A O NE O ITSE?

Mekgwapha e e neng a dirisiwa mo metlheng ya ditiragalo tsa Baebele e ne e le eng?

Baebele ya re mekgwapha e ne e dirisediwa go nkgisa diaparo le malao monate. (Pesalema 45:8; Diane 7:17; Sefela sa Difela 4:14) Mekgwapha e go buiwang ka yone mo Baebeleng e ka tswa e ne e tswa mo setlhareng sa Agarwood (mofuta mongwe wa Aquilaria). Fa logong lo bola, lo ntsha oli e e nkgang monate le boreku. Logong lo ne lo silwa gore e nne poere mme e bo e rekisiwa e le “mekgwapha.”

Baebele e bapisa megope ya kwa Iseraele le “dimela tsa mokgwapha tse Jehofa a di jadileng.” (Dipalo 24:5, 6) Se se ka tswa se kaya popego ya setlhare sa Agarwood, se se kgonang go gola go nna bogodimo jwa dimetara di le 30 mme se bo se nama. Le fa setlhare seno se sa bonwe mo Iseraeleng ya motlha wa rona, A Dictionary of the Bible ya re “ga go na sepe se se ka dirang gore motho a akanye gore setlhare seno le tse dingwe tse gone jaanong di sa itseweng mo [kgaolong e e rileng] di ne di jadilwe mo Mokgatsheng wa Joredane o o neng o humile e bile o na le batho ba le bantsi.”

Ke ditshupelo dife tse di neng di amogelesega kwa tempeleng ya Jerusalema?

Molao wa Modimo o ne o bolela gore ditlhabelo tsotlhe tse di ntshiwang kwa tempeleng e tshwanetse go nna tsa boleng jo bo kwa godimo. Modimo o ne a ka se amogele ditlhabelo tse di nang le selabe. (Ekesodo 23:19; Lefitiko 22:21-24) Go ya ka mokwadi wa Mojuda wa lekgolo la ntlha la dingwaga C.E., e bong Philo, baperesiti ka nako eo ba ne ba sekaseka diphologolo “go tswa kwa tlhogong go ya kwa lonaong” go tlhomamisa gore di ne di itekanetse ka ditsela tsotlhe “di se na selabe sepe kgotsa bokoa bope.”

Mokanoki E. P. Sanders o bolela gore go ka direga gore balaodi ba tempele ba ne ba “letlelela barekisi ba ba ikanyegang ba ba rekisang diphologolo tse di tla dirisediwang ditlhabelo go rekisa fela diphologolo le dinonyane tse baperesiti ba kileng ba di tlhatlhoba. Ka ntlha ya seno, morekisi o ne a tla tshwanela ke go naya motho yo o rekang mofuta mongwe wa rasiti, e e bontshang gore selo se se rekilweng se ne se se na selabe.”

Ka 2011, baithutamarope ba ne ba bona rasiti kgotsa sesupa se se ntseng jalo, gaufi le tempele—sekano se se dirilweng ka letsopa se se lekanang le ledi la tshipi la dingwaga tse di fa gare ga lekgolo la ntlha la dingwaga B.C.E. le 70 C.E. Mokwalo o o gabilweng wa mafoko a le mabedi o ile wa ranolwa e le “E Itshekile go ka Newa Modimo.” Go akanngwa gore balaodi ba tempele ba ka tswa ba ile ba tsenya ditshupo tse di ntseng jalo mo dilong dingwe tse di neng di tla dirisiwa mo meetlong kgotsa mo diphologolong tse di tla dirisediwang ditlhabelo.