Woho wonga ata la shɛngiya le so sho tshɛ
“Lofulo l’ata lamboleka mbudɛ l’andja ɔnɛ ntatɛ oma ko ta dia ntondo dia l’andja w’otondo ndo miliyara hiende y’anto, mbuta ate k’anɛi ɔtɔi k’anto wa l’andja w’otondo wekɔ lo nsɛna l’ahole wakalɔma ata.”
Amina J. Mohammed, ɔhɛna wa Secrétaire-général des Nations Unies, Ngɔndɔ ka ntondo 26, 2023.
Ata koka ntatɛ la shashimoya l’ahole wahatalongamɛ. Ata koka monga la shɛngiya kaanga le anto wahadjasɛ l’ahole walɔmawɔ. Kaanga l’ɔkɔngɔ wa ta nkomɛ, etombelo wa kɔlɔ w’oma lɔkɔ koka ntshikala l’etena k’otale. Enda bɛnyɛlɔ dimɔtshi:
Ndjala ya kasha. Lo ndjela Tshunda diendana la diangɔ dia ndɛ l’andja w’otondo (Programme alimentaire mondial,) “ata mbele lo kiɔkɔ yoleki tshɛ ya ndjala ndo efula k’anto wele bu la mbo ya ndɛ efula wekɔ lo mbidjasɛ l’ahole walɔma ata.”
Ekakatanu wendana la yoonge ndo wa lo yimba. Etena kɛnama dia ta koka ndɔma lo dihole dimɔtshi, anto wa lo dihole sɔ koka monga l’ekiyanu efula. Anto wadjasɛ l’ahole walɔma ata koka monga lo waale wa mpomɔ kana wa ndjonga la hemɔ ya lo yimba. Ndo mbala efula, mongaka wolo dia adɔkɔtɛlɛ mbasakɛ.
Otakwelo wa ngelo. Lo ndjela Haut-Commissariat des Nations Unies pour les réfugiés, lo Ngɔndɔ ka divwa 2023, anto ndekana miliyɔ 114 wa l’andja w’otondo wakatakoyama ngelo yawɔ la wolo. Ta mbaki lo kiɔkɔ ya dui sɔ.
Ekakatanu wendana l’ekondjelo. Mbala efula, ata mongaka lo kiɔkɔ y’ekakatanu wendana l’ekondjelo, ɛnyɛlɔ diangɔ mbidɛka oshinga efula. Anto mbeyaka nsowa l’ɔtɛ wakamba lɛɛta la falanga efula lo dikambo di’asɔlayi lo dihole dia nkamba la yɔ lo dikambo dia yoonge y’anto ndo di’olowanyielo awɔ. Ndo l’ɔkɔngɔ wa ta, nɔmbamaka falanga efula dia nɔngɔsɔla diangɔ diakalana.
Ekakatanu wendana la nkɛtɛ. Anto sowaka etena kalanyema bɛtshi dia nkɛtɛ diadjasɛwɔ l’okonda tshɛ. Ashi, hiɛlɛlɛ ndo nkɛtɛ mbidjamaka mindo ndo l’edjedja ka wonya dui sɔ ndjongaka lo kiɔkɔ y’ekakatanu wendana la yoonge ndo l’ɔkɔngɔ wa ta, anto koka ndjovɔ l’ɔtɛ w’otondwelo wa dihomɔ dia ta diakakundɛma.
Aha la taamu, ata mongaka l’etombelo wa kɔlɔ efula ndo mbɔsaka falanga efula.