BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w22 Ngɔndɔ ka tanu lk. 8-14
  • Kɛnɛ kalembetshiya dibuku dia Ɛnyɛlɔ le atunyi wa Nzambi

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Kɛnɛ kalembetshiya dibuku dia Ɛnyɛlɔ le atunyi wa Nzambi
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (wekelo)—2022
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • ATUNYI WA NZAMBI TƐKƐTAMA “LO TOLEMBETELO”
  • WANƐ WELE ATUNYI WA NZAMBI WAMBEYAMAKA
  • EKOMELO KA SƆNYI KEKƆ LO KONGƐƐ NUMBA KA LOKOLOKOLO
  • KILOMBO K’OTUNYI WAKI NZAMBI WOLEKI WOKE
  • Jehowa ekɔ lo mbishola “akambu waya ka ndja”
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2012
  • Tongake la wɔma wa nyama ya wɔma
    Lɔsɛnɔ ndo olimu aso w’Okristo—Dikatshi dia losanganya—2019
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (wekelo)—2022
w22 Ngɔndɔ ka tanu lk. 8-14

SAWO DIA WEKELO 20

Kɛnɛ kalembetshiya dibuku dia Ɛnyɛlɔ le atunyi wa Nzambi

“Wakaasanganya lo dihole dielamɛ lo Hɛbɛru ɔnɛ Aramangɛdɔna.”​—ƐNY. 16:16.

OSAMBO 150 Yanga Nzambi dia nde kotshungola

AWUI WAYƆTƐKƐTAMAa

1. Kakɔna kata dibuku dia Ɛnyɛlɔ lo dikambo di’ekambi wa Nzambi?

DIBUKU dia Ɛnyɛlɔ totɛka dia Diolelo dia Nzambi dia l’olongo diakatatɛ mbolɛ ndo Satana akatshanyema oma l’olongo. (Ɛny. 12:1-9) Wotshanyemelo ɔsɔ wakela wɔladi l’olongo, koko dui sɔ diakela ekakatanu le so. Lande na? Nɛ dia Satana ekɔ la kɛlɛ k’efula otsha le wanɛ wakambɛ Jehowa la kɔlamelo lanɛ la nkɛtɛ.​—Ɛny. 12:12, 15, 17.

2. Kakɔna kayotokimanyiya dia ntetemala ntshikala la kɔlamelo le Jehowa?

2 Akokaso nsala dia ntetemala ntshikala la kɔlamelo la ntondo k’ɛlɔshamelo waki Satana? (Ɛny. 13:10) Dui dimɔtshi diayotokimanyiya ele mbeya kɛnɛ katokongɛ lo nshi yayaye. Ɛnyɛlɔ, ɔpɔstɔlɔ Joani akɛnya lo dibuku dia Ɛnyɛlɔ ɛtshɔkɔ ɛmɔtshi wayotokondja keema edja. L’atei w’ɛtshɔkɔ ɛsɔ mbayonga ndo elanyelo k’atunyi wa Nzambi. Kakianɛ, nyɛsɔ tɔsɛdingole woho watɛkɛta Ɛnyɛlɔ dikambo di’atunyi wa Nzambi asɔ ndo kɛnɛ kayowakomɛ.

ATUNYI WA NZAMBI TƐKƐTAMA “LO TOLEMBETELO”

Tablo kɛnya woho washa dragɔ nyama ya ngala yɔtɛkɛtami lo dibuku dia Danyɛlɛ ndo di’Ɛnyɛlɔ lowandji. Nyama ya ngala nyɛi ya weke yɔtɛkɛtami lo Danyɛlɛ tshapita 7 ntomba oma lo ndjale kele didjidji di’anto ndo yamboyokoma nyama ka ngala ka beela kele l’ɛtɛ esambele kele tɔ lawɔ ntomba oma lo ndjale kele didjidji di’anto. Ɔtɛ w’esambele wa nyama ka ngala k’ɛtɛ esambele wamboyokoma nyama ka ngala kele la nseke hiende, kele tɔ lawɔ kamboyokoma nyama ka ngala ka beela kahemi womoto la numba laadiko diatɔ. Dragɔ, nyama ka ngala kele la nseke hiende ndo nyama ka ngala ka beela, vɔ tshɛ wayodjama l’oduwa wa dja. Esato ɛnɛ nembetshiyama nto lo sawo nɛ l’odingɔ 4, 6, 9, 10, ndo 19.

3. Naa tolembetelo tɔmɔtshi takamba la wɔ lo dibuku dia Ɛnyɛlɔ?

3 Lo divɛsa dia ntondo, Ɛnyɛlɔ totɛka dia awui wadiaso lɔkɔ mɛnyama “lo tolembetelo,” mbuta ate tɛkɛtama l’ɛtɛkɛta wa didjidji. (Ɛny. 1:1) Ɛnyɛlɔ tɛkɛtaka dikambo di’atunyi wa Nzambi l’ɛtɛkɛta wa didjidji. Nyama ya ngala mɔtshi mbele didjidji di’atunyi wa Nzambi. Ɛnyɛlɔ, “nyama ka ngala kayatombe oma lo ndjale.” Tɔ kekɔ “la nseke 10 ndo la ɛtɛ 7.” (Ɛny. 13:1) “Nyama ka ngala kekina kayatombe oma lo nkɛtɛ” ndjelana la tɔ. Nyama kɛsɔ tɛkɛtaka oko dragɔ ndo tɔ salaka dia “dja mpolɔ oma l’olongo.” (Ɛny. 13:11-13) Oma laasɔ, sho mɛnaka nyama kekina kotshikitanyi, “nyama ka ngala ka beela,” womoto la numba okiahemi. Nyama ya ngala shato shɔ yekɔ didjidji di’atunyi wa Jehowa Nzambi ndo wa Diolelo diande wambɔɔlɔsha edja efula. Ɔnkɔnɛ, ekɔ ohomba sho mbeya waa na wele atunyi asɔ.​—Ɛny. 17:1, 3.

Nyama nyɛi ya weke ya lo Danyɛlɛ tshapita 7 ntomba oma lo ndjale kele didjidji di’anto. Nyama ka ntondo kekɔ oko ntambwɛ ndo tɔ kekɔ l’ahafu oko mpongo. Nyama ka hende kekɔ oko laondo ndo kekɔ la mpandju l’onyɔ atɔ. Nyama ka sato kekɔ oko nkɔi ndo tɔ kekɔ l’ahafu anɛi ndo la ɛtɛ ɛnɛi. Nyama ka nɛi kekɔ la wolo wahadjama anya ndo la wanyu wa mbolo ndo la nseke dikumi.

NYAMA NYƐI YA WEKE

Nyama yakɔ “yakatombe oma lo ndjale.” (Dan. 7:1-8, 15-17) Yɔ yekɔ didjidji dia mandji yakaleke wolo l’andja w’otondo yakonge la shɛngiya y’efula le ekambi wa Nzambi ntatɛ lo nshi ya Danyɛlɛ (Enda odingɔ 4, 7)

4-5. Ngande wele kɛnɛ kotami lo Danyɛlɛ 7:15-17 tokimanyiyaka dia nshihodia kɛnɛ kalembetshiya tolembetelo tɔsɔ?

4 La ntondo ka sho mbeya waa na wele atunyi asɔ, sho pombaka tokoshihodia kɛnɛ kalembetshiya ɛtɛkɛta wa didjidji ɛsɔ. Yoho yoleki dimɛna ya nshihodia dui sɔ ele mbetawɔ dia Bible twamɛ tolembetshiya. Tolembetelo efula tatanema lo dibuku dia Ɛnyɛlɔ tambolembetshiyamaka l’abuku akina wa lo Bible. Ɛnyɛlɔ, omvutshi Danyɛlɛ akɛnyi dɔ dia “nyama 4 ya weke yakatombe oma lo ndjale.” (Dan. 7:1-3) Danyɛlɛ totɛka kɛnɛ kalembetshiya nyama shɔ. Nyama 4 ya weke yekɔ didjidji dia “nkumi ya dikanga” kana mandji. (Adia Danyɛlɛ 7:15-17.) Elembetshielo wokɛma hwe ɛsɔ tokimanyiyaka dia nshihodia ɔnɛ nyama shɔ yatɛkɛtama lo Ɛnyɛlɔ pombaka nto monga didjidji dia mandji ya pɔlitikɛ yele la wolo.

5 Kakianɛ, nyɛsɔke tɔsɛdingole tolembetelo tɔmɔtshi tɔtɛkɛtami lo Ɛnyɛlɔ. Etena katatasale dui sɔ, tayɛna woho watokimanyiya Bible dia mbeya kɛnɛ kalembetshiya tolembetelo tɔsɔ. Tayotatɛ la djui mɔtshi ya nyama ya ngala. Ntondotondo, tayeya waa na wele didjidji dia nyama ya ngala shɔ. Oma laasɔ, tayɛna kɛnɛ kayokomɛ nyama shɔ. L’ekomelo, tayɔsɛdingola kɛnɛ kalembetshiya awui asɔ le so.

WANƐ WELE ATUNYI WA NZAMBI WAMBEYAMAKA

Nyama ka ngala kele l’ɛtɛ esambele kɔtɛkɛtami l’Ɛnyɛlɔ kekɔ lo ndjatombe oma lo ndjale kele didjidji di’anto. Tɔ kekɔ la nseke dikumi ndo l’alɛmbɔ wa nkoso dikumi l’ɛtɛ atɔ ndo tɔ kekɔ oko nkɔi, ekolo wa laondo ndo onyɔ wa ntambwɛ.

NYAMA KA NGALA K’ƐTƐ ESAMBELE

Tɔ kakatombe “oma lo ndjale” ndo tɔ kaki la ɛtɛ 7, la nseke 10, ndo la diadɛmɛ 10. (Ɛny. 13:1-4) Tɔ kekɔ didjidji dia mandji ya pɔlitikɛ tshɛ yele la wolo yambɔlɔmbɔla anto l’edja k’ɔkɔndɔ w’anto. Ɛtɛ esambele ekɔ didjidji dia mandji yakaleke wolo l’andja w’otondo yaki la shɛngiya y’efula le ekambi wa Nzambi (Enda odingɔ 6-8)

6. Naa kitshimudi ya nyama ka ngala kele l’ɛtɛ esambele kɔtɛkɛtami lo Ɛnyɛlɔ 13:1-4?

6 Ele nyama ka ngala k’ɛtɛ esambele? (Adia Ɛnyɛlɔ 13:1-4.) Tolembete dia nyama kɛsɔ kekɔ la ɛnamelo kele oko ka nkɔyi, koko tɔ kekɔ l’ekolo wele oko wa laondo ndo l’onyɔ wele oko wa nkɔyi ndo tɔ kekɔ la nseke dikumi. Nyama nyɛi yɔtɛkɛtami lo Danyɛlɛ 7 yekɔ nto la tolembetelo tɔsɔ. Koko lanɛ, lo dibuku dia Ɛnyɛlɔ tolembetelo tɔsɔ sanganyema lo nyama ɔtɔi, koko aha nyama nyɛi yokakitɔnyi. Nyama ka ngala kɛsɔ bu didjidji dia lowandji ɔtɔi kana lowandji la l’andja w’otondo. Vɔ mbutaka dia tɔ nɔmbɔlaka “waoho tshɛ, weho w’anto tshɛ, ɛtɛkɛta tshɛ ndo wedja tshɛ.” Diakɔ diele ɔsɔ pombaka monga la lowandji la woke oleki lowandji la lo wodja ɔtɔi. (Ɛny. 13:7) Nyama ka ngala kɛsɔ pombaka monga didjidji dia mandji ya pɔlitikɛ tshɛ yambɔlɔmbɔla anto l’edja k’ɔkɔndɔ w’anto.b​—Ond. 8:9.

7. Lo ɛtɛ esambele, ɔtɛ tshɛ wekɔ didjidji dia na?

7 Lo ɛtɛ esambele, ɔtɛ tshɛ wekɔ didjidji dia na? Okadimwelo tanemaka lo Ɛnyɛlɔ tshapita 17, lɛnɛ atɛkɛtawɔ dikambo dia efanelo ka nyama kɔtɛkɛtami lo Ɛnyɛlɔ tshapita 13. Ɛnyɛlɔ 17:10, totɛka ɔnɛ: “Ekɔ nkumi ya dikanga esambele: 5 yambɔkɔka, 1 ekɔ, okina atakome, koko lam’ayondokoma, nde ayotshikala lo tshanda ya tshitshɛ tsho.” Lo mandji ya pɔlitikɛ tshɛ yele la wolo yambokamba la Satana, esambele yekɔ oko “ɛtɛ,” nɛ dia yɔ yekɔ la wolo efula. Yɔ yekɔ mandji yakaleke wolo l’andja w’otondo ndo yaki la shɛngiya le ekambi wa Nzambi. Lo nshi ya ɔpɔstɔlɔ Joani, tshanu l’atei ayɔ yakolɛ yɔ nyɛ: Edjibito, Asuriya, Babilɔna, Mediya la Pɛrɛsiya ndo Ngirika. Lowandji la 6 lakaleke wolo l’andja w’otondo ko Rɔmɔ, lɔ lakoolɛka etena kakalongola Joani ɛnyɛlɔ. Naa lowandji lakahombe monga lowandji l’esambele ndo l’ekomelo loleki wolo l’andja w’otondo kana ɔtɛ?

8. Ele didjidji di’ɔtɛ w’esambele wa nyama ka ngala?

8 Oko wayangaso diɛna, prɔfɛsiya yele lo dibuku dia Danyɛlɛ tokimanyiyaka dia mbeya ɔtɛ w’esambele ndo w’ekomelo wa nyama ka ngala. Lowandji lakɔna l’esambele loleki wolo l’andja w’otondo l’etena k’ekomelo kɛnɛ kana lo “lushi la Nkumadiɔndjɔ”? (Ɛny. 1:10) Ekɔ osanga wa Royaume-Uni la États-Unis d’Amérique, l’ɛtɛkɛta ekina Angleterre la Amɛrikɛ mandji yoleki wolo l’andja w’otondo. Ɔnkɔnɛ, sho koka mbuta dia ɔsɔ ekɔ ɔtɛ w’esambele wa nyama ka ngala kɔtɛkɛtami lo Ɛnyɛlɔ 13:1-4.

Dibuku di’Ɛnyɛlɔ tɛkɛtaka dia nyanga ka ngala kele la nseke hiende oko ɔkɔkɔ. Tɔ ntomba oma lo ɔtɛ w’esambele wa nyama ka ngala kele l’ɛtɛ esambele ndo tɔ kayodjama l’oduwa wa dja.

NYAMA KA NGALA KELE LA NSEKE 2 YELE OKO YA ƆNA ƆKƆKƆ

Tɔ kakatombe “oma lo nkɛtɛ” ndo tɔ tɛkɛtaka “oko dragɔ.” Tɔ salaka dia “dja mpolɔ oma l’olongo” ndo tɔ salaka tolembetelo oko “omvutshi wa kashi.” (Ɛny. 13:11-15; 16:13; 19:20) Oko nyama ka ngala kele la nseke 2 ndo omvutshi wa kashi, Angleterre la Amɛrikɛ minganyiyaka wanɛ wodjashi la nkɛtɛ ndo mbatɛka dia “vɔ nsala efanelo ka nyama kakɔ ka ngala” kele la ɛtɛ esambele ndo la nseke dikumi (Enda odingɔ 9)

9. Ele didjidji dia nyama ka ngala kele la “nseke 2 yele oko ya ɔna ɔkɔkɔ”?

9 Ɛnyɛlɔ tshapita 13 totɛka dia ɔtɛ w’esambele ɔsɔ, Angleterre la Amɛrikɛ mandji yoleki wolo l’andja w’otondo salaka akambo oko nyama ka ngala kele la “nseke 2 yele oko ya ɔna ɔkɔkɔ, koko tɔ kakatatɛ ntɛkɛta oko dragɔ.” Nyama kɛsɔ “salaka tolembetelo ta weke polo ndo lo tɔ nsala dia dja mpolɔ oma l’olongo oya la nkɛtɛ lo washo w’anto.” (Ɛny. 13:11-15) Ɛnyɛlɔ tshapita 16 ndo 19 mbelɛka nyama ka ngala kɛsɔ ɔnɛ “omvutshi wa kashi.” (Ɛny. 16:13; 19:20) Danyɛlɛ tɛkɛtaka dui dimɔtshi diafɔna, mbuta ate Angleterre la Amɛrikɛ mandji yoleki wolo l’andja w’otondo ‘yayela elanyelo ka diambo.’ (Dan. 8:19, 23, 24, nɔtɛ) Kɛsɔ mɛtɛ mbakasalema lo Ta dia hende di’andja w’otondo. Bɔmbɛ atɔmikɛ hiende yakakambe olimu w’efula dia komiya ta sɔ ndo etombelo wakonge ele ambeyi wa siansɛ wa la Grande-Bretagne la Amɛrikɛ wakasanganya welo awɔ. Lo nsala bɔmbɛ shɔ, Angleterre la Amɛrikɛ mandji yoleki wolo l’andja w’otondo, wakasale dia “dja mpolɔ oma l’olongo oya la nkɛtɛ.”

Womoto la numba mbahemba laadiko wa nyama ka ngala ka beela kele l’ɛtɛ esambele ndo la nseke dikumi. Womoto la numba ndo nyama ka ngala wambodjama l’oduwa wa dja.

NYAMA KA NGALA KA BEELA

Numba ka lokolokolo, Babilɔna ka Woke mbidjasɛ laadiko diatɔ. Nyama kɛsɔ mbelamɛka nkumekanga ka enanɛi. (Ɛny. 17:3-6, 8, 11) Oma l’etatelo numba kɛsɔ nɔmbɔlaka nyama ka ngala, koko l’ɔkɔngɔ diko nyama kakɔ kayowolanya. Numba ka lokolokolo kekɔ didjidji dia tshunda di’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi wa l’andja w’otondo. Ɛlɔ kɛnɛ, nyama kɛsɔ kekɔ didjidji dia Nations unies, vɔ sukɛka wahɔ wa tshunda dia pɔlitikɛ dia l’andja w’otondo (Enda odingɔ 10, 14-17)

10. Ele didjidji dia “efanelo ka nyama ka ngala”? (Ɛnyɛlɔ 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

10 Oma laasɔ, sho mɛnaka nyama ka ngala kekina. Nyama kɛsɔ fɔnaka la nyama ka ngala kele l’ɛtɛ esambele, koko tɔ kekɔ beela. Tɔ mbelamɛka “efanelo ka nyama ka ngala” ndo tɔ mbelamɛka “nkumekanga ka 8.”c (Adia Ɛnyɛlɔ 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Vɔ mbutaka dia “nkumekanga” kɛsɔ kakayonga, oma laasɔ tɔ komonga nto ndo l’ɔkɔngɔ diko tɔ kakayɛnama nto. Elembetshielo ɛsɔ mbɔtɔnɛka dimɛna la Organisation des Nations unies, vɔ sukɛka wahɔ wa tshunda dia pɔlitikɛ dia l’andja w’otondo! Tɔ kakonge ntondo ndo kakelamɛka ɔnɛ Société des Nations. Oma laasɔ, tɔ kondjonga nto lo Ta dia hende di’andja w’otondo. L’ɔkɔngɔ diko, tɔ kakayotomba nto lo lokombo la Nations unies.

11. Kakɔna kasala nyama ya ngala kana mandji ya pɔlitikɛ, ndo lande na kahatahombe mbaoka wɔma?

11 Oma lo prɔpagandɛ yawɔ, nyama ya ngala mbuta ate mandji ya pɔlitikɛ keketshaka anto dia ndɔshana la Jehowa ndo l’ekambi ande. Lo yoho ya didjidji, vɔ sanganyaka “nkumi ya dikanga ya lo nkɛtɛ k’otondo” kaamɛ dia ndjɔlɔ ta lo Aramangɛdɔna, mbuta ate “lushi la woke la Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ.” (Ɛny. 16:13, 14, 16) Koko sho ndooko l’ɔkɔkɔ wa mboka wɔma. Jehowa Nzambi kaso ka woke ayosala akambo la shamanya dia nshimbɛ wanɛ tshɛ wasukɛ ɛlɔmbwɛlɔ kande.​—Ɛzk. 38:21-23.

12. Kakɔna kayokomɛ nyama ya ngala tshɛ?

12 Kakɔna kayokomɛ nyama ya ngala tshɛ? Ɛnyɛlɔ 19:20 kadimolaka ɔnɛ: “Nyama ka ngala kakandama kaamɛ ndo omvutshi wa kashi wakasalaka tolembetelo la ntondo katɔ. Oma lo tolembetelo tɔsɔ mbakandanganyiya wanɛ waki la djembetelo ya nyama ka ngala ndo wanɛ wakatɛmɔla efanelo katɔ. Etena kakiwɔ weke la lɔsɛnɔ, vɔ akɔ 2 wakakashema lo oduwa wa dja yahɛta la mbɔkɔ ya dja.” Ɔnkɔnɛ, kaanga mbakayatetemala nɔmbɔla, mandji ya pɔlitikɛ shɔ yele atunyi wa Nzambi yayolanyema pondjo pondjo.

13. Okakatanu akɔna wonga l’Akristo l’ɔtɛ wa mandji ya l’andja ɔnɛ?

13 Kakɔna kalembetshiya dui sɔ le so? Oko weso Akristo, sho pombaka monga la kɔlamelo le Nzambi ndo le Diolelo diande. (Jni. 18:36) Dia nsala dui sɔ, sho pombaka ntshikala la lomangemange lo awui wa pɔlitikɛ wa l’andja ɔnɛ. Ekɔ okakatanu efula dia monga la lomangemange la ngasɔ, nɛ dia mandji ya l’andja ɔnɛ tɔlɔmbaka dia sho mbasukɛ oma l’ɛtɛkɛta ndo lo kɛnɛ kasalaso. Wanɛ wakɔ lo tɔsɛngiya tawɔ nongolaka djembetelo ya nyama ka ngala. (Ɛny. 13:16, 17) Koko, onto tshɛ lalongola djembetelo shɔ hetawɔma le Jehowa ndo ayoshisha lɔsɛnɔ la pondjo. (Ɛny. 14:9, 10; 20:4) Diakɔ diele, ekɔ ohomba di’onto tshɛ l’atei aso ntshikala la lomangemange tshɛ lo tshɛ, oyadi woho akɔna wayowɔsɛngiya mandji ya l’andja ɔnɛ dia mbasukɛ!

EKOMELO KA SƆNYI KEKƆ LO KONGƐƐ NUMBA KA LOKOLOKOLO

14. Naa dui dia diambo diakɛnyi ɔpɔstɔlɔ Joani nto oko wɔtɛkɛtamidiɔ lo Ɛnyɛlɔ 17:3-5?

14 Ɔpɔstɔlɔ Joani mbutaka dia nde ‘akaambe efula’ lo menda dui dikina diakandɛnyi. Dui diakɔna sɔ? Womoto ɔmɔtshi odjashi laadiko dia nyama kɛmɔtshi l’atei wa nyama ya ngala shɔ. (Ɛny. 17:1, 2, 6) Nde ekɔ “numba ka lokolokolo” ndo nde mbelamɛka “Babilɔna ka Woke.” Nde salaka “awui wa mindo wa dieyanelo” la “nkumi ya dikanga ya la nkɛtɛ.”​—Adia Ɛnyɛlɔ 17:3-5.

15-16. Ele “Babilɔna ka Woke,” ndo ngande weyaso dui sɔ?

15 Ele “Babilɔna ka Woke”? Womoto ɔsɔ hakoke monga didjidji dia tshunda dimɔtshi dia pɔlitikɛ nɛ dia nde salaka awui wa mindo la mandji ya pɔlitikɛ ya l’andja ɔnɛ. (Ɛny. 18:9) Lo mɛtɛ, woho wowaheminde lo yoho ya didjidji, mɛnyaka dia nde salaka la wolo dia mbawahemɛ. Laadiko dia laasɔ, nde hakoke monga didjidji di’amundji w’okanda wa l’andja wa Satana. Atshunda asɔ mbelamɛka lo dihole dikina lo Ɛnyɛlɔ ɔnɛ “amundji w’okanda wa la nkɛtɛ.”​—Ɛny. 18:11, 15, 16.

16 L’Afundelo, tshɛkɛta “numba” koka mendana la wanɛ wasɛma dia wekɔ lo ntɛmɔla Nzambi, koko wekɔ lo ntɛmɔla weho ɛmɔtshi wa dikishi kana wekɔ angɛnyi w’andja ɔnɛ lo toho tokina. (1 Ɛk. 5:25; Jak. 4:4) Otshikitanyi la wɔ, wanɛ watɛmɔla Nzambi la kɔlamelo, mbɔsamaka dia vɔ wekɔ “pudipudi” kana oko wekɔ “dimuma.” (2 Kɔr. 11:2; Ɛny. 14:4) Babilɔna k’edjedja aki dihole diakakitaka ɔtɛmwɛlɔ wa kashi dikuma. Diakɔ diele, Babilɔna ka Woke pombaka monga didjidji dia weho tshɛ w’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. Lo mɛtɛ, tɔ kekɔ tshunda di’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi wa l’andja w’otondo.​—Ɛny. 17:5, 18; enda sawo dia l’Ɛtɛrnɛtɛ lo jw.org diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Qu’est-ce que Babilone la Grande?”

17. Kakɔna kayokomɛ Babilɔna ka Woke?

17 Kakɔna kayokomɛ Babilɔna ka Woke? Ɛnyɛlɔ 17:16, 17 kadimolaka dimbola sɔ lo yoho nyɛ: “Nseke 10 yakayɛnyi ndo nyama ka ngala wayohetsha womoto la numba, wayowohandjola vwa ndo wayowotshika otakataka, vɔ wayɔlɛ emunyi ande ndo wayowotshumba oshiki lo dja. Nɛ dia Nzambi akadje lo etema awɔ dia vɔ nkotsha kanyi yande.” Eelo, Jehowa ayotshutshuya wedja dia vɔ nkamba la nyama ka ngala ka beela, mbuta ate Nations unies dia kadimwɛ tshunda di’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi wa l’andja w’otondo ndo mbalanya tshɛ.​—Ɛny. 18:21-24.

18. Ngande wakokaso ndjashikikɛ dia sho bu ndooko la losambi la Babilɔna ka Woke?

18 Kakɔna kalembetshiya dui sɔ le so? Sho pombaka ntetemala monga lo “ɔtɛmwɛlɔ wele pudipudi ndo waha la vadi lo washo wa Nzambi Shɛso.” (Jak. 1:27) Tatetawɔke pondjo sɛngiyama la wetshelo wa kashi, nsala fɛtɛ y’apanganu, ndjela dɛmbɛlɛmbɛ di’anyanya ndo nsala awui w’ɛdiɛngɛ wa lo Babilɔna ka woke! Ndo sho pombaka ntetemala mbutɛ anto dia vɔ “ntomba oma l’atei atɔ,” diaha vɔ ndjotambɛ lo onongo wele la tɔ la ntondo ka Nzambi.​—Ɛny. 18:4.

KILOMBO K’OTUNYI WAKI NZAMBI WOLEKI WOKE

Dragɔ dia woke dia beela diele la ɛtɛ esambele, nseke dikumi ndo alɛmbɔ wa koso esambele mbasha nyama ka ngala kɔtɛkɛtami lo dibuku dia Danyɛlɛ ndo di’Ɛnyɛlɔ lowandji. Dragɔ ayodjama l’oduwa wa dja.

DRAGƆ DIA WOKE DIA BEELA

Satana mbishaka nyama ka ngala lowandji. (Ɛny. 12:3, 9, 13; 13:4; 20:2, 10) Oko wende otunyi wa Jehowa woleki tshɛ, Satana ayokashema lo difuku diaha l’ekomelo l’edja kɛnɔnyi 1 000. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Satana ayokashema “lo oduwa wa dja la mbɔkɔ ya dja” (Enda odingɔ 19-20)

19. Ele “dragɔ dia woke dia beela”?

19 Dibuku dia Ɛnyɛlɔ tɛkɛtaka nto dia “dragɔ dia woke dia beela.” (Ɛny. 12:3) Dragɔ sɔ ndɔshaka Yeso la andjelo ande. (Ɛny. 12:7-9) Diɔ ndɔshaka ekambi wa Nzambi ndo diɔ mbishaka nyama ya ngala kana mandji ya pɔlitikɛ lowandji. (Ɛny. 12:17; 13:4) Ele dragɔ sɔ? Ɔsɔ ekɔ “oloyi akɔ w’edjedja welamɛ Diabolo ndo Satana.” (Ɛny. 12:9; 20:2) Nde kalɔmbɔla atunyi akina wa Jehowa tshɛ.

20. Kakɔna kayokomɛ dragɔ?

20 Kakɔna kayokomɛ dragɔ? Ɛnyɛlɔ 20:1-3 nembetshiyaka dia ondjelo ɔmɔtshi ayokasha Satana lo difuku diaha l’ekomelo, ɔsɔ ekɔ didjidji dia lokanu layondodihama. Etena kayodihama Satana, nde “[hato]nganyiya wedja nto polo l’ekomelo k’ɛnɔnyi 1 000.” L’ekomelo, Satana l’ɛdiɛngɛ ande wayokashema “lo oduwa wa dja la mbɔkɔ ya dja,” mbuta ate wayolanyema mbala kakɔ ɔtɔi lo pondjo. (Ɛny. 20:10) Ohokanyiya woho wayoyala andja aha la Satana la ɛdiɛngɛ ande. Ɔsɔ ayonga mɛtɛ etena ka dimɛna efula!

21. Lande na kakokaso monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo kɛnɛ kendana l’awui wadiaso lo dibuku dia Ɛnyɛlɔ?

21 Ande woho wambotokeketshama dia nshihodia tolembetelo tɔtɛkɛtami lo dibuku dia Ɛnyɛlɔ lee! Taya l’akoka wa mbeya aha tsho wanɛ wele atunyi wa Jehowa, koko ndo kɛnɛ kayowakomɛ. Eelo, “ɔngɛnɔngɛnɔ le ɔnɛ ladia la dui dia wolo ndo wanɛ woka ɛtɛkɛta wa prɔfɛsiya kɛnɛ”! (Ɛny. 1:3) Ko lam’ayolanya Nzambi atunyi ande, ɛtshɔkɔ akɔna wayokondja anto wa kɔlamelo? Tayɔsɛdingola dui sɔ lo sawo di’ekomelo dia l’asawo anɛ.

ONDE WƐ AAKOHƆ?

  • Ngande wakokaso nshihodia kitshimudi ya tolembetelo tele lo dibuku dia Ɛnyɛlɔ?

  • Lande na kahombaso ntetemala monga la lomangemange l’awui wa pɔlitikɛ?

  • Ngande wakokaso ndjashikikɛ dia hatɔsɛngiyama oma le “Babilɔna ka Woke”?

OSAMBO 23 Jehowa ambotatɛ mbolɛ

a Dibuku dia Ɛnyɛlɔ kambaka la tolembetelo dia tokimanyiya dia mbeya waa na wele atunyi wa Nzambi. Dibuku dia Danyɛlɛ tokimanyiyaka dia nshihodia kɛnɛ kalembetshiya tolembetelo tɔsɔ. Lo sawo nɛ, tayɛdika prɔfɛsiya mɔtshi yele lo Danyɛlɛ la prɔfɛsiya mɔtshi yafɔna la yɔ yele lo Ɛnyɛlɔ. Lo nsala ngasɔ, tayonga l’akoka wa mbeya waa na wele atunyi wa Nzambi. Oma laasɔ, tayɔsɛdingola kɛnɛ kayowakomɛ.

b Dui dikina diɛnya dia nyama ka ngala kele l’ɛtɛ esambele kekɔ didjidji dia mandji tshɛ ya pɔlitikɛ yele la wolo ele tɔ kekɔ la “nseke 10.” Shifidi ya dikumi kambemaka mbala efula lo Bible dia mɛnya lofulo la kokele.

c Otshikitanyi la nyama ka ngala ka ntondo, efanelo kɛsɔ bu la alɛmbɔ wa nkoso kana “diadɛmɛ” lo nseke yatɔ. (Ɛny. 13:1) Dui sɔ diekɔ ngasɔ nɛ dia tɔ “ntomba oma lo nkumi ya dikanga 7” nkina ndo tɔ mendɛka le wɔ dia vɔ mbosha lowandji.​—Enda sawo dia l’Ɛtɛrnɛtɛ lo jw.org diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Qu’est-ce que la bête de couleur écarlate de l’Apocalypse chapitre 17?”

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto