SAWO DIA WEKELO 12
OSAMBO 119 Sho pombaka monga la mbetawɔ
Tetemala nkɛndakɛnda la mbetawɔ
“Sho tekɔ lo nkɛndakɛnda la mbetawɔ, koko aha la lɛɛnɔ.”—2 KƆR. 5:7.
KƐNƐ KAYOTEKA
Tayeka woho wakokaso nkɛndakɛnda la mbetawɔ etena kɔsaso tɛdikɔ t’ohomba.
1. Lande na kakakoke ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kakandohɔka awui wakete lo lɔsɛnɔ lande?
L’ETENA kɛmɔtshi, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akeyaka dia nde aya suke la ndjakema, koko nde aki l’ɛkɔkɔ tshɛ wa monga la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Etena kakandohɔka awui wakete, nde akakoke mbuta ate: “Lakalawɔ lowango dia lishidiya, lakalame mbetawɔ.” (2 Tim. 4:6-8) Pɔɔlɔ akɔshi tɛdikɔ ta lomba l’olimu ande w’Okristo, ndo nde aki l’eshikikelo dia Jehowa akangɛnangɛna dui sɔ. Sho lawɔ nangaka mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna ndo mbetawɔma le Nzambi. Ngande wakokaso nkotsha oyangɔ ɔsɔ?
2. Kakɔna kalembetshiya nkɛndakɛnda la mbetawɔ?
2 Pɔɔlɔ akate lo dikambo diande ndo dia Akristo akina wa kɔlamelo ate: “Sho tekɔ lo nkɛndakɛnda la mbetawɔ, koko aha la lɛɛnɔ.” (2 Kɔr. 5:7) Kakɔna kakalange Pɔɔlɔ mbuta? Lo Bible, tshɛkɛta “nkɛndakɛnda” nembetshiyaka tena dimɔtshi yoho ya lɔsɛnɔ yasɔna onto dia nsɛna. Etena kakɛndakɛnda onto la lɛɛnɔ, nde mbɔsaka tɛdikɔ lo ndjela woho wɛnande, wokande ndo lo ndjela woho wayaokande lo dikambo diakɔ. Lo wedi okina, onto lakɛndakɛnda la mbetawɔ mbɔsaka tɛdikɔ tohikami l’omamemelo ande le Jehowa Nzambi. Etsha ande mɛnyaka dia nde ekɔ l’eshikikelo dia Nzambi ayowofuta ndo nde ayokondja wahɔ lo ndjela alako wa Jehowa watanema lo Bible.—Os. 119:66; Hɛb. 11:6.
3. Wahɔ akɔna wakondjaso lo nkɛndɛkɛnda la mbetawɔ? (2 Kɔrɛtɔ 4:18)
3 Aha la taamu, sho tshɛ mbɔsaka tɛdikɔ tɔmɔtshi tohikami lo ndjela woho wɛnaso, wokaso ndo wayaokaso lo dikambo diakɔ. Koko, naka sho ndjaɛkɛ paka lo ndjela kɛnɛ kɛnaso ndo kokaso etena kɔsaso tɛdikɔ t’ohomba, kete sho mbeyaka monga l’ekakatanu. Lande na? Nɛ dia kɛnɛ kɛnaso ndo kokaso hongaka nshi tshɛ dimɛna. Naka sho mbɔsa tɛdikɔ tɔmɔtshi lo ndjela kɛnɛ kokaso kana kɛnaso, kete sho mbeyaka nsala dui dimɔtshi diahakombola Jehowa sho disala. (Ond. 11:9; Mat. 24:37-39) Koko, etena kakɛndakɛndaso la mbetawɔ, sho mbeyaka mbɔsa tɛdikɔ ‘tetawɔma le Nkumadiɔndjɔ.’ (Ɛf. 5:10) Tayonga la wɔladi wa l’etei k’otema ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ naka sho ndjela alako wa Nzambi. (Os. 16:8, 9; Isa. 48:17, 18) Ndo tayokondja lɔsɛnɔ la pondjo lo nshi yayaye naka sho ntetemala nkɛndakɛnda la mbetawɔ.—Adia 2 Kɔrɛtɔ 4:18.
4. Ngande wakoka onto mbeya dia kana nde ekɔ lo nkɛndakɛnda la mbetawɔ kana la lɛɛnɔ?
4 Ngande wakokaso mbeya dia kana tekɔ lo nkɛndakɛnda la mbetawɔ kana la lɛɛnɔ? Sho koka nsala dui sɔ lo nsɛdingola ambola wayela anɛ: Kakɔna kalɔmbɔla tɛdikɔ taso? Onde tekɔ lo nɔmbwama paka la diangɔ diakokaso mɛna kana onde tekɔ lo nɔmbwama oma lo wɛkamu aso le Jehowa ndo oma lo alako ande? Nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wakokaso nkɛndakɛnda la mbetawɔ l’awui asato w’ohomba anɛ: Etena kasɔnaso olimu wa nkamba, etena kasɔnaso olonganyi, ndo etena kalongolaso ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi. L’oseka dui tshɛ, tayɔsɛdingola kɛnɛ kakoka tokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna.
ETENA KASƆNASO OLIMU WA NKAMBA
5. Kakɔna kahombaso nsɛdingola etena kasɔnaso olimu wa nkamba?
5 Sho tshɛ nangaka monga l’akoka wa nkotsha ehomba aso ndo w’ase nkumbo kaso. (Ond. 7:12; 1 Tim. 5:8) Elimu ɛmɔtshi futaka falanga efula. Vɔ koka nkimanyiya ose olimu dia nkotsha ehomba ande wa lushi la lushi ndo momba dikuta dikambo dia nshi yayaye. Koko elimu ekina futaka yema tshitshɛ ndo kimanyiyaka ose olimu dia nkotsha paka ehomba woleki ohomba w’ase nkumbo kande. Etena kasɛdingolaso olimu walangaso nkamba, sho sɛdingolaka dia mbeya falanga ngana yayowotofutaka. Koko, naka ɔsɔ mbele paka dui ɔtɔi dialekaso nsɛdingola kete kɛsɔ ayɛnya dia tekɔ lo kɛndakɛnda la lɛɛnɔ.
6. Ngande wakokaso nkɛndakɛnda la mbetawɔ etena kasɔnaso olimu wa nkamba? (Hɛbɛru 13:5)
6 Naka sho nkɛndakɛnda la mbetawɔ kete tayɔsɛdingola nto shɛngiya yayonga l’olimu akɔ lo diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa. Sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde olimu ɔnɛ wayokonya dia nsala totshielo tahetsha Jehowa?’ (Tok. 6:16-19) ‘Onde vɔ wayonga la shɛngiya l’ɔtɛmwɛlɔ ami ndo ondo manganyami l’ase nkumbo kami l’edja k’etena k’otale?’ (Flpɛ. 1:10) Naka ekadimwelo wekɔ ɔnɛ eelo lo ambola asɔ, kete ayonga dui dia lomba diaha mbetawɔ olimu ɔsɔ kaanga mbele ekɔ wolo ntana olimu. Lam’ele tekɔ lo nkɛndakɛnda la mbetawɔ, sho mbɔsaka tɛdikɔ tɛnya dia Jehowa ayokotsha ehomba aso lo yoho mɔtshi kana lo yoho kina.—Mat. 6:33; adia Hɛbɛru 13:5.
7-8. Ngande wakɛnya ɔnangɛso ɔmɔtshi la l’Amɛrikɛ wa lo Sidɛ dia nde akakɛndakɛndaka la mbetawɔ? (Enda ndo osato.)
7 Enda woho wakɛnyi Javier,a ɔnangɛso ɔmɔtshi ladjasɛ l’Amɛrikɛ wa lo Sidɛ, ohomba wa nkɛndakɛnda la mbetawɔ. Nde mbutaka ate: “Lakayange olimu wa lokumu wakamahombe futama falanga ndekana mbala hiende oleki olimu wakamakamba ntondo ndo wakakokaka mbishami ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.” Koko, Javier aki la nsaki k’efula ka monga ombatshi mboka. Nde tetemalaka mbuta ate: “Wakambelɛ dia tɔkɛtshanya l’owandji w’olimu. La ntondo k’ɔkɛtshanyelo, lakalɔmbɛ Jehowa ekimanyelo lele l’eshikikelo dia nde akeyaka kɛnɛ kakaleke dimɛna le mi. Lakakoke nkondja ɛkɛndɛ efula l’olimu ami koko totometawɔ olimu ɔsɔ naka vɔ wotoshimba dia dimi nkotsha eyango ami wa lo nyuma.”
8 Javier mbutaka ate: “Lam’akatakɛtshanyaka, owandji ami akambutɛ dia layokambaka ndo wenya wa laadiko mbala la mbala. La dilɛmiɛlɔ tshɛ, lakoolembetshiya dia halokoke nkamba olimu ɔsɔ l’ɔtɛ w’ɔtɛmwɛlɔ ami.” Lo mɛtɛ, Javier akatone olimu ɔsɔ. Mingu hiende l’ɔkɔngɔ, nde akatatɛ nkamba olimu w’ombatshi mboka. L’ɔkɔngɔ w’ɔnɔnyi akɔ, nde akatane olimu wakandakoke kambaka etenyi ka lushi. Nde mbutaka ate: “Jehowa akahokamɛ alɔmbɛlɔ ami ndo akakimanyiya dia ntana olimu wɔtɔnɛ l’ekongelo kami k’ombatshi mboka. Lekɔ mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa nkamba olimu wamboleka mbishami etena ka nkamba olimu ami w’ombatshi mboka dia dimi kambɛ Jehowa ndo anangɛmi l’akadiyɛmi.”
Naka wambokɔlɔmba dia nsala dui dimɔtshi l’olimu, onde ɔsɔnwɛlɔ ayɛ wayɛnya dia wɛ mbeyaka dia Jehowa mbaleka mbeya kɛnɛ koleki dimɛna le yɛ? (Enda odingɔ 7-8)
9. Wetshelo akɔna wamboyokondja oma lo kɛnɛ kakakomɛ Trésor?
9 Kakɔna kayotosala naka tamboshihodia di’olimu aso wa nshi nyɛ hatosha etena ka nkɛndakɛnda la mbetawɔ? Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Trésor, ɔnangɛso l’oma lo Congo Brazzaville. Nde mbutaka ate: “Olimu ami w’oyoyo mbele woho w’olimu wakamakombolaka. Lakafutamaka mbala shato ndeka woho wakamafutamaka l’olimu ami wa ntondo ndo anto wakanɛmiyaka efula.” Koko, Trésor aketshaka nsanganya mbala la mbala nɛ dia nde akakambaka wenya wa laadiko. Wakotshutshuyaka dia mbishɛ awui waha la losembwe wakasalemaka l’olimu. Trésor akalange mimɔ oma l’olimu ɔsɔ, koko akayakiyanyaka dia nde ayohomba olimu. Kakɔna kakokimanyiya? Nde mbutaka ate: “Habakuka 3:17-19 akakimanyiya dia nshihodia ɔnɛ kaanga dimi koshishaka olimu, Jehowa ayokokɛ lo yoho mɔtshi kana lo yoho kina. Ɔnkɔnɛ, lakayotshikaka olimu ɔsɔ.” Nde komiyaka ate: “Ewandji ami w’olimu fɔnyaka dia onto koka nkimɔ kɛnɛ tshɛ kele la nde ndo mboka nkumbo kande l’awui wa lonyuma ɔkɔngɔ l’oyango wa nde nkamba olimu wayowoofutaka dimɛna. Lekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wakamakokɛ diɔtɔnganelo diasami la Jehowa ndo l’ase nkumbo kami. Ɔnɔnyi ɔtɔi l’ɔkɔngɔ, Jehowa akakimanyiya dia nkondja olimu wakimanyiya dia monga la lɔsɛnɔ lele la wɛdimo ndo monga l’etena k’efula ka ndjasha l’akambo wa lo nyuma. Etena ketɛso Jehowa lo dihole dia ntondo, sho mbeyaka diɛnɛ lo tshanda mɔtshi l’awui wendana l’ekondjelo, koko Jehowa ayotokotshɛka ehomba aso.” Lo mɛtɛ, naka sho ndjaɛkɛ l’alako ndo l’alaka ande, kete tayotetemala nkɛndakɛnda la mbetawɔ ndo nde ayotɔtshɔkɔla.
ETENA KASƆNASO OLONGANYI
10. Kakɔna kakoka ndjotokonya dia nkɛndakɛnda la lɛɛnɔ etena kasɔnaso olonganyi?
10 Diwala diekɔ woshasha w’oma le Jehowa ndo bu kɔlɔ nkombola ntshuka kana ntshukana. Etena kasɛdingolande olonganyi ande, kadiyɛso pombaka nsɛdingola lonto l’ɔnangɛso akɔ, ɛnamelo kande, lokumu lande, ekondjelo kande, ɛkɛndɛ wele la nde lo nkumbo kawɔ ndo mbeya kana nde ayowɔngɛnyangɛnyaka.b Akambo asɔ wekɔ ohomba efula. Koko, naka kadiyɛso nsɛdingola paka akambo asɔ ato, kete ayɛnama diele oko nde ekɔ lo nkɛndakɛnda la lɛɛnɔ.
11. Ngande wakokaso nkɛndakɛnda la mbetawɔ etena kasɔnaso olonganyi? (1 Kɔrɛtɔ 7:39)
11 Ande ofunu wayonga la Jehowa etena kɛnande anangɛso l’akadiyɛso wayela alako ande wendana l’ɔsɔnwɛlɔ w’olonganyi lee! Ɛnyɛlɔ, vɔ kambaka la dako dia lo Bible dia nkonga polo etena kayowetsha “ɛnɔnyi wa dikɛnda” la ntondo ka vɔ membwana. (1 Kɔr. 7:36) Vɔ ndjashikikɛka dia olonganyi ayonga la waonga walɔmbama dia monga omi kana wadi l’oshika. (Tok. 31:10-13, 26-28; Ɛf. 5:33; 1 Tim. 5:8) Etena kawaɛnya anto wele bu Ɛmɛnyi wa Jehowa ngandji, vɔ ndjelaka dako diata dia ntshukama “paka lo Nkumadiɔndjɔ,” oko wofundamidiɔ lo 1 Kɔrɛtɔ 7:39. (Adia.) Vɔ tetemalaka nkɛndakɛnda la mbetawɔ wele l’eshikikelo dia Jehowa shihodiaka nsaki yawɔ ya demba oleki oseka onto tshɛ.—Os. 55:22.
12. Wetshelo akɔna wamboyokondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Rosa?
12 Tɔsɛdingole kɛnɛ kakakomɛ kadiyɛso k’ombatshi mboka kelɛwɔ Rosa, kadjasɛ la Colombie. Olimu wakandakambaka akokonya dia monga la diɔtɔnganelo mbala la mbala l’onto ɔmɔtshi lele bu Ɔmɛnyi wa Jehowa lakayotatɛka mbɛɛnya ngandji. Rosa akayokotɔmaka le nde. Nde mbutaka ate: “Nde akɛnamaka oko onto la dimɛna. Nde akakimanyiyaka anto wa l’ɛtshi kande ka nkɛtɛ ndo kɛsɔ akokonyaka dia mɛnama oko onto la dimɛna. Nde akasalɛka akambo l’ɔlɔlɔ tshɛ. Nde aki la waonga wakamakombolaka le omi koko nde komonga Ɔmɛnyi wa Jehowa.” Nde tetemalaka mbuta ate: “Aki wolo mbotɛ ɔnɛ halokolange nɛ dia lakolangaka. L’etena kɛsɔ, lakayaoke opoko ndo lakakombolaka dia ntshukama koko dimi kotana Ɔmɛnyi wa Jehowa dia ntshukana la nde.” Rosa kondjasha ntsho lo kɛnɛ kakandɛnaka. Nde akadje yimba lo woho wakakoke yɛdikɔ yande monga la shɛngiya lo diɔtɔnganelo diande la Jehowa. Ɔnkɔnɛ, nde akahembola losambi tshɛ la pami kɛsɔ ndo akatetemala ndjasha l’elimu wa teokrasi. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, nde akelamɛ dia tɔtɔ Kalasa k’esambisha wa Diolelo ndo kakianɛ nde ekɔ lo nkamba oko ombatshi mboka wa laande. Rosa mbutaka ate: “Jehowa akalodia otema ami l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.” Kaanga mbele keema wɔdu nkɛndakɛnda la mbetawɔ l’awui wayashaso l’otema aso tshɛ lɔkɔ, sho kokaka nsala dui sɔ.
ETENA KALONGOLASO ƐLƆMBWƐLƆ KA TEOKRASI
13. Kakɔna kakoka tokonya dia nkamba la lɛɛnɔ etena kalongolaso ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi?
13 Mbala efula sho nongolaka ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi katɔlɔmbɔla l’ɔtɛmwɛlɔ aso, oma le dikumanyi dia l’etshumanelo, emendji w’etshimbedi, Bɛtɛlɛ kana oma le Olui-walɔmbɔla. Kakɔna kakokaso nsala naka lo diaaso dimɔtshi hatoshihodisha ɛlɔmbwɛlɔ kolongodiso? Sho koka ondo mɛna etombelo wa kɔlɔ wakoka monga l’ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ le so. Sho mbeyaka ndjotatɛ ndjasha lo wandja w’anangɛso wotosha ɛlɔmbwɛlɔ kakɔ.
14. Kakɔna kayotokimanyiya dia nkɛndakɛnda la mbetawɔ etena kalongolaso ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi? (Hɛbɛru 13:17)
14 Etena kakɛndakɛndaso la mbetawɔ, sho mongaka l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa mbalɔmbɔla ndo nde mbeyaka kɛnɛ katokomɛ. Etombelo wele la dui sɔ ele, sho mongaka suke dia nkitanyiya ndo salaka dui sɔ la yimba y’ɔlɔlɔ. (Adia Hɛbɛru 13:17.) Sho shihodiaka di’okitanyiya aso salaka dia kaamɛ monga l’etshumanelo kaso. (Ɛf. 4:2, 3) Tekɔ l’eshikikelo dia kaanga mbele anangɛso watɔlɔmbɔla keema kokele, Jehowa ayɔtshɔkɔla okitanyiya aso. (1 Sa. 15:22) L’etena koleki dimɛna, nde ayɔlɔngɔsɔla awui wahomba nɔngɔsɔma.—Mika 7:7.
15-16. Kakɔna kakakimanyiya ɔnangɛso ɔmɔtshi dia nkɛndakɛnda la mbetawɔ kaanga mbakinde la taamu lo ɛlɔmbwɛlɔ kakandalongola? (Enda ndo osato.)
15 Nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi kɛɛnya wahɔ waya lo nkɛndakɛnda la mbetawɔ. Kaanga mbele Espangole mbele ɔtɛkɛta waleka tɛkɛtama la Pérou, anto akina efula tɛkɛtaka ɛtɛkɛta wa lɛkɔ. Ɔtɛkɛta ɔmɔtshi l’atei w’ɛtɛkɛta ɛsɔ ele Quechua. L’edja k’ɛnɔnyi efula, anangɛso l’akadiyɛso watɛkɛta ɔtɛkɛta wa Quechua wakayangaka anto watɛkɛta ɔtɛkɛta awɔ l’ɛtshi kawɔ ka nkɛtɛ. Koko, l’oyango wa ndjaɔtɔnganyiya l’atɔndɔ wa lɛɛta, etshikitanu wakasalema lo yoho yaso ya nyanga anto. (Rɔmɔ 13:1) Etombelo waki la dui sɔ ele, anto amɔtshi wakatatɛ ndjakiyanya dia dui sɔ diayokitshakitsha olimu awɔ w’esambishelo l’ɛtshi kawɔ ka nkɛtɛ. L’ɔtɛ wakayaɔtɔnganyiya anangɛso la etshikitanu ɛsɔ, Jehowa akatshɔkɔla welo wakawadje dia mbeya lɛnɛ ele anto watɛkɛta Quechua.
16 Kevin, lele ekumanyi l’etshumanelo kɛmɔtshi ka l’ɔtɛkɛta wa Quechua aki ɔmɔtshi l’atei w’anto wakayakiyanyaka. Nde nembetshiyaka ate: “Lakayambolaka nte: ‘Ngande wayototana anto watɛkɛta Quechua?’” Kakɔna kakasale Kevin? Nde mbutaka ate: “Lakohɔ Tokedi 3:5 ndo lakakane yimba l’ɛnyɛlɔ ka Mɔsɛ. Jehowa akawosha ɛlɔmbwɛlɔ kakɛnamaka oko heyama ɔtɛ l’ekolo. Nde akatɛ Mɔsɛ dia nɔmbɔla ase Isariyɛlɛ oma l’Edjibito otsha lo Ndjale ka Beela lɛnɛ akɛnamaka oko vɔ bu l’akoka wa mpandɔ oma l’anya w’ase edjibito wakayawatshanyaka. Nde akakitanyiya ndo Jehowa akatshɔkɔla okitanyiya ande lo yoho ya diambo.” (Eto. 14:1, 2, 9-11, 21, 22) Kevin aki suke dia nsala etshikitanu l’olimu ande w’esambishelo. Etombelo akɔna waki la dui sɔ? Nde mbutaka ate: “Lakambe lo woho wakatɔtshɔkɔla Jehowa. Lo nshi yakete, takakokaka ntshɔ anto efula l’olimu w’esambishelo ndo lo tena dimɔtshi takatanaka onto ɔtɔi kana ahende ato watɛkɛta ɔtɛkɛta wa Quechua. Ɛlɔ kɛnɛ, totshɔka lo bɛtshi dia nkɛtɛ diele anto efula tɛkɛtaka ɔtɛkɛta wa Quechua. Etombelo wele la dui sɔ ele, sho sambishaka anto efula, tekɔ la wendelo w’eyoyo efula ndo l’ambeki wa Bible efula. Lofulo l’anto wɔtɔ lo nsanganya yaso, lambodɛ.” Aha la taamu, etena kakɛndakɛndaso la mbetawɔ, Jehowa tofutaka ndooko onyake.
Anangɛso wakɛnyi di’anto efula wakahomana la wɔ waki l’akoka wa mbalakanya ahole wosukanyi la wɔ wakawakoke totana anto watɛkɛta Quechua (Enda odingɔ 15-16)
17. Wetshelo akɔna wamboyokondja oma lo sawo nɛ?
17 Tambɔsɛdingola woho wakokaso nkɛndakɛnda la mbetawɔ l’awui asato w’ohomba. Koko sho pombaka ntetemala nkɛndakɛnda la mbetawɔ l’oseka dui tshɛ dia lo lɔsɛnɔ laso, ɛnyɛlɔ etena kasɔnaso kɛnyɔ kana kakɔkɔlaso demba ndo etena kɔsaso tɛdikɔ lo kɛnɛ kendana la woho wa mbodia ɔna. L’oseka yɛdikɔ tshɛ yakokaso mbɔsa, sho pombaka nɔmbwama aha tsho la kɛnɛ kɛnaso, koko ndo la diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa, alako ande ndo alaka ande. Naka sho nsala ngasɔ, kete tayonga l’akoka wa ‘kɛndakɛndaka lo lokombo la Jehowa Nzambi kaso pondjo pondjo.’—Mika 4:5.
OSAMBO 156 La washo wa mbetawɔ
a Nkombo mɔtshi yakatshikitanyema.
b Odingɔ ɔnɛ mendanaka la kadiyɛso kayanga omi, koko alako wa lɔkɔ kambemaka ndo le ɔnangɛso layanga wadi.