Awui wakimanyiya dia nkumbo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ

Woho wa nɔngɔsɔla ana waya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔ dia vɔ ndjokoma epalanga w’eshika

“Sawola la anami w’apami aki dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ. Vɔ wakapokamɛka la yambalo tshɛ ndo vɔ wakakitanyiyaka aha la tshimbatshimba. Koko etena kɛnɛ kayawɔ l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, tokakatanaka lo kiambokambo tshɛ. Vɔ hawoyɔngɛnangɛna ekongelo kaso k’awui wa lo nyuma. Vɔ mimbolaka ɔnɛ: ‘Onde mɛtɛ ekɔ ohomba sho sawolaka awui wendana la Bible?’ La ntondo ka anami w’apami kotsha ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, dimi kɔfɔnyaka dia dui dia ngasɔ diayokoka koma lo nkumbo kaso kânga mbakamɛnaka awui asɔ wasalema lo nkumbo nkina.”​—Reggie.a

ONDE wɛ ekɔ lo mbodia ana waya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi? Naka ngasɔ, kete wɛ ekɔ lo mɛna etenyi kɛmɔtshi ka lo lɔsɛnɔ l’anayɛ kele la etshikitanu efula. Tɔ kokaka monga nto etenyi kɛmɔtshi kele l’ekakatanu efula. Onde ndo wɛ mbahomana la akambo wayangaso shila anɛ?

▪ Etena kaki ɔnayɛ la pami eke dikɛnda, nde akalangaka nshi tshɛ monga suke la yɛ. Lam’amondokotsha ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, nde osala la wolo dia ndeka monga la lotshungɔ.

▪ Etena kaki ɔnayɛ la womoto eke dikɛnda, nde akakotɛka dui tshɛ. Lam’ayande l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, nde ambɔtɔ ɔngɛnyi la anto akina ndo wɛ bu l’atei w’angɛnyi asɔ.

Naka awui amɔtshi wa ngasɔ wekɔ lo salema lo nkumbo kayɛ, kete totake esadi eto dia ɔnayɛ aya ɔtɔmbɔki wa pondjo. Lâsɔ kakɔna kambotomba? Dia kadimola lo dimbola sɔ, ɛsɔ tɔsɛdingole ɔkɛndɛ w’ohomba wele la etena kakotsha ɔna ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi lo ohamelo w’ɔnayɛ.

Etena kakotsha ɔna ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ekɔ etena k’ohomba

Oma ko eotwelo kande, ɔna salaka awui efula mbala ka ntondo, ɛnyɛlɔ takola wanya wa ntondo, tɛkɛta tɔtɛkɛta ta ntondo, ntshɔ la kalasa mbala ka ntondo ndo awui akina. Ambutshi ngɛnangɛnaka efula etena kɛnawɔ anawɔ wakotsha ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi. Dui sɔ mɛnyaka dia ɔnayɛ ekɔ lo tôle.

Kânga mbakoka ambutshi amɔtshi mɛna dia etena kakotsha anawɔ ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ekɔ etena ka wolo efula, ɔsɔ ekɔ etenyi ka lo lɔsɛnɔ k’ohomba efula. Shi ndoko papa kana mama kakoka mbetawɔ dia ɔnande lele la okitanyiya ndjokoma ɔna lele ɛkɛlɛkɛlɛ? Koko, etena kele ɔna l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ekɔ etena k’ohomba efula lo wolelo ande. Lo woho akɔna?

Bible mbutaka dia l’etena kɛmɔtshi “pami ayutshika shi la nyangu.” (Etatelu 2:24) Oyango wa woke wele la etenyi ka lo lɔsɛnɔ kɛsɔ ele dia wɛ nɔngɔsɔla ɔnayɛ lo kɛnɛ kendana la nshi yayondonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la lonyangu shɔ. L’etena kɛsɔ, ɔnayɛ ayohomba mbuta oko wakate ɔpɔstɔlɔ Paulo ɔnɛ: “Lam’akimi uku dikenda, dimi lakateketaka uku dikenda, lakukaka uku dikenda, lakakanaka uku dikenda. Kakiane dimi lambuyala ekumanyi, lambukimo akambu wa dikenda.”​—1 Koreto 13:11.

L’ɛtɛkɛta ekina, kɛsɔ mbasala ɔna etena kakotshande ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, mbuta ate nde tshikaka ditshelo dia ɔna dikɛnda ndo mbekaka woho wa koma opalanga wendɛ le nde ndamɛ ndo wambotshunda wambokoka mimɔ oma la ngelo ko toyadjasɛ. Lo mɛtɛ, dibuku dimɔtshi mbelɛka etena kakotsha ɔna ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ɔnɛ “olakanelo wɔsa nshi efula.”

Koko, ekɔ mɛtɛ dia wɛ mbeyaka mbidja tâmu dia ɔnayɛ leke dikɛnda ayokoma opalanga wendɛ le nde ndamɛ. Wɛ mbeyaka ndjambola ɔnɛ:

▪ “Naka ɔnami la pami bu la akoka wa namaka luudu lande la ndala pudipudi, ngande wayondokoka kokɛ luudu la woke?”

▪ “Naka ɔnami la womoto hakalola la ngelo lo wonya wakatokana, ngande wayondokoka nɛmiya wenya w’olimu lam’ayondola?”

Naka ndo wɛ mbele la tokanyi ta ngasɔ, kete ohɔ ɔnɛ dia ɔnayɛ ndjonga la akoka wa mɛmba ɛkɛndɛ ande ndamɛ, nde pombaka teki l’edja k’etena k’otale. Oma ko kakianɛ, wɛ ambokoka mbeka oma lo akambo wambohomana la yɛ dia “akambu w’enginya watukelekamaka l’utema wa dikenda.”​—Tukedi 22:15.

Koko, naka ɔnayɛ kondja ɛlɔmbwɛlɔ ka dimɛna, kete nde ayokoma opalanga w’oshika wele ‘akoka ande w’ekanelo ka yimba wambekiyama dia tshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ’.​—Heberu 5:14.

Awui wakimanyiya dia tondoya

Dia nɔngɔsɔla ɔnayɛ lele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi dia nde koma opalanga, wɛ pombaka mbokimanyiya dia nde tshundja ‘yimba’ yande dia nde ndjonga l’akoka wa ndjaɔsɛ tɛdikɔ t’amɛna.b (Romo 12:1, 2) Atɔndɔ wa lo Bible wayela anɛ wayokokimanyiya dia sala dui sɔ.

Filipi 4:5: ‘Ekanelo kanyu k’ɔlɔlɔ keyame.’ Ohɔsa dia ɔnayɛ lele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ambokɔlɔmba dia nde ndjokalolaka la ngelo l’ɔkɔngɔ wa wonya wahombama. Wɛ ambotona mbala kakɔ ɔtɔi. Ɔnayɛ ambokokadimola l’okiyanu tshɛ ate: “Wɛ mbɔsakami oko ɔna dikɛnda!” La ntondo ka wɛ mbokadimola ɔnɛ: “Ɛɛ, wɛ ntshaka akambo oko ɔna dikɛnda,” eya dia ana waya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi nɔmbaka lotshungɔ loleki ndo lɔnɛ lewɔ l’ohomba, koko ambutshi mbeyaka kitshakitsha lotshungɔ lahomba monga la wɔ. Shi ondo nyu kokaka nyangaka dia sangaka lolemi mbala la mbala? Ayonga dimɛna wɛ kanaka yimba wɛ la anayɛ.

HEMBA SALA NGANƐ: Funda dikambo ɔtɔi kana ahende wakokayɛ nyomosha ɔna lele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi yema ya lotshungɔ. Lembetshiyande dia wɛ ambôfudiɛ lotshungɔ lɔsɔ dia mbohemba. Naka nde kamba la lɔ lo yoho ya dimɛna, kete l’edjedja ka wonya nde ayoyoleka monga la lotshungɔ. Naka nde hasadi ngasɔ, kete nde ayoshisha ndo lɔnɛ lakawawosha.​—Mateu 25:21.

Kolosai 3:21: “Nyu washi, tanyutshaki an’anyu kele, ne dia vo watukuheko.” Ambutshi amɔtshi salaka la wolo dia menda kiambokambo tshɛ yasala anawɔ. Dia mbeya angɛnyi ande ndo kɛnɛ kasalande, vɔ mbɔsɛdingolaka lo dikambo tshɛ. Vɔ mbɔsɔnɛka angɛnyi ndo mbohokamɛka lo woshɛshɛ etena kasawolande lo telefɔnɛ. Koko, mbala efula toho tɔsɔ honge l’etombelo w’ɛlɔlɔ. Mbodja lo shasa koka mbotshutshuya dia nde ndawɔ; mɔnyɔlaka angɛnyi ande mbala la mbala mbeyaka mbotshutshuya dia nde ndeka mbalanga; mbohokamɛka lo woshɛshɛ etena kasawolande lo telefɔnɛ mbeyaka mbotshutshuya dia nde nyanga toho ta sawolaka la angɛnyi ande lo woshɛshɛ. Naka wɛ ndeka sala la wolo dia mbolama, kete wɛ hatokotsha oyango ɔsɔ. Lo mɛtɛ, naka ɔnayɛ laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi heye ndjaɔsɛ tɛdikɔ etena kekende la ngelo, ngande wayondeya mbɔsa tɛdikɔ l’ɔkɔngɔ wa nde mimɔ oma la ngelo?

HEMBA SALA NGANƐ: Mbala kayoyosawola l’ɔnayɛ laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi lo kɛnɛ kendana la dikambo dimɔtshi, kowokimanyiya dia nde kana yimba lo shɛngiya yonga la ɛsɔnwɛlɔ wasalande le nde. Ɛnyɛlɔ, lo dihole dia mɔnyɔlaka angɛnyi ande, wɛ mbeyaka mbombola ɔnɛ: “Kakɔna kayotomba naka wambonda kapanda l’ɔtɛ wasekolande ɛlɛmbɛ? Ngande wayoyaoka?” Kimanyiya ɔnayɛ dia nde mɛna dia ɛsɔnwɛlɔ wasalande mbokimanyiyaka dia monga la lokumu l’ɔlɔlɔ kana nanyaka lokumu lande.​—Tukedi 11:17, 22; 20:11.

Efeso 6:4: “Tanyutshaki ananyu kele, keli nyuwaudia lu elembe la lu wetshelu wa Khumadiondjo.” Tshɛkɛta “wetshelu” halembetshiya tsho kɔkɔmiya awui. Yɔ nembetshiyaka munanda nkum’otema k’ɔna lo kɛnɛ kendana la lɔkɛwɔ dia tɔ monga la shɛngiya lo etsha ande. Dui sɔ diekɔ ohomba efula djekoleko etena konga ɔna l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi. Papa ka nkumbo kɛmɔtshi kelɛwɔ Andre mbutaka ɔnɛ: “Etena katole ɔnayɛ mbayotalekaka monga ohomba wa tshikitanya toho takamba la yɛ dia mbongola ndo dia kana la nde yimba.”​—2 Timote 3:14.

HEMBA SALA NGANƐ: Naka ɔnayɛ ambotondja dikambo dimɔtshi, hemba dia mengɔnya la nde ɛkɛndɛ. Mbolande dia nde mbuta alako wotondokosha otondongaka wɛ ekɔ ɔnande. Tɛnde dia nde sala eyangelo dia ndjosha ɛkɔkɔ wɛnya dia kanyi yande yekɔ dimɛna kana yekɔ kɔlɔ. Nyɔkɛtshanya dikambo diakɔ nto l’ɔkɔngɔ wa lomingu.

Ngalatiya 6:7: “Untu tshe ayuna diango diakandune.” Ɔna koka kondja wetshelo oma lo tshimbo ya dilanya, ɛnyɛlɔ oko mbodiha lo luudu kana mbosekɛ dikambo dimɔtshi diele ɔlɔlɔ le nde. Naka ɔna laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi mbashayɛ dilanya, kete ayonga ɔlɔlɔ wɛ takanyiyisha etombelo wayonga la diɔ le nde.​—Tukedi 6:27.

HEMBA SALA NGANƐ: Towokimanyiyake lo mbofutɛ abasa kana lo mbɔlɔmbɛ edimanyielo le embetsha ande naka nde hakotshisha la kalasa. Tshikande ndamɛ adisowe l’etombelo wa kɔlɔ w’oma lo dui sɔ ko nde ayokondja wetshelo wayowokimanyiya lɔsɛnɔ lande l’otondo.

Oko weyɛ ombutshi, ondo wɛ kombolaka dia etena kaya ɔnayɛ l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi mbeta esadi esadi dia nde koma opalanga. Koko, kânga mbele aha ngasɔ mbasalemadiɔ mɛtɛ, etena kakotsha ɔnayɛ ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi koshaka diaaso dia diambo dia wɛ “[mb]ekiya ona lu mbuka k’ololo kahumbandi ntsho.” (Tukedi 22:6) Atɔndɔ wa lo Bible kokaka mɛtɛ kokimanyiya dia wɛ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo nkumbo.

[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]

YAMBOLA ƆNƐ . . .

Etena kayomɔ ɔnami laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi oma la ngelo, onde nde ayonga l’akoka wa sala awui wayela anɛ?

▪ monga la mbekelo ya lo nyuma y’amɛna

▪ sala ɛsɔnwɛlɔ w’amɛna ndo mbɔsa tɛdikɔ t’ɛlɔlɔ

▪ sawola la anto akina lo yoho ya dimɛna

▪ kokɛ yônge yande

▪ kamba la falanga yande dimɛna

▪ namaka luudu kana ngelo kande pudipudi

▪ ndjatshutshuyaka dia sala awui ndamɛ

[Osato wa lo lɛkɛ 30]

Naka ɔnayɛ laya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi ambɛnya dia nde aya opalanga, onde wɛ kokaka ndeka nyomowosha lotshungɔ?