Tonya washo aso oma l’akambo w’anyanya
“Unya ashu ami uma l’akambu w’anyanya, untshutshiya lu mbuka kaye.”—OSAM. 119:37.
1. Ohomba akɔna wele la woshasha wa washo?
WASHO aso wekɔ ɛngɔ ka nɛmɔ efula. Vɔ tokimanyiyaka dia sho mɛna alangi wa kɛnɛ tshɛ kotodingi dimɛna dimɛna. Washo aso tokimanyiyaka dia mɛna angɛnyi aso w’eshika ndo mbewɔ wâle. Sho kambaka nto la washo aso dia mɛna diangɔ di’elangala, dia ngɛnangɛna ditongami dia diambo ndo mɛna tolembetelo tɛnya dia Nzambi ekɔ ndo nde ekɔ la lotombo. (Osam. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Romo 1:20) Lam’ele washo mbɔtshiya awui lo yimba yaso, vɔ tokimanyiyaka efula dia nkondja ewo kaki Jehowa ndo monga la mbetawɔ le nde.—Jas. 1:8; Osam. 1:2, 3.
2. Lande na kahombaso mbidja yimba lo kɛnɛ kendaso, ndo wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo dɔmbɛlɔ diakasale omembi w’esambo?
2 Koko kɛnɛ kɛnaso kokaka monga ndo la wâle le so. Diɔtɔnganelo diele lam’asa washo la yimba yaso diekɔ wolo efula woho ɔnɛ wele kɛnɛ kɛnaso kokaka nomialomia kana mfudia nsaki yaso. Ndo lam’ele tekɔ lo nsɛna l’andja wa kɔlɔ ndo walanga anto ndjangɛnyangɛnya walɔmbwama oma le Satana Diabolo, wekɔ lo tɔpɔpa esato ndo piblisite yakoka tonganyiya esadi eto, oyadi sho mboyenda kânga lo mayi ka sso keto. (1 Joa. 5:19) Kema dui dia diambo dia omembi w’esambo nsɛngasɛnga Nzambi ate: “Unya ashu ami uma l’akambu w’anyanya, untshutshiya lu mbuka kaye.”—Osam. 119:37.
Woho wakoka washo aso tonganyiya
3-5. Ɛkɔndɔ akɔna wa lo Bible wɛnya wâle waya lo mbetawɔ dia washo aso tonganyiya?
3 Tɔsɛdingole kɛnɛ kakakomɛ Eva, womoto la ntondo. Satana akawotɛ dia washo ande “wayudiho” naka nde ndɛ olowa wa “l’utamba wa ewu k’akambu w’ololo ndu k’akambu wa kolo.” Eva akâmbe dia mboka ɔnɛ washo ande “wayudiho.” Mposa kaki la nde ka ndɛ olowa wakashimbama kakaleke mfula etena “[kakandɛnyi] ati: utamba one ololo nde, ndu dimena lu ashu, ndu kawo dia nfudia yimba.” Menda otamba akɔ tɛɛ akakonya Eva lo mpindola didjango dia Nzambi. Adama w’omɛnde nde lawɔ akayohindolaka ndo dui sɔ diakonge l’etombelo wa kɔlɔ le anto tshɛ.—Etat. 2:17; 3:2-6; Romo 5:12; Jak. 1:14, 15.
4 Ndo nto, andjelo amɔtshi wakasɛngiyama vɔ lawɔ oma lo kɛnɛ kakawɛnyi lo nshi ya Nɔa. Etatelu 6:2 mbutaka lo dikambo diawɔ ɔnɛ: “Ana apami wa [Nzambi] wakenyi vati: Ana amantu wakuti antu amena mbewo. Okone vo wakatshuki wane wakawasonola uma l’atei awo.” Lam’ele andjelo w’atɔmbɔki wakende ana wa wamato la nsaki k’efula, dui sɔ diakemula nsaki yawɔ ya kɔlɔ ya dieyanelo ndo vɔ wakote la wɔ ana wa ngala. Anto wa lo nshi shɔ wakalanyema l’ɔtɛ w’awui wa kɔlɔ wakawasalaka, onyake Nɔa la nkumbo kande ato mbakake.—Etat. 6:4-7, 11, 12.
5 Ntambe efula l’ɔkɔngɔ, washo w’ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi lakawelɛka Akana wakokonya dia nde mbuva diangɔ dia dimbo dia l’osomba wa Jeriko wakawalɛndja. Nzambi akadjanga dia diangɔ dia l’osomba ɔsɔ tshɛ ndanyema, onyake diangɔ diakawahombe ndjodja lo eombelo ka Jehowa. Jashua akahɛmɔla ase Isariyɛlɛ ɔnɛ: “Nyewo diango diambukimwama dia nanyema, ne dia lam’ambunyudikimo, nyutukuyosa” diangɔ dimɔtshi dia l’osomba. Lam’ele Akana akasekola didjango sɔ, ase Ai wakalɛndja ase Isariyɛlɛ ndo efula kawɔ wakadiakema. Akana akayetawɔka dia nde kakave paka l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbotondja sɛkɛ. Akana akate ate: “Lam’akamenyi” diangɔ nɛ, “dimi lakadikomiya, lakadiose.” Nsaki ka washo ande kakokonya lo nde ndanyema kâmɛ la “tshe kaki la ndi.” (Jas. 6:18, 19; 7:1-26) Akana akakombola diangɔ diakasekɛma.
Sho pombaka ndjaekiya
6, 7. “Ditshelu” diakɔna diakamba la Satana mbala efula dia nde tâmba djonga, ndo ngande wakamba wanɛ wasala piblisite ya diangɔ diasondjawɔ la diɔ?
6 Ɛlɔ kɛnɛ, anto pembamaka lo yoho yakɔ yâmɛ yakahembama Eva, andjelo wakatɔmbɔkɔ ndo Akana. L’atei wa “ditshelu” tshɛ diakamba la Satana dia minganyiya anto, “saki ka ashu” kekɔ la wolo woleki. (2 Kor. 2:11; 1 Joa. 2:16) Wanɛ wasala piblisite ya diangɔ diasondjawɔ mbeyaka dimɛna dia kɛnɛ kɛna anto mongaka ka shɛngiya ya wolo le wɔ. Owandji ɔmɔtshi wa wanɛ wasala piblisite lo Erɔpɛ akate ate: “Washo mbaleka takanya anto. Mbala efula, vɔ mbahemɛka awoki aso akina ndo vɔ konyaka anto dia nsala kɛnɛ keyawɔ ɔnɛ kekɔ kɔlɔ.”
7 Diakɔ diele, wanɛ wasala piblisite wekɔ lo tɔpɔpa esato wakawasale la mayɛlɛ tshɛ dia nsɛngiya washo aso ndo totshutshuya dia monga la nsaki ka nsomba diangɔ diawɔ. Onyangiyangi ɔmɔtshi wa lo wodja w’États-Unis wakeke woho wonga piblisite la shɛngiya le anto akate dia piblisite salemaka “aha paka dia mbewoya nsango mɔtshi, koko yɔ nomialomiaka nsaki ya wanɛ wayenda ndo mbatshutshuyaka dia nsala dikambo dimɔtshi.” Anto kambaka mbala efula l’esato wemula nsaki ya dieyanelo. Ɔnkɔnɛ, ekɔ ohomba efula dia sho nsɔna kɛnɛ kendaso ndo kɛnɛ kɔtshiyaso lo timba ndo l’etema aso.
8. Ngande watɔtɔmiya Bible ohomba wa sho nama washo aso?
8 Akristo wa mɛtɛ hawohandwe oma lo nsaki ya washo ndo oma lo nsaki ya demba. Ɔnkɔnɛ, Ɔtɛkɛta waki Nzambi tokeketshaka dia sho ndjaekiya lo kɛnɛ kendana la kɛnɛ kendaso ndo kakombolaso. (1 Kor. 9:25, 27; adia 1 Joani 2:15-17.) Jɔbɔ laki onto ɔlɔlɔ akashihodia diɔtɔnganelo dia wolo diele lam’asa kɛnɛ kɛnaso la kɛnɛ kakombolaso. Nde akate ate: “Dimi lakalakana l’ashu ami, diaha nkumbula usekaseka w’emuma pundju.” (Jobo 31:1) Jɔbɔ kotona tsho nkombola womoto dia monana la nde, koko nde kombetawɔka dia yimba yande monga la tokanyi ta ngasɔ. Yeso akatɔtɔmiya dia timba taso pombaka tshikalaka pudipudi lo kɛnɛ kendana l’awui wa mindo wa dieyanelo etena kakandate ate: “Untu tshe lenda umuntu, ku ndi ambûkumbula, ndi ambunana la ndi l’utema.”—Mat. 5:28.
Akambo w’anyanya wahombaso mbewɔ
9. a) Lande na kahombaso monga la yewo y’efula etena kakambaso l’Ɛtɛrnɛtɛ? b) Etombelo akɔna wakoka ndja oma lo mboka kânga sso to lo esato wɛnyawɔ anto etakataka?
9 L’andja wa nshi nyɛ, anto efula wekɔ la mbekelo ka ‘mendaka’ esato wɛnyawɔ anto etakataka, djekoleko lo Ɛtɛrnɛtɛ. Aha sho mbayanga esato ɛsɔ lo Ɛtɛrnɛtɛ, koko vɔ mbatɔkɛndɛ. Lo yoho yakɔna? Piblisite kɛnya osato ɔmɔtshi wɛnyawɔ anto etakataka mbeyaka mɛnyama la shashimoya lo ɔrdinatɛrɛ aso. Kana vɔ mbeyaka totomɛ mukanda ɔmɔtshi l’Ɛtɛrnɛtɛ wɛnama dia wekɔ dimɛna, ko tete le vɔ wekɔ l’osato wɛnyawɔ anto etakataka wele ayonga dui dia wolo sho mbodiha naka tambôdihola. Oyadi kânga sho mboka sso to l’osato akɔ la ntondo ka sho mbodimola, osato akɔ hawotomɔ esadi oma lo yimba yaso. Mboka sso tsho l’esato wɛnyawɔ anto etakataka kokaka monga la shɛngiya ya kɔlɔ le so. Onto lenda esato wa ngasɔ mbeyaka ndjonga la nkum’otema katawɛndja onongo ndo mbeyaka ndjonga tshondo ya ta dia nde minya esato akɔ oma lo yimba yande. Kɛnɛ koleki kɔlɔ ele, onto “lenda” esato ɛsɔ la lolango lande mɛnyaka dia nde atanya nsaki ya kɔlɔ oma l’otema ande.—Adia Efeso 5:3, 4, 12; Kol. 3:5, 6.
10. Lande na kaleka ana w’akɛnda ntala lo djonga ya wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka, ndo etombelo akɔna wakoka monga la wendelo w’esato akɔ?
10 Mposa kele l’ana w’akɛnda ka mbeya akambo kokaka mbatadja lo djonga ya menda esato wɛnyawɔ anto etakataka. Naka vɔ nsala ngasɔ, kete esato akɔ mbeyaka ndjonga la tɔsɛngiya ta wolo lo woho wɔsawɔ awui wa dieyanelo. Alapɔlɔ ɔmɔtshi mɛnyaka dia tɔsɛngiya tɔsɔ mbeyaka ntatɛ lo onto mɛna ɛlɛmbɛ wendana la dieyanelo lo yoho ya kɔlɔ polo lo nde “monga la okakatanu wa monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna ndo dioludi la ngandji l’anto; mɛna wamato lo yoho ya kɔlɔ; nkoma fumbe ka wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka wakoka mbokonya diaha nde nkotsha la kalasa; mfukutanya diɔtɔnganelo diele lam’asande l’angɛnyi ande ndo l’ase nkumbo kande.” Akambo asɔ kokaka ndjonga la shɛngiya ya kɔlɔ lo diɔtɔnganelo dia lo diwala.
11. Sha ɛnyɛlɔ kɛnya wâle waya oma lo wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka.
11 Ɔnangɛso ɔmɔtshi l’Okristo akafunde ɔnɛ: “L’atei w’akambo wakakonya fumbe kawɔ la ntondo ka dimi nkoma Ɔmɛnyi wa Jehowa mbele ndo wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka. Ɔsɔ aki dikambo diakaleke wolo tshɛ dia dimi ntshika. Esato ɛsɔ wâkatetemala ndjɛmi lo yimba lo tena dimɔtshi, mbidja ndo yema ya solo kɛmɔ, yema ya mishiki, diangɔ dimɔtshi ndo tokanyi ta kɔlɔ. Ɔsɔ ekɔ ta dialɔmi lushi la lushi.” Ɔnangɛso okina akendaka esato wɛnyawɔ anto etakataka lo tojurnalɛ ta she etena kaki ambutshi ande komongaka la ngelo lam’akinde eke dikɛnda. Nde akafunde ate: “Esato ɛsɔ wakonge la shɛngiya ya kɔlɔ efula lo yimba yami lo nshi yakimi dikɛnda. Polo ndo ɛlɔ kɛnɛ ambeta ɛnɔnyi 25, esato ɛmɔtshi l’atei w’esato ɛsɔ wâkandjɛ lo yimba. Kânga mbasalami la wolo dia mbanya, vɔ wekekɔ lo yimba. Kɛsɔ mbokiyakami dia lekɔ l’onongo kânga mbahamadje yimba lɔkɔ wonya tshɛ.” Diaha sho ndjonga la tokanyi ta kɔlɔ, sho pombaka mbewɔ dia menda awui w’anyanya. Ngande wakoka onto nsala dikambo sɔ? Ekɔ ohomba dia nde nsala la wolo dia nɛmbia “tukanyi tshe, dia to ndjala la ukitanyia le Kristu.”—2 Kor. 10:5.
12, 13. Akambo w’anyanya akɔna wahahombe Akristo menda, ndo lande na?
12 “Dikambu dia kolo” dikina kana di’anyanya diahombaso mbewɔ ele tɔkɛnyɔ takeketsha oweso wa lomombo la l’emunyi kana awui w’ɛdiɛngɛ kana takeketsha awui wa ngala, ɔkɛdjɛlɔ wa dikila kana nyɔi. (Adia Osambu 101:3.) Ambutshi w’Akristo wekɔ l’ɔkɛndɛ lo washo wa Jehowa wa nsɔna kɛnɛ ketawɔwɔ di’ase nkumbo yawɔ menda lawakawɔ. Lo mɛtɛ, ndoko Okristo wa mɛtɛ wahomba ndjasha la lolango lande l’awui w’ɛdiɛngɛ. Koko ambutshi pombaka mbeya waa filmɛ ya lo televiziɔ, tɔkɛnyɔ ta lo vidɛo ndo abuku w’ana w’akɛnda wɛnya awui w’ɛdiɛngɛ wadia ase nkumbo yawɔ.—Tuk. 22:5.
13 Oyadi dikɛnda kana opalanga mbeso, hatohombe ngɛnangɛna dia menda tɔkɛnyɔ ta lo vidɛo takeketsha awui wa ngala ndo tɛnya woho wadiakawɔ anto l’esehe. (Adia Osambu 11:5.) Hatohombe mbidja yimba yaso lo ditshelo tshɛ diatona Jehowa. Tohɔ dia Satana sɔmanaka la tokanyi taso. (2 Kor. 11:3) Oyadi kânga sho mbetshaka wenya efula dia mendaka tɔkɛnyɔ tetawɔma, dui sɔ mbeyaka ndjotɔsɛ wenya wahombaso salaka ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo, wadielo wa Bible wa lushi la lushi ndo nɔngɔsɔla nsanganya.—Fil. 1:9, 10.
Toyele ɛnyɛlɔ ka Yeso
14, 15. Dui diakɔna di’ohomba diɛnama l’ohemba wa sato wakahembe Satana Kristo, ndo kakɔna kakakimanyiya Yeso dia nde nshika tanga la ntondo k’ohemba akɔ?
14 Lonyangu ko, l’andja ɔnɛ wa kɔlɔ hatokoke mbewɔ dia menda awui amɔtshi w’anyanya. Kânga Yeso akɛnyi awui wa ngasɔ. Mbala ka sato kakahembe Satana Yeso diaha nde nsala lolango laki Nzambi, “Uhimbanyi akatshu la ndi ntu l’ote w’ukungu, akawenya waulelu tshe wa l’andja ndu lutumbu lawo.” (Mat. 4:8, sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Lande na kakasale Satana ngasɔ? Aha la tâmu, nde akalange nkamba la shɛngiya ya wolo yonga la washo. Menda lotombo la waolelo tshɛ wa l’andja w’otondo akakoke ntshutshuya Yeso dia nde monga la nsaki ka ndjayangɛ lokumu. Kakɔna kakasale Yeso?
15 Yeso kombidja yimba lo kɛnɛ kakandalange mbosha. Nde kombetawɔ dia monga la nsaki ya kɔlɔ l’otema ande. Ndo nde kotatɛ nshishima diangɔ diakawɛnya Diabolo l’oyango wa ndjoditona l’ɔkɔngɔ. Yeso akatone mbala kakɔ ɔtɔi. Nde akahangɔ ate: “Satana, mo!” (Mat. 4:10) Yeso akake washo ande lo diɔtɔnganelo diasande la Jehowa ndo nde akakadimola lo yoho yakɔtɔnɛka l’oyango waki la nde lo lɔsɛnɔ wa nsala lolango la Nzambi. (Heb. 10:7) Etombelo waki la dui sɔ ele, Yeso akashike tanga la ntondo k’ehemba waki Satana.
16. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Yeso lo woho wakandashike tanga la ntondo k’ehemba waki Satana?
16 Sho koka nkondja wetshelo efula oma l’ɛnyɛlɔ ka Yeso. Wetshelo wa ntondo ele, ndoko onto lohandwe oma lo nkeso yaki Satana. (Mat. 24:24) Wetshelo wa hende ele, kɛnɛ kendaso kokaka nomialomia nsaki ya l’etema aso dia sho nsala awui w’ɛlɔlɔ kana wa kɔlɔ. Wetshelo wa sato ele, Satana ayokamba la “saki ka ashu” woho walangande dia totakoya mboka. (1 Pet. 5:8) Wetshelo wa nɛi ele, sho kokaka ndɔshana la Satana, djekoleko lo mbɔsa yɛdikɔ aha la ntshimbatshimba.—Jak. 4:7; 1 Pet. 2:21.
Tonge la sso ‘di’ɔsɛlɛngɛ’
17. Lande na kele ekɔ dui di’enginya dia sho nkonga dia paka tambɛna akambo w’anyanya ko sho ndjɔsa yɛdikɔ yendana la kɛnɛ kahombaso nsala?
17 Ndjakimɔ kaso le Jehowa mendanaka ndo la dɔkɔlɔkɔ diakatatshike lo woshɛshɛ dia minya washo oma l’awui tshɛ w’anyanya. Lo ntshika dɔkɔlɔkɔ dia salaka lolango laki Nzambi, sho mbutaka oko wakate omembi w’esambo ɔnɛ: “Dimi latushimbaka ekulu ami uma lu mbuka tshe ya kolo, dia dimi nama aui aye.” (Osam. 119:101) Ekɔ dui di’enginya dia nkonga dia paka tambɛna akambo w’anyanya ko sho ndjɔsa yɛdikɔ. Sho mbeyaka dimɛna kɛnɛ katona Afundelo. Sho mbeyaka nkeso yaki Satana. Etena kakɔna kakahembama Yeso dia nde nkadimola ave mbo ya ndɛ? L’ɔkɔngɔ wa nde nkila diangɔ dia ndɛ nshi 40, nde “akuki ndjala.” (Mat. 4:1-4) Satana ekɔ l’akoka wa mɛna etena keso wɔdu ndo ondo kakokaso nkɔ l’ohemba. Ɔnkɔnɛ, ɔnɛ mbele etena ka sho nsɛdingola akambo asɔ dimɛna dimɛna. Tatotake ɔnɛ: “Layo.” Naka sho namaka dɔkɔlɔkɔ diakatatshike la ntondo ka Jehowa lo yimba lushi la lushi, kete tayɔsa yɛdikɔ ya wolo ya minya washo oma l’akambo w’anyanya.—Tuk. 1:5; 19:20.
18, 19. a) Ɛnya otshikitanu wele lam’asa onto lele la sso ‘di’ɔsɛlɛngɛ’ la onto lele la sso dia “kolo.” b) Lande na kele ekɔ ohomba sho ntetemala ndjasha l’akambo w’ohomba, ndo dako diakɔna diatosha Filipi 4:8 lo dikambo sɔ?
18 Lushi tshɛ, tekɔ lo mɛna awui wekola timba taso ndo vɔ wekɔ lo tafule tsho. Ɔnkɔnɛ, ekɔ ohomba efula dia sho nkamba la dako diakasha Yeso dia monga la sso ‘di’ɔsɛlɛngɛ.’ (Mat. 6:22, 23) Onto lele la sso ‘di’ɔsɛlɛngɛ’ mbidjaka yimba paka lo oyango ɔtɔi wa nsala lolango laki Nzambi. Lo wedi okina, onto lele la sso dia “kolo” ekɔ la lokeso, la ɔkɔmiya ndo mendaka paka awui w’anyanya.
19 Kɛnɛ kɛnaso mongaka la shɛngiya l’etema ndo lo timba taso. Mbokɛmaka hwe dia ekɔ ohomba efula dia sho ntetemala ndjasha lo kɛnɛ kele ohomba. (Adia Filipi 4:8.) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ totetemale nɔmba oko omembi w’esambo lakate ate: “Unya ashu ami uma l’akambu w’anyanya.” Oma lâsɔ, naka sho nsala la wolo dia nsala akambo lo yoho yɔtɔnɛ la dɔmbɛlɔ sɔ, kete sho kokaka ndjala l’eshikikelo k’ɔnɛ Jehowa ‘ayotolamaka lo mboka kande.’—Osam. 119:37; Heb. 10:36.
Kakɔna kahombaso mbohɔ lo kɛnɛ kendana la . . .
• diɔtɔnganelo diele lam’asa washo, yimba l’etema aso?
• wâle waya oma lo wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka?
• ohomba wa ntetemala nama sso ‘di’ɔsɛlɛngɛ’?
[Osato wa lo lɛkɛ 23]
Naa akambo w’anyanya wahahombe Akristo menda?