Vɔ Namaka Diangɔ Dia Nkumɛwɔ

¹ Lo nshi yakafundamaka Bible, wakashaka olami ɔkɛndɛ wa diangɔ efula. Diɔ diakɔ diakasha Abarahama olami ande ɔkɛndɛ wa nyangɛ ɔnande le Isaka wadi. (Etat. 24:​1-4) Olami ɔsɔ aki l’ɔkɛndɛ wa nama di’aha nkumbo k’Abarahama shishɔ. Ɔsɔ aki ɔkɛndɛ wa woke efula. Diɔ diakɔ diahatakoke mamba kɛnɛ kakate Paulo ate: ‘Kɛnɛ kayangawɔ le alami ele, onto ayale kanga kɔlamelo.’​—⁠1 Kor. 4:⁠2.

Ɔkɛndɛ wa Nama Wele l’Akristo

² Bible mbɔsaka weho ɛmɔtshi w’olimu aso w’Akristo oko ɛkɛndɛ wa nama. Ɛnyɛlɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akatɛ Ase Ɛfɛsɔ dikambo dia ‘ɔkɛndɛ wa nama ngandji ka mamba ka Nzambi kakandalongola lo dikambo diawɔ.’ (Ef. 3:2; Kol. 1:25) Nde akɔsaka lotumu lande la mbewoya ase wedja lokumu l’ɔlɔlɔ oko ɔkɛndɛ wa nama wakandahombe kotsha la kɔlamelo. (Etsha 9:15; 22:21) Ɔpɔstɔlɔ Petero akafundɛ anango w’akitami ate: “Nyulungwani lu mvudu yanyu l’ongenongeno, aha l’ungunungunu. Uku akalungula untu l’untu ushasha, nyuwushani, uku alami w’ololo wa wehu efula wa ngandji ka mamba ka [Nzambi].” (1 Pet. 4:​9, 10; Heb. 13:16) Mbo tshɛ ya l’emunyi yaki l’Akristo wa l’eleko ka ntondo wakayikondjaka paka oma lo ngandji ka mamba ka Jehowa. Ɔnkɔnɛ, vɔ waki alami wa diangɔ sɔ ndo wakahombe kamba la diɔ oko Akristo.

³ Ɛlɔ kɛnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa mɛnaka akambo lo yoho yakɔ yâmɛ. Lam’ele vɔ wakayakimɔ le Jehowa Nzambi, vɔ mɛnaka dia kɛnɛ tshɛ kele lawɔ​—⁠lɔsɛnɔ lawɔ, wolo awɔ wa lo demba, diangɔ diawɔ​—⁠oko wakakikondja oma lo ‘ngandji ka mamba ka Nzambi, kɛnama lo weho efula.’ Oko wewɔ alami w’ɔlɔlɔ efula, vɔ ndjaokaka dia wekɔ l’ɔkɛndɛ la ntondo ka Nzambi lo woho wakambawɔ la diangɔ sɔ. Ndo nto, vɔ wakalongola ewo ka lokumu l’ɔlɔlɔ. Ɔsɔ ekɔ nto depo kana eombelo kakombolawɔ kamba latɔ dimɛna efula, mbut’ate dia tombola lokombo la Jehowa ndo kimanyiya akina dia vɔ kondja ewo k’akambo wa mɛtɛ.​—⁠Mat. 28:​19, 20; 1 Tim. 2:​3, 4; 2 Tim. 1:​13, 14.

⁴ Ngande wakotsha Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛkɛndɛ awɔ w’alami na? Alapɔlɔ watomba ɔnɔnyi tshɛ mɛnyaka ɔnɛ, ɔnɔnyi wetshi, vɔ waketsha wenya ndekana miliyara ɔtɔi l’olimu w’esambishelo ka ‘lokumu l’ɔlɔlɔ la diolelo’ l’andja w’otondo ndo wakeke Bible l’anto ndekana 4500000 wangɛnangɛna lokumu l’ɔlɔlɔ lɔsɔ. (Mat. 24:14) Vɔ wakɛnya nto ɔnɛ wekɔ mɛtɛ alami wa Jehowa wa kɔlamelo lo kimɔ eshasha la lokaho tshɛ dia sukɛ olimu l’andja w’otondo ndo nɔngɔsɔla Mbalasa yawɔ ya Diolelo, lo nongola emendji w’eteta ndo Akristo akina, ndo lo kimanyiya wanɛ wele lo dihombo, ɛnyɛlɔ wanɛ wɛna pâ l’ata. Lo tshɛ kawɔ, Akristo wa mɛtɛ namaka diangɔ dia Nkumɛwɔ ɔlɔlɔ.

‘Olami wa Kɔlamelo, Kanga Kɛsɔ’

⁵ Aha onto ɔtɔi oto mbele l’ɔkɛndɛ ɔsɔ wa nama, koko ndo ɔlɔngɔswamelo w’otondo. Yeso akate lo dikambo di’etshumanelo k’akitami k’Akristo kele lanɛ la nkɛtɛ ate ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo, kanga kɛsɔ.’ (Luka 12:42) ‘Ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo’ ɔsɔ ekɔ l’ɔkɛndɛ wa mbisha anto ‘mbo ya ndɛ’ ndo mbeta la ntondo l’olimu wa nsambisha wedja tshɛ lokumu l’ɔlɔlɔ. (Eny. 12:17) Omalɔkɔ, olui w’olami wa kɔlamelo, wele didjidji di’Olui Walɔmbɔla, mbele l’ɔkɛndɛ wa woho wanandema weshasha wakimɔma dia sukɛ olimu w’esambishelo l’andja w’otondo. Wanɛ wakimɔ weshasha ɛsɔ nongamɛka ɔnɛ wayokamba lawɔ olimu wakimwewɔ, ndo ‘olami wa kɔlamelo, kanga kɛsɔ,’ ekɔ l’ɔkɛndɛ wa menda ɔlɔlɔ dia dikambo sɔ ntshama ndo kamba lawɔ dimɛna, la lomba ndo la tshɛtɔ.   

⁶ Tekɔ l’ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ka woho wakambawɔ la weshasha ɛsɔ la lomba lo menda ohamelo w’elimu w’ofundelo wakamba Ɛmɛnyi wa Jehowa l’eleko kɛnɛ ka 20. Okahanyelo wa Bible ndo ekanda watɛkɛta dia Bible​—⁠periodikɛ, abuku, tobukubuku, traktɛ ndo Nkumu ya Diolelo​—⁠aki ohomba efula dia dianganya ‘lokumu l’ɔlɔlɔ’ lo ‘nshi y’ekomelo.’ (Mako 13:10; 2 Tim. 3:⁠1) Lo kɛnɛ kendana la Tshoto y’Etangelo, yɔ yekɔ ehomɔ koleki ohomba dia mbisha ase ‘nkumbo ka Nzambi’ kâmɛ l’asekawɔ, ‘olui a woke’ w’‘ɛkɔkɔ ekina,’ ‘mbo ya ndɛ l’etena kasungana.’​—⁠Mat. 24:45; Ef. 2:19; Eny. 7:9; Joa. 10:⁠16.

⁷ L’etatelo, ekanda tshɛ w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakafundamaka l’ɛprimɛri w’amindji w’okanda, koko l’ɛnɔnyi wa 1920 wakɔshi yɛdikɔ ɔnɛ ayoleka dimɛna ndo hatotoshisha falanga efula naka ekambi wa Jehowa vamɛ mbâfundaka. L’ɔkɔngɔ wa vɔ tatɛ yema yema lo 1920, elimu w’ofundelo w’ekanda wakayahamaka la Brooklyn edja ndo ndjokoma ndjɔvu ɛmba. Lo 1967, aki mvudu nyɛi ya weke y’ɛprimɛri. Wakatatɛ funda ekanda ndo lo wedja ekina koko, olimu ɔsɔ kondjotetemala nto lo wedja efula l’atei awɔ l’ɔtɛ wa Ta dia Hende di’Andja w’Otondo.

⁸ Koko, kânga mbaki ɛprimɛri efula l’États-Unis, takawakoke tondja ekanda wa dianganya l’andja w’otondo. L’ɔkɔngɔ wa ta, wakatatɛ kana wakatetemala l’olimu w’ofundelo lo wedja ekina efula, oko l’Afrique du Sud, l’Allemagne fédérale, l’Angleterre, lo Canada, la Danemark, la Grèce la la Suisse. L’etatelo k’ɛnɔnyi 70, wakayomɛ funda ekanda ndo l’Australie, la Brésil, la Finlande, la Ghana, lo Japon, la Nigeria la lo Philippines. Ɛprimɛri wa lo wedja ɛmɔtshi l’atei a wɛsɔ wakatondjaka abuku. Paka lo nshi yakɔ, wakalakanya waa misiɔnɛrɛ ya lo Ngiliyadɛ woho wa kamba l’ɛprimɛri ndo wakâtome lo wedja ɛmɔtshi l’atei awɔ dia tokimanyiya anangɛso l’olimu ɔsɔ.

⁹ L’ɛnɔnyi wa 1980, lofulo la wedja wakawafundaka periodikɛ lakakome 51.a Kɛsɔ tshɛ mɛnyaka yoho y’ɔlɔlɔ ya kamba la diangɔ dia Nkumɛso. Kɛsɔ tshɛ aki djembetelo ya mamba y’ohamelo w’olimu wa Diolelo. Mɛtɛ, miliyɔ y’Ɛmɛnyi wa Jehowa ‘wɔlɛmiya la diangɔ diawɔ di’oshinga wolo’ wambosha ɛnyɛlɔ ka mamba ndo wambosukɛ olimu ɔsɔ oma lo lokaho lawɔ! (Tuk. 3:⁠9) Ngasɔ mbambowoyaɛnya ɔnɛ wekɔ alami w’ɛlɔlɔ wa diangɔ diakawasha Jehowa ɔkɛndɛ lo weho efula.

Otshikitanyelo wa Mashinyi

¹⁰ L’ɛnɔnyi wa 1970 ndo l’etatelo k’ɛnɔnyi wa 1980, olimu w’ɛprimɛri akahame hakoke, ko Ɛmɛnyi wa Jehowa wakatatɛ kamba la toho tokina ta fundaka ekanda. Polo ndo l’etena kɛsɔ, vɔ wakafundaka lo yoho y’edjedja yelɛwɔ typographie. Koko wakatatshikitanyaka yema yema, ko vɔ ndjokoma lo kamba la yoho y’ofundelo ya nshi nyɛ yelɛwɔ offset. Diɔ diakɔ diofundama ekanda nshi nyɛ l’asango w’amɛna w’alangi anɛi lo dihole di’alangi ahende ato (odima la dangi dikina) oko akawafundaka lo yoho y’edjedja ya typographie. Oma lâsɔ, ɔrdinatɛrɛ akakadimula elimu ekina tshɛ wakatshamaka la ntondo k’ekanda ndjofundama. L’etena kɛsɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa wakatondja Système de Photocomposition Électronique Multilingue (MEPS), yoho mɔtshi yakambawɔ l’ɔrdinatɛrɛ yakimanyiya dia funda ekanda l’ɛtɛkɛta ndekana 370 wotshikitanyi. Ndoko ekongelo k’amindji w’okanda kokoki mbɛdima la MEPS lo kamba l’ɛtɛkɛta efula ngasɔ.

¹¹ L’ekimanyielo ka MEPS la toho tokina t’eyoyo ta kamba, ɛnyɛlɔ oko tomanɛka mikanda l’ɔrdinatɛrɛ, ohamelo okina nto wakatshama l’olimu wa mbishaka anto mbo ya ndɛ l’etena kasungana. Nshi ya ntondo, lam’akawakambaka la toho t’edjedja, numɛlɔ ya periodikɛ yakatombaka ngɔndɔ efula kana ɔnɔnyi l’Angɛlɛ la ntondo ka yɔ ndjotomba l’ɛtɛkɛta ekina. Kakianɛ, Tshoto y’Etangelo yotomba mbala kakɔ ɔtɔi l’ɛtɛkɛta 115, ndo Réveillez-vous ! l’ɛtɛkɛta 62. Dui sɔ mɛnyaka dia ndekana % 95 y’anto wa l’andja w’otondo wɔtɔ lo losanganya la wekelo wa Tshoto y’Etangelo lomingu tshɛ kâmɛ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa, mbekaka sawo diâmɛ etena kakɔ kâmɛ. Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ ɔtshɔkɔ! Woho wakawadje okundji lo somba toho t’eyoyo tɔsɔ ta mashinyi wa fundaka ekanda mɛnyaka hwe dia wekɔ lo kamba la diangɔ dia Nkumɛwɔ dimɛna.

Ehomba Wotshikitanyi Wendana l’Ɔlɔngɔswamelo

¹² Oma lo toho ta kamba t’eyoyo tɔsɔ, ehomba w’ɔlɔngɔswamelo w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wendana l’ofundelo w’ekanda ambotshikitana. Mashinyi a funda wa lotshimba welɛwɔ offset ndeka wɛnɛ wa typographie funda esadi esadi, ndo vɔ ndeka oshinga wolo. Tosambu ta kambaka elimu watshama la ntondo k’ofundelo l’ɔrdinatɛrɛ, elimu wele oko: olowanyelo, okadimwelo, osangelo, ɔlɔngɛlɔ, tekɔ dimɛna efula ndeka toho t’edjedja, koko oshinga wolo hakoke. Eke esadi wambotoyɛna ɔnɛ funda periodikɛ lo wedja 51 wotshikitanyi ekɔ oshinga wolo. Diɔ diakɔ diele, l’ɛnɔnyi wa 1990, ‘olami wa kɔlamelo’ akanyomenda dikambo sɔ. Akandɛnyi na?

¹³ Wakeke ko wakɛnyi ɔnɛ ‘diangɔ di’oshinga wolo’ diakimɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa kâmɛ l’angɛnyi awɔ diayonandema dimɛna naka vɔ nɔngɔsɔla olimu w’ofundelo. Omalɔkɔ, wakatakitshakitshaka yema yema lofulo la filialɛ yele l’ɛprimɛri. Allemagne akatatɛ nto olimu wa fundaka periodikɛ ya wedja efula wa l’Erɔpɛ wa l’ehotwelo la l’edjelo ka wonya, kâmɛ ndo wedja wakafundaka periodikɛ yawɔ vâmɛ l’etena kɛsɔ. Italie fundaka ekanda wa wedja wa l’Afrika la Erɔpɛ wa lo Sudɛ-Ɛstɛ, oko Grèce la Albanie. L’Afrika, paka Nigeria la Afrique du Sud ato mbafunda periodikɛ. Wakatshe ɔlɔngɔswɛlɔ wa ngasɔ l’andja w’otondo.

Akambo wa Mbɛdikola

¹⁴ Lo Ngɔndɔ k’Esambele 1998, wayotshika ofundelo wa periodikɛ lo wedja ɛmɔtshi wa l’Erɔpɛ, oko l’Autriche, la Danemark, la France, la Grèce, lo Pays-Bas ndo la Suisse. L’Erɔpɛ, ekanda wayofundamaka l’Allemagne, l’Angleterre, l’Espagne, la Finlande, l’Italie la la Suède. Akambo akɔna wakawende dia sɔna wedja wahomba tetemala l’ofundelo w’ekanda ndo wɛnɛ wayotshika funda na? Lo ndjela lotumu lande lendana la nama diangɔ dia Nkumɛnde la lomba, ‘olami wa kɔlamelo’ akɛdikola falanga yatondja wodja la wodja dia funda ndo kahola periodikɛ. Nde akasɛdingola ndo ɛlɛmbɛ wa lɛɛta wa lo wedja ɛsɔ dia menda lende okoki ekanda fundama ndo kahanyema aha l’okakatanu.    

¹⁵ Ekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika mbambowotshika ofundelo w’ekanda lo wedja ɛmɔtshi ko fudia lo wedja ekina. Ndeka ɔlɔlɔ fundaka ekanda lo wodja ɔtɔi ko toma lo wedja efula; ɔsɔku mbayotokamba dimɛna la mashinyi ɔtɔi w’oshinga wolo. Kakianɛ, olimu w’ofundelo wokambemaka lo wedja woleki oshinga l’ɛse, wele la mashinyi ndo wele bu pâ lo toma ekanda lo wedja ekina. Ɔsɔku mbayoteya munanda diangɔ dia Nkumɛso. Lo mɛtɛ, aha ɔnɛ naka wambotshika funda ekanda lo wodja ɔmɔtshi kete lâsɔ hawoyosambisha lɛkɔ. Ekanda wayongaka tɔɔ lɛkɔ, ndo Ɛmɛnyi wa Jehowa nunu nkama wadjasɛ lo wedja akɔ wayotetemalaka la mbewoya anyawɔ anto ‘lokumu l’ɔlɔlɔ la wɔladi.’ (Ef. 2:17) Lâdiko dia tɛtɔla okundji, ɔlɔngɔswɛlɔ ɔsɔ wekɔ l’etombelo ekina w’ɔngɛnɔngɛnɔ.

¹⁶ Ɛnyɛlɔ, mashinyi efula w’ofundelo wa nshi nyɛ waki la Danemark, la Grèce, lo Pays-Bas la la Suisse wakatomama la Nigeria la la Philippines. Wanɛ wamanyamanya mashinyi akɔ waketawɔ ntshɔ la mashinyi akɔ ko tolakanya anangɛso lɛkɔ woho wa vɔ kambaka lawɔ. Oma l’ekimanyielo kɛsɔ, kakianɛ, wedja ɛsɔ wofunda periodikɛ y’amɛna efula oko nyɛ yafunda wedja ekina.   

¹⁷ Nyende ɔlɔlɔ okina ɔnɛ: kakianɛ, wedja engana ɛsɔ watetemala la funda periodikɛ mbotondjaka falanga yawɔ dia ndjifunda. Ɔnkɔnɛ, lo wedja wahawayofunda periodikɛ falanga yɛnama ya ntsha awui akina, ɛnyɛlɔ oko mbika Mbalasa ya Diolelo kana kimanyiya anangɛso wele lo wedja woleki wola. Ɔnkɔnɛ, oma lo yewo ya minanda diangɔ dia Nkumɛso, ɛtɛkɛta ɛnɛ wakatɛ ɔpɔstɔlɔ Paulo Ase Kɔrɛtɔ kokaka mendana dimɛna la wedja efula: ‘Dimi halange nte akina wangɛnɛngɛnɛ kele nyu nyodiɛnɛ; koko dia nyu mbɛdima popo, nyukimanyiya wanɛ wele lo dihombo la diangɔ dianyu di’emete emete, . . . dia nyu mbɛdima popo.’​—⁠2 Kor. 8:​13, 14.   

¹⁸ Oma lo tɛdikɔ t’eyoyo tɔsɔ, Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo wamboleka ndjaoka suke suke l’asawɔ. Ɛmɛnyi wa la Danemark hawotɛna kɔlɔ naka periodikɛ yawɔ fundama l’Allemagne, kânga mbakiwɔ la mbekelo ka ndjifundaka vâmɛ. Vɔ mandolaka efula olimu wakamba anangɛwɔ wa l’Allemagne. Onde Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’Allemagne wayɛna kɔlɔ kamba la weshasha awɔ dia funda ekanda watɛkɛta dia Bible wa toma la Danemark kana​—⁠la Russie, l’Ukraine kana lo wedja ekina? Kema. Vɔ ngɛnangɛnaka dia mbeya ɔnɛ weshasha wakimɔ anangɛwɔ wa lo wedja ɛsɔ kokaka munandema kakianɛ dia kotsha ehomba ekina.

Tolame Diangɔ Dimɛna

¹⁹ Lo Mbalasa ya Diolelo tshɛ y’Ɛmɛnyi wa Jehowa ya l’andja w’otondo, shɛtɛshɛtɛ yekɔ ya weshasha yofundjiwɔ ɔnɛ “Weshasha dia sukɛ olimu wa la Société l’andja w’otondo​—⁠Mateu 24:14.” Weshasha wa la lolango wadjawɔ lo tɔshɛtɛshɛtɛ tɔsɔ kambemaka olimu lo dihole tshɛ diele ohomba. ‘Olami wa kɔlamelo’ mbashikikɛ kɛnɛ kahombawɔ ntsha la weshasha ɛsɔ. Ngasɔ mbatowɔsaka weshasha wakakimɔma lo shɛtɛshɛtɛ mɔtshi ya lo wodja ɔmɔ dia sukɛ olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo wodja okina, wanganyi la wɔ nunu dia kilɔmɛtɛlɛ. Wakakambe la weshasha wa ngasɔ dia kimanyiya asekaso Akristo wakahomɔ mpokoso ka ngembe kɛmɔtshi, ponganɛndji, didimu dia nkɛtɛ kana ta. Vɔ kambaka la weshasha akɔ nto dia sukɛ waa misiɔnɛrɛ lo wedja ndekana 200.

²⁰ Lo tshumanelo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa, vɔ tɔtɛkɛtaka awui wa falanga paka mbala ɔtɔi lo ngɔndɔ, ndo lo taahe tongana toto. Hawɔkɔngɔla falanga, oyadi lo Mbalasa ka Diolelo kana lo nsanganya ya weke. Hawotshu a tɔlɔmba onto falanga ndo haweteta a takɔngɔlaka falanga. Tshoto y’Etangelo totondjaka paka sawo ɔtɔi to l’ɔnɔnyi dia nembetshiya woho wokoki wanɛ walanga ntsha dia kimɔ weshasha le la Société Watch Tower l’oyango wa sukɛ olimu wa l’andja w’otondo. Hawɔtɛkɛtaka awui wa kimɔ falanga dia sukɛ la Société lo Réveillez-vous ! kânga yema. Ko ngande wakakoke kambema olimu wa woke w’esambishelo l’andja w’otondo, wa mbika Mbalasa ya Diolelo yahombama, sukɛ olimu wa lânde wa tena tshɛ ndo kimanyiya Akristo wele l’ohomba w’ekimanyielo na? Jehowa akatshɔkɔla ekambi ande lo yoho ya diambo efula lo tshutshuya anto dia vɔ monga la yimba ya lokaho. (2 Kor. 8:⁠2) Tambɔsa diaaso diambotokondja nɛ dia mboka wanɛ tshɛ ‘wakalɛmiya Jehowa la diangɔ diawɔ di’oshinga wolo’ losaka. Wayale l’eshikikelo ɔnɛ ‘olami wa kɔlamelo’ ayotetemala la nama diangɔ dia Nkumɛso! Tekɔ lo nɔmba Jehowa dia nde tshɔkɔla tɛdikɔ tshɛ tambɔsama dia pamia olimu l’andja w’otondo.

[Footnote]