ʻOku Fuʻu Lahi ʻa e ʻIló kia Kitautolu?
Naʻe tangutu ha ongo meʻa misinale ʻi he sea ʻi ha matātahi ʻi ʻAfilika Hihifo, ʻo siofi ʻa e foʻi māhina ʻahoʻaho ʻi ʻolungá. “Ko e hā hono lahi ʻo e ʻilo ʻa e tangatá fekauʻaki mo e māhiná, pea ko e hā hono lahi ʻo e meʻa ke ʻiló?” ko e lea ia ʻa e husepānití.
Naʻe tali ange ʻe hono uaifí: “Fakakaukauloto atu ʻoku lava ke ta siofi ʻa e foʻi māmaní ʻokú ne ʻalu hake ʻo hangē ko e māhiná—ko e hā hono lahi ʻo e ʻilo ʻoku ʻosi maʻu ʻi he foʻi māmaní pea ko e hā ʻa e meʻa lahi ange ʻoku ʻi ai ke akó? Pea fakakaukau ange pē! ʻOku ʻikai ngata pē ʻi he vilo takai ʻa e foʻi māmaní ʻi he laʻaá ka ko hotau sisitemi solá fakakātoa ʻoku ngaʻunu. ʻOku ʻuhinga ení ʻoku ngalingali ʻe ʻikai ʻaupito ke tau toe ʻi heni ʻi he tuʻuʻanga tofu pē ko ení ʻi he ʻunivēsí. Ko hono moʻoní, ʻoku tau ʻiloʻi ʻa hotau tuʻuʻanga lolotongá ʻi heʻene felāveʻi pē mo e ngaahi naunau fakalangi anga-mahení. ʻOku tau maʻu ʻa e ʻilo lahi ʻaupito fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻe niʻihi, ka ʻi ha ʻuhinga, ʻoku ʻikai pē ke tau ʻiloʻi ʻe kitautolu ʻa e feituʻu ʻoku tau ʻi aí!”
KO E ngaahi fakakaukau ko iá ʻoku felāveʻi ia mo e ngaahi moʻoni tefito. ʻOku hā ngali lahi ʻaupito ʻa e meʻa ke akó. Ko e moʻoni, ko kitautolu taki taha ʻoku tau ako ʻa e ngaahi meʻa foʻou ʻi he ʻaho kotoa pē. Kae kehe, tatau ai pē pe ko e hā hono lahi ʻo e meʻa ʻoku tau akó, ʻoku ʻikai hā ngali ʻoku tau malava ke ako vave ʻa e meʻa kotoa te tau saiʻia ke ʻiloʻí.
Ko e moʻoni, ʻi he tānaki atu ki he malava ke maʻu ʻa e fakamatala foʻoú, ko e malava ke tuku tauhi ʻa e ʻiló kuo lahi fakautuutu. Ko e tānekina manatu ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá kuo hoko ʻo lahi fakaʻulia ia fakafou ʻi he tekinolosiá. Ko e ngaahi hard disk ʻi he komipiutá ʻoku nau maʻu he taimí ni ʻa e ngaahi fuʻu malava peheé ʻo pau ai ke faʻu ʻa e ngaahi kupuʻi lea fakafika foʻou ke fakamatalaʻi ʻaki kinautolu. Ko ha kiʻi CD-ROM ʻoku lava ke tuku tauhi ai ha fakamatala lahi fakaʻulia; ko ʻene malavá ʻoku fakamatalaʻi ia ko e mekapaiti ʻe 680 pe lahi ange. Ko ha DVD anga-maheni ʻoku lava ke ne tauhi ʻo meimei liunga fitu ʻa e meʻa lahi tatau mo ia ʻi he CD-ROM, pea ʻoku toe ala maʻu ʻa e niʻihi mo e malava ʻoku toe lahi ange ia.
Ko e ngaahi founga ʻa e tangatá ʻi onopōní ke fakafetuʻutaki ʻa e fakamatalá ʻoku meimei mahulu atu ia ʻi heʻetau mahinó. Ko e ngaahi mīsini pākí ʻoku lele ia ʻi he ngaahi vave ʻoku faingataʻa ke ala tui ki ai, ʻi hono pulusi ʻa e ngaahi nusipepa, makasini mo e tohi. Ki ha taha ʻokú ne ngāueʻaki ʻa e ʻInitanetí, ko e fakamatala lahi taʻehanongataʻangá ʻoku lava ke lomiʻi vave pē ia. ʻI he ngaahi foungá ni mo e ngaahi founga lahi kehe, ko hono tuku mai ʻo e fakamatalá ʻoku vave fakautuutu ange ia ʻi ha meʻa ʻoku lava ʻe ha taha pē ke akó. Ko e lahi ko eni ʻo e fakamatalá kuo fakatatau ia ʻi he taimi ʻe niʻihi ki ha tahi, ʻi heʻene lahi fau peheé kuo pau ai ke tau ako ke kakau ʻi ai, hangē ko e laú, kae ʻoua ʻe feinga ke inu kotoa ia. Ko e tuʻunga lahi fakamanavahē ʻo e ʻiló ʻokú ne fakamālohiʻi kitautolu ke tau filifili lelei.
Ko e toe ʻuhinga ʻe taha ke filifili lelei aí he ko e lahi ʻo e fakamatala ʻoku ala maʻú ʻoku ʻikai ke ʻaonga maʻu pē ia. Ko e moʻoni, ko e niʻihi ʻo iá ʻoku aʻu ʻo ʻikai manakoa, ʻo ʻikai taau ke ʻilo ki ai. Manatuʻi ko e ʻiló ʻoku ʻuhinga ia ki he fakamatala—tatau ai pē pe ʻoku lelei pe kovi, pau pe taʻepau. ʻI hono ʻai ke toe fakatupu puputuʻu ange ʻa e tuʻungá, ko e ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻoku fakakaukau ki ai ʻa e tokolahi ko e ngaahi foʻi moʻoní ʻoku ʻikai pē ke tonu ia. He tuʻo lahi ē ko e fakamoʻoniʻi ki mui ʻoku fehālaaki, pe hala naʻa mo e ngaahi fakamatala ʻa e kau maʻu mafai ʻoku fakamāʻolungaʻí! Hangē ko ení, fakakaukau angé fekauʻaki mo e failēkooti ʻa e kolo motuʻa ko ʻEfesoó, ʻa ia naʻe vakai moʻoni ki ai ko ha ʻōfisa poto. Naʻá ne taukaveʻi: “Seuke, ko hai ha taha ʻi mamani ʻoku ʻikai ke ʻilo, ʻoku ʻi he kolo ʻotautolu Efeso ʻa e tauhi ʻo e temipale ʻo ʻEne ʻAfio ko Taiana, mo e tamapua ne to hifo [mei hēvaní]?” (Ngāue 19:35, 36) Neongo ʻoku hā ngali ko e meʻá ni naʻe ʻilolahia—naʻa mo ʻikai ala fakakikihiʻi, ʻe pehē ʻe he tokolahi—naʻe ʻikai moʻoni ke tō hifo ʻa e ʻīmisí ia mei hēvani. ʻI he ʻuhinga lelei, ʻoku fakatokanga ʻa e Tohi Tapu Māʻoniʻoní ki he kau Kalisitiané ke nau leʻohi kinautolu mei he meʻa ʻa ia ko e “ʻIlo-loloto, ka ko e lauhala.”—1 Timote 6:20.
Ko ha ʻuhinga mālohi ke filifili lelei ai fekauʻaki mo e ʻiló he ko e lōloa ʻo ʻetau moʻui lolotongá ʻoku fuʻu nounou. Tatau ai pē pe ko e hā nai ho taʻumotuʻá, ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻoku lahi ʻa e ngaahi malaʻe ʻo e ʻiló te ke saiʻia ke fakatotoloʻi, ka ʻokú ke ʻiloʻi ʻe ʻikai pē te ke moʻui lōloa feʻunga ke fai ia.
ʻE faifai ange pea liliu ʻa e palopalema tefito ko ení? ʻE lava ke ala maʻu ha malaʻe ʻo e ʻiló ʻa ia te ne fakalōloaʻi ki ha taimi lōloa ʻa e moʻuí, ʻo aʻu ʻo taʻengata? ʻOku lava ke pehē ʻoku ʻosi ʻi ai ʻa e ʻilo ko iá? Kapau ko ia, ʻe lava ke ʻai ke ala maʻu ia ʻe he tokotaha kotoa? ʻE hoko mai ʻa e ʻaho ʻa ia ʻe ʻiloʻi kotoa pē ai ʻa e meʻa ʻoku tau ʻamanekiná—ko e moʻoní ia? Ko e ongo meʻa misinale naʻe lave ki ai ʻi ʻolungá kuó na maʻu ʻa e ngaahi tali fakafiemālie ki he ngaahi fehuʻi ko iá, pea te ke toe lava pē mo koe foki. Kātaki ʻo lau ʻa e kupu hoko maí, ʻa ia ʻe ʻoatu ai kiate koe ʻa e ʻamanaki ki hono maʻu ʻo taʻengata ʻa e ʻiló.