Tshapita 16
Woho Wakokayɛ Sukana La Nzambi
1. Akambo akɔna wafɔna wɛnama lo ɛtɛmwɛlɔ efula?
ƆMƐNGƆDI ɔmɔtshi wakatendaka wodja ɔmɔtshi wa lo Lɛkɛ l’Ehotwelo ka Wonya akambe heyama lo menda sɛlɛmɔnyi ya l’ɔtɛmwɛlɔ yakandɛnyi lo tɛmpɛlɔ k’Ase Buda. Kânga mbele pingu yaki lɛkɔ kondjala pingu ya Mariya kana ya Kristo, sɛlɛmɔnyi efula yakafɔnaka la nyɛ ya l’ɔtɛmwɛlɔ ande wa lo wodja wakandadjasɛka. Oko ɛnyɛlɔ, nde akalembetɛ woho wakɔsaka anto apondo ko vusolaka alɔmbɛlɔ akɔ wâmɛ oko toshimu. Anto akina efula wakɛnyi weoho w’akambo wa ngasɔ wafɔna. Oyadi lo Lɛkɛ l’Ehotwelo ka Wonya kana l’Edjelo ka Wonya, woho wasala andjashi Nzambi dia vɔ sukana la Nzambi kana l’ɛngɔ kɛmɔtshi katɛmɔlawɔ fɔnaka efula.
2. Dɔmbɛlɔ kɛdikɛdi na, ndo lande na kalɔmba anto efula?
2 Anto efula ndekaka pemba dia sukana la Nzambi oma l’ekimanyielo ka dɔmbɛlɔ. Dɔmbɛlɔ kɛdikɛdi “sawo dia l’asa onto nde la ɛngɔ k’ekila kana kele osanto—Nzambi, tozambizambi, lowandji la lâdiko, kana weolo ɛmɔtshi woleki anto.” (The New Encyclopædia Britannica) Koko, etena kasawolawɔ la Nzambi lo dɔmbɛlɔ, anto amɔtshi kanyiyaka paka ɛlɔlɔ wakokawɔ kondja oma lɔkɔ. Oko ɛnyɛlɔ, pami kɛmɔtshi akambola Ɔmɛnyi wa Jehowa lushi lɔmɔtshi ate: “Naka wɛ ambɔnɔmbɛ, onde ekakatanu wele lami l’atei a nkumbo, l’olimu, ndo lo demba diami wayokandɔ?” Ondo pami kɛsɔ akakanyiyaka ngasɔ, koko anto efula nɔmbaka ko mɛnaka di’ekakatanu awɔ tetemalaka tsho. Diɔ diakɔ diakokaso ndjambola ɔnɛ: ‘Lande na kahombaso sukana la Nzambi?’
LANDE NA KAHOMBASO SUKANA LA NZAMBI
3. Alɔmbɛlɔ aso pombaka tomama le onto akɔna, ndo lande na?
3 Dɔmbɛlɔ kema sɛlɛmɔnyi kɛmɔtshi k’anyanya kana ehomɔ kakoka tokimanyiya dia sho kondja ɛngɔ kɛmɔtshi. Ɔkɔkɔ wa woke wasawolaso la Nzambi ele dia monga la diokanelo dia ma ma lam’asaso lande. Diɔ diakɔ diahomba alɔmbɛlɔ aso tomama le Jehowa Nzambi. Davidi, omembi w’esambu, akate ate: “[Jehowa, NW] eli lasuki la wane tshe watuwetaka.” (Osambu 145:18) Jehowa ekɔ lo telɛ dia sho monga la diokanelo dia wɔladi lam’asaso lande. (Isaya 1:18) Wanɛ wetawɔ leeta lɔsɔ mbutaka oko wakate omembi w’esambu ate: “Dia dimi nsukana lasuki la [Nzambi, NW] mbeli ololo [le mi, NW].” Lande na? Nɛ dia wanɛ wasukana suke la Jehowa Nzambi wayokondja ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ ndo wɔladi wa lo yimba.—Osambu 73:28.
4, 5. (a) Lande na kele ekɔ ohomba nɔmbaka Nzambi? (b) Woho akɔna wa diokanelo diakoka monga lam’asaso la Nzambi oma l’ekimanyielo ka dɔmbɛlɔ?
4 Lande na kalɔmbaso Nzambi dia nde tokimanyiya naka nde ‘mbeyaka kɛnɛ kele laso ohomba la ntondo ka sho mbɔlɔmba’? (Mateu 6:8; Osambu 139:4) Dɔmbɛlɔ mɛnyaka ɔnɛ sho tekɔ la mbetawɔ le Nzambi ndo sho mbɔ̂saka oko Kiɔkɔ ya “woshasha tshɛ w’ɔlɔlɔ la losha tshɛ la kokele.” (Jakɔba 1:17, NW; Heberu 11:6) Jehowa ngɛnangɛnaka alɔmbɛlɔ aso. (Tukedi 15:8) Nde mbokaka ɔlɔ lam’ahokamɛnde ɛtɛkɛta aso w’eshika wa lowando ndo wa lotombo, oko woho watɔngɛnangɛnaka ombutshi a pami lam’atondokaka ɔn’ande la dikɛnda awotɛ ɛtɛkɛta wa lowando w’oma ka tshina di’otema ande. (Osambu 119:108) Etena katoyalaka diokanelo di’ɔlɔlɔ l’asa ombutshi a pami l’ɔna, sawo dioludi la wangasanu mongaka. Ɔna lôkama ngandji nangaka sawola la she. Woho akɔ wâme mbele ndo lo kɛnɛ k’endana la diokanelo diasaso la Nzambi. Naka mɛtɛ sho mandolaka akambo weso lo mbeka lo kɛnɛ k’endana la Jehowa ndo la ngandji katokande kakandatɛnya, kete tayonga la saki ka wolo ka mbotɛ akambo aso lo dɔmbɛlɔ.—1 Joani 4:16-18.
5 Etena kasawolaso la Nzambi Nkum’Olongo, sho pombaka monga la dilɛmiɛlɔ, kânga mbahatahombe ndjakiyanya ɔtɛkɔya lo dikambo di’ɛtɛkɛta shikaa wayotota. (Heberu 4:16) Sho kokaka sawola la Jehowa nshi tshɛ. Ande diɛsɛ diele laso, nɛ dia sho kokaka ‘kɛnɛnɛ etema aso’ le Nzambi lo dɔmbɛlɔ! (Osambu 62:8) Lowando lele laso le Jehowa tokonyaka dia sho monga la diokanelo dia wangasanu lam’asaso lande, oko nɛ diaki l’Abarahama, ɔngɛnyi wa Nzambi. (Jakoba 2:23) Koko, etena kalɔmbaso Nkumadiɔndjɔ, Omboledi w’andja w’otondo, sho pombaka kitanyiya kɛnɛ katɔlɔmbande dia sho mbotɛ dui dimɔtshi.
KƐNƐ KALƆMBAMA DIA SUKANA LA NZAMBI
6, 7. Kânga mbahalɔmbɛ Nzambi falanga dia mboka alɔmbɛlɔ aso, kakɔna katɔlɔmbande dia sho sala lam’awɔlɔmbaso?
6 Onde falanga yekɔ ohomba dia sho sawola la Nzambi? Anto efula futaka ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ dia vɔ mbalɔmbɛ. Amɔtshi kanyiyaka ndo ɔnɛ alɔmbɛlɔ awɔ wayokɛma lo ndjela yɛdikɔ ya weshasha wakimɔwɔ. Koko, Dui dia Nzambi hadiote ɔnɛ sho pombaka futa falanga dia tɛkɛta la Jehowa lo dɔmbɛlɔ. Tɛdikɔ ta lo nyuma tɔ̂sande ndo ɛtshɔkɔ w’oma lo diokanelo diasaso lande, sho kokaka kondja diangɔ sɔ tshɛ aha la futa falanga.—Isaya 55:1, 2.
7 Ko lâsɔ, kakɔna kalɔmbama? Ekɔ ohomba monga la otema w’osembwe. (2 Ekondo 6:29, 30; Tukedi 15:11) L’otema aso, sho pombaka monga la mbetawɔ le Jehowa Nzambi oko “Ɔnɛ Lôka dɔmbɛlɔ” ndo oko “ufutshi a wane watûyangaka.” (Osambu 65:2, NW; Heberu 11:6) Sho pombaka monga nto l’otema wa ndjakitshakitsha. (2 Khumi ya Dikanga 22:19; Osambu 51:17) Lo wɛla ande ɔmɔtshi, Yeso Kristo akɛnya ɔnɛ lam’akandasawolaka la Nzambi, olungudi w’elambo ɔmɔtshi wakayakitshakitshaka ndo waki l’otema wa ndjakitshakitsha akɛnama oko kanga losembwe oleki Ofarisɛ w’ofunu. (Luka 18:10-14) Etena kasawolaso la Nzambi lo dɔmbɛlɔ, tohɔke shate: “Untu tshe lukanga utema w’utaku eli wononyi le [Jehowa, NW].”—Tukedi 16:5.
8. Naka sho nangaka dia Nzambi mboka alɔmbɛlɔ aso, oma lo na ahombaso ndjaɛdia?
8 Naka sho nangaka dia Nzambi kadimola alɔmbɛlɔ aso, sho pombaka ndjaɛdia oma lo lɔkɛwɔ la kɔlɔ. Lam’akakeketshaka ombeki Jakɔba anto akina dia vɔ sukana la Nzambi, nde akakotsha ate: “Nyu antu wa kolo, nyotsha anya anyu; nyedia etema anyu, nyu akanga w’etema ehendi.” (Jakoba 4:8) Kânga atshi wa kɔlɔ kokaka monga la diokanelo dia wɔladi vɔ la Jehowa naka vɔ ndjatshumuya ndo tshika yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ l’edjedja. (Tukedi 28:13) Jehowa hakoke mboka alɔmbɛlɔ aso naka sho sɛmaka tsho l’ɛlɔmɔ ɔnɛ tamboyaɛdia lo lɔkɛwɔ laso. Dui dia Nzambi mbutaka ɔnɛ: “Ashu wa [Jehowa, NW] weko le antu w’ololo, atui andi weko hwe lu dombelo diawo. Keli elundji ka [Jehowa, NW] keko le atshi wa kolo.”—1 Petero 3:12.
9. Oma lo tshimbo y’onto akɔna akokaso sawola la Jehowa, ndo lande na?
9 Bible mbutaka ɔnɛ: “Nduku untu l’ololo leko lu kete, latutshaka ololo utu, lahatshaka [pɛkato, NW].” (Undaki 7:20) Lâsɔ wɛ kokaka ndjambola wate: ‘Ko woho akɔna wakokami sawola la Jehowa Nzambi?’ Bible ekɔ lo kadimola ɔnɛ: “Naka untu ayutsha [pɛkato, NW], shu teko la oteketedi lasuki la Shesu, ndi keli Jesu Kristu, [kanga losembwe, NW].” (1 Joani 2:1) Kânga mbeso atshi wa pɛkato, sho kokaka sawola la Nzambi ndo ndjâla la lotshungɔ la mbuta kɛnɛ tshɛ kele l’etema aso oma lo tshimbo ya Yeso Kristo, ɔnɛ lakavu oko tshungo lo dikambo diaso. (Mateu 20:28) Ndamɛ oto mbele vioka yakokaso mbidjɛ dia sawola la Jehowa Nzambi. (Joani 14:6) Hatohombe kanyiya ɔnɛ nɛmɔ di’olambo wa Yeso w’etshungwelo ayodimanyiya pɛkato yaso tshɛ kânga lam’asalaso pɛkato l’okonda. (Heberu 10:26) Koko, naka tekɔ lo ndjatshutshuya l’otema ɔtɔi di’aha sala kɛnɛ kele kɔlɔ, ko lo tena dimɔtshi tambonganɛ, sho kokaka ndjatshumuya ndo nɔmba Nzambi edimanyielo. Naka sho mbotɛ l’otema wa ndjakitshakitsha, kete nde ayotohokamɛ.—Luka 11:4.
TENA DIA SAWOLAKA LA NZAMBI
10. Lam’alɔmbaso, woho akɔna wakokaso mbokoya Yeso, ndo naa tena dimɔtshi diakokaso nɔmbaka lo woshɛshɛ?
10 Yeso Kristo akɔsaka diokanelo diasande la Jehowa la nɛmɔ efula. Diɔ diakɔ diakandalamaka tena dimɔtshi dia nde sawola la Nzambi lo dɔmbɛlɔ dia lo woshɛshɛ. (Mako 1:35; Luka 22:40-46) Ayonga ɔlɔlɔ sho nɔmbaka Nzambi mbala la mbala lo ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso. (Romo 12:12) Sunganaka dia tatɛ lushi la dɔmbɛlɔ, ndo la ntondo ka ndala, sho kokaka kaloya Jehowa losaka l’ɔtɛ w’elimu wakatasadi lushi l’otondo. L’edja ka lushi l’otondo, ɔsaka tɛdikɔ dia sawolaka la Nzambi “tena tshe.” (Efeso 6:18) Sho kokaka nɔmba Nzambi kânga l’atei w’otema, aha la tondja ɛtɛkɛta, lam’eyaso ɔnɛ Jehowa kokaka tohokamɛ. Lam’ayotosawolaka la Nzambi lo woshɛshɛ, dikambo sɔ diayotokimanyiya dia sho keketsha diokanelo diasaso lande ndo nɔmbaka Jehowa lushi la lushi ayotokimanyiya dia sho ndeka sukana lande.
11. (a) Lande na kahomba ase nkumbo nɔmbaka kâmɛ? (b) Lam’atayɛ l’ekomelo ka dɔmbɛlɔ ɔnɛ: “Amɛ,” dikambo sɔ alembetshiyadiɔ?
11 Jehowa mpokamɛka ndo alɔmbɛlɔ wasalema lo dikambo di’olui w’anto. (1 Khumi ya Dikanga 8:22-53) Sho kokaka sukana la Nzambi lam’eso l’atei a nkumbo, ndo owandji wa nkumbo mbayotɔlɔmbɛ. Dikambo sɔ keketshaka dimama dia nkumbo, ndo etena kokawɔ ambutshi awɔ walɔmba Nzambi la ndjakitshakitsha tshɛ, ana mbɔsaka Jehowa oko onto la mɛtɛ mɛtɛ. Ko naka l’atei w’olui, onto ɔmɔtshi ekɔ lo tɔlɔmbɛ, kana lo losanganya lɔmɔtshi l’Ɛmɛnyi wa Jehowa, kakɔna kahombaso sala? Naka tekɔ l’atei w’ampokami, tohokame l’atui akɔ ahende woho wa sho ndjokoka mbuta l’otema ɔtɔi l’ekomelo ka dɔmbɛlɔ shate: “Amɛ,” kɛdikɛdi “Ayali osoku!”—1 Koreto 14:16.
ALƆMBƐLƆ WAHOKAMƐ JEHOWA
12. (a) Lande na kahahokamɛ Nzambi alɔmbɛlɔ amɔtshi? (b) Lande na kahatahombe mbidja yimba paka l’ehomba aso shoamɛ etena kalɔmbaso?
12 Anto amɔtshi kokaka kanyiya ɔnɛ Nzambi hahokamɛ alɔmbɛlɔ awɔ kânga mbɔ̂lɔmbawɔ oma lo tshimbo ya Kristo. Koko, ɔpɔstɔlɔ Joani akate ate: “Naka shu tayolomba engo uku lulangu landi, ndi ayutukela.” (1 Joani 5:14) Lâsɔ, sho pombaka nɔmba akambo wɔtɔnɛ la lolango la Nzambi. Lam’ele nde ndjashaka lo dikambo di’ɔlɔlɔ aso wa lo nyuma, ɛngɔ tshɛ k’endana la lonyuma laso sunganaka monga oyango ɔmɔtshi wa lo dɔmbɛlɔ. Sho pombaka mbika ekolo l’ohemba wa ndjasha la tshondo l’ehomba wa l’emunyi. Oko ɛnyɛlɔ, kânga mbasunganadiɔ dia sho nɔmba woho wa kondja yimba la dihonga dia mbikikɛ hemɔ, ekiyanu w’endana la yonge ya demba diaso hahombe mbahemɛ ekiyanu aso wa lo nyuma. (Osambu 41:1-3) Lam’akandeye ɔnɛ nde oyakiyanya ɔtɛkɔya lo dikambo dia demba diande, Okristo ɔmɔtshi wa omoto akalɔmbɛ Jehowa dia nde mbokimanyiya woho wa nde monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lo dikambo dia hemɔ kande. Etombelo wakayala ele, nde kondjoleka mbidja yimba nto lo kɛnɛ k’endana l’ekakatanu ande wa lo demba, ndo nde akayaoke dia wambowosha “wolo wa lâdiko dia wɔnɛ wôkoyalaka l’onto.” (2 Kɔrɛtɔ 4:7, NW) Saki kande ka kimanyiya anto akina lo nyuma kakafulanɛ ko nde akayoyalaka osambisha wa Diolelo wa lo tena ndo lo tena.
13. Oko wɛnyamidiɔ lo Mateu 6:9-13, naa akambo amɔtshi wakokaso mbidja l’alɔmbɛlɔ aso?
13 Akambo akɔna wakokaso mbidja l’alɔmbɛlɔ aso woho wa Jehowa ngɛnangɛna lam’ayondowaoka? Yeso Kristo aketsha ambeki ande woho wahombawɔ nɔmbaka. Lo dɔmbɛlɔ di’ɛnyɛlɔ diofundami lo Mateu 6:9-13, nde akatshike ɛnyɛlɔ k’akambo wasungana sho nɔmbaka. Kakɔna kahomba monga okiyanu aso wa ntondo l’alɔmbɛlɔ aso? Lokombo la Diolelo diaki Jehowa Nzambi pombaka monga lo dihole dia ntondo. Ekɔ ɔlɔlɔ sho nɔmba dia kondja ehomba aso wa l’emunyi. Ekɔ nto ohomba dia sho nɔmba Nzambi dia nde todimanyiyɛ pɛkato yaso, dia nde totshungola oma l’ehemba ndo oma le Satana Diabolo, kanga kɔlɔ. Yeso konanga dia sho salaka dɔmbɛlɔ sɔ oko shimu kana tɛkɛta awui akɔ wâmɛ ato, divusolaka aha kanyiya kitshimudi yadiɔ. (Mateu 6:7) Woho akɔna wa diokanelo diayoyala naka ɔna ɔmɔtshi tɛkɛtaka paka ɛtɛkɛta akɔ wâmɛ etena tshɛ katɛnde she dikambo?
14. Lâdiko di’alɔmbɛlɔ wasalaso dia nɔmba ɛngɔ kɛmɔtshi, naa weoho w’alɔmbɛlɔ akina wahombaso salaka?
14 Lâdiko di’alɔmbɛlɔ walɔmbaso dia kondja ɛngɔ kɛmɔtshi ndo ɛsɛngɔsɛngɔ w’oma ka tshina di’otema wasalaso, sho pombaka nɔmbaka alɔmbɛlɔ wa lotombo ndo wa eokelo ka losaka. (Esambu 34:1; 92:1; 1 Tesalonika 5:18) Sho kokaka nto nɔmba dikambo di’anto akina. Alɔmbɛlɔ walɔmbɛso anangɛso l’akadiyɛso wa lo nyuma wasowa kana wahɛnyahɛnyama, mɛnyaka dia sho ndjakiyanyaka dikambo diawɔ, ndo Jehowa ngɛnangɛnaka dia mboka woho wayakiyanyaso ngasɔ lo dikambo diawɔ. (Luka 22:32; Joani 17:20; 1 Tesalonika 5:25) Mɛtɛ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Tanyuyakananyaki, keli lu akambu tshe, nyuti ehumba anyu le [Nzambi, NW] lu dombelo la osengosengo kame la eukelu ka lusaka. Okone ki ka [Nzambi, NW], kuleki yimba tshe, ayulama etema anyu la tukanyi tanyu le Kristu Jesu.”—Filipi 4:6, 7.
TOTETEMALE NƆMBA
15. Kakɔna kahombaso mbohɔka naka tɛ̂na di’oko Nzambi hoke alɔmbɛlɔ aso?
15 Kânga mbatayafudia ewo kayɛ ka Nzambi, wɛ kokaka kanyiya ɔnɛ, mbala mɔtshi, Nzambi hoke alɔmbɛlɔ ayɛ. Dikambo sɔ kokaka ndjâla ɔsɔku nɛ dia, ondo etena ka Nzambi kadimola lo dɔmbɛlɔ diakɔ katakoke. (Undaki 3:1-9) Jehowa kokaka tshika dikambo dimɔtshi dia diɔ tetemala l’edja ka tshanda mɔtshi, koko nde kadimolaka lo alɔmbɛlɔ mɛtɛ ndo mbeyaka etena koleki ɔlɔlɔ ka sala dikambo sɔ.—2 Koreto 12:7-9.
16. Lande na kahombaso tetemalaka nɔmba, ndo woho akɔna wakoka diokanelo diasaso la Nzambi sɛngiyama oma lo dikambo sɔ?
16 Tshete yele laso lo dɔmbɛlɔ mɛnyaka dia sho ndjakiyanyaka l’otema ɔtɔi lo dikambo diatɛso Nzambi. (Luka 18:1-8) Oko ɛnyɛlɔ, sho kokaka nɔmba Jehowa dia nde tokimanyiya woho wa sho nɛmbia wɔdu ɔmɔtshi. Lam’ayototetemala nɔmba ndo ndjaɔtɔnganyiyaka la kɛnɛ kalɔmbaso, tayɛnya dia tekɔ la saki k’ɔlɔlɔ k’oma ka tshina di’otema. Sho pombaka ponolaka akambo ndo mbutaka mɛtɛ lo alɔmbɛlɔ aso. Ekɔ ohomba efula nɔmbaka la wasaso tshɛ lam’eso l’atei w’ohemba. (Mateu 6:13) Etena katetemalaso nɔmba, ndo kayatshutshuyaso dia mbahemɛ saki yaso ya sala pɛkato, tayɛna woho watokimanyiya Jehowa. Dikambo sɔ diayokeketsha mbetawɔ kaso la diokanelo diasaso lande.—1 Koreto 10:13; Filipi 4:13.
17. Ɛlɔlɔ akɔna wayotokondja lam’ayotɔlɔmbaka tena tshɛ lam’akambɛso Nzambi na?
17 Lam’ayotɔlɔmbaka tena tshɛ l’olimu w’ekila wakambɛso Jehowa Nzambi, tayoshihodia ɔnɛ, sho hatôkambɛ la wolo aso hita. Jehowa mbatosha wolo wa sho mbokambɛ olimu ande. (1 Koreto 4:7) Lam’ayoteya dui sɔ, dikambo sɔ diayotokimanyiya dia sho ndjakitshakitsha ndo diayolowanya diokanelo diasaso lande. (1 Petero 5:5, 6) Eelo, tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa tetemala nɔmba. Alɔmbɛlɔ aso w’oma ka tshina di’otema ndo ewo k’ohomba kambotokondja lo woho wa sukanaka la Shɛso le l’olongo loludi la ngandji ayetɛ lɔsɛnɔ laso ɔngɛnɔngɛnɔ efula mɛtɛ.
SAWO DIASASO LA JEHOWA KEMA SAWO DI’ONYƆ ƆTƆI
18. Woho akɔna wakokaso mpokamɛ Nzambi?
18 Naka sho nangaka Nzambi mpokamɛ alɔmbɛlɔ aso, sho pombaka mpokamɛ kɛnɛ katande. (Zekariya 7:13) Nde hayotoma sango yande nto oma lo tshimbo y’amvutshi wakandasambiyɛka akambo ndo nde mɛtɛ hakambe l’ɔtɛmwɛlɔ w’ɛdiɛngɛ. (Euhwelo k’Elembe 18:10-12) Koko, sho kokaka mpokamɛ Nzambi lam’ayotekaka Bible, Dui diande. (Romo 15:4; 2 Timote 3:16, 17) Oko woho wahombaso monga la saki ka ndɛ diangɔ dia l’emunyi di’ɛlɔlɔ, woho akɔ wâmɛ mbambowotokeketsha dia sho ‘kombolaka awɛlɛ wa mɛtɛ mɛtɛ wa dui.’ Toyale la saki ka ndɛka mbo ya ndɛ ya lo nyuma lo mbalaka Dui dia Nzambi lushi la lushi.—1 Petero 2:2, 3; Etsha 17:11.
19. Ɛlɔlɔ akɔna wakondjaso lo kana lomba la kɛnɛ kâlaso l’atei a Bible?
19 Kanaka lomba lo kɛnɛ kâlayɛ l’atei a Bible. (Esambu 1:1-3; 77:11, 12) Kɛdikɛdi, sho pombaka kanyiyaka dia manaka akambo akɔ fundo. Sho kokaka mbɛdika dikambo sɔ la ohilwelo wa mma lo dikundju. Wɛ kokaka mpiloya mma dia lo nyuma lam’ayoyosanganyaka kɛnɛ kâlayɛ la akambo wamboyoshilaka mbeya. Sɛdingola woho wasɛngiyama lɔsɛnɔ layɛ oma l’akambo akɔ, kana kɛnɛ kakɛnɛmɔla akambo akɔ asɔ lo dikambo dia waonga waki Jehowa la kɛnɛ kasalɛnde anto. Ɔsɔku mbakokayɛ ndɛ mbo ya lo nyuma yatosha Jehowa, oma l’ekimanyielo ka wekelo ayɛ wɛmɛ. Dikambo sɔ diayokosukanya la Nzambi ndo diayokokimanyiya dia wɛ kandola ekakatanu watomba lushi la lushi.
20. Woho akɔna watokimanyiya wɔtwɛlɔ wa lo sanganya y’Akristo dia sho sukana la Nzambi?
20 Wɛ kokaka nto sukana la Nzambi lam’ayoyohokamɛka Dui diande diasɛdingolama lo sanganya y’Akristo, oko woho wakahokamɛka Ase Isariyɛlɛ l’atui akɔ ahende lam’akawatshumanaka dia mpokamɛ walelo wa lo sɛkɛ w’Ɛlɛmbɛ wa Nzambi. Embetsha wa l’etena kɛsɔ wakalembetshiyaka Ɛlɛmbɛ etena kakawalaka, ɔsɔku mbakawakimanyiyaka ampokami dia vɔ shihodia ndo tshutshuyama dia kotsha kɛnɛ kakawoke. Dikambo sɔ diakawashaka ɔngɛnɔngɛnɔ a woke. (Nehemiya 8:8, 12) Ɔnkɔnɛ, onga la mbekelo ka mbɔtɔka lo sanganya y’Ɛmɛnyi wa Jehowa. (Heberu 10:24, 25) Dikambo sɔ diayokokimanyiya dia wɛ shihodia ndo kitanyiyaka ewo ka Nzambi lo lɔsɛnɔ layɛ ndo diayokosha ɔngɛnɔngɛnɔ. Naka wɛ monga ɔtɔi ɔmɔtshi wa l’atei a nkumbo k’Akristo ka l’andja w’otondo, kete dikambo sɔ diayokokimanyiya dia wɛ sukana la Jehowa. Oko wayotodiɛna, wɛ kokaka kondja lotui tshitshi la mɛtɛ l’atei w’anto a Nzambi.
HEMBA EWO KAYƐ
Lande na kahombayɛ sukana la Jehowa?
Naa akambo amɔtshi walɔmbama dia sho sukana la Nzambi?
Akambo akɔna wakokaso mbidja l’atei w’alɔmbɛlɔ aso?
Lande na kahombayɛ tetemalaka nɔmba?
Woho akɔna wakokayɛ mpokamɛ Jehowa ɛlɔ kɛnɛ?
[Full-page picture on page 157]