Naʻá Ne Mate Koeʻuhí ko ha Tefitoʻi Moʻoni
“ʻOKU tau manatuʻi ʻa August Dickmann (naʻe fanauʻi ʻi he 1910), ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.” Ko ia ke kamata ʻaki ʻa e fakamatala ʻi ha peleti fakamanatu (ʻoku hā heni) naʻe fakahaaʻi ki muí ni mai ʻi he kemi fakamamahi ki muʻa ʻo Sachsenhausen. Ko e hā naʻe taau ai ha peleti fakamanatu pehē ki ha taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová? ʻOku tala mai ʻe he toenga ʻo e fakamatalá ʻa e talanoá: “Naʻe fanaʻi fakahāhā [ia] ʻe he kau SS ʻi Sepitema 15, 1939, koeʻuhí ko e talitekeʻi fakakonisēnisi.”
Naʻe tukupōpula ʻa August Dickmann ʻi he kemi fakamamahi Sachsenhausen ʻi he 1937. ʻI he hili ʻa e ʻaho ʻe tolu ʻo e hoko ʻo e Tau II ʻa Māmaní ʻi he 1939, naʻe fekauʻi ia ke ne fakamoʻoni ʻi heʻene foomu ngāue fakakautaú. ʻI he taimi naʻá ne fakafisi aí, naʻe fetuʻutaki ʻa e komanitā ʻo e kemí kia Heinrich Himmler, ko e taki ʻo e SS (Schutzstaffel, ko e kaʻate māʻolunga ʻa Hitilā), ʻo kole ha ngofua ke tāmateʻi fakalao ʻa Dickmann ʻi he haʻohaʻonga ʻo e kau nofo kemi kehé kotoa. ʻI Sepitema 17, 1939, naʻe līpooti ai ʻe he The New York Times mei Siamané: “Ko August Dickmann, taʻu 29, . . . kuo fanaʻi ʻi heni ʻe ha kiʻi kau tau.” Naʻe pehē ʻe he nusipepá ko e fuofua tokotaha talitekeʻi fakakonisēnisi Siamane ia ʻo e taú.
ʻI he taʻu ʻe onongofulu ki mui ai, ʻi Sepitema 18, 1999, ko e mate ʻa Dickmann naʻe fakamanatu ia ʻe he Makatuʻunga Fakamanatu Brandenburg, pea ʻoku fakamanatu he taimí ni ʻe he peleti fakamanatú ki he kau ʻaʻahí ʻa ʻene loto-toʻá mo ʻene tui mālohí. Ko ha peleti fakamanatu hono ua ʻi he holisi ki tuʻa ʻo e kemi ki muʻá ʻoku fakamanatu ai ki he kau ʻaʻahí ko Dickmann ko e taha pē ia ʻi he toko 900 ʻe niʻihi ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová naʻa nau faingataʻaʻia ʻi Sachsenhausen ki heʻenau ngaahi tuí. Ko e tokolahi ange naʻa nau faingataʻaʻia ʻi he ngaahi kemi kehe. ʻIo, naʻa mo e ʻi he malumalu ʻi he ngaahi tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi kemi fakamamahí, ʻoku tuʻumaʻu anga-tonu pē ʻa e tokolahi ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni fakaʻotuá.
Ki he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ko ha fatongia faka-Kalisitiane ia ke hoko ʻo “anganofo ʻa e tangata kotoa pe ki he ngaahi pule [founga-pule] ʻoku maʻolunga.” (Loma 13:1) Kae kehe, ʻi he taimi ʻoku feinga ai ʻa e ngaahi founga-pulé ke fakamālohiʻi kinautolu ke nau laka atu ʻi he fakangatangata ʻo e ngaahi lao ʻa e ʻOtuá, ʻoku nau muimui ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e kau ʻapositolo ʻa Kalaisí, ʻa ia naʻa nau pehē: “ʻOku totonu pe ke fai ki he pule ʻa e ʻOtua ʻi he pule ʻa e tangata.” (Ngāue 5:29) Ko hono olá, ʻi ha māmani ʻoku ʻi ai ʻa e fetāufehiʻa fakamatakalí mo e fetāufehiʻaʻaki fakafonuá ʻa ē kuo aʻu ki he ngaahi tuʻunga fakalilifú, ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he feituʻu kotoa pē, hangē ko August Dickmann, ʻoku nau tulimui ki he melinó. ʻOku nau muimui ki he enginaki ʻa e Tohitapú: “ʻOua naʻa tuku ke ikuna koe ʻe he kovi, ka ke ikuna ʻa e kovi ʻaki ʻa e lelei.”—Loma 12:21.