Tangata Naʻá Ne Liliu ʻa e Māmaní

Ko e kakai ʻe laui piliona kuo nau moʻui mo mate ʻi he māmani ko ení. Ko e tokolahi tahá kuo ʻikai te nau fai ha meʻa lelei ke manatua ai kinautolu. Kae kehe, ko ha tokosiʻi pē kuo nau tākiekina ʻa e vahaʻa taimi ʻo e hisitōliá —pea pehē ki hoʻo moʻui fakaʻahó.

ʻOKÚ KE tuʻu hake ʻi he pongipongí ʻo teuteu ke ʻalu ki he ngāué. ʻOkú ke fakaulo ʻa e ʻuhilá lolotonga hoʻo teuteú. ʻOkú ke toʻo mai ha tohi pe makasini ke lau ʻi he pasí. ʻOkú ke manatuʻi ke ʻave ʻa hoʻo foʻiʻakau penisilini ʻa ia ʻokú ne tokoniʻi koe ke tauʻi ha mahaki. Kuo teʻeki ai meimei kamata ho ʻahó, ka kuó ke ʻosi maʻu ʻaonga mei he tākiekina ʻa ha kau tangata ʻiloa tokosiʻi.

Michael Faraday Naʻe fāʻeleʻi ʻi he 1791, ko e faifīsiki Pilitānia ko ení ʻa e tokotaha naʻá ne fuofua ʻiloʻi ʻa e moto ʻuhilá mo e tainamoó. Ko e meʻa naʻá ne ʻiló naʻe tokoni ia ki hono ʻai ke ala maʻu lahi ange ai ʻa e ʻuhilá ki hono ngāueʻaki ʻe he tangatá.

Ts’ai Lun Ko ha ʻōfisa ʻi he lotoʻā ʻo e ʻemipola ʻo Siainá, ʻoku pehē ko Ts’ai Lun naʻá ne faʻu ha founga ki hono ngaohi ʻo e pepá ʻi he 105 T.S. nai ʻa ia naʻe iku ʻo lahi fau ai ʻa e pepá.

Johannes Gutenberg ʻI he 1450 nai, ko e tokotaha Siamane ʻilo meʻa foʻou ko ení naʻá ne faʻu ʻa e ʻuluaki mīsini pulusi naʻe ngāueʻaki ai ʻa e mataʻi taipe fetongitongí. Naʻe ʻai ʻe he mīsini pulusí ke malava ai ʻo ʻikai loko lahi ʻa e fakamolé ʻi hono pulusí, ʻo ala maʻu lahi ai ʻa e fakamatala ʻi ha ngaahi tōpiki lahi fakaʻulia.

Alexander Fleming ʻI he 1928, naʻe ʻiloʻi ai ʻe he tokotaha fakatotolo Sikotilani ko ení ha efuefu ʻenitipaiōtiki naʻá ne ui ko e penisilini. ʻOku ngāueʻaki lahi he taimí ni ʻa e ʻenitipaiōtikí ke faitoʻoʻaki ʻa e mahaki fakapipihi ʻe he pekitīliá.

ʻOku ʻikai fehuʻia, ko e ngaahi ʻilo mo e fakakaukau foʻou ʻa ha kau tangata tokosiʻi kuo malava ai ke maʻu ʻe he kakai ʻe laui piliona ha ngaahi ʻaonga pau pe maʻu ai ha moʻui lelei ange.

Kae kehe, ʻoku ʻi ai ʻa e tangata ʻe toko taha ʻoku māʻolunga ia ʻi he niʻihi kehe kotoa pē. ʻOku ʻikai ʻiloa ia ʻi ha faʻahinga ʻilo fakasaienisi pe ʻilo foʻou fakafaitoʻo. ʻI hono kehé, ko e tangata ko eni mei he puipuituʻa māʻulalo naʻe mate ʻi he meimei taʻu ʻe 2,000 kuohilí naʻá ne tuku mai ha pōpoaki—ko ha pōpoaki mālohi ʻo e ʻamanaki mo e fakafiemālie. ʻI hono fakafuofuaʻi ʻaki ʻa e lahi ʻo hono ueʻi ʻe heʻene pōpoakí ʻa e moʻui ʻa e kakai ʻi māmani lahí, ʻe loto-tatau ai ʻa e tokolahi ko e tangata moʻoni ia naʻá ne liliu ʻa e māmaní.

Ko e tangata ko iá ko Sīsū Kalaisi. Ko e hā ʻa e pōpoaki naʻá ne malangaʻí? Pea ko e hā ʻa e tākiekina ʻoku lava ke fai ʻe he pōpoaki ko iá ki hoʻo moʻuí?