ʻOku Hāmai ʻa e Fāʻūtaha Fakalotú?
“ʻOku tau mātā ha ʻaho mahuʻinga ʻi he hisitōlia ʻo hotau ngaahi siasí,” ko e lea ia ʻa Christian Krause, ko e palesiteni ʻo e Kautaha Lūtelo he Māmaní. ʻI he tuʻunga meimei tatau, naʻe lea ʻa Tuʻitapu Sōane Paulo II fekauʻaki mo ha “makamaile ʻi he hala faingataʻa ki he toe langa ha fāʻūtaha kakato ʻi he lotolotonga ʻo e kau Kalisitiané.”
Ko e ongo fanongonongo faivelenga ko ení naʻe pouaki ia ʻe he fakamoʻoni ʻi ha Fakamatala Maheni Fakaʻofisiale ʻi ʻOkatopa 31, 1999, ʻi Augsburg, Siamane, ʻo fakapapauʻi ʻa e Talaki Fakataha ʻa e Tokāteline ʻo e Fakatonuhiá. Ko e taimi mo e feituʻu ʻo e meʻa naʻe hokó naʻe fili lelei. Naʻe pehē ai ʻi ʻOkatopa 31, 1517, naʻe tukifaʻo ai ʻe Mātini Lūtelo ʻa ʻene ngaahi fakamahalo ʻe 95 ki he matapā ʻo e siasí ʻi he kāsolo ʻi Wittenberg, ʻo kamata ai ʻa e Fakalelei Faka-Palotisaní. Ko e moʻoni, ko Augsburg, naʻe fakahoko ai ʻe he kau Lūteló ʻi he 1530 ʻenau ngaʻunu tefitó, ʻa e Tui Augsburg, ʻa ia naʻe talitekeʻi ʻe he Siasi Katoliká, ʻo taki atu ai ki he māvahevahe taʻealafakaleleiʻi ʻi he vahaʻa ʻo e kau tui Palotisaní mo e kau tui Katoliká.
ʻE hoko ʻa e Talaki Fakatahá ko ha sitepu taʻetoefehuʻia ʻi hono ikuʻi ʻa e māvahevahe ʻa e siasí, ʻo hangē ko ia naʻe taukaveʻí? Naʻe ʻikai ke fakatuʻamelie kotoa ʻa e ongo faʻahí. Laka hake he kau teolosia Palotisani ʻe toko 250 naʻa nau fakamoʻoni ʻi ha tohi kole fakafepaki, ʻo fakatokanga ai ki hano puleʻi ʻe he Siasi Katoliká. Naʻe toe ʻiteʻita ʻa e kau Palotisaní ʻi hono talaki ʻe he Siasi Katoliká ha fiefia makehe ki he taʻu 2000, ʻa e tōʻonga lahi naʻá ne fakahoko ʻa e māvahevahe ʻi he taʻu nai ʻe 500 kuohilí. Pea talu mei he kei ngāueʻaki fakatouʻosi ʻa e Tui Augsburg pea mo e fakafepakiʻi ʻo e Katoliká ʻe he Kōsilio ʻo Trent, ʻoku mamaʻo ʻa e fāʻūtahá mei hano fakapapauʻi.
Ko e māvahevahe mo e taʻefelotoi ʻi loto ʻi Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané ʻoku lahi mamaʻo ange ia ʻi he meʻa ʻe lava ke fakatonutonu ʻe he fakamoʻoni ʻo ha talaki fakataha pē. ʻIkai ko ia pē, ko e fāʻūtaha ʻi he tuí ʻoku malava ia ʻi he ngaahi tui ʻoku makatuʻunga fefeka ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá, ko e Tohitapú. (Efeso 4:3-6) ʻI he ʻikai hoko mai fakafou ʻi he fakangalokú, ko e fāʻūtaha moʻoní ʻoku hoko mai ia ʻi he ako mo hono fai ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu mai ʻe he ʻOtuá meiate kitautolú. “Ko e ngaahi kakai katoa ʻoku nau ʻaluʻaki taki taha ʻa e huafa ʻo hono ʻotua, pea ko kitautolu te tau ʻalu ʻaki ʻa e huafa ʻo Sihova ko hotau ʻOtua, ʻo lauikuonga pea taʻengata.”—Maika 4:5.
[Maʻuʻanga ʻo e Tā ʻi he peesi 32]
© Ralph Orlowski/REUTERS/Archive Photos