Tonge la lowando lo lokaho ndo lo ekanelo k’ɔlɔlɔ ka Jehowa

1, 2. Angɛnyi wa Jehowa wekɔ la diaaso diakɔna?

OKRISTO ɔmɔtshi welɛwɔ Monika akate ate: “Aya ɛnɔnyi suke la 35 wambototshukana, diakɔ diele dimi l’omɛmi onto l’onto mbeyaka wonyande dimɛna. Koko, kaanga mbambotodjasɛ l’edja k’ɛnɔnyi ɛsɔ, sho teke l’awui efula wa mbeka di’onto l’onto ndeka mbeya osekande dimɛna.” Aha la taamu, ngasɔ mbakoka atshukanyi ndo angɛnyi efula mbuta.

² Sho ngɛnangɛnaka efula lo woho weso la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’anto wokaso ngandji. Koko, ndooko lɔngɛnyi lakokaso monga la lɔ ko ndeka lɔnɛ lele lam’asaso la Jehowa. Kaanga mbediɔ ngasɔ, hatokoke pondjo mbeya akambo tshɛ wendana la nde. (Rɔmɔ 11:33) Tayongaka nshi tshɛ la diaaso ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mfudia lowando laso lo waonga wa Jehowa.​—Und. 3:11.

3. Kakɔna kayangaso nsɛdingola lo sawo nɛ?

³ Sawo dietshi diakatokimanyiya dia mfudia lowando laso le Jehowa lo woho wadjande anto lo demba ndo wende keema la shɔnɔdi. Lo sawo nɛ, tayanga nsɛdingola waonga akina ahende waki Jehowa, mbuta ate lokaho ndo ekanelo k’ɔlɔlɔ. Lo nsala dui sɔ, tayoleka nshihodia ɔnɛ: “[Jehowa ekɔ] ololo le antu tshe, ndu ngandji kandi keko ladiku dia diango diandi tshe.”​—Osam. 145:9.

JEHOWA EKƆ KANGA LOKAHO

4. Kakɔna kasala onto lele la lokaho la mɛtɛ?

⁴ Monga la lokaho kɛdikɛdi na? Sho kondjaka okadimwelo oma l’ɛtɛkɛta wa Yeso wele lo Etsha 20:35 wata ɔnɛ: “Ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha ndeka wa nongola.” Lo mbuta ɛtɛkɛta ɛsɔ, Yeso akɛnya ohomba wa monga la lokaho la mɛtɛ. Onto lele la lokaho kambaka la wenya, wolo ndo ekondjelo kande lo wahɔ w’anto akina ndo nde salaka dui sɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ. Lo mɛtɛ, lokaho mɛnamaka aha lo efula ka diangɔ diakoka onto nkimɔ, koko l’ɛkɔkɔ wootshutshuya dia nsala dui sɔ. (Adia 2 Kɔrɛtɔ 9:7.) Ndooko onto lakoka monga la lokaho ko ndeka Jehowa “Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ.”​—1 Tim. 1:11.

5. Lo toho takɔna tɛnya Jehowa lokaho lande?

⁵ Ngande wɛnya Jehowa lokaho lande? Nde kotshɛɛka anto tshɛ ehomba awɔ mbidja ndo wanɛ wahɔɔtɛmɔla. Lo mɛtɛ, “[Jehowa ekɔ] ololo le antu tshe.” Nde “tohotoyaka wonya le anto wa kɔlɔ ndo le anto w’ɛlɔlɔ ndo tɔlɔshaka mvula le anto w’ɛlɔlɔ ndo le anto wa kɔlɔ.” (Mat. 5:45) Diakɔ diakate ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ etena kakandasawolaka l’anto wele bu ambetawudi ɔnɛ Jehowa “akayaɛnya oma l’akambo w’ɛlɔlɔ wakandasale lo nyɔlɔshɛ mvula oma l’olongo, lo nyosha deko diangɔnya diangɔ ndo lo ndodia etema anyu la mbo ya ndɛ ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ.” (Etsha 14:17) Mbokɛmaka hwe dia Jehowa ekɔ la lokaho l’efula otsha le anto tshɛ.​—Luka 6:35.

6, 7. a) Jehowa ngɛnangɛnaka nkotsha ehomba djekoleko w’anto akɔna? b) Sha ɛnyɛlɔ kɛnya woho wakotshɛ Nzambi ekambi ande wa kɔlamelo ehomba awɔ.

⁶ Koko, Jehowa ngɛnangɛnaka kotshɛ djekoleko ekambi ande wele la kɔlamelo ehomba awɔ. Nkumekanga Davidɛ akate ate: “Dimi laki olongo a pami, ku laya usumbi, keli latenyi untu ololo asekama, kuyanga an’andi walomba ma.” (Osam. 37:25) Akristo efula wele la kɔlamelo wambɛna tolembetelo efula tɛnya dia Jehowa mbakotshɛka ehomba awɔ. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi.

⁷ Ambeta ɛnɔnyi ɛmɔtshi wele okambi ɔmɔtshi wa lo tena tshɛ welɛwɔ Nancy akatanema la ntondo k’okakatanu ɔmɔtshi. Nde mbutaka ate: “Laki l’ohomba wa dɔlara 66 dia mfuta luudu lakamadjasɛka ndo laasɔ ko ambotshikala paka lushi ɔtɔi dia ndjifuta. Dimi komonga kaanga la kanyi lo woho wakamakoke nkondja falanga shɔ. Koko lakalɔmbɛ Jehowa lo dikambo sɔ, oma laasɔ lakatshu otsha lo rɛstora lɛnɛ akamakambaka djemulemu. Dimi konongamɛka dia layokondja ɛngɔ kɛmɔtshi lushi lakɔ nɛ dia ɔsɔ aki lushi lahatolekaka anto ndja lo rɛstora. Dui dia diambo ko, kidiya yakaye efula lo rɛstora la dikɔlɔ dia lushi lakɔ. Kam’akamashidiya olimu ami, lakakondja dɔlara 66 yakimi l’ohomba.” Nancy akashikikɛ dia Jehowa ekɔ kanga lokaho nɛ dia nde akakondja kɛnɛ kakinde l’ohomba.​—Mat. 6:33.

8. Naa woshasha woleki woke wakakimɔ Jehowa lo dikambo di’anto tshɛ?

⁸ Jehowa akasha anto tshɛ woshasha ɔmɔtshi woleki woke. Woshasha akɔ ko, oshinga w’etshungwelo wakakimɔ Ɔnande. Diakɔ diakate Yeso ate: “Nɛ dia Nzambi akalange andja lo yɛdikɔ y’efula, diakɔ diakandakimɔ Ɔnande ɛtɔi lakandote, dia onto tshɛ longa la mbetawɔ le nde atovɔke, koko akondja lɔsɛnɔ la pondjo.” (Jni. 3:16) Tshɛkɛta “andja” yɔtɛkɛtami lanɛ nembetshiyaka anto lo tshɛ kawɔ. Eelo, anto tshɛ wele la mbetawɔ koka nkondja wahɔ oma lo woshasha woleki woke wakakimɔ Jehowa. Anto tshɛ wonga la mbetawɔ le Yeso wayokondja lɔsɛnɔ la pondjo. (Jni. 10:10) Shi ɔsɔ ekɔ mɛtɛ djembetelo yoleki woke yɛnya dia Jehowa ekɔ kanga lokaho?

TOKOYA JEHOWA LO MONGA LA LOKAHO

9. Ngande wakokaso mbokoya Jehowa lo monga la lokaho?

⁹ Ngande wakokaso mbokoya Jehowa lo monga la lokaho? Jehowa mbele ɔnɛ “latosha diangɔ tshɛ diangɛnangɛnaso la diɔ la lokaho tshɛ.” Diakɔ diele, sho pombaka mongaka nshi tshɛ “suke dia nkahana l’anto akina” kɛnɛ kele la so dia ndo vɔ lawɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (1 Tim. 6:17-19) Sho pombaka monga suke dia nkahana l’ase nkumbo yaso kɛnɛ kakondjaso ndo nkimanyiya anto akina wele lo dihombo. (Adia Euhwelu k’Elemebe 15:7.) Kakɔna kakoka tokimanyiya dia sho ntetemala monga la lokaho? Akristo amɔtshi mbutaka ɔnɛ: Etena kakondjawɔ ɛngɔ kɛmɔtshi, vɔ nyangaka waaso wa nkahana l’anto akina. Etshumanelo k’Akristo kekɔ l’anangɛso ndo l’akadiyɛso efula wakɛnɛmɔla yimba ya lokaho.

10. Naa yoho mɔtshi yakokaso mɛnya dia tekɔ la lokaho?

¹⁰ Yoho mɔtshi yoleki dimɛna yakokaso mɛnya dia tekɔ la lokaho ele, lo nkeketsha dionga sɔ oma l’ɛtɛkɛta ndo oma l’etsha aso. Ngande wakokaso nsala dui sɔ? Lo nkamba la wenya ndo la wolo aso dia nkimanyiya anto akina ndo mbakeketsha. (Ngal. 6:10) Dia mbeya kana tekɔ la lokaho, sho kokaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde anto akina shihodiaka ɔnɛ dimi kambaka l’akokaka ami dia mbakimanyiya ndo ndjakiyanyaka lo dikambo diawɔ? Naka onto ɔmɔtshi ambɔnɔmba dia dimi mbokimanyiya kana mbokambɛ olimu ɔmɔtshi, onde dimi mbetawɔka mbala kakɔ ɔtɔi naka kokaka? Naa etena k’ekomelo kakamataandodi ose nkumbo kana osekami ombetawudi ɔmɔtshi l’otema ɔtɔi?’ Naka sho monga “la mbekelo ka nkaha,” kete tayoleka ndjasukanya la Jehowa ndo monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’angɛnyi aso.​—Luka 6:38; Tuk. 19:17.

11. Naa toho tɔmɔtshi takokaso mɛnya lokaho laso otsha le Jehowa?

¹¹ Sho koka monga nto la lokaho otsha le Jehowa. Afundelo tokeketshaka dia ‘tombolaka Jehowa la diangɔ diaso dia nɛmɔ.’ (Tuk. 3:9) ‘Diangɔ diaso dia nɛmɔ’ sɔ nembetshiyaka wenya, wolo ndo ekundji aso wakokaso nkamba lawɔ lo wahɔ wa Diolelo. Kaanga ana w’akɛnda kokaka mbekiyama dia monga la lokaho otsha le Jehowa. Papa ka nkumbo kɛmɔtshi kelɛwɔ Jason mbutaka ate: “Etena katshɔso dia todja weshasha lo shɛtɛshɛtɛ lo Mbalasa ka Diolelo, sho mbishaka ndo anaso falanga dia ndo vɔ mbidja. Vɔ ngɛnangɛnaka dikambo sɔ efula nɛ dia etena kadjawɔ dikuta sɔ, vɔ shihodiaka ɔnɛ vɔ ‘wambosha Jehowa ɛngɔ kɛmɔtshi.’” Naka ana mbekiyama dia mbishaka Jehowa oma ko tɔkɛndakɛnda tawɔ, kete vɔ wayotetemala monga la lokaho otsha le nde polo ndo lam’ayowonga epalanga.​—Tuk. 22:6.

JEHOWA EKƆ L’EKANELO K’ƆLƆLƆ

12. Monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ kɛdikɛdi na?

¹² Dionga dikina di’ohomba efula diele la Jehowa ele ekanelo k’ɔlɔlɔ. Monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ kɛdikɛdi na? Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yakadimɔma mbala efula ɔnɛ “ekanelo k’ɔlɔlɔ” lo Ekadimwelo k’andja w’oyoyo, mbelaka kanyi ya “aha ntshininala lo dikambo.” (Tito 3:1, 2) Onto lele l’ekanelo k’ɔlɔlɔ hahike di’onto ndjela ɛlɛmbɛ l’oseka kiambokambo tshɛ, nde bu kanga awui wolo, latshininala lo dikambo kana latamba elelo. Koko, nde salaka la wolo dia monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’anto akina ndo nde mbidjaka yimba l’elelo ndo lo awui wele la wɔ. Nde ekɔ suke dia mpokamɛ anto akina ndo naka kokaka, nde hahike dia paka kɛnɛ kalangande kotshama, koko mongaka suke dia ntshikitanya tokanyi tande.

13, 14. a) Ngande wɛnya Jehowa dia nde ekɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ? b) Wetshelo akɔna wakondjaso lo kɛnɛ kendana l’ekanelo k’ɔlɔlɔ oma lo woho wakasalɛ Nzambi Lɔta akambo?

¹³ Ngande wɛnya Jehowa dia nde ekɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ? Nde mbɔsaka tokanyi t’ekambi ande la nɛmɔ ndo mbala la mbala nde mbakotshɛka kɛnɛ kɔɔlɔmbawɔ. Ɛnyɛlɔ, tende woho wakasalɛ Jehowa Lɔta akambo. Etena kakɔshi Jehowa yɛdikɔ ya ndanya osomba wa Sɔdɔma la Gɔmɔra, nde akatɛ Lɔta dia ndawɔ otsha l’akona. Koko l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ɛmɔtshi, Lɔta akɔlɔmbɛ dia nde ndawɔ lo dihole dikina. Tokanyiya yema, shi Lɔta akalɔmbɛ Jehowa dia nde ntshikitanya kɛnɛ kakandawotɛ?​—Adia Etatelu 19:17-20.

¹⁴ Anto amɔtshi koka mbuta esadi eto ɔnɛ Lɔta aki kanga ɔhɔdu kana ɔnɛ nde komonga l’okitanyiya. Ndo ɔnɛ lam’ele Jehowa akakoke nkokɛ Lɔta dihole tshɛ diakandakoke monga, nde komonga l’ɛkɔkɔ wa mboka wɔma. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, Lɔta aki paka wɔma, koko Jehowa akɛnya ekanelo kande k’ɔlɔlɔ. Nde aketawɔ dia Lɔta ndawɔ otsha l’osomba wakandɔshi yɛdikɔ ya ndanya. (Adia Etatelu 19:21, 22.) Mbokɛmaka hwe dia Jehowa tshikitanyaka kanyi yande ndo nde bu kanga awui wolo. Nde hatshininala lo dikambo ndo ekɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ.

15, 16. Ngande wakɛnyaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ ɔnɛ Jehowa ekɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

¹⁵ Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kekina kɛnya woho wakakɛnɛmɔla Jehowa ekanelo k’ɔlɔlɔ oko wɛnyamidiɔ lo Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Lo ndjela Ɛlɛmbɛ, naka ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi aki wola ndo komonga l’akoka wa nambola ɔkɔkɔ kana mbudi, Jehowa aketawɔka dia nde nambola benga pende kana tokudumba tohende. Ko kakɔna kakawahombaka nsala naka ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi aki kanga wola w’efula woho ɔnɛ wele nde hakoke nkondja kaanga tokudumba tohende? Lo tena dia ngasɔ, Jehowa aketawɔka dia onto ɔsɔ mbolambola kaanga yema ya shima. Koko, tolembete dui di’ohomba nɛ: Shima kakakimɔka ose Isariyɛlɛ laki wola komonga tsho shima ko shima, koko aki “shima ka pudipudi,” kakawakokaka katɛ angɛnangɛnda wa nɛmɔ. (Etat. 18:6) Lande na kaki dui sɔ ohomba efula?​—Adia Akambu w’Asi Lewi 5:7, 11.

¹⁶ Ohɔsa dia wɛ ekɔ ose Isariyɛlɛ ndo wɛ mbele kanga wola. Etena kamboyokoma lo tɛmpɛlɔ la yema yayɛ ya shima dia ndjokimɔ oko olambo, ko wɛ ambɛna akanga w’ɛngɔnyi w’ase Isariyɛlɛ akina wakimɔ nyama ya weke. Aha la taamu, wɛ ayoka ndo nsɔnyi lo menda olambo wa shima woye la yɛ. Koko, wɛ amboyohɔ ɔnɛ lo washo wa Jehowa, olambo ayɛ keema anyanya. Lande na kakokayɛ ndjonga l’ekanelo ka yimba ka ngasɔ? Nɛ dia wɛ amboshihodia ɔnɛ, kaanga mboyeyɛ la shima, tɔ kekɔ olambo wa nɛmɔ lo washo wa Jehowa. Lo diaaso dimɔtshi, Jehowa akatɛ ase wola wa l’Isariyɛlɛ ate: ‘Dimi mbeyaka dia nyu hanyokoke nambolami diangɔ efula oko anto akina, koko dimi mbeyaka nto dia nyu nyekɔ lo nambolami kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le nyu.’ Lo mɛtɛ, woho wele Jehowa l’ekanelo k’ɔlɔlɔ mɛnamaka hwe lo woho wadjande yimba l’elelo wele l’ekambi ande ndo l’awui wotshikitanyi wele la wɔ.​—Osam. 103:14.

17. Naa woho w’olimu wetawɔma le Jehowa?

¹⁷ Sho koka nkondja esambelo lo mbeya ɔnɛ l’ɔtɛ wende l’ekanelo k’ɔlɔlɔ, Jehowa mbetawɔka olimu wokambɛso l’anima aso tshɛ. (Kɔl. 3:23) Kadiyɛso kɛmɔtshi kaya osombe kelɛwɔ Constance kodjashi l’Italie akate ate: “Mbutɛ anto akina akambo wendana l’Otungi aso, mbele dikambo diatomolekaka nanga nsala. L’ɔtɛ wa dui sɔ mbatetemalami nsambisha ndo mbeka l’anto Bible. Tena dimɔtshi, dimi nyangaka lo woho wahamayokoka nsambisha efula l’ɔtɛ wa yoonge yami. Koko, dimi ndjohɔka dia Jehowa mbeyaka elelo ami, mbokakami ngandji ndo mandolaka kɛnɛ tshɛ kemi l’akoka wa nsala.”

TOKOYA JEHOWA LO MONGA L’EKANELO K’ƆLƆLƆ

18. Ngande wakoka ambutshi mbokoya ɛnyɛlɔ ka Jehowa?

¹⁸ Ngande wakokaso mbokoya Jehowa lo monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ? Tokane yimba nto lo woho wakasalɛ Jehowa Lɔta akambo. Jehowa mbele Omboledi w’andja w’otondo, koko la ngandji tshɛ, nde akahokamɛ Lɔta etena kakandashaka tokanyi tande. Ndo oma laasɔ, Nzambi akasale akambo lo ndjela kɛnɛ kakɔɔlɔmbɛ Lɔta. Naka ombutshi mbeyɛ, shi wɛ kokaka mbokoya ɛnyɛlɔ ka Jehowa? Shi wɛ kokaka mpokamɛ kɛnɛ kakɔlɔmba anayɛ ndo naka kokaka ko mbakotshɛtɔ? Lo yoho yɔtɔnɛ la dikambo sɔ, Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka divwa 1, 2007, mbutaka dia ambutshi amɔtshi mbeyaka mimbola kanyi ya anawɔ etena kashikikɛwɔ ɛlɛmbɛ wa la ngelo. Ɛnyɛlɔ, etena kalanga ambutshi nshikikɛ wonya wahomba ana tshɛ tanemaka la ngelo, vɔ koka nsɔna wonya ɔmɔtshi wa shikaa wahomba ana mongaka la ngelo. Kaanga mbediɔ ngasɔ, ayonga dimɛna di’ambutshi mpokamɛ tokanyi t’anawɔ lo kɛnɛ kendana la wonya walangawɔ nshikikɛ. Lo tena dimɔtshi, ambutshi mbeyaka mbetawɔ kanyi ya anawɔ naka yɔ hayɔlɔshana la atɔndɔ wa lo Bible. Naka ambutshi mbetawɔ di’ana mbisha tokanyi tawɔ lo kɛnɛ kendana la ɛlɛmbɛ wa la ngelo, kete vɔ wayoleka monga suke dia mbakitanyiya.

19. Ngande wakoka dikumanyi nsala la wolo dia mbokoya Jehowa lo monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ?

¹⁹ Dikumanyi dia l’etshumanelo salaka la wolo dia mbokoya Jehowa lo monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ nɛ dia vɔ mbidjaka yimba l’akambo wotshikitanyi wele l’asekawɔ ambetawudi. Tohɔ dia Jehowa akɔsaka kaanga elambo wakolambolaka ase Isariyɛlɛ waki ase wola la nɛmɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi bu l’akoka wa nsambisha efula, ondo l’ɔtɛ w’ekakatanu wendana la yoonge kana wa lotshundu. Ko kayotota naka anangɛso l’akadiyɛso wokaso ngandji asɔ wambɔkɔmɔ l’ɔtɛ w’elelo wele la wɔ? Dikumanyi kokaka mbashikikɛ la ngandji tshɛ dia Jehowa mbaokaka ngandji lo woho wawoshawɔ kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ.​—Makɔ 12:41-44.

20. Onde monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ nembetshiyaka ntona dia nkambɛ Nzambi olimu? Lembetshiya.

²⁰ Tolembete dia monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ halange nembetshiya ntona dia kambɛ Nzambi olimu ko ndjasalɛ akambo aso hita. (Mat. 16:22) Tatɔsake dia dikambo sɔ diekɔ anyanya kana mamɛ tokanyi taso lo mbuta ɔnɛ tekɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ. Koko, sho tshɛ pombaka mbidja “welo w’efula” dia sukɛ wahɔ wa Diolelo. (Luka 13:24) Lo mɛtɛ, sho pombaka nsala la wolo dia monga la wɛdimo lo atɔndɔ anɛ ahende: Ntondotondo, sho pombaka mbidja welo w’efula diaha nkitshakitsha ohetoheto aso l’olimu wakambɛso Nzambi. Ndo nto, sho pombaka mbohɔka dia Jehowa hakoke pondjo tɔlɔmba kɛnɛ kahɛdimi l’akoka aso. Etena kawoshaso kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ, sho koka monga l’eshikikelo dia nde kingɛnangɛnaka. Shi sho ngɛnangɛnaka dia nkambɛ Jehowa Nzambi kaso ɔnɛ lɔsa kɛnɛ kawosalɛso la nɛmɔ ndo lele l’ekanelo k’ɔlɔlɔ? Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola waonga akina ahende w’ohomba efula waki Jehowa.​—Osam. 73:28.