Yeso Kristo—Ekadimwelo wa ambola aso wendana la nde
“Akona ata antu, emi?”—LUKA 9:18.
YESO akoke ambeki ande dimbola sɔ nɛ dia nde akeyaka di’anto waki la tokanyi totshikitanyi lo dikambo diande. Koko, ndoko ɔkɔkɔ shikaa wakakoke mbidja anto l’okandokando. Yeso kondjashɛ ndo nde kosalaka akambo lo woshɛshɛ. Koko, nde aki kâmɛ l’anto lo tongelongelo ndo l’esomba awɔ. Nde akasambishaka ndo aketshaka lo sɛkɛ nɛ dia nde akalangaka di’anto mbeya akambo wa mɛtɛ wendana la nde.—Luka 8:1.
Akambo wa mɛtɛ wendana la Yeso tanemaka l’ɛtɛkɛta ndo lo ditshelo diande diɔkɔndwami lo Evanjiliɔ ɛnɛi wa lo Bible: Mateu, Mako, Luka ndo Joani. Ɛkɔndɔ ɛsɔ wakasambiyama kadimolaka ambola aso wendana la Yeso.a—Joani 17:17.
DIMBOLA: Onde Yeso aki mɛtɛ onto lakasɛnɛ?
OKADIMWELO: Eelo. Ambewi w’ɛkɔndɔ, mbidja ndo Josèphe nde la Tacite waki lo ntambe ka ntondo, wakate dia Yeso akasɛnɛ mɛtɛ. Kɛnɛ koleki ohomba ele, Evanjiliɔ toshikikɛka ɔnɛ Yeso aki onto la mɛtɛ, koko aha onto ɔmɔtshi la lɔfɔnya. Ɛkɔndɔ ɛsɔ wekɔ shikaa, vɔ mɛnyaka dihole ndo etena kakasalema awui asɔ. Ɛnyɛlɔ, ofundji w’Evanjiliɔ wa Luka akatɛkɛta dia ewandji esambele wele nkombo yawɔ tanemaka l’abuku w’ɛkɔndɔ wa l’andja ɔnɛ dia nshikikɛ ɔnɔnyi wakatatɛ Yeso olimu ande.—Luka 3:1, 2, 23.
Ekɔ djembetelo ya shikaa yɛnya dia Yeso ekɔ onto la mɛtɛ. Dibuku (Evidence for the Historical Jesus) mbutaka ɔnɛ: “Nomb’ewo efula mbetawɔka dia pami kakawelɛka Yeso y’ose Nazarɛta akasɛnɛ lo ntambe ka ntondo.”
DIMBOLA: Onde Yeso ekɔ mɛtɛ Nzambi?
OKADIMWELO: Ndooko. Ndoko lushi lakate Yeso ɔnɛ nde mbɛdima la Nzambi. Koko, mbala la mbala Yeso akɛnya ɔnɛ nde ekɔ l’ɛse ka Jehowa.b Ɛnyɛlɔ, Yeso akelɛ Jehowa ɔnɛ: ‘Nzambi kami’ ndo ɔnɛ: ‘Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ.’ (Mateu 27:46; Joani 17:3) Paka onto lele l’ɛse k’onto ɔmɔtshi mbakoka nkamba la ditelo sɔ otsha le onto okina. Ose olimu lelɛ ɔnɛ lakawodje l’olimu ɔnɛ “owandji ami” kana “ɔnɔmbɔdi ami” mɛnyaka hwɛ dia nde ekɔ lo dihole dia l’ɛse.
Yeso akɛnya nto dia nde ntshikitana la Nzambi. Mbala kɛmɔtshi, Yeso akatɛ wanɛ wakatonaka lowandji lande ɔnɛ: “Lu elembe anyu nfundama ati: Diui dia emenyi ehende dieko mete. Dimi latuyataka, ndu Papa lakantumi atumvutaka.” (Joani 8:17, 18) Yeso ntshikitana nde la Jehowa. Ngande wakokaso mbɔsa dui diotami oma le ɛmɛnyi ehende?c
DIMBOLA: Onde Yeso aki tsho onto l’ɔlɔlɔ?
OKADIMWELO: Nde komonga tsho onto l’ɔlɔlɔ. Yeso akeyaka dia nde aki l’ɛkɛndɛ w’ohomba efula l’okotshamelo wa lolango laki Nzambi. Ɛkɛndɛ ɛmɔtshi vɔɛnɛ:
● “On’a etoi a [Nzambi].” (Joani 3:18) Yeso akeyaka oma lɛnɛ akandaye. Lo mɛtɛ nde akasɛnaka la ntondo ka nde ndja lanɛ la nkɛtɛ. Nde akalembetshiya ate: “Dimi lakayi uma l’ulungu.” (Joani 6:38) Yeso mbaki etongami ka ntondo kaki Nzambi ndo kakokimanyiya dia ntonga diangɔ dikina tshɛ. Oko wakandatongama oma le Nzambi ndamɛ, Yeso mbelamɛka ɔnɛ: “Ona etoi lutwi uma le Shi.”—Joani 1:3, 14; Kolosai 1:15, 16.
● “On’a untu.” (Mateu 8:20) Mbala efula Yeso akayaelɛ ɔnɛ: “On’a untu,” etelo katanema mbala oko 80 lo Evanjiliɔ. Etelo kɛsɔ mɛnyaka dia nde aki onto la mɛtɛ koko aha Nzambi lo demba di’onto. Ngande wakakoke Ɔna ɛtɔi laki Nzambi mbotɔ oko onto? Lo tshimbo ya nyuma k’ekila, Jehowa akadje lɔsɛnɔ la Ɔnande l’otema waki Mariya osekaseka w’emuma w’ose Juda dia lɔ ndjahamaka. Etombelo waki la dui sɔ ele, Yeso kombotɔ la pɛkato ndo aki kokele.—Mateu 1:18; Luka 1:35; Joani 8:46.
● “Umbetsha.” (Joani 13:13) Yeso akɛnya hwe dia Nzambi akawosha olimu wa ‘mbetsha ndo nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ’ lendana la Diolelo diaki Nzambi. (Mateu 4:23; Luka 4:43) Nde akalembetshiya l’ɛtɛkɛta wa wɔdu ndo wokɛma hwe, elɛwɔ Diolelo diaki Nzambi ndo kɛnɛ kayodioyosala dia nkotsha lolango la Jehowa.—Mateu 6:9, 10.
● “Diui.” (Joani 1:1) Yeso aki Yɛmb’awui yaki Nzambi, mbuta ate Nzambi akewoyaka anto akambo ndo wetshelo ande lo tshimbo ya nde. Jehowa akakambe la Yeso dia mbewoya anto wa la nkɛtɛ losango Lande.—Joani 7:16, 17.
DIMBOLA: Onde Yeso mbaki Mɛsiya wakalakema?
OKADIMWELO: Eelo. Prɔfɛsiya ya lo Bible yakatatshi dia Mɛsiya, kana Kristo nembetshiyaka “Okitami.” Onto ɔsɔ Lakalakema akahombe ndjonga l’ɔkɛndɛ w’ohomba efula l’okotshamelo wa sangwelo dia Jehowa. Lo diaaso dimɔtshi, womoto ɔmɔtshi l’ose Samariya akatɛ Yeso ate: “Dimi mbeyaka nti: Mesiya lundjayi (letawo vati: Kristu).” Yeso akawotɛ hwe ate: “Dimi ako one, lateketa la ye.”—Joani 4:25, 26.
Onde ekɔ djembetelo kina yɛnya dia Yeso mbaki mɛtɛ Mɛsiya? Ekɔ tolembetelo tosato tele tɔ tshɛ shikikɛka dui ɔtɔi, oko ɛkɔtɛ wa mpita wakoka ntanema paka le onto ɔtɔi. Onde Yeso mbele ɛkɔtɛ wa mpita ɛsɔ? Ɛsɔ tɔsɛdingole:
● Ɔlɔndji wa dioho diande. Bible akewoya dia Mɛsiya akahombe ntomba oma lo dioho di’Abarahama l’ɔlɔndji wa nkumbo ka Davidi. (Etatelu 22:18; Osambu 132:11, 12) Yeso aki kanula yawɔ vɔ ahende.—Mateu 1:1-16; Luka 3:23-38.
● Ekotshamelo ka prɔfɛsiya. Afundelo w’ase Hɛbɛru wekɔ la prɔfɛsiya dikumi la mɔtshi yendana la lɔsɛnɔ laki Mɛsiya la la nkɛtɛ, mbidja ndo awui wendana la eotwelo ndo nyɔi kande. Yeso akakotsha prɔfɛsiya shɔ tshɛ. Mɔtshi yɔ nyɛ: Nde akotɔ la Bɛtɛlɛhɛma (Mika 5:2; Luka 2:4-11), akelamɛ oma l’Edjibito (Hosea 11:1; Mateu 2:15), ndo akadiakema aha la weka ande kânga ɔtɔi mbɔkɔ (Osambu 34:20; Joani 19:33, 36). Yeso kokolonganya ndoko dui lo lɔsɛnɔ lande dia prɔfɛsiya tshɛ yendana la Mɛsiya kotshama.d
● Kɛnɛ kakate Nzambi ndamɛ. Etena kakotɔ Yeso, Nzambi akatome andjelo dia totɛ alami w’ɛkɔkɔ ɔnɛ Mɛsiya ambotɔ. (Luka 2:10-14) Lo waaso efula etena kakakambaka Yeso olimu ande, Nzambi ndamɛ akatɛkɛta oma l’olongo, dia mɛnya woho wakandetawɔ Yeso. (Mateu 3:16, 17; 17:1-5) Jehowa akakimanyiya Yeso dia nde nsala ahindo wa wolo, oko djembetelo kina yɛnya dia Yeso mbaki Mɛsiya.—Etsha 10:38.
DIMBOLA: Lande na kakasowe Yeso ndo kakandavu?
OKADIMWELO: Oko wakinde kotsha pɛkato, Yeso kosungana dia nsowa. Ndo nde kokoka panema l’otamba w’asui oko ɔtɔmbɔki ndo ntshikala l’otamba akɔ dia mvɔ nyɔi ka sɔnyi efula. Koko, Yeso akalongamɛka dia wayowosalɛ akambo wa ngasɔ ndo aketawɔ di’akambo akɔ mbokomɛ.—Mateu 20:17-19; 1 Petero 2:21-23.
Prɔfɛsiya yendana la Mɛsiya yakatatshi dia Mɛsiya akahombe nsowa ndo mvɔ dia nkomba pɛkato y’anto akina. (Isaya 53:5; Danyele 9:24, 26) Yeso ndamɛ akate dia nde akaye dia ‘ndjokimɔ anima ande dia ntshungola anto efula.’ (Mateu 20:28) Wanɛ wele la mbetawɔ lo tshungo kakakimɔma oma lo nyɔi k’olambo kɛsɔ wekɔ l’elongamelo ka ntshungɔ oma lo pɛkato la nyɔi ndo ndjɔsɛna pondjo pondjo lo Paradiso ka la nkɛtɛ.e—Joani 3:16; 1 Joani 4:9, 10.
DIMBOLA: Onde sho kokaka mbetawɔ mɛtɛ ɔnɛ Yeso akolwama oma lo nyɔi?
OKADIMWELO: Eelo. Yeso akalongamɛka dia mbolwama oma lo nyɔi. (Mateu 16:21) Koko, ekɔ ohomba dia sho nembetɛ dia oyadi Yeso kana afundji wa Bible, ndoko onto lakasɛmɛ ɔnɛ nde ayolwama oma lo nyɔi lo yoho yeya anto tshɛ. Ekɔ wolo di’anto mbetawɔ dui sɔ. Koko, Bible mbutaka ɔnɛ: “[Nzambi] akawulula, akûkelekula uma lu shoko ya nyoi.” (Etsha 2:24) Naka sho mbetawɔka ɔnɛ Nzambi ekɔ ndo ɔnɛ nde mbele Otungi wa diangɔ tshɛ, kete tekɔ mɛtɛ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa mbetawɔ ɔnɛ nde akolola Ɔnande oma lo nyɔi.—Heberu 3:4.
Onde ekɔ tolembetelo ta shikaa tɛnya dia Yeso akolɔ? Tɔsɛdingole tayela tɔnɛ.
● Ɛmɛnyi wakɛnyi la washo awɔ hita. Ɛnɔnyi oko 22 l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Yeso, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde dia olekanyi anto 500 wakɛnyi la washo awɔ Yeso lakolwama ndo efula ka l’atei awɔ waki la lɔsɛnɔ etena kakafunde Paulo dikambo diakɔ. (1 Koreto 15:6) Anto mongaka esadi dia ntona kɛnɛ kotshi ɔmɛnyi ɔtɔi kana ehende, ko onde onto koka ntona dui di’oma le ɛmɛnyi 500?
● Ɛmɛnyi wakokaso mbɛkɛ etema. Ambeki wa ntondo waki Yeso wanɛ wakahombe mbeya kɛnɛ kakatombe mɛtɛ, wakewoya la dihonga tshɛ dia Yeso akolwama oma lo nyɔi. (Etsha 2:29-32; 3:13-15) Lo mɛtɛ, vɔ wakeye ɔnɛ mbetawɔ dia nde akolɔ ekɔ dui di’ohomba diendana la dietawɔ di’Okristo. (1 Koreto 15:12-19) Ambeki wa Yeso asɔ waketawɔ ndjakema lo dihole dia nsɛka mbetawɔ kawɔ le Yeso. (Etsha 7:51-60; 12:1, 2) Ngande wayoyoyaoka dikambo di’onto ɔmɔtshi letawɔ dia ndjakema l’ɔtɛ wa dui dieyande ɔnɛ diekɔ kashi?
Tambɔsɛdingola ekadimwelo w’oma lo Bible wa ambola asamalo wendana la Yeso. Ekadimwelo ɛsɔ totɛka hwe woho w’onto wele Yeso. Ko onde ekadimwelo ɛsɔ wekɔ mɛtɛ ohomba? L’ɛtɛkɛta ekina, onde wɛ amboka dia ekadimwelo ɛsɔ ntshikitana la kɛnɛ ketawɔyɛ lo dikambo dia Yeso?
[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]
a Dia mbeya otshikitanu wele lam’asa Evanjiliɔ wa lo Bible la efundelo waki kosambiyama wendana la Yeso, enda sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Evanjiliɔ waki kosambiyama—Onde vɔ mbutaka mɛtɛ lo dikambo dia Yeso? lo lɛkɛ 18-19.
b Lo Bible, Jehowa mbele lokombo laki Nzambi.
c Dia mbeya awui akina, enda sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Sawo kâmɛ l’osukanyi ɔmɔtshi—Onde Yeso ekɔ Nzambi?” lo lɛkɛ 20-22.
e Dia mbeya awui akina wendana la nɛmɔ diele l’olambo wa tshungo waki Yeso, enda tshapita 5 ya dibuku Bible etshatɔ mɛtɛ?