Fakamanatu Ako Fakafaifekau Fakateokalati
Fakamanatu ʻo e ngaahi fakamatala mei he ngaahi konga ʻi he Ako Fakafaifekau Fakateokalati ʻi he ngaahi uike ʻo Sānuali 4 ki ʻEpeleli 19, 1993. Ngāueʻaki ha lauʻipepa kehe ke tohi ki ai ʻa e ngaahi tali ki he lahi taha ʻo e ngaahi fehuʻi te ke lava ʻo tali ʻi he taimi ʻoku vaheʻi mai.
[Tokangaʻi: Lolotonga ʻa e fakamanatu tohinimá, ko e Tohitapú pē ʻe lava ke ngāueʻaki ke tali ha fehuʻi. Ko e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ʻoku hoko mai he ngaahi fehuʻí, ko e ʻai pē ia ki hoʻo fekumi fakafoʻituitui pē. Ko e ngaahi fika ʻo e peesi mo e palakalafi ʻoku ʻikai ke ʻasi kotoa nai ia ʻi he ngaahi maʻuʻanga fakamatala ki he Ko e Taua Leʻo.]
Tali Moʻoni pe Loi ki he ngaahi fakamatala ko ʻení:
1. ʻI hono fai ha ako Tohitapu, ʻe lelei ange nai ʻi he taimi ʻe niʻihi ke ʻoua ʻe tali ʻa e ngaahi fehuʻi kotoa pē ʻoku malanga hake, ka ke tuku ha ngaahi fehuʻi ʻe niʻihi ke toki fai ha fakamatala ki ai ʻamui. [6, sg p. 94 palakalafi 14]
2. Ko e taha ʻo e ngaahi taumuʻa tefito ʻo e Ako Fakafaifekau Fakateokalatí ko hono tokoniʻi kitautolu ke tau hoko ʻo ola lelei ange ʻi he malaʻe malangá. [7, sg p. 96 palakalafi 1]
3. ʻI he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí, ko e ngaahi meʻa ʻe fai maʻu pē mei ai ʻa e akonakí ko e ngaahi meʻa naʻe fakahā ki muʻa ki he tokotaha akó ke ne ngāue ki ai. [8, sg p. 101 palakalafi 7]
4. ʻOku aʻu mai ki he taimí ni kuo ʻikai pē ha poupou ia ki he tohi 1 Tuʻí mei he saienisi ʻo e keli fakatotolo. [10, si p. 65 palakalafi 4 (1983 ed., p. 65 palakalafi 4)]
5. ʻOku ʻikai feʻunga ki he tokotaha faiakó ke ne tala pē ki he tokotaha malangá naʻe lelei ʻene kongá pe ʻoku fiemaʻu ke ne toe ngāue ki ha meʻa fekauʻaki mo e anga ʻo ʻene leá. [11, sg p. 103 palakalafi 13 (1971 ed., p. 103 palakalafi 15)]
6. Ko e vaivaiʻanga ʻoku faʻa hoko ʻi hono fai ʻa e malanga ʻi he malanga fale-ki-he-falé ko e fuʻu lōloa ʻa e lea kamatá, pea fifili ai ʻa e tokotaha-ʻapí ia pe ʻe aʻu fakakū ʻa e tokotaha Fakamoʻoní ki he taumuʻa. [13, sg p. 115 palakalafi 14]
7. Kapau ʻoku ʻi ai ha naunau fakaleʻo-lahi ʻi ha fakatahaʻanga, pea heʻikai leva ke fiemaʻu ke fai ha akonaki ia ki he tokotaha akó ʻo fekauʻaki mo e leʻo lahí. [14, sg p. 117 palakalafi 6]
8. ʻI hono fai ʻe he tokotaha akó haʻane malanga, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga fau ʻa e lea mo kiʻi mālōlō. Ko ia ʻoku fokotuʻu mai ki he tokotaha malangá ke ne hanga ʻo fakaʻilongaʻi ʻi heʻene malangá kuo hikí pe ʻi he ʻautilaine ʻa e feituʻu ʻoku tautefito ʻa ʻene fiemaʻu ke kiʻi mālōlō ai. [15, sg pp. 120-1, palakalafi 20, 23]
9. Naʻe ʻikai ke hoko ʻo moʻoni ha meʻa pē ʻo e kikite naʻe fai ʻe he taulafaʻahikehe ʻi ʻEnitoá. (1 Sāmiuela 28:19) [2, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w79 2/15 p. 6.]
10. Ko e meʻa ko ia naʻe hokosia ʻe Tēvita mo Patisepá ʻoku totonu ke ne fakamamafaʻi ki he ngaahi mātuʻá ʻe uesia lahi ʻe honau ʻulungaangá ʻa ʻenau fānaú. (2 Sāmiuela 12:13, 14) [5, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he wTO86 12/1 p. 24.]
Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:
11. Ko e hā ʻa e meʻa naʻe taʻefakapotopoto ai ʻa ʻĪlai pea mo Saulá? [2, si p. 57 palakalafi 27 (p. 57 palakalafi 27)]
12. ʻI hono fai ha tohi, ʻe anga-fēfē hoʻo fakahā haʻo mahuʻingaʻia ʻi he tokotaha ʻokú ke fai ki ai ʻa e tohí? [4, sg p. 89 palakalafi 13]
13. ʻE anga-fēfē ʻetau hanga ʻo tataki ola lelei ʻetau kau fanongó ki he Tohitapú ʻi he taimi ʻoku tau fai ai ha malanga? [16, sg p. 122 palakalafi 3]
14. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e pehē ʻe he 2 Sāmiuela 18:8: “Naʻe lahi ʻa e kakai naʻe keina ʻe he vao ʻi he ʻaho ko ia ʻi he kakai naʻe keina ʻe he heleta”? [7, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he wTO88 4/1 p. 31.]
15. Ko hai naʻá ne fakatupunga ʻa Tēvita ke lau ʻa e tokolahi ʻo e kau ʻIsilelí. (2 Sāmiuela 24:1) [9, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he wE92 7/15 p. 5.]
16. ʻI he 1 Tuʻi 8:12, PM, ko e hā naʻe pehē ai ʻe Solomone: “Nae behe e Jihova te ne nofo i he boulimatolu”? [12, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w79 7/15 p. 31.]
17. Kuo anga-fēfē ʻa hono fakamoʻoniʻi ʻoku ʻi ai ʻa e kakai ʻi he ʻahó ni ʻoku nau hangē ko e kuini ʻo Sipá? (1 Tuʻi 10:4, 7) [13, Lau Tohitapu fakauike; see su p. 149 palakalafi 8.]
18. Ko e hā ʻa e fakamoʻoni kuo maʻu ʻi he keli fakatotolo ʻokú ne poupouʻi ʻa e fakamatala ʻia 1 Tuʻi 14:25, 26? [14, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he ce p. 212 palakalafi 31.]
19. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e 1 Tuʻi 15:14, PM ʻi heʻene pehē ‘naʻe ʻikai toʻo ʻe ʻAsa ʻa e ngaahi potu māʻolunga’? [15, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w80 12/1 p. 28 fakamatala ʻi lalo.]
Fakakakato ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻaki ha foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku totonu:
20. ʻI he fai fakamoʻoni ʻaki hono fai ha tohi, fakahaaʻi maʻu pē ․․․․․․․ ʻi tuʻa ʻi he silá. [1, sg p. 87 palakalafi 7, 8]
21. Ke fakaʻehiʻehi mei hano ʻai ha ngaahi fakakaukau fakamahalo fakaekita ʻi hono teuteu ha malanga, ʻoku totonu ke ngāueʻaki mo falala ki he ․․․․․․․ [12, sg p. 111 palakalafi 13]
22. Ke aʻusia ʻa e taumuʻa ʻo ha malanga, ʻoku totonu ke ngāueʻaki pē ʻa e fakamatala ʻoku ․․․․․․․ ․․․․․․․ [12, sg p. 112 palakalafi 19]
23. ʻI he pehē ko ia ʻe he 1 Sāmiuela 25:37, PM naʻe hoko ʻa Nāpale ʻo “bogia hono loto iate ia,” ʻoku hā mahino ʻoku ʻuhinga iá naʻá ne hokosia ․․․․․․․ [1, Lau Tohitapu fakauike; toe sio ki he w80 6/15 p. 30.]
24. Ko e fuakava ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻia 2 Sāmiuela 7:12, 13 ko e ․․․․․․․ [4, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he wTO90 2/1 p. 14.]
Fili ʻa e tali totonu ʻi he ngaahi fakamatala taki taha ko ʻení:
25. ʻOku hā mahino naʻe kakato ʻa hono tohi ʻe Selemaia ʻa e 1 Tuʻi ʻi he (1040; 607; 580) K.M. [10, si p. 64 (p. 64)]
26. ʻOku lave ʻa e 2 Sāmiuelá ki he vahaʻa taimi ko e (c. 1180-1078; 1077-c. 1040; 1040-911) K.M. [3, si p. 59 palakalafi 3 (p. 59 palakalafi 3)]
27. Kuo pau ke tokanga ke ngāueʻaki ʻi he lea kamatá ʻa e meʻa pē (ʻoku mahuʻingaʻia ai ʻa e kau fanongó; ʻa e meʻa ʻokú ne ʻai koe ke ke loto-māfaná; ʻa e meʻa ʻoku tokoni ki he taumuʻa ʻo hoʻo lea atu). [13, sg p. 114 palakalafi 8]
28. ʻI he ʻahó ni, ko e Saieniti (Lafa) ʻi onopooní ko e (ngaahi tuʻunga pule fakatikitató; ko e haʻa-faifekaú; ko e Puleʻanga Fakatahatahá). (2 Sāmiuela 21:20) [8, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he wTO89 7/1 p. 19 palakalafi 8.]
29. Fakatatau ki he 1 Tuʻi 6:1, naʻe kamata ʻe Solomone ke langa ʻa e temipalé ʻi he (1037; 1034; 1020) K.M. [11, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he si p. 285 palakalafi 8 (p. 284 palakalafi 8).]
30. ʻIa 1 Tuʻi 18:21-40, ko e pole moʻoni ʻoku hā aí pe ko fē ʻa e ʻotua (naʻe lahi taha hono kau poupoú; naʻe poupouʻi ʻe he kau maʻu mafai māʻolunga angé; ʻoku totonu ke tauhí). [16, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w84 7/15 pp. 8-9.]
Fakahoa totonu ʻa e ngaahi konga Tohitapú ki he ngaahi fakamatala ʻoku hā ʻi laló:
2 Sāmiuela 1:26; 6:6, 7; 13:14, 15; 1 Tuʻi 1:1; Hepelū 10:23-25
31. ʻOku ʻi ai ʻa e ngafa ʻo e tokotaha taki taha ke ne fai ha tali ʻi he ngaahi fakatahá. [5, sg p. 92 palakalafi 7]
32. ʻOku ʻikai liliu ʻe he ngaahi taumuʻa leleí ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e ʻOtuá. [9, si p. 63 palakalafi 30 (p. 63 palakalafi 30)]
33. ʻOku ʻi ai ha haʻi tuʻu-ki-muʻa ʻo e ʻofa fāʻūtahá ʻi he vahaʻa ʻo e “fanga sipi kehe” mo e toenga ʻo e kau paní. (Sione 10:16) [3, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he wTO89 7/1 pp. 25-6.]
34. Koeʻuhi pē ko hano fakahaaʻi ʻe ha talavou ʻa ʻene ʻofa manako ki ha taʻahine peá ne vilitaki ke fehokotaki fakasino mo ia ʻoku ʻikai ʻuhinga ai ia ʻokú ne ʻofa moʻoni he taʻahiné. [6, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he yy p. 140 palakalafi 22.]
35. ʻOku faʻa hoko ʻo faingataʻa ki he kakai taʻumotuʻa angé ke nau māfana. [10, Lau Tohitapu fakauike; toe sio ki he g82 6/8 p. 22.]