Nde akakikɛ ɔkɛyi wa lokuwa la ta

MARIYA akake adwe l’ɔtɛ wa lɔkɔnyɔ laki la nde ko akahombe ndo ka mbuta. Nde akaleke monga la lɔkɔnyɔ etena kakandoke ɔnande amboda kioko y’ekomelo ntondo ka mvɔ l’ɔkɔngɔ wa diɛnɛ wenya efula wa tango. Etena kakakoke midi, wodjima wa tshududu wakayala lo wodja w’otondo. L’etena kakɔ nkɛtɛ yakadidima wolo efula. (Mateo 27:45, 51) Ondo Mariya akakoke nshihodia ɔnɛ Jehowa ambosala di’andja w’otondo mbeya dia nde ambonandema wolo efula ndeka anto akina tshɛ l’ɔtɛ wa nyɔi ka Yeso Kristo.

Etena kakatatɛ wodjima ndjala lo Gɔlgɔta kana lo Dihole dia lowako, Mariya akatetemala ndela ɔnande. (Joani 19:17, 25) Ondo nde akatatɛ mbohɔ awui efula. Ondo nde akohɔ dui dimɔtshi diakasalema ambeta ɛnɔnyi oko 33. Etena kakandatshu nde la Yɔsɛfu dia tɛnya ɔnawɔ la nɛmɔ lo tɛmpɛlɔ ka la Jɛrusalɛma, osombe wa pami wakawelɛka Simɛyɔna akalodiama la nyuma dia mbuta daka dimɔtshi. Nde akawatɛ awui efula wendana la Yeso, koko nde akayokotshaka ɔnɛ, lushi lɔmɔtshi Mariya ayoyala oko onto latalawɔ lambokama lokuwa la ta l’otale. (Luka 2:25-35) Paka l’etena kakandatanema la ntondo ka dikambo dia wolo sɔ, mbakandayoshihodia mɛtɛ k’ɛtɛkɛta ɛsɔ.

Anto efula wokotaka ɔnɛ, nyɔi k’ɔnayɛ hita ekɔ dui dialeka mbisha onto paa. Nyɔi ekɔ otunyi wa kɔlɔ efula, ndo tɔ totshikaka la mpota ya wolo lo yoho mɔtshi kana lo yoho kina. (Rɔmɔ 5:12; 1 Kɔrɛtɔ 15:26) Onde onto koka mbikikɛ mpota shɔ? Oko wayangaso diɛna lo dikambo diaki Mariya, oma l’etatelo ka olimu wa Yeso polo l’etena kakandadiakema ndo yema l’ɔkɔngɔ, tayokondja wetshelo efula lo kɛnɛ kendana la mbetawɔ kakakimanyiya Mariya dia nde mbikikɛ ɔkɛyi wa lokuwa la ta.

“KANYOSALE KƐNƐ TSHƐ KAYONDONYOTƐ”

Tokalole yema l’ɔkɔngɔ dia menda awui wakasale Yeso l’edja k’ɛnɔnyi esato l’etenyi. Mariya akashihodia ɔnɛ etshikitanu ɛmɔtshi waanga salema. Kaanga l’osomba wa tshitshɛ wa Nazarɛtɛ, anto wakatɛkɛtaka akambo wendana la Joani obatizanyi ndo losango lande l’ohomba l’ɔnɛ nyokadimole etema. Mariya akakoke nshihodia ɔnɛ, ɔnande l’enondo akɔsaka losango lɔsɔ oko djembetelo mɔtshi yɛnya di’olimu ande waanga ntatɛ. (Mateo 3:1, 13) Mariya nde la ase nkumbo kande, wakɔsaka womwelo wa Yeso oma la ngelo oko tshondo y’ofukutanu. Lande na?

Mɛnamaka dia l’etena kɛsɔ ko Yɔsɛfu y’omi aki Mariya ambovɔka. Naka ngasɔ mbakidiɔ, kete mvusha onto komonga dui di’oyoyo le Mariya.a L’etena kɛsɔ Yeso kombelamɛka tsho “ɔna aki otshudi w’abaya” koko ndo “otshudi w’abaya.” Mɛnamaka dia Yeso mbakayotatɛ nɔmbɔla olimu wakakambaka she ndo mbakakotshɛka ehomba wa nkumbo kawɔ kaki la ana asamalo wakayotɔka l’ɔkɔngɔ ande. (Mateo 13:55, 56; Makɔ 6:3) Kaanga mbele Yeso akalowanya Jakɔba lakahɔna la nde dia mɛmba ɔkɛndɛ ɔsɔ, womwelo wa ɔna l’enondo komonga dui dia tshitshɛ le nkumbo kɛsɔ. Mariya aki l’ɔkɛndɛ wa wolo, ko onde nde akahombe mboka wɔma ɔnɛ womwelo w’ɔna l’enondo ɔsɔ ayonga wotsho laadiko dia tshuka? Ngasɔ mbakokaso mfɔnya. Koko, dimbola di’ohomba nɛ monyiyamaka: Kakɔna kakandahombe nsala etena kakakome Yeso y’ose Nazarɛtɛ Kristo, mbuta ate Mɛsiya wakalakema edja efula la ntondo? Ɔkɔndɔ ɔmɔtshi wa lo Bible totɛka dui dimɔtshi diendana la dikambo sɔ.​—Joani 2:1-12.

Yeso akatshu le Joani dia tobatizama, oma laasɔ nde akakome Okitami waki Nzambi ndo Mɛsiya. (Luka 3:21, 22) L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, nde akatatɛ nsɔna ambeki ande. Kaanga mbakinde l’olimu wa wanyandja wa nkamba, nde akɔsaka etena ka ngɛnangɛna kaamɛ l’ase nkumbo ndo la angɛnyi ande. Nde akatshu kaamɛ la nyango la ambeki ande ndo anango wa lo demba lo fɛtɛ kɛmɔtshi ka diwala kakasalema la Kana, ondo osomba waki lo dikona wakangana la Nazarɛtɛ kilɔmɛtrɛ 13. Etena kakasalemaka fɛtɛ kɛsɔ, Mariya akashihodia okakatanu ɔmɔtshi wakatombe. Ondo nde akɛnyi di’ase nkumbo k’atshukanyi wakendanaka la dungi di’ɔkɛtshi ndo wakangunangunaka. Wanu wakashile. Lo ndjela mbekelo kawɔ, dui sɔ akahombe mbisha nkumbo y’atshukanyi ndo atshukanyi sɔnyi ka mamba. Mariya akayadje lo dihole diawɔ ndo akatshu dia tɛnana la Yeso.

Nde akatɛ ɔnande ate: “Vɔ bu la wanu.” Kakɔna kakalongamɛka Mariya dia nde nsala? Sho koka tsho nkanyiya, koko nde akeyaka ɔnɛ ɔnande ekɔ onto la woke lakoka nsala akambo efula wa diambo. Ondo nde akalongamɛka ɔnɛ Yeso akahombe ntatɛ nsala akambo akɔ l’etena kɛsɔ. Diakɔ diakandawotɛ ate: ‘Ɔnami lam’alangɛ nsala dui dimɔtshi dia mbakimanyiya!’ Okadimwelo wakawosha Yeso wakakoke mbambiya. Yeso akawotɛ ate: “Dikambo sɔ atendadiɔ dimi la yɛ?” Ɛtɛkɛta wa Yeso ɛsɔ hawɛnya dia nde kombɔlɛmiya, kaanga mbata anto amɔtshi ngasɔ. Koko oma l’ɛtɛkɛta ande, nde akawongola la dilɛmiɛlɔ tshɛ. Yeso akohola nyango diaha nde mɛtɛ mbakahombe mbotɛ akambo dia mbɔlɔmbɔla l’olimu ande, nɛ dia ɔsɔ aki dui diakahombe salema oma le Jehowa She.

Mariya aketawɔ engwelo kaki ɔnande, nɛ dia nde aki womoto laketawɔka dako ndo laki l’okitshakitsha. Nde akatshu le wanɛ wakakahanyaka diangɔ ko akawatɛ ate: “Kanyosale kɛnɛ tshɛ kayondonyotɛ.” Mariya akɛnyi dia nde aya bu nto l’ɔkɛndɛ wa nɔmbɔla ɔnande, koko ndo nde ndo anto akina pombaka nɔmbwama oma le nde. Yeso lo wedi ande, akɛnya dia l’ɛnyɛlɔ ka nyango nde akokaka atshukanyi w’eyoyo asɔ kɛtshi. Nde akasale dihindo diande dia ntondo lo nkadimola ashi wanu. Etombelo akɔna wakayala? “Ambeki ande wakonge la mbetawɔ le nde.” Mariya nde lawɔ akonge la mbetawɔ le Yeso. Nde akendɛka le nde aha oko le ɔnande, koko oko Nkumadiɔndjɔ ndo Oshimbedi ande.

Ambutshi wa nshi nyɛ koka nkondja wetshelo w’efula oma lo mbetawɔ ka Mariya. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, ndooko onto okina lamboodiaka ɔna lele oko Yeso. Koko etena kakoma woho w’ɔna akɔna tshɛ opalanga, djekoleko lele kema kokele, etshikitanu ɛmɔtshi koka ndjala. Ombutshi koka monga la nsaki ka ntetemala nsalɛ ɔnande laya ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka akambo oko ɔna dikɛnda etena kele mbeyaka monga ko dui sɔ diaya bu ohomba. (1 Kɔrɛtɔ 13:11) Ngande wakoka ombutshi nkimanyiya ɔna dia mbola dimɛna? Yoho mɔtshi ele, mbɛkɛ otema le ɔna lele la kɔlamelo ɔnɛ nde ayotetemala nkamba la wetshelo wa lo Bible ndo ayɔtshɔkwama oma le Jehowa. Naka ombutshi nkamba l’ɛtɛkɛta w’amɛna wa mbetawɔ ndo mbɛkɛ otema le wɔ, kete dui sɔ koka kimanyiya ana dia vɔ mbola dimɛna. Aha la taamu, Yeso akangɛnangɛna woho wakosukɛ Mariya lo ɛnɔnyi wakayelana wakinde l’awui efula wa nsala.

“AKOSƐNDE KOMONGA LA MBETAWƆ LE NDE”

Evanjiliɔ totɛka akambo yema tshitshɛ tsho wendana la Mariya lo ɛnɔnyi esato l’etenyi wakakambe Yeso olimu ande w’esambishelo. Koko, tatohɛke dia laasɔ ko ondo nde aya wadi aki odo lakodiaka ana ndaamɛ ndo ondo laasɔ ko nde eke l’ana w’akɛnda la ngelo. Sho shihodiaka laasɔ dia, nde komonga l’akoka wa mbeteta la Yeso etena kakandasambishaka lo ngelo kawɔ. (1 Timɔte 5:8) Koko, nde akatetemalaka nkana yimba lo akambo wa lo nyuma wendana la Mɛsiya wakandetshama ndo akɔtɔka lo shinangɔnga kaki lo ngelo kawɔ oko waki nkumbo kande la mbekelo.​—Luka 2:19, 51; 4:16.

Mbeyaka monga ko nde akadjasɛka l’atei w’ampokami etena kaketshaka Yeso lo shinangɔnga ka la Nazarɛtɛ. Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wakahombe monga la nde etena kakandoke ɔnande ata ɔnɛ daka diendana la Mɛsiya diakanyoke deko aha nɛ diambokotshama le nde lee! Koko, aki dui dia lonyangu le Mariya dia mɛna di’ase Nazarɛtɛ komonga la mbetawɔ le Yeso. Vɔ wakayokoma polo ndo lo nyanga dia ndjaka ɔnande.​—Luka 4:17-30.

Mariya aki la lonyangu nto dia mɛna kɛnɛ kakasalaka anande akina w’apami otsha le Yeso. Bible mbutaka lo Joani 7:5 ɔnɛ akose waki Yeso anɛi komonga la mbetawɔ le nde oko wakasalaka nyangɛwɔ. Sho mbadiaka lawɔ ɔnɛ: “Akosɛnde komonga la mbetawɔ le nde.” Lo dikambo dia akose waki Yeso ahende wa wamato, Bible hate ndooko dui.b Weho akɔ tshɛ, Mariya aki l’okakatanu waya lo mbidjasɛ lo nkumbo kele l’anto wele la tokanyi ta l’ɛtɛmwɛlɔ wotshikitanyi. Nde akahombe nsala la wolo dia monga la wɛdimo ndo ntetemala monga la kɔlamelo etena kakandasalaka la wolo dia nkimanyiya ase nkumbo kande aha la monga oko onto lawafundɛ.

Lo diaaso dimɔtshi, ewotɔ wa Yeso ɛmɔtshi ndo akosɛnde wakatshu dia “towɔsa.” Vɔ wakataka ɔnɛ: “Nde ambodjɔ dadi.” (Makɔ 3:21, 31) Lo mɛtɛ Mariya kɔfɔnyaka akambo lo yoho shɔ, koko nde akatshu la anande w’apami ondo l’elongamelo ka vɔ tetshama akambo amɔtshi wakakoke mbakimanyiya dia mpama lo mbetawɔ. Onde vɔ wakatetshama? Kaanga mbakasalaka Yeso akambo wa diambo ndo mbakandetshaka akambo wa mɛtɛ w’amɛna, ana w’apami waki Mariya akina komonga la mbetawɔ. Onde Mariya akayambola la lonyangu tshɛ dia mbeya kɛnɛ kakakoke salema dia munanda etema awɔ?

Onde wɛ ekɔ lo nkumbo kele la anto wa lo ɛtɛmwɛlɔ wotshikitanyi? Naka eelo, wɛ koka nkondja wetshelo w’efula oma lo mbetawɔ ka Mariya. Nde kopekɔ kaanga mbaki ewotɔ ande komonga la mbetawɔ. Koko, nde akatshike dia vɔ nshihodia ɔnɛ mbetawɔ kande kakokimanyiya dia nde monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la ki ka lo yimba. Lo wedi okina, nde akatetemala sukɛ ɔnande laki la kɔlamelo. Onde nde akɔshi oko nde ayanga mpandja Yeso? Onde nde akakombola l’etena kɛsɔ dia Yeso ntshikala la ngelo dia monga kaamɛ la nde ndo l’ase nkumbo kande? Naka ngasɔ mbakidiɔ, kete nde akahombe nsɛdingola tokanyi tande tɔsɔ. Nde akɔshi dia aki tshondo ya diɛsɛ dia sukɛ ndo nkeketsha Yeso. Shi ndo wɛ koka nkimanyiya ana ayɛ dia mbetɛ wahɔ wa Diolelo lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yawɔ?

“WƐ AYOKAMA LOKUWA LA TA L’OTALE”

Onde mbetawɔ kaki la Mariya le Yeso kakafutama? Tena tshɛ, Jehowa futaka onto lele la mbetawɔ, ndo Mariya kopandɔ lo dikambo sɔ. (Hɛbɛru 11:6) Ohokanyiya yema woho wakayaoke Mariya etena kakandahokamɛka ɔnande etsha kana kakandoke woho wakandolaka anto waketshama oma le nde asawo wakandashaka!

Lo wɛɛla wakashaka ɔnande, onde Mariya akoke Yeso ata awui amɔtshi wendana la nshi yande ya dikɛnda etena kakinde la Nazarɛtɛ? Etena kakandatɛkɛtaka dikambo dia womoto lakatɔmbaka luudu lande dia nyanga dikuta di’okenga diakashishɔ, di’anto watɔ mbo ya ndɛ kana dia mpɛtsha tala ndo dikitsha laadiko dia ekundji ka tala, onde Mariya akatatɛ nkanyiya woho waki Yeso ɔna dikɛnda lakandakotshɛka ehomba ande wa lushi la lushi? (Luka 11:33; 15:8, 9; 17:35) Etena kakate Yeso ɔnɛ osembe ande wekɔ dimɛna ndo oshikɔ ande wekɔ osadi, onde Mariya akatatɛ nkanyiya akambo amɔtshi wakasalema lushi lɔmɔtshi l’ɔkɔngɔ wa midi etena kakandendaka Yɔsɛfu etsha Yeso lam’akinde dikɛnda woho wa nsala ndo nkeleka nyama lɔkɔhɔ dia tɔ likutola dimɛna? (Mateo 11:30) Lo mɛtɛ, Mariya aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mamba lo menda diɛsɛ di’efula diakawosha Jehowa lo lɔsɛnɔ dia mbisha lonya lo wodielo ndo ndowanya ɔna lakahombe ndjonga Mɛsiya. Nde akahombe monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mpokamɛ Yeso Ombetsha a woke akamba la diangɔ ndo bɛnyɛlɔ diakeyaka anto dimɛna dia ntondja wetshelo w’eshika.

Koko Mariya akatetemala monga l’okitshakitsha. Ndooko lushi lakokonya ɔnande dia nde mbɔsama la nɛmɔ lo tshambandeko kana mbokonya dia nde tɛmwama. Ɛnyɛlɔ, etena kakandasambishaka, womoto ɔmɔtshi oma l’atei w’olui w’anto akate la dui dia wolo ɔnɛ diɛsɛ le womoto lakote Yeso. Ko Yeso akakadimola ate: “Keema. Diɛsɛ le wanɛ woka ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo wawokitanyiya!” (Luka 11:27, 28) Ndo nto, etena kakatɛ anto amɔtshi wa l’atei w’olui w’anto Yeso ɔnɛ nyango nde la anango wekɔ l’ohomba ande, nde akawatɛ ate anto wele la mbetawɔ le mi mbele waa mama ndo analengo. Oko wakinde komomala, Mariya akashihodia nkanyi yaki Yeso, mbuta ate diɔtɔnganelo dia lo nyuma ndeka diɔtɔnganelo dia lo demba la fwa.​—Makɔ 3:32-35.

Hatokoke mbeya nkɔndɔla paa kakonge la Mariya etena kakandɛnaka ɔnande asowa dia mvɔ nyɔi ka paa efula l’otamba w’asui. Ɔpɔstɔlɔ Joani lakɛnyi la washo ande hita etena kakadiakema Yeso, akayotaka akambo efula l’ɔkɔndɔ ande: Etena kakandadiɛnɛka, Mariya akemala “suke l’otamba w’asui wakawahanɛ Yeso.” Ndooko ɛngɔ kakakoke nshimba ombutshi wa womoto wa kɔlamelo ndo waki la ngandji ɔsɔ dia memala suke la ɔnande l’etena k’ekomelo kɛsɔ. Yeso akawɛnyi, koko kaanga mbakinde l’okakatanu dia mpɛnga ndo la paa ka mamba dia ntondja kaanga tshɛkɛta mɔtshi, nde akatɛkɛta. Nde akasha ɔpɔstɔlɔ Joani lakandokaka ngandji efula ɔkɛndɛ wa kokɛka nyango. Lam’ele laasɔ ko anango Yeso wa lo demba watonge ambetawudi, Yeso kombisha onto okina ɔkɛndɛ wa kokɛka nyango, paka ombeki ande wakandɛkɛka otema. Lo nsala ngasɔ, Yeso akɛnya dia ekɔ ohomba di’onto lele la mbetawɔ nkokɛ ewotɔ ande, djekoleko lo nkotsha ehomba awɔ wa lo nyuma.​—Joani 19:25-27.

Etena kakayovɔ Yeso, Mariya akonge la lɔkɔnyɔ l’efula lakawawotɛ edja efula la ntondo, mbuta ate ɔkɛyi wele oko onto lambowoka lokuwa la ta l’otale. Kaanga mbakokaso monga l’okakatanu dia nshihodia ɔkɛyi waki la nde, tokanyiya yema ɔngɛnɔngɛnɔ waki la nde nshi shato l’ɔkɔngɔ wa laasɔ. Mariya akoke dia dihindo dioleki woke tshɛ diambosalema, mbuta ate Yeso ambolwama. Ɔngɛnɔngɛnɔ ande wakaleke mfula nɛ dia l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Yeso akɛnama le Jakɔba ya kosɛnde lo vɔ hende ato. (1 Kɔrɛtɔ 15:7) Dui sɔ diakonge la shɛngiya le Jakɔba ndo akose waki Yeso akina. Sho mbeyaka dia l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, vɔ wakayetawɔka ɔnɛ Yeso mbele Kristo. Aha la ntshimbatshimba, vɔ wakatatɛ ntshɔ lo nsanganya y’Akristo kaamɛ la nyangɛwɔ ndo “wakatetemala nɔmba.” (Etsha 1:14) Ahende l’atei awɔ, Jakɔba nde la Judɛ wakayofundaka abuku amɔtshi wa lo Bible.

Vɔ dimolaka Mariya mbala k’ekomelo etena kakandatshumana kaamɛ nde l’anande w’apami dia nɔmba. Ande woho wakakomɛ ɔkɔndɔ wa Mariya lo yoho ya dimɛna ndo ɛnyɛlɔ kakandatotshikɛ lee! L’ɔtɛ wa mbetawɔ kande, nde akakikɛ ɔkɛyi wa lokuwa la ta ndo l’ekomelo a shimu, akayolongola difuto dia nɛmɔ efula. Naka sho mbokoya mbetawɔ kande, kete sho lawɔ tayokikɛ oseka okakatanu tshɛ wakokaso monga lawɔ l’andja ɔnɛ ndo tayokondja difuto dioleki ndo woho wakokaso mfɔnya.