“Toki” yaki Jehowa yatoshishimaka anto tshɛ

“Toki [yaki Jehowa] yatushishimaka ana w’antu.”​—OSAM. 11:4.

1. Weho akɔna w’anto wakotwamaso otsha le wɔ?

NGANDE wayaokayɛ lo dikambo di’anto wayakiyanya l’otema ɔtɔi dikambo diayɛ? Vɔ kotɛka kɛnɛ kele mɛtɛ etena kâlɔmbayɛ dia vɔ kɔsɛdingola. Etena keyɛ l’ohomba w’ekimanyielo, vɔ mongaka suke dia kokimanyiya. Etena keyɛ l’ohomba w’alako, vɔ koshakawɔ la ngandji tshɛ. (Osam. 141:5; Ngal. 6:1) Onde wɛ hakotɔma otsha le anto wa ngasɔ? Lo mɛtɛ, Jehowa nde l’Ɔnande ndjakiyanyaka dikambo diayɛ. Ndo woho wayakiyanyawɔ dikambo diayɛ ndeka woho wakoka onto tshɛ ndjakiyanya dikambo diayɛ, ndo vɔ bu l’eyango wa lokaki, vɔ nangaka kokimanyiya dia wɛ ‘kukutɛ lɔsɛnɔ l’oshika.’​—1 Tim. 6:19; Eny. 3:19.

2. Lo yɛdikɔ yakɔna yayakiyanya Jehowa dikambo di’ekambi ande?

² Omembi w’esambo Davidi akɛnya lo yɛdikɔ y’efula yayakiyanya Jehowa dikambo diaso etena kakandate ate: “Toki [yaki Jehowa] yatushishimaka ana w’antu.” (Osam. 11:4) Eelo, Nzambi hatende tsho, koko nde toshishimaka. Davidi akafunde nto ate: “Naka we ayedika utema ami, naka we ayumenda l’utshu, . . . we hutana nduku engo ka kolo le mi.” (Osam. 17:3) Mbokɛmaka hwe dia Davidi akeyaka yɛdikɔ y’efula yakayakiyanyaka Jehowa dikambo diande. Nde akeyaka dia nde otonyangiya Jehowa ndo totondetawɔma le Nde naka nde monga la tokanyi ta kɔlɔ l’otema. Onde Jehowa ekɔ onto la mɛtɛ leyɛ oko wakinde le Davidi?

Jehowa mendaka otema

3. Ngande wɛnya Jehowa dionga dia wɛdimo lo kɛnɛ kendana la munga yaso?

³ Jehowa ndekaka ndjakiyanya dikambo dia lonto la l’etei, mbuta ate kɛnɛ keso mɛtɛ l’otema. (Osam. 19:14; 26:2) La ngandji tshɛ, nde haleke mbidja yimba lo munga ya totshitshɛ. Ɛnyɛlɔ, etena kakatɛ Sara ka wadi aki Abarahama ondjelo kashi, mɛnamaka dia ondjelo akɛnyi dia nde aki la wɔma, ɔnkɔnɛ nde akawosha tsho lohango la la ngandji. (Etat. 18:12-15) Etena kakate owandji wa nkumbo Jɔbɔ dia ‘nde akaleke Nzambi ɔlɔlɔ,’ Jehowa kotona dia mbɔtshɔkɔla nɛ dia nde akeyaka dia Jɔbɔ akasowe efula oma le Satana. (Jobo 32:2; 42:12) Woho akɔ wâmɛ mbele, Jehowa konyanga l’ɔtɛ w’ɛtɛkɛta wakatondjɛ wadi aki odo la l’osomba wa Zarefata ɔprɔfɛta Elidja. Nzambi akashihodia dia womoto ɔsɔ aki la lonyangu l’efula l’ɔtɛ wa nyɔi ka tshɔi y’ɔnande.​—1 Khum. 17:8-24.

4, 5. Ngande wakoke Jehowa Abimelɛkɛ kɛtshi?

⁴ Lam’ele Jehowa atɔsɛdingolaka etema, nde akayakiyanya ndo lo dikambo di’anto waki komonga ambetawudi. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakandasalɛ Abimelɛkɛ, owandji w’osomba wa Ngɛrara wa la Filistiya. Lam’ele Abimelɛkɛ kombeya dia Abarahama nde la Sara waki wadi l’omi, nde akɔshi Sara dia nde monga wadɛnde. Koko la ntondo ka Abimelɛkɛ mbeyana la nde, Jehowa akawotɛ lo dɔ ate: “Ee, dimi mbeyaka nti: We akatshi dikambu ne l’utema w’ololo. Diako mbakamakushimbi dia we nsukana le ndi nti: Utukutsha kolo la ntundu kami. Kakiane ukaluya umuntu one le umendi, ne dia umendi umvutshi mbendi. Ku ndi ayukolombela [Nzambi] dia we ntshikala la lumu.”​—Etat. 20:1-7.

⁵ Lo mɛtɛ, Jehowa akakoke salɛ Abimelɛkɛ akambo la ngala tshɛ nɛ dia nde aki ɔtɛmɔdi wa tonzambizambi ta kashi. Koko Jehowa akɛnyi dia pami kɛsɔ akasale dikambo sɔ l’otema w’ɔlɔlɔ. Jehowa akadje yimba lo dui sɔ ndo akatɛ owandji ɔsɔ kɛnɛ kakandahombe sala dia nde dimanyiyama ndo “ntshikala la lumu.” Shi woho wa Nzambi ka ngasɔ mbalangayɛ tɛmɔla?

6. Lo toho takɔna takokoya Yeso She?

⁶ Yeso akokoya She lo yoho ya kokele, lo mbidjaka yimba lo awui w’ɛlɔlɔ wakasalaka ambeki ande ndo aki suke dia mbadimanyiya munga yawɔ. (Mako 10:35-45; 14:66-72; Luka 22:31, 32; Joa. 15:15) Dionga diaki Yeso mbɔtɔnɛka l’ɛtɛkɛta ande wele lo Joani 3:17 wata ɔnɛ: “[Nzambi] kuntuma On’andi la kete, dia ndjulumbuya wa la kete, keli dia wa la kete washimbameli le ndi.” Eelo, ngandji katoka Jehowa nde la Yeso kekɔ efula ndo hashile. Tɔ mɛnamaka lo nsaki kele lawɔ ka sho kondja lɔsɛnɔ. (Jobo 14:15) Ngandji kɛsɔ mɛnyaka lande na katɔsɛdingola Jehowa, woho watɔsande ndo woho wasalande akambo lo ndjela kɛnɛ kɛnande.​—Adia 1 Joani 4:8, 19.

Jehowa tɔsɛdingolaka la ngandji tshɛ

7. L’oyango akɔna watɔsɛdingola Jehowa?

⁷ Ayonga dui dia kɔlɔ dia fɔnya dia Jehowa ekɔ oko pulushi kɛmɔtshi kele l’olongo kenda dia totana la munga! Satana mbatɔsɔngwɛ ndo mbata dia tekɔ l’eyango wa lokaki. (Eny. 12:10) Nde mbutaka dia tekɔ l’eyango wa kɔlɔ etena kele sho bu lawɔ! (Jobo 1:9-11; 2:4, 5) Lo dikambo dia Nzambi, omembi w’esambo akafunde ate: “[Jehowa], utunduyala we ali efula ka kolo, we Khumadiondjo, akona ututshikala?” (Osam. 130:3) Okadimwelo wa dimbola sɔ ele ndoko onto! (Und. 7:20) Koko Jehowa tendaka la washo wa kɛtshi oko ombutshi walanga kokɛ anande wa ngandji oma lo wâle. Tena efula nde tewolaka lo kɛnɛ kendana la munga ndo la wɛɔdu aso dia sho mbewɔ ndjasalɛ kɔlɔ.​—Osam. 103:10-14; Mat. 26:41.

8. Ngande wetsha Jehowa ndo wahokolande ekambi ande?

⁸ Ngandji katoka Nzambi mɛnamaka oma lo wetshelo ndo ohokwelo walongolaso oma l’Afundelo ndo nto oma lo mbo ya ndɛ ya lo nyuma yatosha ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.’ (Mat. 24:45; Heb. 12:5, 6) Jehowa tokimanyiyaka nto lo tshimbo y’etshumanelo k’Akristo ndo ya ‘apami wele oko weshasha.’ (Ef. 4:8) Kɛnɛ koleki ohomba ele Jehowa tendaka l’oyango wa mbeya kɛnɛ kasalaso la wetshelo watoshande ndo nde nyangaka dia nyomoleka tokimanyiya. Osambu 32:8 mbutaka ɔnɛ: “Dimi layuketshaka ndu layukenyaka mbuka ka we kendakenda, dimi layukulakaka, layukendaka.” Ekɔ mɛtɛ ohomba efula dia sho mpokamɛka Jehowa nshi tshɛ! Sho pombaka monga l’okitshakitsha la ntondo kande ndo mbeya dia nde ekɔ Ombetsha ndo Shɛso ka ngandji.​—Adia Mateu 18:4.

9. Waonga akɔna wahombaso mbewɔ, ndo lande na?

⁹ Lo wedi okina, hatohombe mbetawɔ dia otako, ohombelo wa mbetawɔ ndo “lukesu lu akambu wa kolo” toshimba diaha sho mbidja yimba lo wetshelo waki Jehowa. (Heb. 3:13; Jak. 4:6) Mbala efula, waonga asɔ tatɛka etena konga onto la tokanyi ndo la nsaki ya kɔlɔ. Nde mbeyaka ndjokoma polo ndo lo tona alako w’eshika w’oma lo Afundelo. Ndo kɛnɛ koleki tshɛ kɔlɔ ele nde mbeyaka ndjotshininala lo dionga diande dia kɔlɔ ndo ndjaetɛ otunyi waki Nzambi. Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ dui dia kɔlɔ efula! (Tuk. 1:22-31) Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Kɛna, ɔnaki Adama la Eva l’enondo.

Jehowa mɛnaka tshɛ ndo mbɔsaka yɛdikɔ lo ndjela kɛnɛ kɛnande

10. Lande na kakatone Jehowa olambo waki Kɛna, ndo kakɔna kakasale Kɛna?

¹⁰ Etena kakalambola Kɛna nde la Abɛlɛ Jehowa elambo, Jehowa kombidja yimba tsho lo weshasha awɔ, koko ndo lo kɛnɛ kakâtshutshuya. Oko wakandeye kɛnɛ kaki l’etema awɔ, Nzambi aketawɔ olambo waki Abɛlɛ wakandakimɔ la mbetawɔ, koko akatone waki Kɛna nɛ dia lo yoho mɔtshi nde komonga la mbetawɔ. (Etat. 4:4, 5; Heb. 11:4) Lo dihole dia nde kondja wetshelo oma lo woho wakatone Jehowa olambo ande, ndo tshikitanya dionga diande, Kɛna akoke ɔnango kɛlɛ k’efula.​—Etat. 4:6.

11. Ngande wakakɛnɛmɔla Kɛna otema wa lokeso, ndo wetshelo akɔna wakondjaso oma lo dikambo sɔ?

¹¹ Jehowa akɛnyi dia dionga diaki Kɛna diaki kɔlɔ efula ndo nde akasawola la nde la kɛtshi tshɛ ndo akawɛnya dia naka nde sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, nde akahombe pomɔ lokolo l’ɔlɔ. Lonyangu ko, Kɛna kombidja yimba lo dako diakawosha Otungi ande ko nde akadiake ɔnango. Otema wa kɔlɔ waki Kɛna wakɛnama nto lo woho wakandakadimola Nzambi la lɔsɛndji tshɛ etena kakandawombola ɔnɛ: “Lend’eli onanyo Abele?” Kɛna akôkadimola ate: “Lend’eyami na? Ulami w’onalingu mbemi uka?” (Etat. 4:7-9) Otema mɛtɛ kokaka monga lokeso efula, ndo vɔ koka tona alako wasembɔ tɔɔ lo dikambo washa Nzambi! (Jer. 17:9) Nyɛsɔ tokondja wetshelo oma lo ɛkɔndɔ ɛsɔ, ndo tongake suke dia mbikadja tokanyi ndo nsaki ya kɔlɔ. (Adia Jakoba 1:14, 15.) Naka tambolongola dako di’oma lo Afundelo, tonge la lowando lo dako diakɔ ndo todiɔshi oko djembetelo ya ngandji katoka Jehowa.

Ndoko pɛkato kahakoke Jehowa mɛna

12. Kakɔna kasala Jehowa etena kasala onto dui dia kɔlɔ?

¹² Anto amɔtshi kokaka fɔnya dia naka ndoko onto lawaɛna etena kasalawɔ kɔlɔ, kete vɔ hawotolongola dilanya. (Osam. 19:12) Ndoko pɛkato kahakoke Jehowa mɛna. “Diango tshe dieko etakataka ndu diatenamaka hwe la ntundu ka ashu wa one lahumbasu [ndjokoya la nde].” (Heb. 4:13) Jehowa ekɔ Shushi yasɛdingola eyango aso w’oma k’ɛse otema ndo kɛnɛ kasalande la ntondo k’akambo wa kɔlɔ mɛnyaka losembwe lande la kokele. Nde ekɔ “[Nzambi k]a ketshi ndu ngandji ka mamba, lahuki kele esadi, luludi too la ngandji ka shikaa la kolamelu.” Koko etena ‘kasala anto akambo wa kɔlɔ,’ kana kewɔ la dionga dia kɔlɔ ko hawoyatshumoya, nde “huyindja kanga unungu nduku yema.” (Etum. 34:6, 7; Heb. 10:26) Dui sɔ diakɛnama lo woho wakasalɛ Jehowa Akana, Ananiya la Safira akambo.

13. Ngande wele kanyi ya kɔlɔ yaki la Akana yakôtshutshuya dia nde monga la dionga dia kɔlɔ?

¹³ Lo mɔnyɔla ɔlɛmbɛ waki Nzambi, Akana akɔshi diangɔ dia dimbo oma l’osomba wa Jeriko ko akadishɛ lo luudu lande la dipɛma, ondo ndo ase nkumbo kande wakeye dui sɔ. Etena kakashɔma pɛkato kande, Akana akayeyaka woke woke wa kɔlɔ kakandasale ndo nde akate ate: “Dimi lakatshela [Jehowa, Nzambi k]a Isariyele kolo.” (Jas. 7:20) L’ɛnyɛlɔ kaki Kɛna, Akana aki l’otema wa kɔlɔ. Lo dikambo dia Akana, lokaki mbaki dui diakaleke mbotshutshuya dia sala dikambo sɔ. Lam’ele diangɔ dia dimbo diakawɔshi oma la Jeriko diaki diangɔ dia Jehowa, Akana akave Nzambi, ndo l’ɔtɛ wa dui sɔ nde la nkumbo kande wakashisha lɔsɛnɔ.​—Jas. 7:25.

14, 15. Lande na kele Ananiya la Safira kokoka mbetawɔma le Nzambi, ndo wetshelo akɔna wakondjaso?

¹⁴ Ananiya nde la Safira ka wadɛnde waki ase etshumanelo k’Akristo ka lo ntambe ka ntondo kaki la Jerusalɛma. L’ɔkɔngɔ wa Pɛntɛkɔsta ka lo 33 T.D., Akristo wakasanganyaka diangɔ kâmɛ dia kotsha ehomba w’ambetawudi w’eyoyo wakaye oma l’ahole wa tale, wakikɔ la Jerusalɛma. Wakakondjaka diangɔ sɔ oma lo weshasha wa la lolango. Ananiya akasondja ekambɔ kande ndo akakimɔ etenyi ka falanga y’oma lo ekambɔ kɛsɔ. Koko, nde la wadɛnde wakokana dia mbuta dia nde akakimɔ falanga tshɛ. Aha la tâmu, atshukanyi asɔ wakakombolaka monga la kɛnɛmɔ ka lânde l’etshumanelo. Koko vɔ wakakese. Lo yoho ya dihindo, Jehowa akɛnya ɔpɔstɔlɔ Petero kashi kawɔ, ndo nde akambola Ananiya lande na kakandakese. Kombeta edja Ananiya akakɔ ko akavu. Yema tshitshɛ oma lâsɔ, Safira nde lawɔ akavu.​—Etsha 5:1-11.

¹⁵ Ananiya nde la Safira kɔkɔ lo wɔdu wa lo tshanda mɔtshi, koko vɔ wakatɔtwɛ sheke dia tokesa apɔstɔlɔ. Kɛnɛ kakaleke kɔlɔ ele, vɔ ‘wakakese nyuma k’ekila ndo Nzambi.’ Kɛnɛ kakasale Jehowa kakɛnya hwe dia nde amboyalɔngɔsɔla dia kokɛ etshumanelo kande oma le anto wa dungi pende. Lo mɛtɛ, “dikambu dia mbuka woma mbedio, dia nko l’anya wa [Nzambi k]a lumu”!​—Heb. 10:31.

Tongake la kɔlamelo tena tshɛ

16. a) Ngande wahemba Satana dia ndanya ekambi waki Nzambi? b) Toho takɔna takamba la Satana dia ndanya anto lo ngelo kanyu?

¹⁶ Satana ekɔ lo sala kɛnɛ tshɛ kakokande sala dia tolanya ndo diaha sho mbetawɔma le Jehowa. (Eny. 12:12, 17) Tokanyi ta kɔlɔ taki Diabolo mɛnamaka hwe l’andja ɔnɛ woludi l’akambo wa mindo wa dieyanelo ndo l’akambo wa ngala. Kema dui dia wolo dia mɛna alɛdi wɛnyawɔ anto etakataka. Hatohombe pondjo tala lo tolonga taki Satana tɔsɔ. Koko, nsaki kaso konge oko kaki la omembi w’esambo Davidi lakafunde ɔnɛ: “Dimi layokendakendaka la yewu lu mbuka k’usimbwi. . . . Dimi layuyalaka la utema w’ololo, l’atei a luudu lami.”​—Osam. 101:2.

17. a) Lande na kayokomaka Jehowa lo mbishola pɛkato? b) Yɛdikɔ yakɔna yahombaso mbɔsa?

¹⁷ Ɛlɔ kɛnɛ Jehowa hatosholɛ pɛkato ya weke ndo lɔkɛwɔ la kɔlɔ lo yoho ya dihindo oko wakandasale tena dimɔtshi lo nshi yakete. Koko, nde mɛnaka awui tshɛ ndo l’etena kakandashikikɛ ndo lo yoho yakoka, nde ayoshola awui wakashɛma. Paulo akate ate: “Kolo y’antu amotshi meneka lu ashu w’antu, kuyanga yatatumbi l’elumbwelu; kolo y’antu akina yatenamaka l’okongo.” (1 Tim. 5:24) Ngandji mbaleka tshutshuya Jehowa dia nde mbishola akambo wa kɔlɔ. Nde mbokaka etshumanelo ngandji ndo nangaka kokɛ pudipudi katɔ. Ndo nto, nde nangaka mboka wanɛ wakasale pɛkato ko wamboyatshumoya kɛtshi. (Tuk. 28:13) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tokambɛke Nzambi l’otema ɔtɔi ndo totonake tɔsɛngiya tshɛ ta kɔlɔ.

Totetemale kambɛ Nzambi l’otema ɔtɔi

18. Kakɔna kakakombolaka nkumekanga Davidi dia ɔnande sala?

¹⁸ Nkumekanga Davidi akatɛ Sɔlɔmɔna k’ɔnande ate: “Ulimbiteli [Nzambi k]a sho, ûkambeli ulimu l’utema otoi la lumu tshe, ne dia [Jehowa] atukembaka etema tshe, atulimbitelaka dikanyiakanyia dia tukanyi.” (1 Ek. 28:9) Davidi konangaka di’ɔnande komɛ tsho lo mbetawɔ Nzambi. Nde akalangaka dia Sɔlɔmɔna monga la lowando lo woho wakayakiyanyaka Jehowa efula dikambo di’ekambi ande. Onde wɛ mandolaka Jehowa lo woho wayakiyanyande efula dikambo di’ekambi ande?

19, 20. Lo ndjela Osambu 19:7-11, kakɔna kakakimanyiya Davidi dia nde ndjasukanya la Nzambi, ndo ngande wakokaso mbokoya Davidi?

¹⁹ Jehowa mbeyaka dia anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ wayokotwama oya le nde ndo ewo kakondjawɔ ka waonga ande w’amɛna ayosalanganya etema awɔ. Oma lɔkɔ, Jehowa kombolaka dia sho mbêya ndo ndjaekesanya la lonto lande la diambo efula. Ngande wasalaso dui sɔ? Lo mbeka Ɔtɛkɛta ande ndo lo nongola ɛtshɔkɔ w’oma le nde lo lɔsɛnɔ laso.​—Tuk. 10:22; Joa. 14:9.

²⁰ Onde wɛ mbadiaka Bible lushi la lushi, mbetawɔka dia tɔ ndja oma le Nzambi ndo nɔmbaka dia Nzambi kokimanyiya dia wɛ kamba la kɛnɛ kekayɛ? Onde wɛ mɛnaka ohomba wa nsɛnaka lo ndjela atɔndɔ wa lo Bible? (Adia Osambu 19:7-11.) Naka ngasɔ, kete mbetawɔ ndo ngandji kokayɛ Jehowa kayotetemala pama. Ndo nde lo wedi ande ayoleka ndjasukanya la yɛ, atakɛndakɛnda la yɛ okokime lo lonya. (Is. 42:6; Jak. 4:8) Eelo, Jehowa ayɛnya ngandji kakokande lo kɔtshɔkɔla ndo lo kokokɛ lo nyuma etena katayakɛndakɛnda lo mboka ka tshitshɛ katɔla otsha lo lɔsɛnɔ.​—Osam. 91:1, 2; Mat. 7:13, 14.

Ngande wayoyokadimola?

• Lande na katɔsɛdingola Jehowa?

• Kakɔna kakonya anto amɔtshi dia vɔ monga atunyi waki Nzambi?

• Ngande wakokaso mɛnya dia Jehowa ekɔ onto la mɛtɛ le so?

• Ngande wakokaso kambɛ Nzambi l’otema ɔtɔi?

[Osato wa lo lɛkɛ 4]

Ngande watenda Jehowa oko ombutshi wa ngandji?

[Osato wa lo lɛkɛ 5]

Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo ɛnyɛlɔ kaki Ananiya?

[Osato wa lo lɛkɛ 6]

Kakɔna kayotokimanyiya dia sho tetemala kambɛ Jehowa l’otema ɔtɔi?