SAWO DIA WEKELO 20
OSAMBO 7 Jehowa mbele wolo aso
Onga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ayokosamba
“Lotombo layale le . . . Shɛso ka kɛtshi ndo Nzambi k’esambelo tshɛ.”—2 KƆR. 1:3.
KƐNƐ KAYOTEKA
Wetshelo wakondjaso oma lo woho wakasambe Jehowa ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ.
1. Lembetshiya kɛnɛ kakakomɛ ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ.
OHOKANYIYA woho wakakoke ndjaoka ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna. Vɔ wakɛnyi woho wakalana mvudu yawɔ. L’ɔtɛ wa pɛkato yawɔ ndo ya watshɛwɔ, vɔ wakɔsama oma lo ngelo yawɔ ndo wakatɔlama lo wodja w’angɛndangɛnda. (2 Ɛk. 36:15, 16, 20, 21) La Babilɔna, wanɛ wakatɔlama lo lɔhɔmbɔ waki la lotshungɔ la salaka tolimulimu tawɔ ta lushi la lushi. (Jɛr. 29:4-7) Koko, lɔsɛnɔ komonga wɔdu ndo aha lɔsɛnɔ la ngasɔ mbakawakombolaka. Ngande wakawayaoke la ntondo ka dikambo sɔ? Tolembete kɛnɛ kakate onto ɔmɔtshi la l’atei awɔ ate: “Sho takadjasɛ l’omamu wa ɛkɛdi wa Babilɔna. Sho takalelaka lam’akatohɔka Siɔna.” (Os. 137:1) Ase Juda waki l’ohomba mɛtɛ w’esambelo, ko lende akawakoke kitana?
2-3. a) Kakɔna kakasalɛ Jehowa ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?
2 Jehowa ekɔ “Nzambi k’esambelo tshɛ.” (2 Kɔr. 1:3) Oko wende Nzambi ka ngandji, nde ekɔ la nsaki ka nsamba onto tshɛ layasukanya suke la nde. Jehowa akeyaka di’anto amɔtshi waki lo lɔhɔmbɔ wakakoke mbetawɔ ohokwelo ande ndo nkalola le nde. (Isa. 59:20) Ɔnkɔnɛ, ɛnɔnyi 100 la ntondo ka vɔ ntshɔ lo lɔhɔmbɔ, Jehowa akasambiya omvutshi Isaya nyuma kande dia mfunda dibuku dielamɛ ɔnɛ: Isaya. L’oyango akɔna? Isaya mbutaka ate: “‘Nyosambe, nyosambe anto ami,’ mbata Nzambi kanyu.” (Isa. 40:1) Lo mɛtɛ, lo tshimbo ya kɛnɛ kakafunde omvutshi, Jehowa akasha ase Juda esambelo kakawahombe ndjonga la tɔ ohomba.
3 Oko ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ asɔ, sho lawɔ tekɔ l’ohomba w’esambelo lo tena la tena. Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola awui asato wɛnya woho wakasambe Jehowa ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ: 1) Nde akalake dia dimanyiya wanɛ wakayatshumoya, 2) nde akasha ekambi ande elongamelo ndo 3) nde akatutsha wɔma awɔ. Etena katatasɛdingola ɛtɛ w’awui ɛnɛ, lembetɛ wahɔ wakokaso nkondja oma l’ɛtɛkɛta w’eshikikelo wa Jehowa ɛnɛ.
JEHOWA TODIMANYIYAKA LA KƐTSHI TSHƐ
4. Ngande wakɛnya Jehowa dia nde ekɔ Nzambi ka kɛtshi? (Isaya 55:7)
4 Jehowa ekɔ “Shɛso ka kɛtshi.” (2 Kɔr. 1:3) Nde akakɛnɛmɔla dionga sɔ etena kakandalake dia dimanyiya wanɛ wakayatshumoya waki lo lɔhɔmbɔ. (Adia Isaya 55:7.) Nde akate ate: “La ngandji ka kɔlamelo ka pondjo dimi layokooka kɛtshi.” (Isa. 54:8) Ngande wakakoke Jehowa nkɛnɛmɔla kɛtshi kande? Kaanga mbakahombe ase Juda ntetemala nsowa oma l’etombelo wa kɔlɔ w’oma l’etsha awɔ, Jehowa akalake dia vɔ hawototshikala pondjo la Babilɔna. Vɔ wakahombe ntshikala lo lɔhɔmbɔ paka l’etena kɛmɔtshi keto. (Isa. 40:2) Ande woho wakakoke ɛtɛkɛta ɛsɔ nsamba ndo nkeketsha wanɛ wakayatshumoya waki l’atei awɔ lee!
5. Lande na keso l’ɛkɔkɔ efula wa mɛnya lowando laso lo kɛtshi ka Jehowa oleki ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ?
5 Kakɔna kamboteka? Jehowa ekɔ suke dia dimanyiya ekambi ande lo yɛdikɔ y’efula. Ɛlɔ kɛnɛ tekɔ l’ɛkɔkɔ efula wa mɛnya lowando laso lo dui sɔ oleki ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ. Lande na? Nɛ dia sho shihodiaka lɛnɛ ohikami edimanyielo ka Jehowa. Ɛnɔnyi nkama l’ɔkɔngɔ w’omvutshi Isaya mbuta prɔfɛsiya, Jehowa akayotomaka Ɔnande la ngandji lanɛ la nkɛtɛ dia mfuta oshinga w’etshungwelo dikambo di’atshi wa pɛkato tshɛ wayatshumoya. Olambo ɔsɔ mbasala dia pɛkato yaso “dimɔ” tshɛ lo tshɛ. (Ets. 3:19; Isa. 1:18; Ɛf. 1:7) Ande Nzambi ka kɛtshi kakambɛso lee!
6. Lande na kele ekɔ tshondo y’ekeketshelo nkanyiya lo dikambo di’edimanyielo ka Jehowa? (Enda ndo osato.)
6 Ɛtɛkɛta wa Jehowa wakasambiyama watanema lo Isaya 55:7 koka tosamba naka tekɔ lo ndjaɛndja onongo. Amɔtshi l’atei aso koka ntetemala ndjaɛndja onongo l’ɔtɛ wa pɛkato kakawasale kaanga l’ɔkɔngɔ wa vɔ ndjatshumoya. Dui sɔ koka mɛnama djekoleko etena katetemalaso diɛnɛ l’etombelo w’oma lo munga yaso. Koko naka takashola pɛkato yaso ndo takasale etshikitanu, kete sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa akatodimanyiya. Ndo etena katodimanyiya Jehowa, nde mbohɛka pɛkato yaso. (Ɛdika la Jɛrɛmiya 31:34.) Ɔnkɔnɛ naka Jehowa hohɔ pɛkato yaso, kete ndo sho lawɔ hatohombe ndjiohɔka. Kɛnɛ koleki ohomba le Jehowa ele kɛnɛ kasalaso kakianɛ koko aha munga yakatasale lo nshi yakete. (Ɛzk. 33:14-16) Ndo keema edja, Shɛso kokana kɛtshi ayanga totshungola oma l’etombelo wa kɔlɔ w’oma lo munga yaso.
Kɛnɛ koleki ohomba le Jehowa ele kɛnɛ kasalaso kakianɛ koko aha munga yakatasale lo nshi yakete (Enda odingɔ 6)
7. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia nyanga ekimanyielo naka takashɛ pɛkato?
7 Kakɔna kakokaso nsala naka tekɔ lo ndjaɛndja onongo l’ɔtɛ wa pɛkato kakatasale ko takakishɛ? Bible tokeketshaka dia nyanga ekimanyielo le dikumanyi. (Jak. 5:14, 15) Koko honga wɔdu mbatɛ kɛnɛ kakatasale. Koko sho koka monga suke dia tshutshuyama naka sho mbohɔ dia Jehowa la apami wakandasɔnɛ dia tokimanyiya wayotɛnya kɛtshi la ngandji tshɛ. Tɔsɛdingole woho wakakimanyiya kɛtshi ka Jehowa ɔnangɛso lelɛwɔ Arthur,a lele nkum’otema kande kakawɛndjaka onongo. Nde mbutaka ate: “Suke l’ɔnɔnyi w’otondo, lakendaka esato wɛnyawɔ anto etakataka. Koko l’ɔkɔngɔ wa mpokamɛ sawo diendana la nkum’otema, lakasholɛ wadɛmi ndo dikumanyi pɛkato kami. Oma laasɔ, lakayoyaokaka dimɛna kaanga mbakamatetemalaka ndjaɛndja onongo l’ɔtɛ wa kɔlɔ kakamasale. Dikumanyi wakambohola dia Jehowa kookalɛmi. Jehowa tongolaka dikambo nde tolangaka. Ɛtɛkɛta wa la ngandji ɛsɔ wakananda otema ami ndo wakakimanyiya dia nɔngɔsɔla ekanelo kami.” Ɛlɔ kɛnɛ, Arthur ekɔ lo nkamba oko ombatshi mboka ndo okambi wakimanyiya l’etshumanelo. Ande ekeketshelo dia mbeya dia Jehowa tokaka kɛtshi naka sho ndjatshumoya lee!
JEHOWA TOSHAKA ELONGAMELO
8. a) Elongamelo kakɔna kakasha Jehowa ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ? b) Lo ndjela Isaya 40:29-31, etombelo akɔna wakahombe monga l’ase Juda wakayatshumoya waki lo lɔhɔmbɔ?
8 Lo ndjela kanyi y’anto, ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ komonga l’elongamelo ɔnɛ wayokalola lo wodja awɔ nto. Babilɔna diolelo diakahemɛ andja w’otondo, akeyamaka lo woho wakawatonaka ntshungola ase lɔhɔmbɔ. (Isa. 14:17) Koko Jehowa akasha ekambi ande elongamelo. Nde akalake dia ntshungola ekambi ande ndo ndooko kɛnɛ kakakoke mboshimba. (Isa. 44:26; 55:12) Lo washo wa Jehowa, Babilɔna akɔsamaka oko lɔsɛkɛ la ditshu. (Isa. 40:15) Etena kapɛpa lɔpɛpɛ, ditshu fumbɔka. Etombelo akɔna wakakoke monga l’elongamelo kɛsɔ le ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ? Dui sɔ diakakoke mbasamba. Koko tɔ kakahombe nsala akambo efula. Isaya akafunde ate: “Wanɛ walongamɛ le Jehowa wayonyomokondja wolo.” (Adia Isaya 40:29-31.) Lo mɛtɛ, elongamelo akakoke mbakeketsha ndo vɔ wakakoke monga la wolo wa ‘mfumbɔ la ahafu oko mpongo.’
9. Kakɔna kakahombe mbisha ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ ɔkɔkɔ wa ndjaɛkɛ l’alaka wa Jehowa?
9 Jehowa akasha nto wanɛ waki lo lɔhɔmbɔ ɔkɔkɔ wa ndjaɛkɛ lo alaka ande. Lo ngande? Tokanyiya dikambo dia prɔfɛsiya yamboshilaka kotshama. Vɔ wakeyaka dia ase Asuriya wakalɛndja waoho dikumi wa l’Isariyɛlɛ ndo wakatɔlɛ anto lo lɔhɔmbɔ. (Isa. 8:4) Vɔ wakɛnyi woho wakalanya ase Babilɔna Jɛrusalɛma ndo wakawatɔlɛ anto waki lɔkɔ otsha lo lɔhɔmbɔ. (Isa. 39:5-7) Vɔ wakɛnyi woho wakawole nkumekanga Zɛdɛkiya washo ndo wakandatɔlama lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna. (Jɛr. 39:7; Ɛzk. 12:12, 13) Dui tshɛ diakate Jehowa diakakotshama. (Isa. 42:9; 46:10) Ande woho wakahombe awui asɔ tshɛ nkeketsha mbetawɔ kawɔ ndo ɔnɛ awui tshɛ wakalake Jehowa wayokotshama lee!
10. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia nama elongamelo kaso lo nshi y’ekomelo nyɛ?
10 Kakɔna kamboteka? Etena keso wɔdu, elongamelo koka tosamba ndo tosha wolo nto. Tekɔ lo nsɛna lo tena dia wolo mbikikɛ ndo tekɔ lo ndɔshana l’atunyi wa wolo efula. Koko hatohombe nshisha elongamelo. Jehowa akatosha elongamelo ka diambo, mbuta ate lɔsɛnɔ la pondjo, wɔladi ndo ekokelo. Sho pombaka nama elongamelo kɛsɔ dimɛna lo timba ndo l’etema aso. Naka hatosadi ngasɔ, kete elongamelo kaso mbeyaka ndjonga etshingitshingi oko onto lenda ɛtshi ka nkɛtɛ ka dimɛna efula kɛnama oko bu dimɛna l’ɔtɛ wa kiendande oma lo wedi wa didishi diele la vitrɛ ya mindo. Ngande wakokaso “mbɛdia didishi diele la vitrɛ ya mindo,” mbuta ate nama elongamelo kaso wolo? Sho koka nkanyiya woho wayonga lɔsɛnɔ laso l’andja w’oyoyo. Sho koka mbadia asawo, menda tovidɛo ndo mpokamɛ esambo watɛkɛta dikambo di’elongamelo kaso. Sho koka mbutɛ Jehowa lo alɔmbɛlɔ dikambo di’alaka walongamɛso mɛna ekotshamelo awɔ.
11. Kakɔna kakakimanyiya kadiyɛso kele la hemɔ kahakɔnɔ dia nyomonga la wolo?
11 Tɔsɛdingole woho wakakeketsha elongamelo kadiyɛso kelɛwɔ Joy, lakadiɛnɛka la hemɔ kahakɔnɔ. Nde mbutaka ate: “Etena kamɛnamami l’ekiyanu, dimi mbutɛka Jehowa woho wayaokami leya dia nde shihodiaka woho wayaokami. Oma laasɔ, Jehowa mbishakami ‘wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto.’” (2 Kɔr. 4:7) Joy ndjaɛnaka l’andja w’oyoyo lɛnɛ ele “ndooko onto lodjashi lɛkɔ layota ate: ‘Dimi lekɔ la hemɔ.’” (Isa. 33:24) Naka sho lawɔ kɛnɛmɔlɛ Jehowa etema aso ndo ndjasha l’elongamelo kaso, kete sho lawɔ koka nyomonga la wolo.
12. Ɛkɔkɔ akɔna wele la so wa ndjaɛkɛ l’alaka wa Jehowa? (Enda ndo osato.)
12 Paka oko wakinde la wanɛ waki lo lɔhɔmbɔ, Jehowa akatosha ɛkɔkɔ efula wa ndjaɛkɛ l’alaka ande. Kanyiya dikambo dia prɔfɛsiya yambotɛna ekotshamelo kayɔ. Ɛnyɛlɔ tekɔ lo mɛna Anglɛtɛrɛ la Amɛrikɛ, lowandji laheme andja w’otondo lele “yema wolo yema wɔdu.” (Dan. 2:42, 43) Tekɔ lo mboka nto nkumu ‘y’adidimu wa nkɛtɛ lo dihole la dihole,’ ndo tekɔ lo nsambisha lo “wedja tshɛ.” (Mat. 24:7, 14) Prɔfɛsiya nyɛ ndo kina keketshaka mbetawɔ kaso l’alaka wa Jehowa wahatakotshama.
Prɔfɛsiya yɛnaso ekotshamelo ayɔ ɛlɔ kɛnɛ toshaka ɛkɔkɔ wa ndjaɛkɛ l’alaka wa Jehowa (Enda odingɔ 12)
JEHOWA TUTSHAKA WƆMA ASO
13. a) Ekakatanu akɔna wakahombe ndjohomana l’ase Juda l’etena kakawahombe ntshungɔ? b) Oko wofundamidiɔ lo Isaya 41:10-13, ngande wakasambe Jehowa ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ?
13 Kaanga mbakasambe Jehowa wanɛ waki lo lɔhɔmbɔ lo mbasha elongamelo ka diambo, nde akeyaka dia wakahombe mpomana l’ekakatanu l’etena kakawahombe ntshungɔ. Jehowa akate di’otsha l’ekomelo ka lɔhɔmbɔ l’ase Juda, nkumekanga kɛmɔtshi ka wolo ayɔlɔsha wedja wakadinge Babilɔna ndo oma laasɔ ndjɔlɔsha Babilɔna. (Isa. 41:2-5) Onde ase Juda wakahombe mboka wɔma l’ɔtɛ wa dui sɔ? Jehowa akasambe ekambi ande l’onto ndo l’onto lo mbuta la ntondo ate: “Tokake wɔma, nɛ dia dimi lekɔ kaamɛ la yɛ. Toyakiyanyake, nɛ dia dimi kele Nzambi kayɛ.” (Adia Isaya 41:10-13.) Kakɔna kakandalange mbuta lo nkamba l’ɛtɛkɛta w’ɔnɛ “dimi kele Nzambi kayɛ”? Nde komboholaka ase Juda dia mbɔtɛmɔla nɛ dia vɔ wakeyaka dui sɔ. Koko nde akawaoholaka dia nde aki paka lo wedi awɔ.—Os. 118:6.
14. Ngande nto wakatutsha Jehowa wɔma wa wanɛ waki lo lɔhɔmbɔ?
14 Jehowa akatutsha wɔma wa wanɛ waki lo lɔhɔmbɔ lo mbaohola lomba ndo wolo ande wahadjama anya. Nde akalɔmbɛ ase Juda dia vɔ menda tɔɔtɔ ta l’olongo. Nde akawatɛ dia nde kotonga tsho tɔɔtɔ koko nde mbeyaka ndo lokombo l’oseka yɔɔtɔ tshɛ. (Isa. 40:25-28) Naka Jehowa mbeyaka nkombo ya tɔɔtɔ, kete ndooko onyake nde mbeyaka nkombo y’ekambi ande tshɛ! Ndo naka Jehowa aki la wolo wa ntonga tɔɔtɔ, kete ndooko onyake nde ekɔ la wolo wa nkimanyiya ekambi ande. Lo mɛtɛ, ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ komonga kaanga l’ɔkɔkɔ ɔtɔi wa ndjakiyanya kana mboka wɔma.
15. Ngande wakalɔngɔsɔla Jehowa ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakawakongɛka la ntondo?
15 Jehowa akalɔngɔsɔla ekambi ande nto dikambo dia kɛnɛ kakawakongɛka la ntondo. L’etenyi ka ntondo ka dibuku d’Isaya, Nzambi akatɛ wodja ande ate: “Nyotshu nyɔtɔ lo mvudu ya l’etei, ndo nyodihe nkuke yanyu. Nyoyashɛ lo tshanda ya tshitshɛ edja ndo nkɛlɛ kambeta.” (Isa. 26:20) Okotshamelo wa ntondo wa divɛsa nɛ aki etena kakalɛndjama Babilɔna oma le nkumekanga Kurɔ. Ombeyi w’ɛkɔndɔ ɔmɔtshi w’edjedja w’ose Grɛkɛ mbutaka di’etena kakɔtwɛ Kurɔ Babilɔna, nde “akasha [asɔlayi ande] didjango dia ndjaka onto tshɛ lakawakoke ntana l’asoko.” Ande wɔma wakakoke monga la wanɛ wakadjasɛka la Babilɔna lee! Koko ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ wakakoke ndjaoka l’ekokelo nɛ dia vɔ wakakitanyiyaka ɛlɛmbɛ wa Jehowa.
16. Lande na kahatahombe ndjakiyanya amboleka lo dikambo dia nshi yaso yayaye? (Enda ndo osato.)
16 Kakɔna kamboteka? Keema edja tayanga mpomana la mfɔnu ka woke kele katayalaka l’ɔkɔndɔ w’ana w’anto. Etena kayotatɛ mfɔnu kakɔ, anto tshɛ wayonga lo lofunge ndo wayoka wɔma. Koko ekambi wa Jehowa hawotoka wɔma. Sho mbeyaka ɔnɛ Jehowa ekɔ Nzambi kaso. Tayonga la dihonga teya ɔnɛ “etshungwelo [kaso] kaya suke.” (Luka 21:28) Oyadi etena kayotɔlɔsha osanga wa wedja, sho tayotetemala ndjaɛkɛ le Jehowa. Jehowa ayotosha andjelo dia tokokɛ ndo ayotosha ɛlɛmbɛ washimbɛ nsɛnɔ yaso. Ngande wayondotosha ɛlɛmbɛ ɛsɔ? Hateye mɛtɛ. Koko tayolongola ɛlɛmbɛ ɛsɔ lo tshimbo ya tshumanelo diaso. Lo yoho mɔtshi, diɔ mbeyaka monga ‘mvudu yaso ya l’etei’ lɛnɛ akokaso ntana ekokelo. Ngande wakokaso ndjalɔngɔsɔla l’ɔtɛ wa kɛnɛ katokongɛ la ntondo? Sho pombaka ndjasukanya l’anangɛso l’akadiyɛso, ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi ndo monga l’eshikikelo dia Jehowa ekɔ lo nɔmbɔla okongamelo aso.—Hɛb. 10:24, 25; 13:17.
Kanyiyaka lo wolo ndo lo akoka wa Jehowa wa tokokɛ, ayotokimanyiya diaha sho ndjakiyanya amboleka l’etena ka mfɔnu ka woke (Enda odingɔ 16)b
17. Ngande wakokayɛ mendɛ le Jehowa dia kosamba?
17 Kaanga mbakahomana ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ l’okakatanu wa wolo, Jehowa akawasha esambelo kaki lawɔ ohomba. Nde ayotosalɛ woho akɔ waamɛ. Oyadi kɛnɛ kakoka tokomɛ loyi, totetemale mendɛ le Jehowa dia tosamba. Ɔnkɔnɛ, totetemale ndjaɛkɛ lo kɛtshi kande kahadjama anya. Tetemala nkeketsha elongamelo kayɛ. Ohɔ dia oko wele Jehowa Nzambi kayɛ, wɛ bu l’ɔkɔkɔ wa mboka wɔma.
OSAMBO 3 Wolo aso, elongamelo kaso, wɛkamu aso
a Nkombo mɔtshi yakatshikitanyema.
b ELEMBETSHIELO W’OSATO: Djui ya tshitshɛ y’anangɛso l’akadiyɛso wotshumanyi kaamɛ. Vɔ wekɔ l’eshikikelo lo wolo ndo lo akoka wa Jehowa wa nkokɛ ekambi ande oyadi dihole diakɔna tshɛ diewɔ la nkɛtɛ.