Dikumanyi le​—Nyokondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka Ngidiyɔna

1. Londjela 1 Petero 5:2, ɔkɛndɛ akɔna wele la dikumanyi?

JEHOWA akasha dikumanyi di’Akristo ɔkɛndɛ wa kokɛka ɛkɔkɔ ande wa nɛmɔ efula. Apami wakayakimɔ wakɔsaka ɔkɛndɛ awɔ la nɛmɔ efula lo kambɛ anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ ndo vɔ kambaka la wolo dia monga “alami . . . wayowalamaka mɛtɛ.” (Jɛr. 23:4; adia 1 Petero 5:2.) Ande lowando lele laso dia monga l’apami wa ngasɔ lo tshumanelo diaso lee!

2. Ekakatanu akɔna wahomana la dikumanyi dimɔtshi?

² Etena kakotshawɔ ɛkɛndɛ awɔ, dikumanyi pomanaka l’ekakatanu efula. Dui dimɔtshi, dikumanyi nɔmbamaka dia nkamba wolo dia nkokɛ etshumanelo. Tony, ekumanyi kɛmɔtshi ka l’États-Unis, akahombe nyomonga la wɛdimo efula l’elimu wakandahombaka mbetawɔ dia nkamba. Nde mbutaka ate: “L’etatelo ka hemɔ ka COVID-19, lakonge l’elimu efula, nkongɛ nsanganya ndo olimu w’esambishelo. Koko oyadi efula kakamasalaka, lakikɔ paka l’awui efula wa nsala. L’ekomelo, lakayongaka l’awui efula wa nsala ndo dui sɔ diakayokonya dia mbohɛ monga l’etena kɛmɔtshi ka mbadiaka Bible, salaka wekelo w’onto ndamɛ ndo ndjasha lo dɔmbɛlɔ.” Ilir, ekumanyi kɛmɔtshi ka la Kosovo, akahomana l’okakatanu wotshikitanyi. Etena kakinde lo dihole diakalɔmaka ta, nde akɛnyi dia aki dui dia wolo nkitanyiya ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi. Nde mbutaka ate: “Dihonga diami diakɔtɔ l’ohemba etena kakambisha bɛtɛlɛ ɔkɛndɛ wa nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso wa l’ɛtshi ka nkɛtɛ kaki waale efula. Laki la wɔma ndo lakɛnaka dia ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ komonga ka dimɛna.” Tim, misiɔnɛrɛ ɔmɔtshi wa l’Asie, akashola dia nde aki l’okakatanu wa nsala awui tshɛ wakinde l’ohomba wa nsala lushi la lushi. Nde mbutaka ate: “Lo ntena dimɔtshi, wɔɔngɔ ami kondjalaka lo dihole ndo lakakɔmɔ.” Kakɔna kakoka nkimanyiya dikumanyi diahomana l’ekakatanu wa ngasɔ?

3. Ngande wakokaso nkondja wahɔ oma l’ɔsɛdingwelo w’ɛnyɛlɔ ka shushi Ngidiyɔna?

³ Dikumanyi koka nkondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka shushi Ngidiyɔna. (Hɛb. 6:12; 11:32) Nde aki okokedi ndo onami w’ekambi wa Nzambi. (Emb. 2:16; 1 Ɛk. 17:6) L’ɛnyɛlɔ ka Ngidiyɔna, dikumanyi wakasɔnama dia nkokɛ ekambi wa Nzambi l’etena ka wolo kɛnɛ. (Ets. 20:28; 2 Tim. 3:1) Sho koka nkondja wetshelo oma lo wɛdimo, okitshakitsha ndo okitanyiya wa Ngidiyɔna. Ekikelo kande kakɔtɔ l’ohemba, etena kakandakotshaka ɛkɛndɛ ande. Oyadi tekɔ ekumanyi kana bu, sho koka mpamia lowando laso otsha le dikumanyi diaso. Sho koka sukɛ apami wakamba wolo lo nyuma asɔ.​—Hɛb. 13:17.

ETENA KADJAMA WƐDIMO NDO OKITSHAKITSHA AYƐ L’OHEMBA

4. Ngande wakɛnya Ngidiyɔna wɛdimo ndo okitshakitsha?

⁴ Ngidiyɔna aki pami kaki la wɛdimo ndo l’okitshakitsha.b Etena kakatɛ ondjelo wa Jehowa Ngidiyɔna dia nde ambɔsɔnama dia ntshungola ase Isariyɛlɛ oma le ase Midiyana waki la wolo w’efula, pami kaki l’okitshakitsha kɛsɔ akokadimola ate: “Nkumbo kami koleki tshitshɛ laka aseka Manase ndo dimi koleki onto l’anyanya lo luudu la papa.” (Emb. 6:15) Nde akayaɔshi dia nde bu l’akoka wa nkotsha ɔkɛndɛ ɔsɔ, koko Jehowa akaweyaka dimɛna efula. L’ekimanyielo ka Jehowa, Ngidiyɔna akakotsha ɔkɛndɛ ande dimɛna efula.

5. Ngande ondo wakoka wɛdimo ndo okitshakitsha w’ekumanyi kɛmɔtshi mbɔtɔ l’ohemba?

⁵ Dikumanyi salaka la wolo tshɛ dia mɛnya wɛdimo ndo okitshakitsha l’akambo tshɛ. (Mika 6:8; Ets. 20:18, 19) Vɔ hawoyafune lo kɛnɛ kakokawɔ nsala kana kɛnɛ kambowosalaka; ndo vɔ hawɔfɔnya dia vɔ bu la nɛmɔ l’ɔtɛ wakawasale munga mɔtshi. Koko lo ntena dimɔtshi, mongaka tshondo y’okakatanu le ekumanyi dia monga l’okitshakitsha ndo la wɛdimo. Ɛnyɛlɔ, nde mbeyaka mbetawɔ ɛkɛndɛ efula ndo oma laasɔ, nde ndjɛnaka wolo mbakotsha tshɛ. Kana nde mbeyaka mɔnyɔma lo woho wasalande ɔkɛndɛ ɔmɔtshi kana tombɔma lo yoho yakandolande ɔkɛndɛ okina. Kakɔna kakoka dikumanyi mbeka oma le Ngidiyɔna kayowakimanyiya l’akambo wa ngasɔ?

6. Wetshelo akɔna wakoka dikumanyi nkondja lo kɛnɛ kendana la wɛdimo waki la Ngidiyɔna? (Enda ndo osato.)

⁶ Lɔmbaka ekimanyielo. Onto lele la wɛdimo, mbeyaka elelo ande. Ngidiyɔna akɛnya wɛdimo etena kakandalɔmbɛ anto akina dia mbokimanyiya. (Emb. 6:27, 35; 7:24) Dikumanyi diele la lomba salaka woho akɔ waamɛ. Tony, lɔtɛkɛtshiso dikambo diande ladiko mbutaka ate: “L’ɔtɛ wa woho wakamodiama, dimi mongaka suke dia mbetawɔ elimu efula wahamayongaka l’etena ka mbakotsha. Ɔnkɔnɛ, lakɔshi yɛdikɔ ya mbidja dui diendana la monga la wɛdimo l’ɔtɛmwɛlɔ aso wa lo nkumbo ndo mimbola wadɛmi nkanyi yande lo dikambo sɔ. Lakanyomenda vidɛo ya lo jw.org yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Tolowanya anto akina, toyaɛkɛ le wɔ ndo taakeketsha oko wakasale Yeso.” (lo Falase) Tony akayotatɛka nɔmba anto akina ekimanyielo dia nde nkotsha olimu ande wa wolo. Etombelo akɔna waki la dui sɔ? Tony mbutaka ate: “Olimu wa l’etshumanelo wekɔ lo kambema ndo laya l’etena k’efula ka nkeketsha lonyuma lami.”

7. Ngande wakoka dikumanyi mbokoya Ngidiyɔna etena kawaɔnyɔlawɔ? (Jakɔba 3:13)

⁷ Tokake nkɛlɛ naka onto ɔmɔtshi ambokɔnyɔla. Ohemba okina wahomana la dikumanyi ele etena kawaɔnyɔlawɔ. L’etena kɛsɔ nto, ɛnyɛlɔ ka Ngidiyɔna koka mbakimanyiya. Kaanga mbakandeyaka dia nde bu kokele, nde akatshikala ki etena kakawɔnyɔla ase Efrayimɛ. (Emb. 8:1-3) Ngidiyɔna kombakadimola la nkɛlɛ. Nde akɛnya dia nde aki l’okitshakitsha lo mbahokamɛ lo kɛnɛ kakawataka ndo nde akatɛkɛta lawɔ la wɔlamu tshɛ ndo dui sɔ diakakonya dia vɔ mbɔlama. Dikumanyi diele la lomba, mbokoyaka Ngidiyɔna lo mpokamɛ la yambalo tshɛ ndo kadimolaka dimɛna etena kawaɔnyɔlawɔ. (Adia Jakɔba 3:13.) Lo nsala ngasɔ, vɔ kimanyiyaka dia wɔladi monga l’etshumanelo.

8. Ngande wakoka apami wakasɔnama nsala naka wolanga nongola lotombo? Sha ɛnyɛlɔ.

⁸ Shaka Jehowa lotombo tshɛ. Etena kakawatombolaka Ngidiyɔna l’ɔtɛ w’otshumba wakandadje ase Midiyana, nde akaleke nkotola yambalo otsha le Jehowa. (Emb. 8:22, 23) Ngande wakoka apami wakasɔnama mbokoya Ngidiyɔna? Vɔ kokaka mbisha Jehowa lotombo lo kɛnɛ tshɛ kasalawɔ. (1 Kɔr. 4:6, 7) Ɛnyɛlɔ, naka wambandola ekumanyi kɛmɔtshi l’akoka ande wa mbetsha, nde koka nkotola yambalo otsha le ɔnɛ lele kiɔkɔ ya wetshelo, Ɔtɛkɛta wa Nzambi kana olowanyelo walongolaso oma lo tshimbo y’okongamelo wa Jehowa. Lo ntena dimɔtshi, dikumanyi koka nkana yimba lo ndjambola dia kana wekɔ lo mbetsha lo yoho ya ntombola Jehowa ko kana wekɔ lo nanga tsho dia mambiya anto. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakakomɛ ekumanyi kɛmɔtshi kelɛwɔ Timothy. Lam’akinde eke ka monga ekumanyi, Timothy akalangaka mbisha asawo wa lo sɛkɛ. Nde mbutaka ate: “Lakakambaka l’ɛtɛkɛta w’etale wa mbɔtwɛlɔ ndo bɛnyɛlɔ dia wolo. Mbala efula anto wakatombolaka l’ɔtɛ w’awui asɔ. Lonyangu ko, ampokami wakayotatɛ nkotola yambalo y’efula oya lemi lo dihole dia vɔ nkotola yambalo lo Bible kana le Jehowa.” L’etena kɛmɔtshi, Timothy akɛnyi ohomba wa ntshikitanya yoho yande ya mbetsha diaha kotolaka yambalo y’anto oya le nde. (Tok. 27:21) Etombelo akɔna waki la dui sɔ? Nde mbutaka ate: “Anto wotshikitanyi wakambutɛka woho wele asawo ami wakaakimanyiya dia ntondoya ekakatanu wele lawɔ, mbikikɛ ehemba kana ndeka ndjasukanya la Jehowa. Lekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’awui asɔ oleki lotombo lakamalongolaka ambeta ɛnɔnyi efula.”

ETENA KADJAMA OKITANYIYA KANA DIHONGA DIAYƐ L’OHEMBA

9. Ngande wakɔtɔ okitanyiya ndo dihonga dia Ngidiyɔna l’ohemba? (Enda osato wa lo lohoso.)

⁹ L’ɔkɔngɔ wa Ngidiyɔna sɔnama oko Shushi, okitanyiya ndo dihonga diande diakɔtɔ l’ohemba. Wakawosha ɔkɛndɛ wa waale wa ndanya elambwelo ka Baala kakasale she. (Emb. 6:25, 26) L’ɔkɔngɔ wa nde ntshumanya asɔlayi, Jehowa akatɛ Ngidiyɔna mbala hiende y’etondo dia nde nkitshakitsha lofulo l’asɔlayi ande. (Emb. 7:2-7) L’ekomelo, wakawotɛ dia nde ndɔsha mpango k’atunyi l’asa deke.​—Emb. 7:9-11.

10. Ngande ondo wakoka okitanyiya waki ekumanyi kɛmɔtshi mbɔtɔ l’ohemba?

¹⁰ Dikumanyi pombaka monga “suke dia nkitanyiya.” (Jak. 3:17) Ekumanyi kele l’okitanyiya mongaka suke dia sukɛ kɛnɛ kata Afundelo ndo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kasha okongamelo waki Nzambi. Nde mbishaka anto akina ɛnyɛlɔ ka dimɛna. Koko, okitanyiya ande mbeyaka mbɔtɔ l’ohemba. Ɛnyɛlɔ, nde mbeyaka mɛna wolo dia ntetemala ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kalongolande. L’akambo amɔtshi, nde mbeyaka ndjoyambola dia kana ɛlɔmbwɛlɔ kakɔ kekɔ ka dimɛna kana kekɔ ka lomba. Kana nde mbeyaka nɔmbama dia nsala ɔkɛndɛ ɔmɔtshi wakoka mbidja lotshungɔ lande lo waale. Ngande wakoka dikumanyi mbokoya okitanyiya waki Ngidiyɔna l’akambo wele oko wa ngasɔ?

11. Kakɔna kakoka nkimanyiya dikumanyi dia monga l’okitanyiya?

¹¹ Hokamɛka ɛlɔmbwɛlɔ ndo kambaka la tɔ. Nzambi akatɛ Ngidiyɔna woho wakandakoke ndanya elambwelo ka she, lɛnɛ akandahombe mbikɛ Jehowa elambwelo k’oyoyo ndo nyama ka ngande kakandahombe nambola. Ngidiyɔna konyanga dia mɔnyɔla ɛlɔmbwɛlɔ, koko nde akakiyele. Ɛlɔ kɛnɛ, dikumanyi nongolaka ɛlɔmbwɛlɔ oma le okongamelo wa Jehowa, lotshimbo ya mikanda, waewoyelo ndo atɔndɔ wɔtɔnɛ la yoonge yaso ya lo nyuma ndo ya lo demba. Sho mbokaka dikumanyi diaso ngandji lo woho wayelawɔ ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi la kɔlamelo tshɛ. Etshumanelo k’otondo kondjaka wahɔ.​—Os. 119:112.

12. Ngande wakoka dikumanyi nkamba la Hɛbɛru 13:17 naka otshikitanu ɔmɔtshi wambosalema lo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi?

¹² Onga suke dia ntshikitanya kanyi. Ohɔ dia Jehowa akalɔmbɛ Ngidiyɔna dia nkitshakitsha lofulo l’asɔlanyi ande lo pursa ndekana 99. (Emb. 7:8) Mbeyaka monga ko nde akafɔnya ate: ‘Onde otshikitanu ɔnɛ wekɔ mɛtɛ ohomba? Onde otshikitanu akɔ wayonga dimɛna nkamba lawɔ?’ Koko, Ngidiyɔna akakitanyiya. Ɛlɔ kɛnɛ, dikumanyi mbokoyaka Ngidiyɔna lo nkamba l’etshikitanu waya l’ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi. (Adia Hɛbɛru 13:17.) Ɛnyɛlɔ, lo 2014 Olui-walɔmbɔla akatshikitanya yoho yakimɔma falanga dia mbika Mbalasa ya Diolelo ndo Mbalasa ya sanganya ya weke. (2 Kɔr. 8:12-14) Tshumanelo takawahombaka nto nkaloya falanga yakawasɔmbaka. Lo nshi y’edjedja, okongamelo akasɔndjaka tshumanelo falanga dia vɔ mbakɛ Mbalasa ka Diolelo, oma laasɔ ko ntshumanelo sɔ ndjokawoya falanga yakawasɔmbɛ. Koko l’etena kɛnɛ, okongamelo wokamba la weshasha w’oma lo ntshumanelo tshɛ dia l’andja w’otondo dia mbika Mbalasa ya Diolelo ndo ya sanganya ya weke, dihole tshɛ diakiwɔ layɔ ohomba oyadi etshumanelo ka tshitshɛ wekɔ l’akoka wa nkimɔ yema ya dikuta ya tshitshɛ. Etena kakeye José otshikitanu ɔsɔ, nde akadje taamu ɔnɛ vɔ hawotokotshama, nde akafɔnya ate: ‘Ndooko Mbalasa ka Diolelo kayokama. Aha ngasɔ mbeta awui l’etenyi kɛnɛ k’okongamelo ka l’andja w’otondo.’ Kakɔna kakakimanyiya José dia sukɛ ɛlɔmbwɛlɔ? Nde mbutaka ate: “Ɛtɛkɛta wa lo Tokedi 3:5, 6 wakambohola dia ndjaɛkɛ le Jehowa. Ndo etombelo wakonge waki diambo efula! Aha tsho Mbalasa ya Diolelo yambokama efula, koko tambeka nto toho totshikitanyi ta mbishaka weshasha dia wɛdimo monga dihole tshɛ.”

13. a) Eshikikelo kakɔna kakonge la Ngidiyɔna? b) Ngande wakoka dikumanyi mbokoya Ngidiyɔna? (Enda ndo osato.)

¹³ Salaka lolango la Jehowa la dihonga tshɛ. Ngidiyɔna akakitanyiya Jehowa oyadi wɔma waki nde lawɔ kana waale waki la ntondo ka dui sɔ. (Emb. 9:17) L’ɔkɔngɔ wa Jehowa mboshikikɛ, Ngidiyɔna akayashikikɛ dia Nzambi ayowosukɛ oko wasukɛnde ekambi ande. Dikumanyi diadjasɛ l’ahole wamboshimbama olimu aso, mbokoyaka ɛnyɛlɔ kaki Ngidiyɔna. La dihonga tshɛ vɔ nɔmbɔlaka nsanganya ndo nsanganya y’otsha l’olimu w’esambishelo, oyadi wɔma wa mindama, wa sandjema, wa nshisha olimu kana vɔ mbasalɛ awui la ngala.c Lo mfɔnu ka woke, dikumanyi wayonga l’ohomba wa nkitanyiya ɛlɔmbwɛlɔ kayowolongola, oyadi waale akɔna wayonga dia nkitanyiya dui sɔ. Ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ mbeyaka mbɔtɔnɛ la wewoyelo wa losango la didjidji l’ave wa mbɔkɔ ya mvula ndo lo woho wa mbika oma lo ta diayɔlɔsha Ngɔnɔngɔ ka lamangɔngɔ.​—Ɛzk. 38:18; Ɛny. 16:21.

ETENA KƆTƆ EKIKELO KAYƐ L’OHEMBA

14. Ngande wakadjama ekikelo ka Ngidiyɔna l’ohemba?

¹⁴ Ɔkɛndɛ wa Ngidiyɔna wa shushi akalɔmbaka dia nde monga la wolo efula wa lo demba. Etena kakalawɔ ase Midiyana l’otsho wakalɔmaka ta, Ngidiyɔna akaayele oma lo kionakona ya Midiyana ya Jezɛrɛlɛ polo l’ɔkɛdi wa Jɔrdana wele ondo wakadingama l’okonda. (Emb. 7:22) Onde Ngidiyɔna akatohekɔ la Jɔrdana? Ndooko! Kaanga mbakandalɛmbɛ, nde l’apami ande 300 wakatenyanya ndo wakatetemala mbayela. L’ekomelo, nde akatondaka ase Midiyana ndo akawadje otshumba.​—Emb 8:4-12.

15. Etena kakɔna kakoka ekikelo ka ekumanyi kɛmɔtshi mbɔtɔ l’ohemba?

¹⁵ Lo ntena dimɔtshi, ekumanyi kɛmɔtshi mbeyaka ndjaoka dia nde ambɔlɛmba efula lo demba ndo lo yimba etena kakokɛnde etshumanelo ndo nkumbo kande. Lo ntena dia ngasɔ, ngande wakoka dikumanyi mbokoya ɛnyɛlɔ ka Ngidiyɔna?     

16-17. Kakɔna kakakimanyiya Ngidiyɔna dia mbikikɛ ndo eshikikelo kakɔna kakoka dikumanyi monga la tɔ? (Isaya 40:28-31) (Enda ndo osato.)

¹⁶ Onga l’eshikikelo dia Jehowa ayokokeketsha. Ngidiyɔna aki l’eshikikelo dia Jehowa ayowokeketsha ndo Jehowa akokeketsha. (Emb. 6:14, 34) L’etena kɛmɔtshi, Ngidiyɔna nde l’apami ande wakatayelaka nkumi ya dikanga hiende y’ase Midiyana l’ekolo, etena kele nkumi ya dikanga shɔ ondo wakatalawɔka laadiko dia waa kamɛlɔ. (Emb. 8:12, 21) Koko, l’ekimanyielo ka Nzambi, ase Isariyɛlɛ wakawande ndo wakawadje otshumba lo ta. Dikumanyi ndo vɔ lawɔ koka ndjaɛkɛ le Jehowa ɔnɛ la “halɛmbaka ndo hakɔmɔka pondjo.” Nde ayowasha wolo etena kewɔ lawɔ ohomba.​—Adia Isaya 40:28-31.

¹⁷ Tɔsɛdingole kɛnɛ kakakomɛ Matthew, ɔmɔtshi la l’atei wa wanɛ wakamba lo Kɔmite ka diɔtɔnganelo la mpitadi. Kakɔna kakokimanyiya dia mbikikɛ? Matthew mbutaka ate: “Lakɛnyi mɛtɛ ka Filipɛ 4:13. Mbala efula lam’akamalɛmbaka ndo lam’akamafɔnyaka dia handjokoka ntetemala nto, lakalɔmbɛ efula ndo lakalɔmbaka Nzambi dia nde mbishami wolo lo demba ndo wa lo yimba wakimi lawɔ l’ohomba dia sukɛ analengo. Lo ntena sɔ, lakoke dia nyuma kaki Nzambi kambombisha wolo wakakimanyiya dia mbikikɛ.” L’ɛnyɛlɔ ka Ngidiyɔna, dikumanyi diaso diakayakimɔ la lolango mbeyaka mpomana la wekamu etena kayahondjawɔ dia nkokɛ ɛkɔkɔ. Diɛsɛ ko, vɔ wekɔ l’ohomba wa mbetawɔ elelo awɔ wa lo demba ndo wa lo yimba ndo vɔ kambaka lo ndjela elelo akɔ. Koko vɔ koka ndjaɛkɛ le Jehowa ɔnɛ nde ayowahokamɛ l’ɛsɛngɔsɛngɔ awɔ walɔmbawɔ ekimanyielo ndo ayowakeketsha dia vɔ mbikikɛ.​—Os. 116:1; Flpɛ. 2:13.

18. Dia mvusola, ngande wakoka dikumanyi mbokoya Ngidiyɔna?

¹⁸ Dikumanyi koka nkondja wetshelo w’oshika ndo mbeka awui efula oma le Ngidiyɔna. Dikumanyi pombaka monga la wɛdimo ndo l’okitshakitsha lo kɛnɛ kendana la lofulo l’ɛkɛndɛ lahombawɔ nongola wa nsala ndo nto etena kawaɔnyɔla kana kaatombolawɔ. Vɔ pombaka mɛnya okitanyiya ndo dihonga, djekoleko etena katasukana ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo. Ndo vɔ wekɔ l’ohomba wa monga l’eshikikelo dia oyadi wekamu akɔna wakoka mpomana la wɔ, Nzambi koka mbakeketsha. Lo mɛtɛ, sho ngɛnangɛnaka alami w’ɛkɔkɔ asɔ wakamba wolo efula ndo “[wa]tetemale mbɔsa anto wele oko nde la nɛmɔ di’efula.”​—Flpɛ. 2:29.