Fakamanatu Ako Fakafaifekau Fakateokalati
Fakamanatu ʻo e ngaahi fakamatala mei he ngaahi konga ʻi he Ako Fakafaifekau Fakateokalati ʻi he ngaahi uike ʻo Sepitema 5 ki Tīsema 19, 1994. Ngāueʻaki ha lauʻi pepa kehe ke tohi ki ai ʻa e ngaahi tali ki he lahi taha ʻo e ngaahi fehuʻi te ke lava ʻo tali ʻi he taimi ʻoku vaheʻi maí.
[Tokangaʻi: Lolotonga ʻa e fakamanatu tohinimá, ko e Tohi Tapú pē ʻe lava ke ngāueʻaki ke tali ha fehuʻi. Ko e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ʻoku hoko mai he ngaahi fehuʻí, ko e ʻai pē ia ki hoʻo fekumi fakafoʻituitui pē. Ko e ngaahi fika ʻo e peesí mo e palakalafí ʻoku ʻikai ke ʻasi kotoa nai ia ʻi he ngaahi maʻuʻanga fakamatala ki he Taua Leʻo.]
Tali Moʻoni pe Loi ki he ngaahi fakamatala taki taha ʻoku hoko haké:
1. ʻOku fakataueleʻi olopoto ʻe Sētane ʻa e kakaí ke nau ngāueʻaki ʻa e ngaahi founga hala ki hono fakafiemālieʻi ʻa e ngaahi holi totonu pē ia. [uw p. 65 pal. 9]
2. Ko Seoli, Hētesi, mo Kīhena ko e lave kotoa pē ia ki he faʻitoka ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. [uw p. 72 pal. 6]
3. Koeʻuhi ko e fakahoko ʻo e Sāme 110:1, 2 ʻoku aʻu mai ia ki he ngaahi ʻaho fakaʻosi ʻo e māmani ko ʻení, ko e ngaahi veesi ko ʻení ʻoku tokoni kiate kitautolu ke tau maʻu ʻa e mahino ko e kikite ʻa Sīsuú ʻo fekauʻaki mo e fakaʻosiʻosi ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tuʻu ní naʻe ʻikai ke fakangatangata pē ia ki he fakaʻauha ʻo Selusalema ʻi he 70 T.S. [Lau Tohi Tapu fakauike; sio ki he w94 2/15 p. 12 pal. 17.]
4. Ko e Sanetalimí ko e kau mēmipa ʻe toko 71 ia ʻo e Fakamaauʻanga Lahi ʻa e kau Lomá naʻe fakataha ʻi Selusalemá. [gt vahe 119]
5. Ko e “houeʻiki fakaleveleva” ki he māmaní ʻoku lave ki ai ʻi he ʻEfesō 6:12 ko e kau taki fakapolitikale ia kuo nau mavahe mei he hōifua ʻa e ʻOtuá. [uw p. 63 pal. 4]
6. Ko e laui miliona ʻe toetuʻu mei he maté ʻe fakamaauʻi pē ʻo fakatatau ki he ngaahi ngāue naʻa nau fai ki muʻa ke nau toetuʻú. [uw p. 75 pal. 12]
7. Tānaki atu ki heʻene hoko ko e Fakalaloa ʻo e fuakava foʻoú, naʻe fai ʻe Sīsū tonu ha fuakava mo ʻene kau ʻaposetolo mateakí ki ha Puleʻanga. [gt vahe 115]
8. Ko e papitaisó, ʻiate ia pē, ko ha fakapapauʻi ia ʻo e fakamoʻuí. [uw p. 100 pal. 12]
9. ʻI he lotu ʻa Sīsū: “ʻE Tamai, kapau ko ho finangalo, ke ke fakalaka ʻa e ipu ni meiate au,” naʻá ne kole ke fakahaofi ia mei he maté. (Luke 22:42) [gt vahe 117]
10. Fakatatau ki he Sāme 58:4, ko e ngatá ʻoku ʻikai lava ke fanongo. [Lau Tohi Tapu fakauike; sio ki he it-1 p. 485.]
Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:
11. ʻI he ʻilo ʻoku fafanga ʻe Sihova ʻa e fanga manupuná mo fakakofu fakaʻofoʻofa ʻa e ngaahi matalaʻiʻakaú ʻoku totonu ke ne fakasiʻisiʻi ʻa e loto-hohaʻa ki he hā ʻa ʻene kau sevāniti ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá? [uw p. 87 pal. 3]
12. ʻO hangē ko ia kuo fakamatalaʻi ʻi he Sāme 58:3-5, ko e hā ʻoku hangē ai ʻa e kau fulikivanú ko ha ngatá? [Lau Tohi Tapu fakauike; sio ki he w86 10/15 p. 30.]
13. ʻI he fetāiaki mo e ʻEfesō 5:3-5, ko e hā ʻa e makatuʻunga ʻe talitekeiʻi ai ʻe ha Kalisitiane ʻiloʻilo ha ngaahi fasi pau ʻoku lelei nai ʻa hono fasí, mo maʻulotongofua ʻa e hokohoko ʻo e ngaahi fakamamafá, pe haʻuhaʻulu hono tā? [uw p. 67 pal. 12]
14. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻa e Tohi Tapú ʻi he Fakahā 20:14, ʻa ia ʻoku pehē ai “Pea naʻe li . . . ʻa Hetesi ki he Anoafi”? [uw p. 75 pal. 12]
15. ʻOku makatuʻunga mei he hā ʻa e fakamaauʻi ʻo e fanga sipí mo e kosí ʻi he talanoa fakatātā ʻa Sīsū ʻi he Mātiu 25:31-46? [gt vahe 111 pal. 43]
16. Kapau ko Nīsani 11, 33 T.S., naʻe ngata ia ʻi he tō ʻa e laʻaá ʻi he Tūsité, naʻe kamata mei fē ʻa Nīsani 14 ʻo ngata ki fē? [gt vahe 112]
17. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e papitaiso ʻi he huafa ʻo e Tamaí mo e ʻAló mo e laumālie māʻoniʻoní? [uw p. 98 pal. 9]
18. ʻI he ngaahi founga fē ʻe fai ai ʻe he kau ākonga ʻa Sīsuú ʻa e ngaahi ngāue ʻe lahi ange ia he ngāue naʻá ne faí, ʻo hangē ko ia naʻá ne fakahā ʻi he Sione 14:12? [gt vahe 116 pal. 6]
19. Ko e hā ʻa e “botu lilo i he fugani maoluga” kuo lave ki ai ʻi he Sāme 91:1 PM, pea ko e hā kuo pau ke tau fai kae nofo ai? [Lau Tohi Tapu fakauike; sio ki he w93 12/15 p. 12; w86 12/15 p. 29.]
20. Ko e hā naʻe malava ai ʻe Sīsū ke ne pehē ʻi he Sione 16:33 kuó ne ikunaʻi ʻa e māmaní? [gt vahe 116 pal. 37]
Fakakakato ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻaki ha foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku totonu:
21. ʻO hangē ko ia naʻe hā ʻi he meʻa ʻo kau kia Siopé, ʻoku pehē ʻe Sētane ʻoku tau mahuʻingaʻia fakatefito pē ʻi he maʻu ʻo e ․․․․․․․, ki he fiemālie mo e lelei maʻatautolu pē, pea ko ʻetau fakakaukau ․․․․․․․ ʻoku fai ʻaki ʻa e tauhi ki he ʻOtuá. [uw p. 93 pal. 13]
22. ʻI hono fakamaauʻi taʻetotonu ʻo Sīsuú, ko ․․․․․․․ naʻe kōvana ʻi Siuteá, pea ko ․․․․․․․ naʻe pule ʻi Kālelí. [gt vahe. 121, 122]
23. ʻI he fetāiaki mo e fakamatala ʻa ․․․․․․․ ʻi he Luke 3:16, ʻi he Penitekosi 33 T.S., naʻe ʻuluaki hokosia ai ʻe he kau ākonga ʻa Sīsuú ʻa e papitaiso ʻi he ․․․․․․․; ʻi he 70 T.S., ko e kau Siu taʻefakatomalá naʻa nau papitaiso ʻi he ․․․․․․․ [uw p. 96 pal. 4]
24. Naʻe kamata ʻa e papitaiso ʻa Sīsū ki he ․․․․․․․ ʻi he 29 T.S. ka naʻe ʻikai ke kakato kaeʻoua ke ne ․․․․․․․ moʻoni mo ․․․․․․․ [uw p. 97 pal. 6]
25. Ko e ongo faʻahi ki he fuakava foʻoú ko ․․․․․․․ mo e ․․․․․․․ [gt vahe 114]
Fili ʻa e tali totonu ʻi he ngaahi fakamatala taki taha ko ʻení:
26. ʻOku hā mahino, ko e “ngaahi ʻotua” kuo lave ki ai ʻi he Sāme 82 ko (Sētane mo e kau tēmeniō; ngaahi ʻotua pangani ʻo e ngaahi puleʻangá; kau tangata naʻa nau hoko ko e kau fakamaau ʻo ʻIsileli). [Lau Tohi Tapu fakauike; sio ki he w86 12/15 p. 28.]
27. Ko e taumuʻa tefito ʻo e haʻu ʻa Sīsū ki he māmaní ke (fakahaofi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá; ngaohi ākonga; fai fakamoʻoni ki he moʻoní). [gt vahe 122]
28. Kapau te tau hokosia ha ngaahi faingataʻaʻia fakasino pe mole fakamatelie, ʻoku loto ʻa e Tēvoló ke tau (fakalāngilangiʻi ʻa Sihova mo fakamoʻoniʻi ko e Tēvoló ko e tokotaha loi; tukuakiʻi ʻa e ʻOtuá mo tau hoko ʻo ʻikai ʻofa mateaki; kātaki ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Siopé). [uw p. 60 pal. 13]
29. Ko e tukuakiʻi konga ʻe tolu ʻo Sīsū naʻe fai ʻe he kau takilotu Siú ʻo hangē ko ia kuo hiki ʻi he Luke 23:2, ko e tukuakiʻi naʻe tokanga ki ai ʻa Pailató naʻe fekauʻaki mo e hanga ʻe Sīsū ʻo (veuveuki ʻa e kakai Siú; taʻofi ʻa e totongi ʻo e ngaahi tukuhau kia Sisá; pehē ko ia ko e Kalaisi ko e tuʻi). [gt vahe 121]
30. ʻI he Sāme 63:3, naʻe pehē moʻoni ai ʻe Tēvita ko e maʻu ʻo ha felāveʻi fekoekoeʻi mo Sihová (ko e meʻa lelei taha ia ʻoku hoko atu ki he moʻuí; lelei ʻo hangē ko e moʻuí; ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi he moʻuí). [Lau Tohi Tapu fakauike; sio ki he w85 4/1 p. 4.]
Fakahoa totonu ʻa e ngaahi konga Tohi Tapú ki he ngaahi fakamatala ʻoku hā ʻi laló:
Sāme 86:1, 2; Mt. 26:52; Sione 13:1-17; Sione 15:8; Hep. 13:5, 6
31. Tatau ai pē pe ʻoku mamafa fēfē ʻa e ngaahi totongí mo e mafolalahia ʻo e taʻemaʻu ngāué, ʻe fakapapauʻi ʻe Sihova ke tau maʻu ʻa ia ʻoku tau fiemaʻu moʻoní, kapau te tau ngāue ʻo fetāiaki mo ʻetau tuí. [uw p. 89 pal. 6]
32. ʻOku ʻikai ʻo e māmaní ʻa e kau Kalisitiane moʻoní; ko ia ai, ʻoku ʻikai te nau falala ki he ngaahi meʻatau fakakakanó. [gt vahe 118; sio ki he w94 6/1 p. 12.]
33. Neongo ʻe hoko nai kiate kitautolu ʻa e ngaahi loto-moʻua mo e loto-mafasia koeʻuhi ko e ngaahi palopalema ʻoku hoko kiate kitautolú, ʻoku lava ke tau fakapapauʻi ʻe tokanga mai ʻa Sihova ki he māmaní mo fanongo ki heʻetau ngaahi lotu anga-fakatōkilaló. [Lau Tohi Tapu fakauike; sio ki he w92 12/15 p. 9 pal. 3, 4.]
34. ʻOku lava ke tau fakalāngilangiʻi moʻoni ʻa e ʻOtuá ʻaki ʻetau fakahāhā ʻa e ngaahi ʻulungāanga hangē ko Kalaisí, fakatautefito ki he ʻofá, mo e kau ki he kakato taha ʻe malavá ki he ngāue ngaohi ākongá. [gt vahe 116 pal. 19]
35. ʻI hotau tuʻunga ko e kau Kalisitiané ʻoku totonu ke tau loto-lelei ke tau ngāue maʻá e niʻihi kehé ʻo ʻikai filifilimānako, tatau ai pē pe ko e hā hono lahi ʻo e fakatamaioʻeiki pe taʻefakafiemālie nai ʻa e ngāué. [gt vahe 113]