TSHAPITA 9

“Nyulawo munanyi”

“Okone nyudiaki akambu wa kolo wa la kete; munanyi, akambu wa mindu, saki ka dimba, lulangu la kolo, okomiya, weli otemwelo wa dikishi.”—KOLOSAI 3:5.

1, 2. Ngande wakalange Balama salɛ ekambi waki Jehowa kɔlɔ?

OMUNDJI wa nse ambotshɔ toka yɔdi lo dihole diatondondaka nse efula. Nde ekɔ lo mbeya woho ɔmɔtshi wa nse yalangande tonda. Nde ambɔsɔna woho w’ɔbɔɔ wakoka kamba lande dia munda woho wa nse yakɔ ndo amboka yɔdi l’ashi. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ, oshinga wosukasuka ndo lɔtɔnga lotakotɔ. Nde ambohanola lɔtɔnga dia munda lose lakɔ. Nde ambɔmɔnamɔna eya dia nde akakambi la ɔbɔɔ wakoka.

² Lo ɔnɔnyi 1473 N.T.D., pami kɛmɔtshi kelɛwɔ Balama akakanyiya efula lo dikambo dia woho ɔmɔtshi w’ɔbɔɔ. Ekambi waki Nzambi waki l’oswe wa Mɔaba suke la Nkɛtɛ ya daka mbakandalangaka munda. Balama akataka dia nde aki ɔprɔfɛta waki Jehowa, koko lo mɛtɛ nde aki pami ka lokaki kakalange mbidja ase Isariyɛlɛ mananu. Jehowa akekɛ lonya ndo lo dihole dia mbadja mananu, Balama akatshɔkɔla ase Isariyɛlɛ. Oko wakandalangaka kondja difuto diande, Balama akakane yimba dia naka nde konya ase Isariyɛlɛ dia vɔ sala pɛkato ka woke, kete ondo Nzambi ndamɛ ayowadja mananu. L’oyango ɔsɔ lo yimba, Balama akakambe la ɔbɔɔ, mbuta ate esekaseka w’elangala w’ase Mɔaba.—Walelu 22:1-7; 31:15, 16; Enyelo 2:14.

3. Polo lo yɛdikɔ yakɔna yakatondoya Balama?

³ Onde nde akatondoya? Eelo, koko lo yɛdikɔ mɔtshi tsho. Ase Isariyɛlɛ nunu akumi wakakɔ lo djonga shɔ, mbuta ate “wakunana la amantu w’asi Moaba.” Vɔ wakakome polo lo tɛmɔla tonzambizambi t’ase Mɔaba, mbidja ndo Baala Pɛɔrɛ, jambizambi y’ɛtɛtɔ kana y’awui wa dieyanelo. Etombelo waki la dui sɔ ele, ase Isariyɛlɛ 24 000 wakadiakema waya suke la mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya daka. Ɔsɔ mɛtɛ aki mpokoso ka woke efula!—Walelu 25:1-9.

4. Lande na kakayɔkɔ nunu di’ase Isariyɛlɛ lo monanyi?

⁴ Kɛnɛ kakayokonya lo mpokoso kɛsɔ ele, anto efula wakayongaka la otema wa kɔlɔ lo mboka Jehowa Nzambi ka mɛtɛ ɔkɔngɔ, Ɔnɛ lakâtshungola oma l’Edjibito, lakâlɔmbɔla l’oswe wa shɛnga ndo lakâkokɛ polo lo Nkɛtɛ ya daka. (Heberu 3:12) Lo kana yimba lo dikambo sɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Aha sho njasha lo loseka ngaanɛ wakace amɔci wa l’atei waakiwɔ, ko anto tonga akumi ahende la tosato wakavu loshi laamɛɛ.”a—1 Koreto 10:8, Dyookaneelo dy’Oyooyo.

5, 6. Lande na kele ɔkɔndɔ wa pɛkato kakasale ase Isariyɛlɛ l’oswe wa Mɔaba wekɔ la wetshelo w’ohomba efula le so ɛlɔ kɛnɛ?

⁵ Ɔkɔndɔ wele lo dibuku dia Walelu wekɔ la wetshelo efula w’ohomba le ekambi waki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ wele suke la nkɛtɛ ya daka yoleki tshɛ dimɛna, mbuta ate andja w’oyoyo. (1 Koreto 10:11) Ɛnyɛlɔ, woho wamboyasha andja ɔnɛ l’awui wa dieyanelo fɔnaka la kɛnɛ kakasalaka ase Mɔaba, koko nshi nyɛ aya lo yɛdikɔ yamboleka. Ndo nto, ɔnɔnyi tshɛ, nunu di’Akristo talaka lo djonga ya monanyi, djonga yakɔ yâmɛ yakatale ase Isariyɛlɛ. (2 Koreto 2:11) Ndo l’ɛnyɛlɔ ka Zimiri, lakaye la womoto l’ose Midiyana polo lo pango k’ase Isariyɛlɛ ko ndjɔtɔ la nde lo luudu lande, anto amɔtshi wele kâmɛ l’ekambi waki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ wekɔ la shɛngiya ya kɔlɔ l’etshumanelo k’Akristo.—Walelu 25:6, 14; Jude 4.

⁶ Onde wɛ mɛnaka dia wɛ ekɔ la ntondo ka kɛnɛ kakakomɛ ase Isariyɛlɛ l’oswe wa Mɔaba? Onde wɛ kokaka mɛna difuto diayɛ, mbuta ate andja w’oyoyo wambotokongɛ edja efula la ntondo kayɛ? Naka ngasɔ, kete sala kɛnɛ tshɛ kakokayɛ sala dia tshikala lo ngandji ka Nzambi lo kitanyiya didjango diata ɔnɛ: “Nyulawo munanyi.”—1 Koreto 6:18.

ELƐWƆ MONANYI?

7, 8. Elɛwɔ “munanyi,” ndo ngande wele wanɛ wakisala munaka kɛnɛ konɛwɔ?

⁷ Etena kakamba Bible la tshɛkɛta “monanyi,” (lo Grɛkɛ por·neiʹa) yɔ nembetshiyaka dieyanelo dia kɔlɔ diasalema l’andja wa diwala. Yɔ nembetshiyaka nto loseka ndo dieyanelo dia lam’asa anto ahende wele bu wadi l’omi, mbidja ndo dieyanelo dia l’onyɔ ndo dia l’odingi ndo ɔkɛnyɛlɔ wa la tenyi dia demba dia diwotshi di’onto lele bu omɛyɛ kana wadɛyɛ. Yɔ mendanaka nto la dieyanelo dia lam’asa pami la pami kana womoto la womoto ndo dieyanelo dia lam’asa onto la nyama.b

⁸ Afundelo mbutaka hwe ɔnɛ: Wanɛ wasala monanyi hawokoke tshikala l’etshumanelo k’Akristo ndo hawotokondja lɔsɛnɔ la pondjo. (1 Koreto 6:9; Enyelo 22:15) Ndo nto, vɔ ndjadjaka lo wâle kânga oma ko kakianɛ lo woho washishawɔ wɛkamu w’anto akina, kɛnɛmɔ kawɔ, mongaka l’ekakatanu l’awala awɔ, la nkum’otema kawaɛndja onongo, ntshɔka waemi waha la lolango, tataka hemɔ yasambemɛ oma lo dieyanelo ndo kânga nyɔi. (Ngalatiya 6:7, 8) Lande na kahombaso mbeta lo mboka kayotela ekakatanu efula ngasɔ? Lonyangu ko, anto efula hawokanyiya akambo asɔ la ntondo etena katakolawɔ nna dia ntondo di’otsha lo pɛkato. Mbala efula wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka mbele nna dia ntondo sɔ.

MENDA ESATO WƐNYAWƆ ANTO ETAKATAKA MBELE NNA DIA NTONDO

9. Onde menda esato wɛnyawɔ anto etakataka kema wâle oko wafɔnya anto amɔtshi? Lembetshiya.

⁹ Lo wedja efula, esato wɛnyawɔ anto etakataka tanemaka wonya tshɛ lo tita sango, lo mishiki, lo televiziɔ ndo vɔ mbaleka mɛnama lo Ɛtɛrnɛtɛ.c Onde dui sɔ kema wâle oko wafɔnya anto amɔtshi? Diɔ diekɔ wâle efula! Wanɛ wenda esato wɛnyawɔ anto etakataka mbeyaka ndjonga la mbekelo ka salaka esuse ndo dui sɔ mbeyaka monɛ ‘nsaki ya kɔlɔ ya dieyanelo l’etema’ awɔ yakoka mbakonya ɛhɔmbɔ wa dieyanelo, wa nsaki ya kɔlɔ, mbaela ekakatanu lo diwala ndo kânga mbakonya l’odiakelo wa diwala.d (Romo 1:24-27; Efeso 4:19) Onyangiyangi ɔmɔtshi akɛdika wanɛ wele ɛhɔmbɔ wa dieyanelo la hemɔ ka kansɛrɛ. Nde akate ate: “Tɔ tetemalaka pama, haleke kitakita ndo mongaka wolo efula dia kisaka kana kikɔnɔla.”

10. Lo toho takɔna takokaso kamba la tɔndɔ diele lo Jakoba 1:14, 15? (Enda ndo lo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Lakakondja wolo wa mbɛdia lɔsɛnɔ lami.”)

¹⁰ Tende ɛtɛkɛta wele lo Jakoba 1:14, 15, wata ɔnɛ: “Untu l’untu atuhimbamaka lam’akutwamandi ndu lam’ahimbamandi la saki kandi ndame ka kolo. Ku saki kako, lam’atshoto diemi, to kayuta kolo; ku kolo, lam’ulato, to kayuta nyoi.” Ɔnkɔnɛ, naka nsaki ka kɔlɔ kambokoyɛ lo yimba, kete ɔsa yɛdikɔ ya kinya aha la tshimbatshimba. Ɛnyɛlɔ, naka aha la mbeya wɛ ambɛna esato wa mindo lo Ɛtɛrnɛtɛ kana lo televiziɔ, kete nya washo mbala kakɔ ɔtɔi, diha ɔrdinatɛrɛ kana tshikitanya awui wa lo televiziɔ. Sala kɛnɛ tshɛ kakokayɛ sala dia mbewɔ dia nkɔ lo nsaki kɛmɔtshi k’awui wa mindo la ntondo ka tɔ ndjoka edio kana ndjokahemɛ!—Mateu 5:29, 30.

11. Etena kalɔshanaso la nsaki ya kɔlɔ, ngande wakokaso mɛnya dia sho ndjaɛkɛka le Jehowa?

¹¹ Diakɔ diatolaka Ɔnɛ loleki teya oleki shoamɛ ɔnɛ: “Nyudiaki akambu wa kolo wa la kete; munanyi, akambu wa mindu, saki ka dimba, lulangu la kolo, okomiya, weli otemwelo wa dikishi.” (Kolosai 3:5) Ekɔ mɛtɛ dia sala dui sɔ ekɔ tshondo y’okakatanu le anto amɔtshi. Koko, tohɔ dia tekɔ la Shɛso ka ngandji kele l’olongo ndo kele la solo dia lotutsha kakokaso nɔmba. (Osambu 68:19) Ɔnkɔnɛ, yanga ekimanyielo kande aha la tshimbatshimba naka tokanyi ta kɔlɔ tambokoyɛ lo yimba. Lɔmbande ‘wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto,’ ndo sala tshɛ dia mbidja yimba yayɛ l’akambo akina.—2 Koreto 4:7; 1 Koreto 9:27. Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Ngande wakokami tshika mbekelo kɛmɔtshi ka kɔlɔ?”

12. “Utema” aso kɛdikɛdi na, ndo lande na kahombaso mbolama?

¹² Sɔlɔmɔna pami ka lomba akafunde ate: “Okolamelaki nama utema aye l’eteti, ne dia uma loko katutumbaka teko dia lumu.” (Tukedi 4:23) “Utema” aso kɛdikɛdi lonto laso la l’etei, mbuta ate woho w’onto weso mɛtɛ lo washo waki Nzambi. Lâdiko dia lâsɔ, kɛnɛ kayɛnya dia tayokondja lɔsɛnɔ la pondjo kana bu ele woho wɔsa Nzambi “utema” aso koko aha woho wɛnamaso le anto akina. Dui sɔ bu wolo, koko diɔ diekɔ ohomba efula. Diaha nde kɔmiya womoto okina, Jɔbɔ pami ka kɔlamelo akadje sheke nde la washo ande, mbuta ate akɔshi yɛdikɔ ya wolo. (Jobo 31:1) Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula le so! Omembi w’esambo akɛnya woho wakinde la kanyi yâmɛ shɔ lam’akandalɔmbɛ ate: “Unya ashu ami uma l’akambu w’anyanya.”—Osambu 119:37.

ƆSƆNWƐLƆ WA KƆLƆ WAKASALE DINA

13. Dina akinde, ndo lande na kele nde akasɔnɛ angɛnyi wa kɔlɔ?

¹³ Oko wakatadiɛnyi lo Tshapita 3, angɛnyi aso kokaka monga la shɛngiya ya wolo le so oyadi l’ɔlɔlɔ kana lo kɔlɔ. (Tukedi 13:20; 1 Koreto 15:33) Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kaki Dina, ɔnaki Jakɔbɔ la womoto. (Etatelu 34:1) Kânga mbakandodiama dimɛna, Dina akɔtɔ ɔngɛnyi la ana wa wamato w’ase Kanana. L’ɛnyɛlɔ k’ase Mɔaba, ase Kanana waki la lɔkɛwɔ la mindo. (Akambu w’Asi Lewi 18:6-25) Le apami w’ase Kanana, kânga le Shɛkɛmɛ, ɔnɛ “[l]akaleki antu tshe wa lu luudu la shi nemiama,” akɛnama dia Dina akayakimɔ le wɔ.—Etatelu 34:18, 19.

14. Ngande wakela ɔsɔnwɛlɔ waki Dina w’angɛnyi mpokoso?

¹⁴ Ondo Dina kɔfɔnya dia Shɛkɛmɛ ayokoka mbeyana la nde. Koko, Shɛkɛmɛ akasale kɛnɛ kakasalaka apami efula w’ase Kanana etena kakiwɔ la nsaki y’awui wa dieyanelo. Welo tshɛ wakayodjaka Dina dia tona wakɔtɔ l’ashi, nɛ dia Shɛkɛmɛ ‘akawɔshi’ ko ‘akeyana la nde la wolo.’ Mɛnamaka dia l’ɔkɔngɔ diko, Shɛkɛmɛ “akûlangi efula,” koko dui sɔ kotshikitanya kɔlɔ kakandasalɛ Dina. (Etatelu 34:1-4) Ndo aha Dina oto mbakadiɛnɛ l’etombelo w’oma lo kɔlɔ kɛsɔ. Ɔsɔnwɛlɔ ande w’angɛnyi wakayelaka mpokoso ndo wakasha nkumbo kande k’otondo sɔnyi.—Etatelu 34:7, 25-31; Ngalatiya 6:7, 8.

15, 16. Ngande wakokaso kondja lomba la mɛtɛ? (Enda ndo lo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Avɛsa wa kana la wɔ yimba.”)

¹⁵ Dina akayokondjaka wetshelo w’ohomba efula oma lo kɛnɛ kakokomɛ. Wanɛ woka Jehowa ngandji ndo wokitanyiya hawohombe ndjokondja wetshelo paka l’ɔkɔngɔ wa pomana la mpokoso lo lɔsɛnɔ. Lam’ele vɔ mpokamɛka Nzambi, vɔ sɔnaka dia ‘kɛndakɛnda l’akanga a tomba.’ (Tukedi 13:20a) Omalɔkɔ, vɔ ndjoshihodiaka “mbuka tshe keli ololo” ndo vɔ ndjewɔka ekakatanu ndo asui w’anyanya.—Tukedi 2:6-9; Osambu 1:1-3.

¹⁶ Anto tshɛ wayanga lomba l’oma le Nzambi likondjaka ndo salaka akambo lo yoho yɔtɔnɛ la lomba lɔsɔ lo nɔmbaka l’etete ndo lo mbekaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo ekanda watondja olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo mbala la mbala. (Mateu 24:45; Jakoba 1:5) Dui dikina diele ohomba ele okitshakitsha wɛnama oma lo woho wongaso suke dia kitanyiya alako w’oma lo Afundelo. (2 Khumi ya Dikanga 22:18, 19) Ɛnyɛlɔ, Okristo mbeyaka mbetawɔ dia kitanyiya tɔndɔ diata di’otema ande kokaka monga lokeso ndo kɔlɔ efula. (Jeremiya 17:9) Koko etena kayondohomana la dui dimɔtshi diakoka otema ande mbokesa, onde nde ayonga l’okitshakitsha w’efula dia mbetawɔ dako ndo ekimanyielo ka la ngandji kalongolande?

17. Kɔndɔla dikambo dimɔtshi diakoka tomba lo nkumbo, ndo ɛnya woho wakoka papa kana yimba nde l’ɔnande la womoto.

¹⁷ Tɔshi ɛnyɛlɔ kɛnɛ. Papa kɛmɔtshi ambosekɛ ɔnande la womoto dia nde mɛngɔla la ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi w’Okristo vɔ ahende ato. Ɔnande la womoto ambokadimola ate: “Ipa, lâsɔ wɛ hɛkɛ otema ayɛ le mi? Sho hatotosala ndoko dui dia kɔlɔ!” Mbeyaka monga ko ɔna womoto ɔsɔ mbokaka Jehowa ngandji ndo ekɔ l’eyango w’amɛna efula, ko onde nde ekɔ lo ‘kɛndakɛnda la lomba l’oma le Nzambi’? Onde nde ekɔ lo ‘ndawɔ monanyi’? Kana nde ekɔ lo ‘ndjaɛkɛ lo otema ande hita’? (Tukedi 28:26) Ondo wɛ kokaka mbohɔ atɔndɔ akina wakoka kimanyiya papa kɛsɔ dia nde kana yimba l’ɔnande la womoto lo dikambo sɔ.—Enda Tukedi 22:3; Mateu 6:13; 26:41.

YƆSƐFU AKALAWƆ MONANYI

18, 19. Ohemba akɔna wakahomana la Yɔsɛfu, ndo kakɔna kakandasale?

¹⁸ Yɔsɛfu y’ɔnango Dina aki ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi w’ɔlɔlɔ wakokaka Nzambi ngandji ndo wakalawɔ monanyi. (Etatelu 30:20-24) Etena kakinde dikɛnda, Yɔsɛfu akɛnyi etombelo wa kɔlɔ wakakomɛ Dina dia kadiyɛnde. Aha la tâmu, awui wakeyaka Yɔsɛfu asɔ mbidja ndo nsaki kaki lande ka tshikala lo ngandji ka Nzambi akokokɛ ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ lam’akinde l’Edjibito etena kakayangaka wadi aki nkumɛnde dia mbɔkɔsha “lushi la lushi.” Lo mɛtɛ, oko wakinde ɔhɔmbɔ, Yɔsɛfu kokoka tshika olimu ande ko ndawɔ! Koko, nde akahombe kandola dikambo sɔ la lomba ndo la dihonga tshɛ. Kɛsɔ mbakandasale lo tonaka mbala la mbala kɛnɛ kakawotɛka wadi aki Pɔtifara ndo l’ekomelo lo mbolawɔ.—Etatelu 39:7-12.

¹⁹ Ohokanyiya yema: Otondonga Yɔsɛfu akakombolaka womoto ɔsɔ ndo akakanyiyaka awui wendana la dieyanelo, onde nde otonga l’akoka wa nama olowanyi ande? Ondo bu. Lo dihole dia nde ndjashaka lo tokanyi ta mindo, Yɔsɛfu akɔsaka diɔtɔnganelo diasande la Jehowa la nɛmɔ di’efula ndo dui sɔ diakɛnama oma l’ɛtɛkɛta wakandatɛ wadi aki Pɔtifara ate: “Khumemi . . . hanshimbi nduku engo, tshikima we, ne dia we eko wadendi. Ukundi ukukimi ntsha munga kene ka wuki, la ntshela [Nzambi] kolo?”—Etatelu 39:8, 9.

20. Ngande wakalɔngɔsɔla Jehowa akambo lo wahɔ wa Yɔsɛfu?

²⁰ Ohokanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ wakahombe monga la Jehowa etena kakandɛnyi ɔlɔngɔlɔngɔ Yɔsɛfu lakangana etale efula la nkumbo kande alama kɔlamelo yande lushi la lushi. (Tukedi 27:11) L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akalɔngɔsɔla akambo diaha tsho Yɔsɛfu tshungwama oma lo lokanu koko nde akokonya owandji wahɔnyi la Farawɔ ndo onto lakendaka diangɔ diande tshɛ l’Edjibito! (Etatelu 41:39-49) Ɛtɛkɛta wele lo Osambu 97:10 wekɔ mɛtɛ! Vɔ mbutaka ɔnɛ: “Nyu wane watukaka [Jehowa] ngandji, nyuhetshaki kolo. Ndi katulamaka nyumu y’ekilami andi, katâtshungulaka uma l’anya w’antu wa kolo.”

21. Ngande wakɛnya ɔnangɛsɔ ɔmɔtshi la lo wodja ɔmɔtshi w’Afrikɛ dihonga lo kɛnɛ kendana la lɔkɛwɔ?

²¹ Woho akɔ wâmɛ mbele ndo ɛlɔ kɛnɛ, ekambi waki Nzambi efula mɛnyaka dia vɔ ‘mpetshaka kɛnɛ kele kɔlɔ ndo nangaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.’ (Amose 5:15) Ɔnangɛso ɔmɔtshi la lo wodja ɔmɔtshi w’Afrikɛ mbohɔka dia ɔna womoto ɔmɔtshi lakɔtɔka la nde kalasa ɔtɔi akawotɛ dia nde ayeyana la nde naka nde mbokimanyiya lo ɛgzamɛ w’akumi. Nde mbutaka ate: “Dimi lakatone kɛnɛ kakandambutɛ mbala kakɔ ɔtɔi. Lo nama olowanyi ami, dimi lakalame kɛnɛmɔ kami ndo dilɛmiɛlɔ diami, awui woleki fɛsa la paonyi nɛmɔ.” Ekɔ mɛtɛ dia pɛkato mbishaka ‘ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo tshanda mɔtshi,’ koko ɛngɛnɔngɛnɔ ɛsɔ mbelaka mbala efula pâ. (Heberu 11:25) Ndo nto, ɛngɛnɔngɛnɔ ɛsɔ wekɔ anyanya lo mbaɛdika l’ɛngɛnɔngɛnɔ wa pondjo waya lo kitanyiya Jehowa.—Tukedi 10:22.

TETAWƆ EKIMANYIELO K’OMA LE NZAMBI KA KƐTSHI

22, 23. a) Naka Okristo ɔmɔtshi ambosala pɛkato ka woke, lande na kele dui sɔ hadiɛnya dia nde pombaka shisha elongamelo? b) Ekimanyielo kakɔna kakoka otshi wa pɛkato kondja?

²² Lam’ele sho tshɛ tekɔ anto wele bu kokele, sho pombaka ndɔshaka la wolo dia minya nsaki ya kɔlɔ ya demba ndo sala kɛnɛ ketawɔma le Nzambi. (Romo 7:21-25) Jehowa mbeyaka dikambo sɔ nɛ dia “ndi atuhoka ati: Ditshu mbesu.” (Osambu 103:14) Koko mbala mɔtshi, Okristo ɔmɔtshi mbeyaka sala pɛkato ka woke. Onde lâsɔ nde pombaka shisha elongamelo? Kema! Ekɔ mɛtɛ dia otshi wa pɛkato mbeyaka mina etombelo wa kɔlɔ w’oma l’etsha ande, oko wakane nkumekanga Davidi. Koko, Nzambi okongaka nshi tshɛ ‘suke dia dimanyiya’ wanɛ wayatshumoya ndo ‘washola’ pɛkato yawɔ.—Osambu 86:5; Jakoba 5:16; Tukedi 28:13.

²³ Lâdiko dia lâsɔ, la ngandji tshɛ Nzambi akasha etshumanelo k’Akristo ‘apami wele oko weshasha,’ mbuta ate alami wambotshunda lo nyuma wele l’akoka ndo suke dia kimanyiya. (Efeso 4:8, 12; Jakoba 5:14, 15) Oyango awɔ ele wa kimanyiya otshi wa kɔlɔ dia nde nyomonga la diɔtɔnganelo la Nzambi ndo lo ndjela ɛtɛkɛta wa pami kɛmɔtshi ka lomba dia nde ‘kondja otema’ diaha nde ndjosala pɛkato kakɔ nto.—Tukedi 15:32.

‘KONDJA OTEMA’

24, 25. a) Ngande wakɛnya ɔlɔngɔlɔngɔ wɔtɛkɛtshiwɔ lo Tukedi 7:6-23 dia nde ‘komonga l’otema’? b) Ngande wakokaso ‘kondja otema’?

²⁴ Bible tɛkɛtaka dikambo dia wanɛ ‘wahomba otema’ ndo dia wanɛ ‘wakondja otema.’ (Tukedi 7:7) L’ɔtɛ wende atatshunde lo nyuma ndo wende oyoyo l’olimu waki Nzambi, onto ɔmɔtshi ‘lele bu l’otema’ mbeyaka pomba shɛnɔdi ndo ekanelo k’ɔlɔlɔ. L’ɛnyɛlɔ k’ɔlɔngɔlɔngɔ wɔtɛkɛtshiwɔ lo Tukedi 7:6-23, nde mbeyaka nkɔ esadi eto lo pɛkato ka woke. Koko, ‘ɔnɛ lakondja otema’ mbidjaka yimba efula lo lonto lande la l’etei k’otema l’ekimanyielo ka wekelo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbala la mbala ndo oma l’alɔmbɛlɔ. Ndo lo yɛdikɔ yakoka sala onto lele bu kokele, nde mbɔtɔnganyiyaka tokanyi, nsaki ndo eyango ande wa lo lɔsɛnɔ la lolango laki Nzambi. Lo sala ngasɔ, nde ‘nangaka anima ande,’ mbuta ate nde ndjakondjiyɛka ɛlɔlɔ ndo nde “atuhumoka lukulu l’ololo.”—Tukedi 19:8.

²⁵ Yambola ɔnɛ: ‘Onde dimi mbetawɔka dia ɛlɛmbɛ waki Nzambi wekɔ amɛna? Onde dimi mbetawɔka l’eshikikelo tshɛ ɔnɛ mbakitanyiya mbelaka ɔngɛnɔngɛnɔ woleki tshɛ?’ (Osambu 19:7-10; Isaya 48:17, 18) Naka wɛ ekɔ la tâmu l’awui asɔ, kete yanga dia tinya. Kana yimba l’etombelo wa kɔlɔ waya oma lo mɔnyɔla ɛlɛmbɛ waki Nzambi. Ndo nto, ‘hemba, ko wɛ ayɛna dia Jehowa ekɔ ɔlɔlɔ’ lo kamba la akambo wa mɛtɛ ndo lo ndodia yimba yayɛ la tokanyi t’ɛlɔlɔ, mbuta ate akambo wele mɛtɛ, wele la kɛnɛmɔ, wosembwe, wele pudipudi ndo wele amɛna. (Osambu 34:8; Filipi 4:8, 9) Wɛ kokaka monga l’eshikikelo dia lo yɛdikɔ y’efula yayosala dui sɔ mbayoyoleka mboka Nzambi ngandji, mbayoyoleka nanga kɛnɛ kalangande ndo mpetsha kɛnɛ kahetshande. Yɔsɛfu komonga onto la kokele. Koko, nde aki l’akoka wa ‘ndawɔ monanyi’ nɛ dia nde aketawɔ dia Jehowa mbokenga l’edja k’ɛnɔnyi efula dia mbosha otema. Dui sɔ dionge ngasɔ ndo lo dikambo diayɛ.—Isaya 64:8.

26. Dui diakɔna di’ohomba diayotɔsɛdingola lo totshapita tohende tayela?

²⁶ Otungi aso akasale tenyi diaso dia demba dia diwotshi dia tokimanyiya dia sho mbota ndo mboka ɔlɔ wa lo demba waya oma lo diwala, koko aha oko diangɔ dia tɔkɛnyɔ dia kotsha ɛngɛnɔngɛnɔ aso wa demba. (Tukedi 5:18) Tayɔsɛdingola kanyi yaki Nzambi lo dikambo dia diwala lo totshapita tohende tayela.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

[Kiombo ya lo lɛkɛ 101]

LAKAKONDJA WOLO WA MBƐDIA LƆSƐNƆ LAMI

Ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi akate ate: “Lam’akimi l’ɛnɔnyi akumi ahende l’ɛmɔtshi, lakayɔkɔka lo djonga ya menda esato wɛnyawɔ anto etakataka ndo ya salaka esuse. Le asekami efula wa la kalasa, dui sɔ diaki dui diahomba sala anto tshɛ wele l’ɛnɔnyi ɛsɔ. Koko awui asɔ wakafukutanya nkum’otema kami ndo lakayokomaka lo monga la lɔsɛnɔ la mindo. Lushi lɔmɔtshi lakayoshihodiaka dia lakakome ɔhɔmbɔ wa nsaki yami. Koko, lakayongaka l’akoka wa tshika mbekelo yami ya mindo l’ekimanyielo k’oma le Jehowa ndo k’oma l’etshumanelo. Kakianɛ lodjaka yimba efula lo weho w’anto wahomba monga angɛnyi ami, nɛ dia dimi mbeyaka dia anto akina kokaka monga la shɛngiya ya wolo le mi. Lamboyɛna dia nɔmbaka mbala la mbala ndo salaka wekelo wa Bible w’onto ndamɛ mbala la mbala ekɔ ohomba efula diaha dimi nkɔ nto lo mbekelo ya kɔlɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, dimi bu nto ɔhɔmbɔ wa nsaki yami ya demba ndo lekɔ la diɛsɛ dia kamba oko ombatshi mboka wa pondjo.”

[Kiombo ya lo lɛkɛ 104]

NGANDE WAKOKAMI TSHIKA MBEKELO KƐMƆTSHI KA KƆLƆ?

Tɔndɔ: “Nyu wane watukaka [Jehowa] ngandji, nyuhetshaki kolo.”—Osambu 97:10.

Ambola amɔtshi wakokayɛ ndjambola

▪ Onde dimi mbewɔka awui wakoka nomialomia nsaki ya kɔlɔ?—Mateu 5:27, 28.

▪ Onde dimi kanaka yimba l’etombelo wa kɔlɔ waya oma lo kotsha nsaki ya kɔlɔ?—Tukedi 22:3.

▪ Tɛdikɔ takɔna ta wolo tahombami mbɔsa dia tshika mbekelo kɛmɔtshi ka kɔlɔ?—Mateu 5:29, 30.

▪ Onde lamboyalɔngɔsɔla dia mbutɛ ombutshi kana ɔngɛnyi ɔmɔtshi wambotshunda lo nyuma ekakatanu ami?—Tukedi 1:8, 9; Ngalatiya 6:1, 2.

▪ Ngande wakokami mɛnya dia dimi ndjaɛkɛka lo wolo ndo lo lomba laki Jehowa dia dimi tshika mbekelo yami ya kɔlɔ?—Tukedi 3:5, 6; Jakoba 1:5.

[Kiombo ya lo lɛkɛ 109]

AVƐSA WA KANA LA WƆ YIMBA

“Nyu wane watukaka [Jehowa] ngandji, nyuhetshaki kolo.”—Osambu 97:10.

“Untu tshe lenda umuntu, ku ndi ambûkumbula, ndi ambunana la ndi l’utema.”—Mateu 5:28.

“One lunana, ambutshela dimba diandi kolo.”—1 Koreto 6:18.

“Dimi latuyakomolaka, latuyalembiaka lu fumbi, ne dia lam’asambishami akina, dime tukuyala utunami.”—1 Koreto 9:27.

“Untu tshe ayuna diango diakandune. Ne dia one latuneka lu dimba diandi, ayuna ehondelo uma lu dimba. Keli one latuneka lu nyuma, ayuna lumu la pundju uma le nyuma.”—Ngalatiya 6:7, 8.

“Okone nyudiaki akambu wa kolo wa la kete; munanyi, akambu wa mindu, saki ka dimba, lulangu la kolo, okomiya, weli otemwelo wa dikishi.”—Kolosai 3:5.

“Dia untu l’untu mbeya ndjakimela lu akambu w’ekidiamelu la wa kenemo, aha la saki ka munanyi.”—1 Tesalonika 4:4, 5.

[Osato wa lo lɛkɛ 98]

Oswe wa Mɔaba

[Osato wa lo lɛkɛ 103]

Ekɔ dui dia lomba dia kitsha Ɛtɛrnɛtɛ lo dihole diakoka anto tshɛ mɛnaka kɛnɛ kasala onto