ASAWO WƆTƆNƐ L’ƆTƐ A DUI WA LO LOHOSO
Onde Mɛtɛ Kɛsɔ Kakokomɛ
L’eleko kamɔnga akatshi ka l’ɔnɔnyi 33 l’ɔkɔngɔ wa Yeso mbotɔ. Yeso y’ose Nazarɛta akadiakema. Wakɔsɔngwɛ awui wa kashi ɔnɛ nde akatɔmbɔshaka anto, wakɔkɔmɔla l’esehe ndo wakohanɛ l’otamba. Nde akavu nyɔi ka paa efula. Koko Nzambi akawolola ndo l’ɔkɔngɔ wa nshi 40, Yeso akadɛ l’olongo.
Sho mbeyaka ɔkɔndɔ wa diambo ɔsɔ diɛsɛ l’Evanjiliɔ ɛnɛi wa l’Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ, welɛ anto efula ɔnɛ Daka di’Oyoyo. Onde awui asɔ wakasalema mɛtɛ? Ɔsɔ ekɔ dimbola dia dimɛna ndo di’ohomba. Naka vɔ wayota ɔnɛ keema, kete mbetawɔ k’Akristo kekɔ anyanya ndo elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo lo paradiso kayonga oko dɔ di’anyanya. (1 Kɔrɛtɔ 15:14) Lo wedi okina, naka akambo asɔ wakasalema mɛtɛ, kete kɛsɔ ayosha anto elongamelo ka dimɛna kendana la nshi yayaye kakokayɛ ndo wɛ lawɔ monga la tɔ. Onde ɛkɔndɔ wa l’Evanjiliɔ wekɔ mɛtɛ kana kashi?
KƐNƐ KƐNYA ƐKƆNDƆ
Otshikitanyi l’ɛkɔndɔ wa kashi, awui wakafundama l’Evanjiliɔ wekɔ mɛtɛ ndo wanɛ wakafunde awui akɔ wakadje yimba lo kiambokambo tshɛ. Ɛnyɛlɔ, vɔ ndola tɔɔ la nkombo y’ahole wa mɛtɛ, wele efula kawɔ koka membwama nshi nyɛ. Vɔ totɛka awui wendana l’anto wa mɛtɛ mɛtɛ wele kaanga ambewi w’ɛkɔndɔ wa l’andja ɔnɛ shikikɛka akambo asɔ.—Luka 3:1, 2, 23.
Afundji wa l’andja ɔnɛ wakasɛnaka lo ntambe ka ntondo ndo ka hende wakatɛkɛta lo kɛnɛ kendana la Yeso.a Woho wa nyɔi kakandavu oko wadita Evanjiliɔ, mbɔtɔnɛka la toho takadiakaka ase Rɔmɔ anto l’etena kɛsɔ. Ndo nto, akambo asɔ kɔndwamaka lo yoho ya shikaa ndo ya mɛtɛ, mbuta ate, vɔ kɔndɔlaka ndo etsha ɛmɔtshi wa kɔlɔ wakasale ambeki waki Yeso. (Mateo 26:56; Luka 22:24-26; Joani 18:10, 11) Awui asɔ mɛnyaka l’eshikikelo tshɛ dia afundji w’Evanjiliɔ waki la losembwe ndo wakafunde awui wa mɛtɛ lo dikambo dia Yeso.
KAYOTOTA DIA EOLWELO KAKI YESO?
Kaanga mbetawɔ anto efula ɔnɛ Yeso akasɛnɛ ndo akavu, anto amɔtshi waki la taamu lo dikambo dia eolwelo kande. Kaanga apɔstɔlɔ ande kombetawɔ losango la ntondo l’ɔnɛ nde ambolɔ. (Luka 24:11) Taamu tshɛ takashile lam’akɛnyi anto ndo ambeki akina lo waaso wotshikitanyi ɔnɛ Yeso ambolɔ. Lo diaaso dimɔtshi, vɔ waki ɛmɛnyi ndekana 500.—1 Kɔrɛtɔ 15:6.
Kaanga mbakiwɔ lo waale wa mundama ndo ndjakema, ambeki wakewoya la dihonga tshɛ eolwelo kaki Yeso le anto tshɛ, kaanga le wanɛ wakoodiake. (Etsha 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Onde ambeki efula wotokoka monga la dihonga dia ngasɔ otondonga vɔ komonga l’eshikikelo ka wolo ɔnɛ mɛtɛ Yeso akolwama? Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, eolwelo kaki Yeso kakasale dia l’Okristo monga la shɛngiya ya wolo le anto wa nshi shɔ ndo wa nshi nyɛ.
Ɛkɔndɔ wele l’Evanjiliɔ wendana la nyɔi ndo la eolwelo ka Yeso wekɔ mɛtɛ ndo shikaa. Naka sho mbadia ɛkɔndɔ akɔ la yambalo tshɛ, kete tayonga l’eshikikelo ɔnɛ akambo asɔ wakasalema mɛtɛ. Mbetawɔ kayɛ koka keketshama nto, naka wɛ nshihodia lande na kakasalema akambo asɔ. Sawo diayela diayolembetshiya dikambo sɔ.
a Tacite lakotɔ l’ɔnɔnyi wa 55 l’ɔkɔngɔ wa Yeso mbotɔ akafunde ate: “Kristo lele oma lo lokombo lɔsɔ mbotombi tshɛkɛta [Akristo], akafundamɛ dilanya diakaleke tshɛ kɔlɔ oma le Pɔnsɔ Pilato laki owandji aso ɔmɔtshi wa woke wa lɛɛta lo ɛlɔmbwɛlɔ kaki Tibɛriyo.” Suétonie nde lawɔ, akatɛkɛta dikambo dia Yeso (lo ntambe ka ntondo), Josèphe, ombewi w’ɛkɔndɔ w’ose Juda (wa lo ntambe ka ntondo) ndo Pline, nguvɛrnɛrɛ kakaleke dikɛnda la Bituniya wakatɛkɛta dikambo dia nde (l’etatelo ka ntambe ka hende).