“Kanyotshake ɔnkɔnɛ dia mbohɔkami”
“L’ɔkɔngɔ wa nde mbisha Nzambi losaka, nde [akahembola mapa] ko akate ate: ‘Mapa ɔnɛ wekɔ didjidji dia demba diami diambokimɔma dikambo dianyu. Kanyotshake ɔnkɔnɛ dia mbohɔkami.’”—1 KƆR. 11:24.
1, 2. Tokanyi takɔna takakoke ndjɛ apɔstɔlɔ waki Yeso lo yimba etena kakawatatshɔka otsha la Jɛrusalɛma?
‘LAM’ELE wange wambokombɔ, ngɔndɔ kokoka mɛnama l’olongo. La dikɔlɔ dietshi, weho akɔ tshɛ alami wa la Jɛrusalɛma wakɛnyi valelo ya ngɔndɔ. Kam’akoke ase tominadi ta laadiko t’ase Juda lokumu lɔsɔ, vɔ wakate dia ngɔndɔ ka Nisana kambotatɛ. Vɔ wakate tɛmba awui dia vɔ dianganya lokumu lɔsɔ polo ndo lendo. Aha la taamu, Yeso ayonɛ otsha la Jɛrusalɛma dikambo nde pombaka nkoma lɛkɔ la ntondo ka dambo di’Elekanelo.’
2 Ondo tokanyi tɔsɔ mbakayɛ anto amɔtshi waki kaamɛ la Yeso la Pereya la wedi wa Jɔrdana etena kakandatatshɔka mbala k’ekomelo otsha la Jɛrusalɛma. (Mat. 19:1; 20:17, 29; Makɔ 10:1, 32, 46) L’ɔkɔngɔ wa lushi la ntondo la ngɔndɔ k’ase Juda ka Nisana shikikɛma, dambo di’Elekanelo diakasalemaka nshi 13 oma laasɔ lo Nisana 14 l’ɔkɔngɔ wa ɛɔtwɛlɔ ka wonya.
3. Lande na kele ekɔ ohomba sho mbeya datɛ diakasalemaka dambo di’Elekanelo?
3 Datɛ dia Dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ diɔtɔnɛ la datɛ diakasalemaka dambo di’Elekanelo diayonga Ngɔndɔ ka nɛi 14, 2014 l’ɔkɔngɔ wa ɛɔtwɛlɔ ka wonya. Ɔsɔ ayonga lushi la laande le Akristo wa mɛtɛ tshɛ ndo wanɛ tshɛ walanga akambo wa mɛtɛ. Lande na? Ekɔ ngasɔ l’ɔtɛ wa kɛnɛ katanema lo 1 Kɔrɛtɔ 11:23-25, avɛsa wata ɔnɛ: “L’otsho wakahombe fungama Nkumadiɔndjɔ Yeso, nde akɔshi mapa ndo l’ɔkɔngɔ wa nde mbisha Nzambi losaka, nde akoohembola ko akate ate: ‘Mapa ɔnɛ wekɔ didjidji dia demba diami diambokimɔma dikambo dianyu. Kanyotshake ɔnkɔnɛ dia mbohɔkami.’ Ndo nto, [nde akasale woho akɔ waamɛ la] dikɔhɔ dia vinyɔ.”
4. a) Ambola akɔna wendana la Eohwelo wakokaso ndjaoka? b) Ngande weyaso datɛ diahomba Eohwelo salema ɔnɔnyi tshɛ? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ adui ɔnɛ: “Eohwelo ka lo 2014.”)
4 Aha la taamu, wɛ ayonga laawɔ etena kayosalema dui diakatɛ Yeso ambeki ande dia vɔ salaka ɔnɔnyi tshɛ sɔ. Ɔnkɔnɛ, ekɔ ohomba wɛ tayambodi la ntondo ɔnɛ: ‘Ngande wahombami ndjalɔngɔsɔla lo kɛnɛ kendana la dui sɔ? Diangɔ diakɔna diayowokamba la diɔ lo dambo sɔ? Ngande wayeta akambo lushi lakɔ? Ndo kitshimudi yakɔna yahomba monga la mapa ndo la vinyɔ yayokambema le mi?’
MAPA LA VINYƆ
5. Ngande wakalɔngɔsɔla apɔstɔlɔ waki Yeso dambo di’Elekanelo di’ekomelo?
5 Etena kakatɛ Yeso apɔstɔlɔ ande dia vɔ tɔlɔngɔsɔla dihole diakahombe dambo di’Elekanelo salema, nde kombalɔmba dia vɔ mbidja dɛngalɛnga. Koko nde akawatɛ tsho dia vɔ nɔngɔsɔla luudu lele pudipudi lakakoke anto tshɛ ndjokoka lɔkɔ. (Adia Makɔ 14:12-16.) Vɔ wakahombe tɔlɔngɔsɔla mapa waha la wodoya la vinyɔ ya beela dia ndjosala dambo sɔ. L’ɔkɔngɔ wa vɔ nsala dambo di’Elekanelo, Yeso akayoleka ntɛkɛta dia kitshimudi ya mapa la vinyɔ.
6. a) L’ɔkɔngɔ wa vɔ nsala dambo di’Elekanelo, Yeso akandasale la mapa? b) Woho akɔna wa mapa wakamba la so lo Eohwelo?
6 Ɔpɔstɔlɔ Mateo laki laawɔ etena kakasalemaka dambo sɔ akayofundaka ate: “Yeso akɔshi mapa ndo l’ɔkɔngɔ wa nde nsala dɔmbɛlɔ, nde akoohembola ko akasha ambeki ande, ata ate: ‘Nyɔshi, nyole.’” (Mat. 26:26) “Mapa” wakasha Yeso ambeki ande komonga la wodoya oko mapa wakalɛka ase Isariyɛlɛ lo dambo di’Elekanelo. (Etum. 12:8; Euh. 16:3) Mapa ɔsɔ wakasalema l’ofushi w’eponga ndo la ashi ndo vɔ kombidja didjadja diele oko lɛɛhɔ kana diangɔ dikina. Lam’ele mapa ɔsɔ komonga la wodoya, vɔ kombida. Vɔ waki mapa ko mapa, waki womu to, waki oko biskwiti ndo wakakokaka mpembɔ esadi. Nshi nyɛ naka Eohwelo koyasukana, dikumanyi koka nɔmba opandjudi ɔmɔtshi dia nkatɛ mapa lo lokangɔ lakawadjisha yema y’esɔ lo nkamba l’ofushi w’eponga, w’ahɔhɔ kana wa frɔma, koko nde hahombe mbidja didjadja diele oko ekele kana atungudu.
7. Woho akɔna wa vinyɔ yakasha Yeso ambeki ande, ndo weho akɔna wa tovinyɔ takamba la so nshi nyɛ lo Eohwelo?
7 Mateo tetemalaka mbuta ate: “[Yeso] akɔshi dikɔhɔ dia vinyɔ ndo l’ɔkɔngɔ wa nde nsala dɔmbɛlɔ, nde akawashadiɔ, ata ate: ‘Nyɔnɔ nyu tshɛ.’” (Mat. 26:27, 28) Yeso akakimɛ dikɔhɔ dia vinyɔ ya beela. (Ɔsɔ komonga ashi w’oma lo tovinyɔ tekewɔ kamimba nɛ dia l’etena kɛsɔ ko eleko kambawɔ tovinyɔ kamboshilaka la mbeta.) Kaanga mbele ase Isariyɛlɛ kokamba la vinyɔ lo dambo dia ntondo di’Elekanelo, Yeso kɔmɛna kɔlɔ dia nkamba la yɔ dia nsala dambo di’Elekanelo. Ndo nde akayokambaka la yema ya vinyɔ lo Dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ. Akristo vɔ la wɔ nkambaka la vinyɔ lo Eohwelo. Lam’ele komonga ohomba wa mfudia nɛmɔ dia dikila dia Yeso, hatokambe la vinyɔ yakawandje didjoyadjoya oko didjidji dia dikila dia Yeso. Sho kambaka la vinyɔ ko vinyɔ yasalema losalema kana ya losomba yele oko, beaujolais, bourgogne kana chianti.
KƐNƐ KALEMBETSHIYA MAPA LA VINYƆ
8. Lande na kayasha Akristo dia mbeya kɛnɛ kalembetshiya mapa la vinyɔ?
8 Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akɛnya hwe di’Akristo akina wakahombe ntetemala salaka Dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ. Nde akafundɛ Akristo wa la Kɔrɛtɔ ate: “Nɛ dia Nkumadiɔndjɔ akambutɛ kɛnɛ kakamanyotɛ ndo nyu nte . . . Nkumadiɔndjɔ Yeso . . . akɔshi mapa ndo l’ɔkɔngɔ wa nde mbisha Nzambi losaka, nde akoohembola ko akate ate: ‘Mapa ɔnɛ wekɔ didjidji dia demba diami diambokimɔma dikambo dianyu. Kanyotshake ɔnkɔnɛ dia mbohɔkami.’” (1 Kɔr. 11:23, 24) Ɔnkɔnɛ, polo ndo Akristo wa nshi nyɛ salaka dambo dia laande sɔ ɔnɔnyi tshɛ ndo vɔ ndjashaka dia mbeya kɛnɛ kalembetshiya mapa la vinyɔ.
9. Naa kanyi ya kɔlɔ yele l’ase ɛtɛmwɛlɔ ɛmɔtshi lo kɛnɛ kendana la mapa wakakambe la Yeso?
9 Ase ɛtɛmwɛlɔ ɛmɔtshi mbutaka dia Yeso akatɛkɛtaka dia demba diande lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ etena kakandate ɔnɛ: ‘Ɔnɛ ekɔ demba diami.’ Ɔnkɔnɛ, vɔ mbetawɔka dia mapa kadimɔka demba diaki Yeso lo yoho ya dihindo. Koko aha ngasɔ mbediɔ.a Apɔstɔlɔ waki Yeso wa kɔlamelo wakɛnaka demba dia Yeso ndo wakɛnaka mapa waha la wodoya wakawahombe ndɛ. Mbokɛmaka hwe dia Yeso akatɛkɛtaka lo yoho ya didjidji oko wakandasalaka mbala efula.—Jni. 2:19-21; 4:13, 14; 10:7; 15:1.
10. Kakɔna kalembetshiya mapa wakamba la so lo Dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ?
10 Mapa wakɛnyi apɔstɔlɔ ndo wakiwɔ suke la nkahana wakalembetshiyaka demba dia Yeso. Naa demba diakɔ? L’etena kɛmɔtshi, ekambi waki Nzambi wakafɔnyaka dia lam’ele Yeso akahembola mapa, koko ndooko weka ande ɔtɔi wakɔkɔ, laasɔ mapa ɔsɔ wakalembetshiyaka “demba dia Kristo,” mbuta ate etshumanelo k’Akristo w’akitami. (Ɛf. 4:12; Rɔmɔ 12:4, 5; 1 Kɔr. 10:16, 17; 12:27) Koko l’edjedja ka wonya, l’ekimanyielo ka Bible, takayoshihodiaka ɔnɛ mapa ɔsɔ nembetshiyaka demba diaki Yeso diakalɔngɔsɔma dikambo diande. Yeso “akasowe lo demba” ndo akahanema l’otamba. Ɔnkɔnɛ, mapa wakamba la so lo Dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ wekɔ didjidji dia demba dia l’emunyi dia Yeso ‘diakandatɛmbɛ pɛkato yaso.’—1 Pet. 2:21-24; 4:1; Jni. 19:33-36; Hɛb. 10:5-7.
11, 12. a) Kakɔna kakate Yeso lo dikambo dia vinyɔ? b) Vinyɔ yakakambe la wɔ lo Dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ yekɔ didjidji dia na?
11 Dui sɔ tokimanyiyaka dia nshihodia kɛnɛ kakate Yeso oma laasɔ dikambo dia vinyɔ ate: “Ndo nto, l’ɔkɔngɔ wa nde ndɛ mma dia dikɔlɔ, nde akɔshi dikɔhɔ dia vinyɔ ko akate ate: ‘Vinyɔ nyɛ nembetshiyaka sheke y’oyoyo yambodjama l’ekimanyielo ka dikila diami.’” (1 Kɔr. 11:25) Dikadimwelo efula dia Bible kadimolaka divɛsa nɛ oko wadikadimola Bible k’Ekila ɔnɛ: “Dikoho ne dieli sheki y’uyuyu lu dikila diami.” Onde dikɔhɔ diakakimɛ Yeso sɔ mbaki sheke y’oyoyo? Keema. Tshɛkɛta “dikɔhɔ” nembetshiyaka kɛnɛ kaki l’etei kadiɔ, mbuta ate vinyɔ. Ko lo ndjela kɛnɛ kakate Yeso, vinyɔ akayalembetshiyaka? Yɔ yakalembetshiyaka dikila diande diakatshulɔma.
12 Sho tanaka ɛtɛkɛta waki Yeso ɛnɛ lo Evanjiliɔ wa Makɔ: “Vinyɔ nyɛ yekɔ didjidji dia ‘dikila diami dia sheke’ diayotshulɔma lo wahɔ w’anto efula.” (Makɔ 14:24) Dikila diaki Yeso diakahombe tshulɔma “lo wahɔ w’anto efula dikambo dia edimanyielo ka pɛkato yawɔ.” (Mat. 26:28) Mbokɛmaka dia vinyɔ ya beela yekɔ didjidji dia dikila dia mɛtɛ mɛtɛ diaki Yeso. Diɛsɛ la dikila sɔ mbakondjaso etshungwelo lo tshimbo y’oshinga w’etshungwelo, mbuta ate ‘edimanyielo ka pɛkato yaso.’—Adia Ɛfɛsɔ 1:7.
Apɔstɔlɔ wakanɔ vinyɔ yaki didjidji dia dikila dia sheke diaki Yeso (Enda odingɔ 11, 12)
EOHWELO KA NYƆI KA KRISTO
13. Lembetshiya woho wasalema Eohwelo ka nyɔi ka Kristo ɔnɔnyi tshɛ?
13 Naka ɔnɔnyi ɔnɛ mbayonga mbala ka ntondo ka wɛ mbɔtɔ lo Eohwelo kaamɛ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa, onde wɛ mbeyaka woho wayeta akambo? Eohwelo kakɔ kayosalema lo dihole dia dimɛna ndo dia pudipudi diayokoka anto tshɛ mbidjasɛ ko ndjela ekongelo dimɛna. Kaanga mbakoka dihole sɔ nɛngama l’alɛmbɔlɛmbɔ, wɛ hatɛna wohane dɛngalɛnga dialeka nkotola yambalo y’anto. Ekumanyi kambohokɔ akambo ayosha sawo diɛnya kɛnɛ kata Bible lo dikambo di’olambo w’etshungwelo. Nde ayokimanyiya ampokami tshɛ dia vɔ monga la lowando lo kɛnɛ kakatosalɛ Kristo. Nde akavu oko olambo dia sho monga la lɔsɛnɔ. (Adia Rɔmɔ 5:8-10.) Ɔtɛkɛtshi ayɛnya dia Akristo wekɔ la weho ehende w’elongamelo.
14. Weho w’elongamelo akɔna wayolembetshiyama lo sawo dia Eohwelo?
14 Elongamelo kɛmɔtshi ele ka wanɛ wayotolɛ kaamɛ la Kristo l’olongo ndo Akristo yema tshitshɛ mbele l’elongamelo kɛsɔ, ɛnyɛlɔ apɔstɔlɔ wa kɔlamelo waki Yeso. (Luka 12:32; 22:19, 20; Ɛny. 14:1) Elongamelo kekina ekɔ ka lemba l’Akristo wakambɛ Nzambi la kɔlamelo lanɛ la nkɛtɛ. Vɔ wekɔ l’elongamelo ka ndjɔsɛna pondjo pondjo lo paradiso ka lanɛ la nkɛtɛ. L’etena kɛsɔ mbayosalema lolango laki Nzambi la nkɛtɛ oko wasalemalɔ l’olongo ndo aya edja efula kambɔlɔmba Akristo dia dui sɔ salema. (Mat. 6:10) Bible mbutaka dia vɔ wayɔsɛnaka lɔsɛnɔ la dimɛna lahatonga l’ekomelo.—Is. 11:6-9; 35:5, 6; 65:21-23.
15, 16. Ngande wayotokamba la mapa lo Dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ?
15 Otsha l’ekomelo ka sawo diande, ɔtɛkɛtshi ayota ate etena kambokoka ka sho nsala kɛnɛ kakatɛ Yeso apɔstɔlɔ ande dia vɔ nsala. Oko wakataditshi la diko, tayokamba la mapa waha la wodoya ndo la vinyɔ ya beela. Vɔ nkoka kitshama la mɛsa suke l’ɔtɛkɛtshi. Nde ayokotola yambalo y’ampokami l’ɔkɔndɔ wa lo Bible wɛnya kɛnɛ kakate ndo kakasale Yeso etena kakandahɔhɔla Eohwelo. Ɛnyɛlɔ, ɔkɔndɔ watanema lo Mateo 26:26 mbutaka ɔnɛ: “Yeso akɔshi mapa ndo l’ɔkɔngɔ wa nde nsala dɔmbɛlɔ, nde akoohembola ko akasha ambeki ande, ata ate: ‘Nyɔshi, nyole. Mapa ɔnɛ wekɔ didjidji dia demba diami.’” Yeso akahembola mapa waha la wodoya dia mbisha ambeki ande. Lam’ayotosala Eohwelo Ngɔndɔ ka nɛi 14, wɛ ayɛna mapa ɛmɔtshi engana waha la wodoya lo alɔnga w’akale.
16 Alɔnga w’akale asɔ wayonga kambe diaha wetshetshelo wa mapa mbɔsa wenya efula. Hawotosala ndooko sɛlɛmɔnyi wonya wa wetshetshelo ɔsɔ. Dɔmbɛlɔ dia lo tshena pe diayosalema oma laasɔ, wayetshetsha mapa ɛsɔ lo ndjela kɛnɛ yoho yayɛna etshumanelo l’etshumanelo ɔlɔlɔ. Anto yema tshitshɛ tsho (kana ndooko onto) mbayɔlɛ mapa oko wakidiɔ lo Eohwelo ka lo 2013.
17. Ngande wayotokitanyiya ɛtɛkɛta waki Yeso wendana la vinyɔ lo Eohwelo?
17 Oma laasɔ, tayoyosala kɛnɛ katama lo Mateo ɔnɛ: “[Yeso] akɔshi dikɔhɔ dia vinyɔ ndo l’ɔkɔngɔ wa nde nsala dɔmbɛlɔ, nde akawashadiɔ, ata ate: ‘Nyɔnɔ nyu tshɛ, nɛ dia vinyɔ nyɛ yekɔ didjidji dia “dikila diami dia sheke” diayotshulɔma lo wahɔ w’anto efula dikambo dia edimanyielo ka pɛkato yawɔ.’” (Mat. 26:27, 28) Lo ndjela ɛtɛkɛta ɛsɔ, dɔmbɛlɔ dikina diayosalema ko vɔ mbetshetsha ‘akɔhɔ’ wa vinyɔ ya beela.
18. Kaanga naka anto yema tshitshɛ tsho kana ndooko onto layɔlɛ mapa ndo layɔnɔ vinyɔ, lande na kele ekɔ ohomba dia sho mbɔtɔ lo Eohwelo?
18 Efula ka wanɛ wɔtɔ lo Eohwelo hawole mapa ndo hawɔnɔ vinyɔ nɛ dia Yeso akate ate paka wanɛ wayotolɛ la nde lo Diolelo diande dia l’olongo mbahomba nsala dui sɔ. (Adia Luka 22:28-30; 2 Tim. 4:18) Anto akina wayonga laawɔ wayendaka woho wayetaka akambo la dilɛmiɛlɔ tshɛ. Ekɔ ohomba di’anto asɔ monga laawɔ, nɛ dia oyelo awɔ mɛnyaka dia vɔ mbɔsaka olambo wa Yeso la nɛmɔ di’efula. Wonya wa Eohwelo, vɔ koka nkana yimba lo ɛtshɔkɔ wakokawɔ nkondja oma l’olambo w’etshungwelo waki Yeso. Vɔ wekɔ la diɛsɛ dia monga l’atei w’anto wakenga “olui a woke w’anto” wayohanda lo “mfɔnu ka woke.” Anto asɔ wekɔ atɛmɔdi wa Nzambi “wakasole ekutu awɔ ndo wakawaɛdia la dikila dia Ɔna Ɔkɔkɔ.”—Ɛny. 7:9, 14-17.
19. Ngande wakokayɛ ndjalɔngɔsɔla dia wɛ mbɔtɔ lo Dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ?
19 Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo wekɔ lo ndjalɔngɔsɔla dia mbɔtɔ lo losanganya la laande lɔsɔ. Mingu ngana la ntondo, tayokahɛ anto akatshi wa leta dia vɔ ndja lo Eohwelo. Ndo nto, naka ambotshikala nshi ngana dia Eohwelo salema, efula ka l’atei aso wayadia ɛkɔndɔ wa lo Bible wɛnya kɛnɛ kakasale Yeso ndo woho wakete akambo lo nshi ya Eohwelo ka lo 33 T.D. Diakɔ diele, ayonga dui dia lomba dia wɛ ndjalɔngɔla l’oyango wa wɛ monga laawɔ. Ekɔ dimɛna wɛ nkoma la ntondo k’osambo wa ntondo membama ndo dɔmbɛlɔ dia ndjihwelo salema l’oyango wa nongola wanɛ wakatelɛ ndo ndjela ekongelo k’otondo. Naka sho tshɛ tayelaka wadielo w’avɛsa lo Bible yaso, kete tayokondja wahɔ wa mamba. Kɛnɛ koleki tshɛ ohomba ele, naka sho mbɔtɔ lo Eohwelo, kete tayɛnya lowando laso l’olambo waki Yeso ndo tayokitanyiya didjango diande di’ɔnɛ: “Kanyotshake ɔnkɔnɛ dia mbohɔkami.”—1 Kɔr. 11:24.
a Heinrich Meyer, nomb’ewo kɛmɔ k’ose Allemagne akafunde ate: “Lam’ele wakɛnaka . . . dia demba diaki Yeso dieke ki (dieke la lɔsɛnɔ) ndo dikila diande diatatshulɔma, ndooko onto [apɔstɔlɔ] lakafɔnya . . . dia nde akalɛka demba dia Nkumadiɔndjɔ dia mɛtɛ mɛtɛ ndo akanɔka dikila diande dia mɛtɛ mɛtɛ, [nɛ dia] Yeso ndamɛ konongamɛka di’ɛtɛkɛta ande monga la kitshimudi yakiwɔ watakoke monga la yɔ.”