ASAWO WƆTƆNƐ L’ƆTƐ A DUI WA LO LOHOSO
Onde onto koka mbeya akambo wa lo nshi yayaye?
Sho tshɛ kanyiyaka dikambo dia nshi yayaye. Sho ndjambolaka woho wayonga lɔsɛnɔ laso ndo la wanɛ wokaso ngandji. Sho ndjaokaka ambola wele oko wanɛ: ‘Onde anami wayɔsɛna l’andja woleki dimɛna? Onde nkɛtɛ kayolanyema la mpokoso kɛmɔtshi? Onde ekɔ otshikitanu ɔmɔtshi wakokami nsala oma ko kakianɛ dia monga la nshi yayaye y’amɛna?’ Onto tshɛ ndjaokaka ambola asɔ, nomɔlomɔka mbeya woho wayonga akambo lo nshi yayaye ndo monga la lɔsɛnɔ l’oshika. Naka wɛ mbeya l’eshikikelo kɛnɛ kayosalema lo nshi yayaye, wɛ koka ndjalɔngɔsɔla dikambo dia nshi yakɔ lo demba ndo lo yimba.
Ko, kayotota dia nshi yayɛ yayaye? Onde ekɔ onto ɔmɔtshi lakoka mbeya dui sɔ? Anto amɔtshi wele tomanyi wata akambo wa lo nshi yayaye, wakate akambo amɔtshi wakakotshama, koko efula kokotshama. Koko, akatama dia Nzambi koka mbutaka awui wahataye l’eshikikelo tshɛ. Ɔtɛkɛta ande mbutaka ɔnɛ: “Dimi lakataka l’etatelu akambu wukuyala l’ekumelu, la lu nshi y’edjedja akambu wahatayi.” (Isaya 46:10) Ngande wakotshama ɛtɛkɛta ɛsɔ?
ALAKA WAKI NZAMBI WAKAKOTSHAMA
Lande na kahombayɛ mbidja yimba lo alaka waki Nzambi wakakotshama lo nshi y’edjedja? Naka wɛ amboshihodia l’etena k’otale dia kɛnɛ kata onto ɔmɔtshi lɛnya woho wayonga lushi, mbuta ate yanyi kana mvula kotshamaka tena tshɛ, dui sɔ koka kaambiya. Wɛ ayodja yimba naka nde ambota woho wayonga lushi la loyi. Woho akɔ waamɛ mbele, naka wɛ mbeya di’awui wakalake Nzambi wakakotshama lo yoho ya kokele, aha la taamu wɛ ayoyasha lo kɛnɛ kakandalake dikambo dia nshi yayaye.
Ehele ka Niniva k’edjedja kakalanyema kakawayoka nto
ELANYELO K’OSOMBA WA WOKE:
Ɛnyɛlɔ, ayonga dui dia diambo di’onto mbuta l’eshikikelo tshɛ la ntondo ɔnɛ osomba ɔmɔtshi wa woke, wa wolo ndo wamboshikimala l’edja ka ntambe efula waanga ndanyema kem’edja. Lo tshimbo y’omvutshi ande ɔmɔtshi, Nzambi akalake dui dia ngasɔ, mbuta ate elanyelo ka Niniva. (Zefaniya 2:13-15) Kakɔna kakate ambewi w’ɛkɔndɔ lo dikambo sɔ? Lo ntambe k’esambele N.T.D., l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi oko 15, Nzambi akalake di’ase Babilɔna ndo ase Mediya wayɔlɔsha ndo wayɔlɛndja Niniva. Ndo nto, Nzambi akashikikɛ la ntondo dia Nde ayetɛ Niniva “tongo tu, ndu ufumbu uku usui wa shenga.” Onde daka diakandalake la ntondo sɔ diakakotshama? Eelo. Kaanga mbele ondo osomba ndo tongelongelo taki l’emamu taki la woke wa kilɔmɛtrɛ 518 lo ndjɛkɛ tshɛ, andɔshi awɔ kɔmbɔsa ndo kokamba la osomba woho wakawalongamɛka. Koko, vɔ wakawolanya. Onde owandji ɔmɔ wa pɔlitikɛ koka mbuta awui ko vɔ kotshama lo yoho shɔ?
WAYOTSHUMBA WEKA W’ANTO:
Onto akɔna akakoke mbewoya l’eshikikelo tshɛ ɛnɔnyi 300 la ntondo lokombo ndo ɔlɔndji wa pami kakahombe ntshumba weka l’ediakelo ndo lokombo la osomba wakahombe ediakelo kakɔ tanema? Naka daka dia ngasɔ diakakotshama, aha la taamu onto lakadilake akahombe mbeyama efula. Omvutshi wa Nzambi ɔmɔtshi akate ɔnɛ: “Ona pami omotshi [Josiya] ayuto lu luudu la Davidi, . . . ndu ayutshumba weka w’antu” l’ediakelo ka l’osomba wa Bɛtɛlɛ. (1 Khumi ya Dikanga 13:1, 2) Ntambe oko shato l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, nkumekanga Josiya, lokombo lahaleke tɛkɛtama lo Bible, akayotomba oma l’ɔlɔndji wa nkumbo ka Davidɛ. Paka woho wakadiatama, Josiya akatome anto dia “ntosa weka uma leko [lu waumbu] ku ndi akayetshumba l’ediakelu” kaki la Bɛtɛlɛ. (2 Khumi ya Dikanga 23:14-16) Onde onto ɔmɔ akakoke mbisha elembetshielo w’eshika wa ngasɔ aha la nɔmbwama la wolo waki Nzambi?
Amvutshi wa lo Bible wakate dia Babilɔna ayolanyema ko dui sɔ diakakotshama
EKOMELO KA DIOLELO DIMƆTSHI:
Ayonga dui dia diambo naka onto mbuta l’eshikikelo tshɛ lokombo l’onto ɔmɔtshi nshi efula la ntondo ka nde mbotɔ ɔnɛ nde ayoyolanya wodja woleki wolo l’andja w’otondo polo ndo lo mbuta yoho ya diambo yayoyokamba la nde dia nsala dui sɔ. Nzambi akalake dia pami kelɛwɔ Kurɔ ayoyɔlɛndja wodja ɔmɔtshi. Kurɔ akahombe nto ntshungola ase Juda oma lo lɔhɔmbɔ ndo mbasukɛ dia vɔ nyomoka tɛmpɛlɔ kawɔ k’ekila nto. Laadiko dia laasɔ, Nzambi akate dia yoho yayokamba la Kurɔ dia ndɔsha ta ayendana ndo la wonyelo w’ashi ndo woho wayotshikala asoko w’osomba hwe dia mbokimanyiya dia nde nɛndja. (Isaya 44:27–45:2) Onde elembetshielo wendana la daka sɔ wakasha Nzambi wakakotshama? Ambewi w’ɛkɔndɔ mbetawɔka dia Kurɔ akalɛndja osomba ɔsɔ mɛtɛ. Asɔlayi waki Kurɔ wakakambe la yoho ya diambo dia mbɛtɔya ɔkɛdi ɔmɔtshi wa la Babilɔna ndo oko etombelo, ashi wakakitakita. Kɛnɛ kakaleke tshɛ ele, asɔlayi wakɔtɔ l’osomba oma l’asoko wakatshikala hwe. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Kurɔ akatshungola ase Juda ndo akawatɛ dia vɔ ntshɔ dia nyomotoka tɛmpɛlɔ kawɔ la Jɛrusalɛma. Ɔsɔ aki dui dia diambo, nɛ dia Kurɔ kɔtɛmɔlaka Nzambi kakatɛmɔlaka ase Juda. (Ezera 1:1-3) Laadiko dia Nzambi, akɔna akakoke mbewoya awui wa ngasɔ?
Tambɔsɛdingola bɛnyɛlɔ sato diɛnya woho wakakotshama kɛnɛ kakate Nzambi kakahombe ndjosalema lo nshi y’otsha la ntondo. Ɔsɔ ekɔ paka bɛnyɛlɔ dingana nto. Jashua laki ɔnɔmbɔdi w’ase Juda akatɛ ampokami ande dui diakaweyaka dimɛna nɛ: ‘Nyu mbeyaka l’etema anyu ndo lo nyumu yanyu tshɛ nyate ndooko dui diakate Jehowa Nzambi kanyu lo dikambo dianyu, diahatakotshama. Vɔ tshɛ wambokotshama lo dikambo dianyu. Ndooko dui diahatakotshama.’ (Jashua 23:1, 2, 14) Wodja wakatalɔmbwamaka oma le Jashua kokoka mbidja taamu lo woho wakotshama alaka ndo prɔfɛsiya yaki Nzambi tshɛ lo tshɛ. Ko ngande wakotsha Nzambi awui asɔ? Yoho yaki Nzambi ya nsala akambo ntshikitana etale la toho t’anto. Ekɔ ohomba wɛ mbeya dui sɔ, nɛ dia Nzambi akewoya awui wa diambo wayanga salema kem’edja wayonga la shɛngiya ya pondjo le yɛ.
ALAKA WA NZAMBI NTSHIKITANA LA ALAKA W’ANTO
Mbala efula, alaka w’anto pikamaka l’eyangelo w’awui wa siansɛ, l’ɔsɛdingwelo w’awui weta kana le anto wayata dia wekɔ la nyuma. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbewoya alaka, anto hawotosalaka ndooko dui ndo vɔ kongɛka tsho dia mɛna kɛnɛ kayosalema.—Tukedi 27:1.
Otshikitanyi l’anto, Nzambi mbeyaka oseka dui tshɛ. Nde shihodiaka dimɛna lonto ndo tokanyi t’anto, diakɔ diele etena kasɔnande dia nsala dui dimɔtshi, Nzambi koka mbeya shikaa la ntondo kɛnɛ kayosala onto kana wodja w’otondo. Koko Nzambi koka nsala awui efula laadiko dia laasɔ. Nde koka kaanga nɔmbɔla ndo ntshikitanya awui amɔtshi l’oyango wa nkotsha kɛnɛ kambondolaka. Nde mbutaka ate: “Diui diatutumbaka uma l’unyo ami: . . . hadiutukalulaka le mi ukalulakalula. . . . Ndu [diɔ] diatushidiyaka kene kakamasanguya.” (Isaya 55:11) Lo tena dimɔtshi, prɔfɛsiya yaki Nzambi totɛka tsho kɛnɛ kayondosala lo nshi yayaye. Nde salaka tshɛ dia nkotsha alaka ande lo yoho ya kokele.
NSHI YAYƐ YAYAYE
Onde ekɔ daka dimɔtshi diakokayɛ mbɛkɛ otema diendana la nshi yayɛ yayaye ndo y’anto wokayɛ ngandji? Naka wɛ mbeya la ntondo dia mpokoso kɛmɔtshi kaanga nyokomɛ, wɛ koka mbɔsa tɛdikɔ dia ndjashimbɛ. Ngasɔ mbakokayɛ nsala lo dikambo di’alaka wa lo Bible. Nzambi akalake di’etshikitanu wa diambo wayosalema l’andja w’otondo kem’edja. (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Kɛnɛ kambotosholɛ Nzambi lo dikambo dia nshi yayaye.”) Alaka asɔ ntshikitana etale la alaka w’anto wayasɛma dia wekɔ tomanyi lo mbuta awui wa lo nshi yayaye.
Wɛ koka mbuta ɔnɛ: Ɔkɔndɔ wendana l’andja ɔnɛ mbeyakamaka le anto tshɛ. Vɔ wamboshilaka fundama ndo sho koka mbeya woho wayowokomɛ. Koko, Nzambi mbutaka ate: “Dimi lakataka l’etatelu akambu wukuyala, . . . Alaka ami wayushikikala, ku layutsha kene tshe kalangami.” (Isaya 46:10) Wɛ la ase nkumbo kayɛ koka monga la nshi yayaye y’amɛna efula. Mbola Ɛmɛnyi wa Jehowa kɛnɛ kata Bible lo kɛnɛ kendana la akambo wa lo nshi yayaye. Ɛmɛnyi wa Jehowa bu asaki w’awolo kana anto wayafuna dia nyuma mbatɛka awui amɔtshi ndo vɔ keema la wolo ɔmɔtshi wa laande waakimanyiya dia mbuta akambo wa lo nshi yayaye. Koko vɔ wekɔ ambeki wa Bible wakoka kɛnya awui w’amɛna wakɔlɔngɔsɔlɛ Nzambi lo dikambo dia nshi yayɛ yayaye.