Wɔɔmbɔ w’edjedja waki “kɔmɔmbɔma”

LO 1970, atshimi w’emindo wakakundola wɔɔmbɔ ɔmɔtshi wakalongola l’osomba wa Ein Gedi, l’Isariyɛlɛ, suke la Ndjale Kambovɔ lo nɔrdɛ. Vɔ wakatane wɔɔmbɔ ɔsɔ etena kakawatshimolaka shinangɔnga kɛmɔtshi kakalongola kaki lo ngielongielo yakawalanya ondo lo ntambe ka samalo T.D. Woho waki wɔɔmbɔ ɔsɔ aki wolo mbadia; ndo vɔ kokokaka kaanga mɔmbɔma ko hawolanyi. Koko, wakakambe la scanner 3-D, diakɔ diele wɔɔmbɔ akɔ “kɔmɔmbɔma.” L’ekimanyielo ka mashinyi okina, awui wa lɔkɔ wakakoke mbadiema.

Kakɔna kakawɛnyi diɛsɛ la scanner? Wɔɔmbɔ akɔ waki l’efundelo wa lo Bible. Kɛnɛ kakatanema lo wɔɔmbɔ ɔsɔ aki avɛsa amɔtshi w’oma l’etatelo ka dibuku di’Akambo w’ase Lɛwi. Avɛsa asɔ waki la lokombo la Nzambi lo Hɛbɛru lakafundama la Tetragramɛ. Ondo wɔɔmbɔ ɔsɔ wakashɔma lam’asa l’atei atei wa ntambe ka ntondo T.D. la ntambe ka nɛi T.D., dui sɔ mɛnyaka dia ɔsɔ kele wɔɔmbɔ woleki edja wakafundama lo Bible ka lo Hɛbɛru oma ko lam’akawashola efundelo wa l’anya wa Qoumrân. Gil Zohar akafunde lo jurnalɛ Le Jerusalem Post, ate: “Polo lam’akatayonga l’akoka wa mbadia wɔɔmbɔ wakalongola l’osomba wa Ein Gedi waki l’awui wa lo Akambo w’ase Lɛwi, akete ɛnɔnyi 1000 lam’asa woshwelo wa Wɛɔmbɔ wa lo Ndjale Kambovɔ wakatatɛ oya l’ekomelo k’etena ka Tɛmpɛlɔ ka Hende ndo etena kakafundama Kɔdɛksɛ Aleppo lo ntambe ka 10 T.D.” Lo ndjela tomanyi, wɔɔmbɔ waki kɔmɔmbɔma ɔsɔ mɛnyaka dia efundelo wa waa Masɔrɛtɛ wele lo Tɔra “wakalamema la kɔlamelo tshɛ l’edja k’ɛnɔnyi nunu ndo ɔnɛ dikɔmɔ di’asangodi kotshikitanya efundelo.”