TSHAPITA 10

Diwala diekɔ woshasha w’oma le Nzambi ka ngandji

“Ushinga weli la ekodi esatu haweyi mpimbo esadi.”—UNDAKI 4:12.

1, 2. a) Ambola akɔna wayambolaso etena katshɔso lo fɛtɛ ka diwala, ndo lande na? b) Ambola akɔna wayotɔsɛdingola lo tshapita nyɛ?

ONDE wɛ ngɛnangɛnaka ntshɔ lo fɛtɛ y’awala? Anto efula ngɛnangɛnaka dui sɔ nɛ dia waaso asɔ kokaka monga waaso w’ɔngɛnɔngɛnɔ efula. Wɛ tɛnaka atshukanyi wɔlɔtshi ahɔndɔ w’amɛna. Kɛnɛ kaleka kɔngɛnyangɛnya ele woho wongawɔ la dungi di’ɔngɛnɔngɛnɔ! Lushi lɔsɔ, vɔ tshɛ mɔnamɔnaka ndo vɔ mɛnaka dia nshi yawɔ yayaye ndola tɔɔ l’elongamelo ndo l’alaka.

² Koko, ɛlɔ kɛnɛ sho pombaka suya dia le anto efula diwala diaya dihole di’ekakatanu. Kânga mbakombolɛso atshukanyi w’eyoyo dia vɔ tondoya, sho mbeyaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde diwala nɛ diayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ? Onde diɔ diayotshikala edja?’ Ekadimwelo wa ambola asɔ nemanɛka la woho wayoyaɛkɛ ndo wayokamba atshukanyi la alako waki Nzambi wendana la diwala. (Tukedi 3:5, 6) Vɔ pombaka sala dikambo sɔ dia vɔ tshikala lo ngandji ka Nzambi. Nyɛsɔ tende ekadimwelo washa Bible lo ambola anɛi anɛ: Lande na katshukana anto? Naka wɛ nangaka tshukana, akɔna ahombayɛ sɔna dia nde monga olonganyi ayɛ? Ngande wakokayɛ ndjalɔngɔsɔla dikambo dia diwala? Kakɔna kakoka kimanyiya atshukanyi dia vɔ tetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo diwala?

LANDE NA KATSHUKANA ANTO?

3. Lande na kele hatonga dui dia lomba dia tshukana l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ w’anyanya?

³ Anto amɔtshi mbɔsaka dia diwala mbele sheke y’ɔngɛnɔngɛnɔ, mbuta ate di’onto monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, paka nde kongi l’olonganyi. Dui sɔ bu mɛtɛ! Yeso laki onyemba akɛnya dia lonyemba lekɔ woshasha ndo nde akakeketsha wanɛ wakoka tshikala enyemba dia vɔ tshikala ngasɔ. (Mateu 19:11, 12) Ɔpɔstɔlɔ Paulo nde lawɔ akatɛkɛta dikambo dia wahɔ waya lo tshikala onyemba. (1 Koreto 7:32-38) Yeso kana Paulo kombidja ɛlɛmbɛ di’anto tshikala enyemba, nɛ dia ‘shimba anto dia tshukana’ ekɔ l’atei wa “wetshelu w’edienge.” (1 Timote 4:1-3) Koko, lonyemba lekɔ la wahɔ efula le wanɛ walanga kambɛ Jehowa olimu aha la fukutanyema. Lâsɔ, hatonga dui dia lomba dia tshukana l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ w’anyanya, ɛnyɛlɔ l’ɔtɛ wa tɔsɛngiya t’oma le angɛnyi.

4. Lande na kele diwala dia dimɛna diekɔ dihole dia dimɛna di’ana mbotɔ?

⁴ Lo wedi okina, onde ekɔ ɛkɔkɔ w’eshika wahomba anto tshukana? Eelo. Diwala lawɔ diekɔ woshasha w’oma le Nzambi ka ngandji. (Etatelu 2:18) Ɔnkɔnɛ, diwala diekɔ la wahɔ ɛmɔtshi ndo diɔ kokaka mbisha onto ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɛnyɛlɔ, diwala dia dimɛna diekɔ dihole dia dimɛna dia mbota ana. Ana wekɔ l’ohomba wa dihole dia shikaa dia ambutshi mbaodia, mbaoka ngandji, mbahokola ndo mbalɔmbɔla. (Osambu 127:3; Efeso 6:1-4) Koko, anto hawotshukana paka dia mbota ana.

5, 6. a) Lo ndjela Undaki 4:9-12, naa ɛlɔlɔ ɛmɔtshi waya oma lo lɔngɛnyi l’oshika? b) Ngande wakoka diwala monga oko oshinga wele l’ɛkɔdi esato?

⁵ Tɔsɛdingole divɛsa diɔsami ɔtɛ a dui wa tshapita nyɛ ndo avɛsa akina wele suke la diɔ: “Antu ahendi ndeka untu otoi, ne dia vo watulungulaka difutu di’ololo uma l’ulimu awo. Naka vo wamboko, omotshi mbeyaka mbetula unyandi. Keli eko lunyangu le one leli ndame, lamboko, laha la untu ukina dia mbêtula. Pupu, naka antu ahendi wambetama kame, vo watohetshahetshanyaka. Keli one leli ndame, ukundi ayunduyahetshahetsha? Naka pami kemotshi ayuleka one leli ndame wulu, antu ahendi mbeyaka mbuleka wulu, la ushinga weli la ekodi esatu haweyi mpimbo esadi.”—Undaki 4:9-12.

⁶ Ntondotondo, divɛsa sɔ tɛkɛtaka dikambo di’ɛlɔlɔ waya oma lo lɔngɛnyi l’oshika. Lo mɛtɛ, atshukanyi mbele angɛnyi woleki tshɛ. Oko wadiɛnya divɛsa nɛ, dimama dia ngasɔ kokaka kimanyiya, samba ndo kokɛ onto. Diwala ndekaka monga wolo naka ndo onto la sato monga l’atei. Oko wadiɛnya divɛsa nɛ, oshinga wele l’ɛkɔdi ehende mbeyaka mpembɔ. Koko wɔnɛ wele l’ɛkɔdi esato wɛlami oko osambala hawohembɔ esadi. Etena kɔsa wadi l’omi dia ngɛnyangɛnya Jehowa mbele dikambo dioleki ohomba, diwala diawɔ diekɔ oko oshinga wele l’ɛkɔdi esato ɔsɔ. Jehowa mongaka mɛtɛ onto la sato lo diwala, ɔnkɔnɛ diɔ mongaka dimama dia wolo efula.

7, 8. a) Dako diakɔna diakasha Paulo Akristo weke enyemba walɔshana la nsaki yawɔ ya dieyanelo? b) Kanyi yakɔna y’ɔlɔlɔ yatosha Bible lo dikambo dia diwala?

⁷ Diwala diekɔ nto dihole diâmɛ diakoka anto kotsha nsaki yawɔ ya dieyanelo lo yoho ya dimɛna. Bible mbɔsaka dieyanelo diasalema lo diwala oko kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Tukedi 5:18) Kânga l’ɔkɔngɔ w’onto lele onyemba mbetsha etena kata Bible ɔnɛ ‘kâkahɛtahɛta dikila di’ɔlɔngɔlɔngɔ,’ mbuta ate etena kele nsaki yande ya dieyanelo mongaka wolo efula, nde mbeyaka monga ko âkatetemala ndɔshana la nsaki yande ya dieyanelo. Naka onto haheme nsaki shɔ, kete yɔ mbeyaka mbokonya dia nde ndjonga la lɔkɛwɔ la mindo kana la kɔlɔ. Paulo akasambiyama dia mbisha anto weke enyemba dako nɛ: “Naka vo haweyi ndjakimela, watshukani, ne dia ntshukanelu ambuleka songu ka munanyi ololo.”—1 Koreto 7:9, 36; Jakoba 1:15.

⁸ Oyadi ɔkɔkɔ akɔna watshutshuya onto dia nde tshukana, ekɔ ohomba efula monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ. Oko wakate Paulo, wanɛ wambotshukana “wayuyala la asui lu alimba.” (1 Koreto 7:28) Anto wambotshukana wekɔ l’ekakatanu wele anto weke enyemba bu lawɔ. Lâsɔ, naka wɛ ambɔsɔna dia tshukana, ngande wakokayɛ kitshakitsha ekakatanu ndo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo l’ɔlɔ w’efula lo diwala diayɛ? Ntondotondo, wɛ pombaka sɔna olonganyi w’oshika.

ONTO AKƆNA AYONGA OLONGANYI W’OSHIKA LE YƐ?

9, 10. a) Ɛnyɛlɔ kakɔna kakakambe la Paulo dia mɛnya wâle wakoka ndja lo tshukana l’onto lele bu Okristo? b) Etombelo akɔna waya tena efula oma lo tshelo ya mɔnyɔla alako waki Nzambi lo tshukana l’onto lele kema ombetawudi?

⁹ Paulo akasambiyama dia funda tɔndɔ di’ohomba efula nɛ diahomba onto kamba la diɔ etena kasɔnande olonganyi: “Tanyosohanake kame la wane wahetawo.” (2 Koreto 6:14) Lo divɛsa nɛ, Paulo akakambe la ɛnyɛlɔ k’akambi wa dikambɔ. Naka onto keleka nyama hiende yotshikitanyi weke kana wolo lo lɔkɔhɔ lâmɛ, kete nyama yakɔ hiende yayosowa. Woho akɔ wâmɛ mbele, kakatanya onto lele ombetawudi la ɔnɛ lele bu ombetawudi lo diwala ayotondja ekakatanu ndoko onyake. Naka olonganyi ɔmɔtshi nangaka tshikala lo ngandji ka Jehowa ko okina hadje yimba lo dikambo sɔ, kete vɔ ahende hawotonga la awui wâmɛ wetshawɔ lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ ndo wayonga l’ekakatanu efula. Diakɔ diakakeketsha Paulo Akristo dia vɔ tshukana “paka lu lulangu la Khumadiondjo.”—1 Koreto 7:39.

¹⁰ Tena dimɔtshi, tokomaka di’Akristo w’enyemba mbɔsa dia ndeka dimɛna tshukana l’onto lele bu Okristo lo dihole dia mɛnaka shɔkɔ y’onyemba. Anto amɔtshi mbɔsaka yɛdikɔ ya mɔnyɔla alako w’oma lo Bible ndo vɔ tshukanaka l’onto lahakambɛ Jehowa. Tena efula, dikambo sɔ mongaka l’etombelo wa kɔlɔ efula. Anto asɔ tshukanaka l’onto lahawakoke sawola la nde awui woleki ohomba wa lo lɔsɛnɔ. Opoko wayaokande etena kɛsɔ mbeyaka ndeka wɔnɛ wakandayaokaka la ntondo ka nde tshukana la fwa. Diɛsɛ ko, nunu di’Akristo w’enyemba ndjaɛkɛka ndo kitanyiyaka alako w’oma le Nzambi wendana la dikambo sɔ la kɔlamelo tshɛ. (Osambu 32:8) Kânga mbalongamɛwɔ dia ndjotshukana, vɔ tshikalaka enyemba polo ndo lam’ayowotana olonganyi l’atei w’atɛmɔdi waki Jehowa Nzambi.

11. Kakɔna kakoka kokimanyiya dia wɛ sɔna olonganyi w’oshika? (Enda ndo lo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Kakɔna kalongamɛmi le onto layonga olonganyi ami?”)

¹¹ Lo mɛtɛ, aha onto tshɛ lele okambi waki Jehowa mbakoka monga olonganyi wa dimɛna. Naka wɛ ekɔ lo sangoya tshukana, kete yanga onto ɔmɔtshi lele la lonto, eyango wa lo nyuma ndo loka Nzambi ngandji oko wɛ. Olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ambotondja asawo efula watɛtɛ lo dikambo sɔ ndo ayonga dikambo dia lomba dia wɛ sɛdingola alako w’oma l’Afundelo asɔ l’ekimanyielo ka dɔmbɛlɔ lo mbetawɔ dia vɔ kɔlɔmbɔla etena kɔsayɛ yɛdikɔ y’ohomba efula shɔ.a—Osambu 119:105.

12. Mbekelo kakɔna kendana la diwala kele lo wedja efula, ndo ɛnyɛlɔ kakɔna k’oma lo Bible kele la wetshelo w’ohomba efula lo dikambo sɔ?

¹² Lo wedja efula, anto wekɔ la mbekelo k’ambutshi sɔnɛka anawɔ elonganyi. Lo wedja ɛsɔ, anto mbɔsaka di’ambutshi mbakoka salɛ anawɔ ɔsɔnwɛlɔ wa dimɛna w’elonganyi nɛ dia vɔ wekɔ la lomba l’efula ndo wambohomana l’akambo efula. Oko wakadiasalemaka lo nshi yakafundamaka Bible, mbala efula awala wa ngasɔ nombaka. Ɛnyɛlɔ ka woho wakatome Abarahama okambi ande dia toyangɛ Isaka wadi mbishaka ambutshi wayangɛ anawɔ elonganyi wetshelo w’ohomba efula ɛlɔ kɛnɛ. Abarahama kondjakiyanyaka dikambo dia falanga ndo dia dihole diele l’onto lo tshunda. Koko, nde akatome okambi ande etale efula dia toyangɛ Isaka wadi l’atei w’atɛmɔdi waki Jehowa.b—Etatelu 24:3, 67.

NGANDE WAKOKAYƐ NDJALƆNGƆSƆLA DIA TONDOYA DIWALA?

13-15. a) Ngande wakoka tɔndɔ diele lo Tukedi 24:27 kimanyiya ɔlɔngɔlɔngɔ wasangoya tshuka? b) Kakɔna kakoka osekaseka sala dia ndjalɔngɔsɔla dia ntshɔ lo diwala?

¹³ Naka wɛ ekɔ mɛtɛ lo sangoya dia tshukana, kete ekɔ dimɛna efula wɛ ndjambola ɔnɛ: ‘Onde mɛtɛ lambokoka tshukana?’ Okadimwelo wa dimbola sɔ hendana la woho wɔsayɛ longandji, awui wa dieyanelo, dimama dia lam’asa wadi l’omi ndo wodielo w’ana. Koko ekɔ ɛkɛndɛ ɛmɔtshi wahomba onto tshɛ lasangoya tshukana kana la wɔ yimba.

¹⁴ Ɔlɔngɔlɔngɔ wasangoya tshuka pombaka kana yimba dimɛna dimɛna la tɔndɔ nɛ: “Olongosole ulimu aye wa l’andja, utshi olimu w’ekambo kaye. Ku l’okongo diku, kuyuhiki luudu laye.” (Tukedi 24:27) Kakɔna kalanga divɛsa sɔ mbuta? Lo nshi shɔ, naka onto akalangaka ‘mbika luudu,’ mbuta ate kenga nkumbo lo tshuka, nde akahombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde lekɔ l’akoka wa kotsha ehomba wa wadɛmi ndo w’ana wakokaso ndjota?’ Nde akahombaka ntondotondo kamba olimu, ɛnyɛlɔ olimu wa dikambɔ. Tɔndɔ diâmɛ sɔ diekɔ ohomba ndo lo nshi yaso nyɛ. Pami kalanga tshuka pombaka ndjalɔngɔsɔla dia ndjokotsha ɔkɛndɛ ɔsɔ. Nde pombaka kamba lo yɛdikɔ yɛdimi la wolo ande wa demba. Ɔtɛkɛta wa Nzambi mɛnyaka dia pami kahakotsha ehomba wa lo demba, wa longandji ndo wa lo nyuma w’ase nkumbo kande amboleka onto lele bu ombetawudi kɔlɔ.—1 Timote 5:8.

¹⁵ Woho akɔ wâmɛ mbele, osekaseka wetawɔ tshukama pombaka mbetawɔ mɛmba ɛkɛndɛ efula wakawosha Nzambi. Bible mandolaka diewo ndo akoka amɔtshi wahombama le wadi dia kimanyiya omɛnde ndo dia kotsha ehomba wa lo luudu lande. (Tukedi 31:10-31) Apami ndo wamato wasasɛ otsha lo diwala aha la ndjalɔngɔsɔla dia mɛmba ɛkɛndɛ walɔmbama wekɔ mɛtɛ akanga a lokaki nɛ dia vɔ hawokane yimba lo kɛnɛ kakokawɔ salɛ elonganyi awɔ. Kɛnɛ koleki ohomba ele, wanɛ walanga tshukana pombaka ndjalɔngɔsɔla lo nyuma.

16, 17. Atɔndɔ akɔna wa lo Afundelo wahomba wanɛ wayalɔngɔsɔla dia tshukana kana la wɔ yimba?

¹⁶ Ndjalɔngɔsɔla dikambo dia diwala nɔmbaka dia kana yimba lo ɛkɛndɛ wakasha Nzambi wadi l’omi. Pami pombaka mbeya kɛnɛ kalembetshiya monga owandji wa nkumbo k’Okristo. Dui sɔ hadiolembetshiya dia nde pombaka sala akambo oko nkumehangɔhangɔ. Koko, nde pombaka mbokoya yoho yakamba Yeso la lowandji lande. (Efeso 5:23) Woho akɔ wâmɛ mbele, womoto l’Okristo pombaka shihodia ɔkɛndɛ wa nɛmɔ efula wele la wadi. Onde nde ayetawɔ monga l’ɛse ka “elembe w’umendi”? (Romo 7:2) Nde amboshilaka monga l’ɛse k’ɛlɛmbɛ waki Jehowa ndo waki Kristo. (Ngalatiya 6:2) Lowandji lele l’omɛnde lo nkumbo layonga le nde ɔlɛmbɛ okina. Onde nde ayetawɔ dia kitanyiya ndo nɛmbɛ lowandji la pami kele bu kokele? Naka nde hetawɔ dikambo sɔ, kete ayonga dimɛna dia nde tshikala onyemba.

¹⁷ Lâdiko dia lâsɔ, olonganyi tshɛ pombaka monga suke dia kotsha ehomba wa lânde w’olonganyi ande. (Filipi 2:4) Paulo akafunde ate: “Pami tshe ukaki wadendi ngandji uku ayaukandi ndame, ndu wadi alemiaki umendi.” L’ekimanyielo ka nyuma k’ekila, Paulo akɛnyi dia pami ekɔ l’ohomba wa lânde wa ndjaoka dia wadɛnde ekɔ la dilɛmiɛlɔ di’efula otsha le nde. Ndo womoto lawɔ ekɔ l’ohomba wa lânde wa ndjaoka dia omɛnde mbolangaka.—Efeso 5:21-33.

18. Lande na kahomba anto wembwana monga la ndjakimɛ?

¹⁸ Etena ka diembwanelo di’otsha lo diwala bu tsho etena ka mbetshaka wenya la asawo w’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɔsɔ ekɔ etena ka pami la womoto mbeka woho wa salanɛka akambo ndo menda kana ayonga dimɛna vɔ tshukana. Ɔsɔ ekɔ nto etena ka monga la ndjakimɛ! Ohemba wa kɛnya lo demba mbeyaka monga wolo efula nɛ dia demba di’ɔmɔmɔ la l’atei awɔ kotwamaka otsha le onyande. Koko, wanɛ mɛtɛ wokana ngandji wayewɔ tshelo tshɛ yakoka monga wâle lo nyuma le olangemi ande. (1 Tesalonika 4:6) Naka wɛ ekɔ lo membwana l’onto ɔmɔtshi l’oyango wa nyu tshukana, kete onga la ndjakimɛ. Dionga sɔ kokaka monga ohomba lo lɔsɛnɔ layɛ l’otondo, oyadi wɛ tshuka kana kema.

AKOKAYƐ SALA DIA DIWALA DIAYƐ NOMBA?

19, 20. Ngande wahomba kanyi yele la Akristo lo dikambo dia diwala tshikitana la nyɛ yele l’anto efula ɛlɔ kɛnɛ? Sha ɛnyɛlɔ.

¹⁹ Dia diwala diawɔ nomba, atshukanyi pombaka monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana la dɔkɔlɔkɔ dia diwala. Abuku ndo waa filmɛ mɛnyaka dia diwala mbele ekomelo k’ɔngɛnɔngɛnɔ le anto ahende walangana. Koko lo mɛtɛ, diwala bu ekomelo, diɔ diekɔ etatelo ka dui dimɔtshi diakalɔngɔsɔla Jehowa dia tshikalaka pondjo. (Etatelu 2:24) Lonyangu ko, aha kanyi shɔ mbele l’anto efula ɛlɔ kɛnɛ. Lo ahole amɔtshi, anto mbɛdikaka diwala la shunyi yakakatanya ɛkɔdi ehende. Mbeyaka monga ko hawoshihodia woho wɔtɔnɛ ɛnyɛlɔ kɛsɔ la diwala. Lo ngande? Ekɔ mɛtɛ dia shunyi ya dimɛna pombaka tshikala edja, koko shunyi ya dimɛna kokaka sunɔ esadi eto.

²⁰ Anto efula ɛlɔ kɛnɛ mbɔsaka diwala oko asanga. Vɔ tshukanaka esadi eto nɛ dia vɔ fɔnyaka dia diwala diayokotsha ehomba awɔ, koko vɔ nongamɛka dia didiaka kam’atatɛ tomba ekakatanu. Koko, tohɔ ɛnyɛlɔ kakamba la Bible dia mɛnya dia diwala diekɔ oko oshinga. Ɔkɔdi kana eshinga wakamba la wɔ lo waa masuwa wakasalema dia tshikala edja, vɔ hawohombe mpembɔ kana ndana kânga etena kaya lɔpɛpɛ la wolo. Woho akɔ wâme mbele, diwala diakalɔngɔswama dia tshikala edja. Sho mbohɔka dia Yeso akate ɔnɛ: “Untu tamamitulaki kene kakamamanya [Nzambi].” (Mateu 19:6) Naka wɛ ambotshukana, kete wɛ pombaka monga la kanyi ya ngasɔ lo kɛnɛ kendana la diwala. Onde dimama dia ngasɔ mbetshaka diwala wotsho efula? Kema.

21. Dionga diakɔna diahomba wadi l’omi monga la diɔ lam’asawɔ, ndo kakɔna kakoka mbakimanyiya dia sala dui sɔ?

²¹ Wadi l’omi pombaka monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lam’asawɔ. Naka onto l’onto salaka la wolo dia mbika washo lo waonga w’ɛlɔlɔ ndo lo welo wadja onyande, kete diwala diawɔ diayonga kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo y’ekeketshelo. Onde ekɔ dui dia kɔlɔ dia monga la kanyi y’ɔlɔlɔ ya ngasɔ dikambo di’olonganyi wele bu kokele? Jehowa hongaka la kanyi ya kɔlɔ, koko nde ekɔ la ekanelo k’ɔlɔlɔ oya le so. Omembi w’esambo akambola ate: “[Jehowa], utunduyala we ali efula ka kolo, we Khumadiondjo, akona ututshikala?” (Osambu 130:3) Wadi l’omi pombaka monga la kanyi y’ɔlɔlɔ ya ngasɔ ndo vɔ pombaka dimanyiyanaka lam’asawɔ.—Kolosai 3:13.

22, 23. Ngande wakatshikɛ Abarahama nde la Sara atshukanyi ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ?

²² Lam’atete ɛnɔnyi, diwala mbeyaka ndjonga kiɔkɔ ya woke y’ɔngɛnɔngɛnɔ. Bible tɛkɛtaka dia diwala diaki Abarahama nde la Sara lam’akiwɔ waya esombe. Lo weho akɔ tshɛ, vɔ wakahomana l’ekakatanu lo lɔsɛnɔ lawɔ. Tokanyiya woho wakayaoke Sara laki aya ondo l’ɛnɔnyi 60 l’ɛmɔtshi dia nde tshika luudu lande la dimɛna l’osomba wa ɔngɔnyu wa Ura dia ntshɔ todjasɛ lo totombotombo l’edja tshɛ ka lɔsɛnɔ lande. Koko, nde akalɛmbɛ lowandji l’omɛnde. Sara aki mɛtɛ okimanyedi le Abarahama, nde akakimanyiya omɛnde la dilɛmiɛlɔ tshɛ dia tɛdikɔ tande monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ. Ndo dilɛmiɛlɔ diande komonga dia l’ɛlɔmɔ. Kânga ‘l’etei k’otema’ nde akelɛka omɛnde ɔnɛ nkumɛmi. (Etatelu 18:12; 1 Petero 3:6) Dilɛmiɛlɔ diakandashaka Abarahama diaki di’oma k’ɛse otema.

²³ Lo mɛtɛ, kɛsɔ halange nembetshiya dia Abarahama nde la Sara wakɛnaka akambo nshi tshɛ lo yoho yâmɛ. Mbala kɛmɔtshi, Sara akasha kanyi ‘yaki kɔngɛnyangɛnya’ Abarahama. Koko, oma l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa, Abarahama akayakitshakitsha dia mpokamɛ dui dia wadɛnde ndo kɛsɔ akayoyala tshondo y’ɔtshɔkɔ le nkumbo kawɔ. (Etatelu 21:9-13) Ɛlɔ kɛnɛ, waa wadi la waomi oyadi wanɛ wambotshukana aya ɛnɔnyi akumi, kokaka kondja wetshelo w’ohomba oma lo bɛnyɛlɔ di’atshukanyi wakokaka Nzambi wɔma asɔ.

24. Weho akɔna w’awala washa Jehowa Nzambi lotombo, ndo lande na?

²⁴ L’etshumanelo k’Akristo, sho tanaka nunu di’awala wele l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Lo awala akɔ, wadi ekɔ la dilɛmiɛlɔ di’efula otsha le omɛnde ndo omi nangaka wadɛnde ndo mboshaka nɛmɔ. Vɔ akɔ ahende kambaka kâmɛ dia osalelo wa lolango laki Jehowa mbeta lo dihole dia ntondo. Naka wɛ ambɔsa yɛdikɔ ya tshukana, kete sɔna olonganyi la lomba, yalɔngɔsɔla dimɛna, ndo nyosale la wolo dia wɔladi monga, nyokanake ngandji ndo diwala dianyu diashake Jehowa Nzambi lotombo. Aha la tâmu, lo sala ngasɔ diwala dianyu diayonyokimanyiya dia nyu tshikalaka lo ngandji ka Nzambi.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

[Kiombo ya lo lɛkɛ 114]

KAKƆNA KALONGAMƐMI LE ONTO LAYONGA OLONGANYI AMI?

Tɔndɔ: “Vo ahendi wayuyala untu otoi.”—Mateu 19:5.

Ambola amɔtshi wakokayɛ ndjambola

▪ Lande na kele ekɔ ohomba ndekanya ‘nshi yakahɛtahɛta nsaki ya demba’ la ntondo ka ndjotshukana?—1 Koreto 7:36; 13:11; Mateu 19:4, 5.

▪ Kânga mbamomokoka tshukana, ngande wakokami kondja wahɔ oma lo tshikala onyemba lo tshanda mɔtshi?—1 Koreto 7:32-34, 37, 38.

▪ Naka lambɔsa yɛdikɔ ya tshukana, lande na kele ekɔ ohomba di’onto layonga olonganyi ami monga onto lambokambɛ Jehowa la kɔlamelo tshɛ l’etena kɛmɔtshi?—1 Koreto 7:39.

▪ Ngande wakoka avɛsa wele lanɛ kimanyiya kadiyɛso dia mbeya waonga wahombama le omi?—Osambu 119:97; 1 Timote 3:1-7.

▪ Ngande wakoka Tukedi 31:10-31 kimanyiya ɔnangɛso dia nde sɔna wadi l’oshika?

[Osato wa lo lɛkɛ 119]

Lo nshi yawɔ ya diembwanelo, anto wele la lomba salaka akambo diaha vɔ mongaka vɔamɛ