaka etena kakiwɔ l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ndo woho wakakimanyiya ambutshi awɔ. Awui wambitɛwɔ kimanyiyakami efula.”—DAWN, GRANDE-BRETAGNE.