Tongake la loshilambo oko weso ekambi waki Nzambi
“Nyukuya [Nzambi].”—EF. 5:1.
1, 2. a) Lande na kele loshilambo ohomba? b) Kakɔna kayangaso sɛdingola lo sawo nɛ?
OFUNDJI ɔmɔtshi wa womoto welɛwɔ Sue Fox, akafunde lo dikambo dia loshilambo ate: “Sho pombaka mongaka la loshilambo wonya tshɛ. Loshilambo lekɔ ohomba dihole tshɛ ndo tena tshɛ.” Etena konga anto la loshilambo, ekakatanu kitakitaka ndo shilaka. Koko, salɛ anto akambo aha la loshilambo mbelaka ewanu, tokumbɛkumbɛ ndo nyangu.
2 Etshumanelo k’Akristo kengama lo tshɛ katɔ l’anto wele la loshilambo. Koko, sho pombaka ndjalama diaha mbokoya lɔkɛwɔ la kɔlɔ lambodiangana l’andja ɔnɛ. Tɔsɛdingole woho wele nkamba la atɔndɔ wa lo Bible wendana la loshilambo kokaka tokokɛ ndo nkotola anto oya l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Dia nshihodia kɛnɛ kalembetshiya monga la loshilambo, tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kaki Jehowa Nzambi nde la Ɔnande.
Jehowa nde la Ɔnande wekɔ bɛnyɛlɔ di’ɛlɔlɔ di’anto wele la loshilambo
3. Ɛnyɛlɔ kakɔna kakatotshikɛ Jehowa Nzambi lo kɛnɛ kendana la loshilambo?
3 Jehowa Nzambi akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka kokele kendana la loshilambo. Kânga mbende lo dihole dia lâdiko oko Nkum’Olongo, nde salɛka anto akambo la lɔsɛngɔ ndo la dilɛmiɛlɔ di’efula. Etena kakandatɛkɛtaka la Abarahama ndo la Mɔsɛ, Jehowa akakambe la tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yakadimɔma tena efula ɔnɛ ‘lam’alangayɛ.’ (Etat. 13:14; Etum. 4:6) Etena kasala ekambi ande munga, Jehowa mongaka le wɔ oko Nzambi kele la “kɛtshi ndo la loshilambo, nde hoke kɛlɛ esadi ndo ndola tɔɔ la ngandji ka lɔsɛngɔ la mɛtɛ.” (Osam. 86:15, NW) Nde ntshikitana etale l’anto watodɔdɔka la kɛlɛ etena kahatosalaka anto akina kɛnɛ kalongamɛwɔ oma le wɔ.
4. Ngande wakokaso mbokoya Jehowa etena katotɛ anto akina akambo?
4 Loshilambo laki Nzambi mɛnamaka nto lo woho wahokamɛnde anto. Etena kakawoke Abarahama ambola lo dikambo di’ase Sɔdɔmɔ, Jehowa akokadimola lo ambola akɔ tshɛ la solo dia lotutsha. (Etat. 18:23-32) Nde kɔmbɔsa dia nsawola la Abarahama ekɔ wetshelo wa wenya. Jehowa mpokamɛka alɔmbɛlɔ wɔlɔmba ekambi ande ndo alelo w’atshi wa pɛkato wayatshumoya. (Adia Osambu 51:11, 17.) Shi sho pombaka mbokoya Jehowa lo mbishaka anto akina lotui?
5. Ngande wele mbokoya loshilambo laki la Yeso ndowanyaka diɔtɔnganelo diasaso l’anto akina?
5 Loshilambo ekɔ l’atei w’akambo efula wakeke Yeso Kristo oma le She. Kânga mbele lo tena dimɔtshi olimu ande wakɔlɔmbaka wenya ndo welo efula, tena tshɛ Yeso aki la solo dia lotutsha ndo la lɔsɛngɔ. Akanga wa sudi, akanga wa totshungu ndo anto akina waki l’ohomba w’ekimanyielo wakɛnaka dia Yeso aki suke ndo akalangaka mbakimanyiya. Nde kombatshanyaka kânga mbakawayaka le nde aha la nde mbaelɛ. Mbala efula nde akatshikaka kɛnɛ kakandasalaka dia nkimanyiya anto waki l’ekiyanu. Yeso akɔsaka anto waki la mbetawɔ le nde la nɛmɔ di’efula. (Mako 5:30-34; Luka 18:35-41) Oko weso Akristo, sho ndjelaka ɛnyɛlɔ ka Yeso lo monga la lɔsɛngɔ ndo lo monga suke dia kimanyiya anto akina. Ewotɔ, asukanyi ndo anto akina mɛnaka dionga dia ngasɔ. Ndo nto, dionga dia ngasɔ tombolaka Jehowa ndo tɔngɛnyangɛnyaka.
6. Ɛnyɛlɔ kakɔna ka lɔngɛnyi kakatotshikɛ Yeso?
6 Lâdiko dia lâsɔ, Yeso akalɛmiyaka anto lo mbaelɛ lo nkombo yawɔ. Onde ewandji w’ase Juda wakalɛmiyaka anto akina lo yoho shɔ? Kema. Vɔ wakɔsaka anto waki kombeyaka Ɛlɛmbɛ oko anto “wambudjama mananu” ndo wakâsalɛka akambo lo yoho shɔ. (Joa. 7:49) Ɔna Nzambi kosalɛka anto akambo ngasɔ. Mata, Mariya, Zakɛyɔ ndo anto akina wakoke woho wakandawaelɛka lo nkombo yawɔ. (Luka 10:41, 42; 19:5) Kânga mbele mbekelo ndo awui wahomana la anto mbeyaka monga la shɛngiya lo woho watanɛwɔ akambo nshi nyɛ, ekambi waki Jehowa salaka la wolo dia salɛ anto akina akambo la lɔngɛnyi tshɛ.a Vɔ hawetawɔ dia shɔnɔdi nkitshakitsha dilɛmiɛlɔ diahombawɔ mbisha asekawɔ ambetawudi ndo anto akina.—Adia Jakoba 2:1-4.
7. Ngande watokimanyiya atɔndɔ wa lo Bible dia sho monga la loshilambo otsha le asekaso anto wa l’ahole tshɛ?
7 Yoho yasalɛ Nzambi nde la Ɔnande anto wa lo wedja tshɛ ndo wa waoho tshɛ akambo la loshilambo toshaka nɛmɔ ndo kotolaka anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ oya l’akambo wa mɛtɛ. Ekɔ mɛtɛ dia awui wendana la loshilambo ntshikitana lo ndjela dihole la dihole. Ɔnkɔnɛ, sho hatoyele ɛlɛmbɛ wa wolo wolo lo kɛnɛ kendana la loshilambo. Koko sho mbetawɔka dia atɔndɔ wa lo Bible tɔlɔmbɔla dia sho nsala etshikitanu wahombama dia nɛmiya anto wa l’ahole tshɛ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wele salɛ anto akambo la loshilambo koka tokimanyiya dia sho ndeka nkondja etombelo w’ɛlɔlɔ l’esambishelo.
Toshake anto mɔyɔ ndo tosawolake la wɔ
8, 9. a) Mbekelo kakɔna kakoka ndjɔsama oko lɔsɛndji? b) Lande na kahombaso mbetawɔ dia ɛtɛkɛta waki Yeso wele lo Mateu 5:47 monga la shɛngiya lo woho wasalɛso anto akina akambo?
8 Lo lɔsɛnɔ la nshi nyɛ lele anto la wesanu efula, anto kokaka mbetshanya aha la mbishana mɔyɔ. Lo mɛtɛ, hatolongamɛ dia tayokoka sawolaka l’onto tshɛ lahomana la so lo shinga. Koko, tena efula ekɔ dimɛna mbisha anto akina mɔyɔ. Onde wɛ ekɔ la mbekelo ka mbishanaka mɔyɔ? Kana onde tena efula wɛ kɛndakɛndaka lokiki nyɛ? Onto kokaka monga la mbekelo ya lɔsɛndji aha la nde mbeya.
9 Yeso akatohola dui dimɔtshi etena kakandate ate: “Naka nyu nyatemulaka anyanyu atu, dikambu diakona diatunyutshaka diulekinyu antu akina? Ndu asi wedja hawututshaka osoku uka?” (Mat. 5:47) Lo dikambo sɔ, yɔnɛ Donald Weiss akafunde ate: “Anto nyangaka etena kâlekanawɔ aha la mbasha mɔyɔ. Ndoko yɛkɛ nɛndɛ y’oshika yakokaso mbisha naka hatosha anto mɔyɔ. Kɛnɛ kahombaso nsala ele mbishaka anto mɔyɔ ndo sawolaka la wɔ.” Naka hatetawe dia etshitshitshitshi kana lomendja monga la shɛngiya lo dionga diele la so otsha le anto akina, kete tayokondja etombelo w’ɛlɔlɔ.
10. Ngande wakoka loshilambo tokimanyiya dia nkondja etombelo w’ɛlɔlɔ l’esambishelo? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Totate sawo l’elungi k’ɔmɔmɔ.”)
10 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kaki Tom nde la Carol, atshukanyi amɔtshi w’Akristo wele l’osomba ɔmɔtshi wa woke wa lo Amɛrikɛ wa lo nɔrdɛ. Vɔ wambetɛ asawo w’amɛna wa l’asukanyi awɔ etenyi kɛmɔtshi k’olimu awɔ w’esambishelo. Ngande wasalawɔ dikambo sɔ? Lo nkamba la Jakoba 3:18, Tom mbutaka ɔnɛ: “Sho salaka la wolo dia nsawola l’anto ndo mbidja wɔladi lam’asaso la wɔ. Sho sukanaka otsha le anto wɛnaso lo nkombo yawɔ ndo anto wakamba elimu l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ. Sho mbashaka mɔyɔ l’ɔmɔnɔmɔnɔ. Sho sawolaka la wɔ akambo wayashawɔ lɔkɔ, mbuta ate anawɔ, mfɔ yawɔ, mvudu yawɔ ndo elimu awɔ. L’edjedja ka wonya, vo ndjotɔsaka oko angɛnyi awɔ.” Carol kotshaka ate: “Etena katshɔso dia towaenda mbala ka hende, sho mbatɛka nkombo yaso ndo mbambolaka nkombo yawɔ. Sho mbutɛka asukanyi aso lo tshena pe kɛnɛ kasalaso. L’ekomelo, sho mbâsambishaka.” Efula k’asukanyi waki Tom la Carol wɛkɛ etema le wɔ. Efula ka l’atei awɔ waketawɔ ekanda walembetshiya Bible ndo amɔtshi wakɛnya nsaki k’efula kele la wɔ ka mbeka akambo wa mɛtɛ.
Tɛnya loshilambo laso etena kahomanaso l’ekakatanu
11, 12. Lande na kalongamɛso dia anto tosalɛ awui wa kɔlɔ etena kasambishaso lokumu l’ɔlɔlɔ, ndo kakɔna kahombaso nsala?
11 Lo tena dimɔtshi, anto tosalɛka akambo la lɔsɛndji tshɛ etena kasambishaso lokumu l’ɔlɔlɔ. Sho nongamɛka dikambo sɔ nɛ dia Yeso akewola ambeki ande ate: “Naka vo wakansuya, wayunyusuya ndu nyu.” (Joa. 15:20) Koko, salɛ anto akambo la lɔsɛndji woho watosalɛwɔ hatonga l’etombelo w’ɛlɔlɔ. Kakɔna kahombaso nsala? Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ate: “Nyukidia Kristu uku Khumadiondjo lu etema anyu. Nyutayalongosodi dia nyu mbeya lama nkaluya diui le untu tshe lanyumbula, dia elungamelu keli l’etema anyu. Keli nyutshi okone la memakana [ndo la dilɛmiɛlɔ di’efula].” (1 Pet. 3:15) Woho wakɛnɛmɔlaso loshilambo, mbuta ate wakadimolaso anto la memakana ndo la dilɛmiɛlɔ mbeyaka ndjokonya wanɛ watɔtɛnga dia vɔ mbetawɔ losango laso.—Tito 2:7, 8.
12 Onde sho kokaka ndjalɔngɔsɔla dia kadimola anto watɔtɛnga lo yoho yetawɔ Nzambi? Eelo. Paulo akalake ate: “Nyutaki paka aui wa ngandji ka mamba tena tshe, wosohanyimi la leho dia nyu mbeya wuhu wa nkaluya untu tshe diui.” (Kol. 4:6, sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Naka sho monga la mbekelo ka mongaka la loshilambo otsha le ase nkumbo kaso, asekaso wa la kalasa, wa l’olimu, wa l’etshumanelo ndo asukanyi aso, kete tayoyalɔngɔsɔla dia teya nkadimola anto watɔsɔka ndo watɔtɛnga l’ɔtɛ weso Akristo.—Adia Romo 12:17-21.
13. Sha ɛnyɛlɔ kɛnya woho wele monga la loshilambo kokaka ntshikitanya dionga diaki atunyi aso.
13 Monga la loshilambo etena kahomanaso l’ekakatanu mbelaka etombelo w’ɛlɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, lo wodja wa Japon ase nkumbo kɛmɔtshi kâmɛ l’ɔngɛndangɛnda awɔ wakasɔkɛ Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi waki l’esambishelo. La loshilambo tshɛ, ɔnangɛso ɔsɔ akatombe oma lo lokombo. Etena kakandatatetemalaka nsambisha l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ, nde akɛnyi ɔngɛndangɛnda ɔsɔ awolengɛ lo tshalola. Lam’akasukana ɔnangɛso la nde, pami kɛsɔ akate ate: “Odimanyiya lo kɛnɛ kakatombi. Kânga mbakatakotondje ɛtɛkɛta wa kɔlɔ, lakɛnyi dia wɛ aki paka l’elungi k’ɔmɔnɔmɔnɔ. Akokami nsala dia monga oko wɛ?” Lam’ele pami kɛsɔ aki oma la nshisha olimu ande ndo oma la mvusha nyango, nde konongamɛ di’ɔnɛ nde ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ nto. Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔsɔ akɔlɔmbɛ dia vɔ mbeka Bible ko nde aketawɔ. Kombeta edja, vɔ wakatatɛ mbeka mbala hiende lo lomingu.
Yoho yoleki dimɛna ya monga la loshilambo
14, 15. Ngande waketshaka ekambi waki Jehowa wa lo nshi yakafundamaka Bible anawɔ?
14 Lo nshi yakafundamaka Bible, ambutshi woka Nzambi wɔma wakasalaka la wolo dia mbetsha anawɔ atɔndɔ wendana la loshilambo la ngelo. Tende sawo dia la loshilambo diaki lam’asa Abarahama nde la Isaka w’ɔnande diele lo Etatelu 22:7. Yɔsɛfu nde lawɔ akɛnya dia nde akalongola wetshelo wa dimɛna oma le ambutshi ande. Etena kakinde lo lokanu, nde aki la loshilambo ndo le ase lokanu akina. (Etat. 40:8, 14) Ɛtɛkɛta wakandatɛ Farawɔ mɛnyaka dia nde aketshama woho wa mbeya nsawola l’owandji.—Etat. 41:16, 33, 34.
15 Ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi wa l’Ɛlɛmbɛ dikumi wakawasha ana w’ase Isariyɛlɛ mbutaka ɔnɛ: “Olemiaki sho la nyo, dia nshi yaye, yambukusha [Jehowa, Nzambi k]aye, ndjala efula la kete.” (Etum. 20:12) Yoho mɔtshi yakoka ana nɛmiya ambutshi awɔ ele monga la loshilambo la ngelo. Ɔna aki Jafɛta la womoto akɛnya dilɛmiɛlɔ dia lânde lo woho wakandakotsha dɔkɔlɔkɔ dia wolo diakatshike she.—Emb. 11:35-40.
16-18. a) Kakɔna kakoka salema dia mbetsha ana dia vɔ monga la loshilambo? b) Ɛlɔlɔ akɔna ɛmɔtshi waya lo mbetsha ana dia vo monga la loshilambo?
16 Ekɔ ohomba efula mbetsha ana dia vɔ monga la loshilambo. Dia vɔ nkoma epalanga w’eshika, ana pombaka mbetshama woho wa mbishaka angɛndangɛnda mɔyɔ, wa kadimolaka lo telefɔnɛ ndo wa ndɛka diangɔ kâmɛ l’anto akina. Vɔ pombaka kimanyiyama dia mbeya ohomba wa tshikɛ epalanga w’anto dihole dia mbidjasɛ, monga la lɔsɛngɔ otsha le esombe w’anto ndo wanɛ wele la hemɔ ndo nkimanyiya wanɛ wayɛmbɛ eshikɔ wa wetsho. Vɔ pombaka mbeya ohomba wa mbutaka l’otema ɔtɔi ɔnɛ “lam’alangɛ,” “losaka,” “yaayo,” “onde dimi koka kokimanyiya?” ndo ɔnɛ “okimwe.”
17 Aha l’ekudukudu mbahomba ambutshi mbetsha ana dia monga la loshilambo. Yoho yoleki dimɛna ele lo mbasha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ. Ɔnangɛso ɔmɔtshi lelɛwɔ Kurt lele l’ɛnɔnyi akumi ahende l’etanu mbutaka woho wakandetshama nde la anango asato dia monga la loshilambo ɔnɛ: “Takendaka ndo takahokamɛka woho wakasawolaka Papa la Mama la ngandji tshɛ ndo woho wakawasalanɛka akambo la solo dia lotutsha ndo la dilɛmiɛlɔ. Lo Mbalasa ka Diolelo, la ntondo ndo l’ɔkɔngɔ wa nsanganya, Papa akambɔsaka etena kakandasawolaka kâmɛ l’anangɛso ndo l’akadiyɛso w’epalanga. Lakahokamɛka woho wakandawashaka mɔyɔ ndo lakɛnaka dilɛmiɛlɔ diaki la nde otsha le wɔ.” Ɔnangɛso Kurt tetemalaka mbuta ɔnɛ: “L’edjedja ka wonya, lakayongaka la loshilambo lele oko lande. Lakayongaka la mbekelo ka salɛka anto akambo la loshilambo. Ɔsɔ bu tsho woho wahombaso nsala, koko ekɔ dui dialangaso nsala.”
18 Kakɔna kakoka ntomba naka ambutshi mbetsha anawɔ dia monga la loshilambo? Anawɔ wayonga l’akoka wa mbɔtɔ lɔngɛnyi ndo mbidja wɔladi lam’asawɔ l’anto akina. Vɔ wayonga l’akoka wa nkamba dimɛna l’ewandji awɔ ndo l’asekawɔ akina wa l’olimu. Ndo nto, ana wele la loshilambo ndo wôdiama dimɛna ngɛnyangɛnyaka ambutshi awɔ.—Adia Tukedi 23:24, 25.
Loshilambo totshikitanyaka la anto akina
19, 20. Lande na kahombaso ndjashikikɛ dia mbokoya Nzambi kaso ka loshilambo nde la Ɔnande?
19 Paulo akafunde ate: “Nyukuya [Nzambi] uku an’andi wa ngandji.” (Ef. 5:1) Mbokoya Jehowa Nzambi la Ɔnande nɔmbaka dia nkamba la atɔndɔ wa lo Bible, ɛnyɛlɔ oko wanɛ wambotɔsɛdingola lo sawo nɛ. Lo nsala ngasɔ, tayewɔ yimba ya dungi pende ya mɛnyaka loshilambo laso paka dia nkondja waɛsɛ amɔtshi oma le onto lotoleki kana dia nkondja wahɔ wa l’emunyi.—Jude 16.
20 Lo nshi y’ekomelo k’ɛlɔmbwɛlɔ kande ka kɔlɔ, Satana ekɔ lo nsala la wolo dia ndanya ɛlɛmbɛ wendana la loshilambo wakashikikɛ Jehowa. Koko, welo wadja Diabolo dia shishɛ Akristo wa mɛtɛ loshilambo wayokita tatala. Nyɛsɔ sho tshɛ toyashikikɛ dia mbokoya ɛnyɛlɔ ka loshilambo kaki Nzambi kaso nde la Ɔnande. Lo nsala ngasɔ, ɛtɛkɛta ndo dionga diaso ayotshikitanaka tena tshɛ la anto wele bu la loshilambo. Tayotombola lokombo la Jehowa Nzambi kaso kele la loshilambo ndo tayokotola anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ oya l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ.
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Lo ahole amɔtshi, mbelɛ opalanga w’onto ɔkɔlɔla mbeyaka mbɔsama oko lɔsɛndji. Ayonga dimɛna dia Akristo nɛmiya mbekelo ya ngasɔ.
Onde wɛ âkohɔ?
• Wetshelo akɔna wambotokondja oma le Jehowa nde la Ɔnande lo kɛnɛ kendana la loshilambo?
• Lande na kele mbisha anto mɔyɔ la wangasanu mongaka la shɛngiya lo woho watɔsa anto akina oko weso Akristo?
• Ngande wakimanyiya loshilambo dia nkondja etombelo w’ɛlɔlɔ l’esambishelo?
• Ɔkɛndɛ akɔna wele la ambutshi lo kɛnɛ kendana la mbetsha ana loshilambo?
[Kiombo ya lo lɛkɛ 27]
Totate sawo l’elungi k’ɔmɔmɔ
Anto efula mengengaka dia ntatɛ sawo la anto wahaweye. Koko, l’ɔtɛ wa ngandji kokawɔ Nzambi ndo asekawɔ anto, Ɛmɛnyi wa Jehowa salaka la wolo tshɛ dia mbeka woho wa sawolaka l’anto akambo wa mɛtɛ wele lo Bible. Kakɔna kakoka kokimanyiya dia wɛ ndjalowanya lo dikambo sɔ?
Tɔndɔ dimɔtshi di’ohomba tanemaka lo Filipi 2:4, lɛnɛ adiaso ɔnɛ: “Nyu tshe, untu l’untu, tendaki akambu andi atu, keli untu l’untu endi ndu akambu w’antu akina.” Tokane yimba l’ɛtɛkɛta ɛsɔ lo yoho nyɛ: Naka wɛ atɛnanaka l’onto ɔmɔtshi, kete nde ayokɔsa oko onto lahandeye. Akokayɛ nsala dia nde ndjaoka dimɛna? Mbosha mɔyɔ l’ɔmɔnɔmɔnɔ ndo la lɔngɛnyi tshɛ mbeyaka nkimanyiya dia nde ndjaoka dimɛna. Koko ekɔ akambo akina wahombaso mbidja yimba.
Etena kayangaso dia ntatɛ nsawola l’onto ɔmɔtshi, sho mbeyaka ntshikitanya kɛnɛ kakanyiyande. Naka wɛ nyanga dia nsawola la nde aha la mbidja yimba l’awui wayakiyanyande, kete ondo nde hatokohokamɛ dimɛna. Ɔnkɔnɛ, naka wɛ kokaka mbeya kɛnɛ kayakiyanyande, kete wɛ kokaka nkamba la dui sɔ dia ntatɛ sawo. Kɛsɔ mbakasale Yeso etena kakandahomana la womoto ɔmɔtshi l’ɛtɛkɔ ka la Samariya. (Joa. 4:7-26) Yimba ya womoto ɔsɔ yaki lo ntahola ashi. Yeso akɔtshiya sawo diande lo nkamba la dikambo sɔ ndo kombeta edja, vɔ wakayɔkɛtshanyaka awui wa lo nyuma w’amɛna efula.
[Esato wa lo lɛkɛ 26]
Monga la lɔngɛnyi l’anto koka tokimanyiya dia nsambisha dimɛna
[Osato wa lo lɛkɛ 28]
Loshilambo lekɔ nshi tshɛ ohomba