Fakamanatu Ako Fakafaifekau Fakateokalati
Fakamanatu ʻo e ngaahi fakamatala mei he ngaahi konga ʻi he Ako Fakafaifekau Fakateokalati ʻi he ngaahi uike ʻo Mē 1 ki ʻAokosi 21, 1995. Ngāueʻaki ha lauʻi pepa kehe ke tohi ki ai ʻa e ngaahi tali ki he lahi taha ʻo e ngaahi fehuʻi te ke lava ʻo tali ʻi he taimi ʻoku vaheʻi maí.
[Tokangaʻi: Lolotonga ʻa e fakamanatu tohinimá, ko e Tohitapú pē ʻe lava ke ngāueʻaki ke tali ha fehuʻi. Ko e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ʻoku hoko mai he ngaahi fehuʻí, ko e ʻai pē ia ki hoʻo fekumi fakafoʻituituí pē. Ko e ngaahi fika ʻo e peesí mo e palakalafí ʻoku ʻikai ke ʻasi nai ia ʻi he ngaahi maʻuʻanga fakamatala kotoa ki he Taua Leʻo.]
Tali Moʻoni pe Loi ki he ngaahi fakamatala taki taha ʻoku hoko haké:
1. Ko e meʻa fakafoʻituitui pē ʻa e lotu ki he ʻOtuá pea ʻoku ʻikai fakatuʻunga ia ʻi ha founga ʻo ʻetau feangainga mo e niʻihi kehé. (1 Sione 4:20) [uw p. 134 pal. 7]
2. Ko e akonaki ʻa e kulupu pule ki he kau Kalisitiane Senitailé ke nau fakaʻehiʻehi mei he tauhi ʻaitolí, totó, mo e feʻauakí naʻe fakatuʻunga ia mei he Lao ʻa Mōsesé. (Ng. 15:28, 29) [uw p. 149 pal. 8]
3. Mei he kamataʻangá ko e Lao ʻa Mōsesé naʻe fakamoʻuaʻi ki ai ʻa e faʻahinga kotoa pē ʻo e tangatá. (Sāme 147:19, 20) [uw p. 147 pal. 5]
4. Ko e ʻAisea vahe 53, naʻe tohi ia ʻi he taʻu nai ʻe 700 ki muʻa ʻi hono fanauʻi ʻo Kalaisi, ʻoku hangē ia ha ngaahi fakamatala sio pau ʻo e fakamatalaʻi ʻo Sīsū Kalaisi mo e founga naʻe fai ki aí. [si p. 119 pal. 8]
5. Ko e ngaahi lea ʻa Solomone ʻi he Koheleti 3:1, 2 ko e lave pē ia ki he hokohoko ʻo e siakale ʻo e moʻuí mo e maté kae ʻikai ko e tomuʻa fakapapauʻi ia ʻa e meʻa ʻe hoko ki ha taha. [Lau Tohitapu fakauike; sio w91-E 10/15 p. 5.]
6. ʻOku ʻikai ke ʻi ai ha maʻuʻanga fakamatala fakaemāmani ʻoku lava ke tatau mo e fakahinohino totonu ʻoku maʻu ʻi he Tohitapú ʻi he ngaahi meʻa fakafāmilí. [uw p. 144, pal. 11]
7. ʻOku aʻu ʻa e tohi Palōvepi ki he tefito ʻo ʻetau ngaahi palopalemá ʻi heʻene akonaki ke tau falala kakato ki he ʻOtuá. [si p. 111 pal. 35]
8. Ko e ngaahi mātuʻa ʻoku nau fakangofua ʻa ʻenau fānaú ke nau sio televīsone ʻo ʻikai ke ʻi ai ha fakangatangatá, ko hono moʻoní, ʻoku tukuange noa pē kinautolu. (Pal. 29:15) [Lau Tohitapu fakauike; sio w89 3/1 p. 11 pal. 8.]
9. ʻI he hoko ʻa e ngaahi palopalema ʻi he nofo malí, ko ha Kalisitiane moʻoni ʻe ʻikai te ne ngāue siokita ʻaki ʻa e ngaahi tōnounou ʻa hono hoá ko ha kalofanga ia ke kalo ai ia mei hono ngaahi fatongia ʻoʻoná. [uw p. 140-141 pal. 4, 5]
10. Ko e fakamatala ʻa Solomone ʻi he tohi Koheleti ʻoku muna ʻa e meʻa hono kotoa pē ko e ʻuhingá ki he meʻa hono kotoa pē. [si p. 114 pal. 15]
Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:
11. Ko e hā ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻi he ʻEkisoto 20:7? [uw p. 152]
12. Ko hai ʻa e ongo tuʻi ʻi he tuʻi ʻe toko fā naʻá na pule ʻi Siuta ʻi he lolotonga ʻa e palōfita ʻa ʻAiseá? [si p. 118 pal. 3]
13. Ko e fakakaukau ʻa hai naʻe tapua mei he tuʻi ʻo Pāpiloné, ʻo hangē ko ia naʻe fakamatalaʻi ʻi he ʻAisea 14:4, 12-14? [Lau Tohitapu fakauike; sio w85-E 3/15 p. 16 pal. 2.]
14. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova mei heʻene kau lotú, ʻo fakatatau ki he ʻEkisoto 19:10, 11? [uw p. 152]
15. Ko hai ʻa e tangata leʻo ʻi onopooní, pea ko e hā ʻokú ne fanongonongó? (ʻAisea 21:8, 12) [Lau Tohitapu fakauike; sio w87-E 3/1 p. 12 pal. 10.]
16. Ko e hā ʻoku ʻomai ai ʻa e fakakaukau taʻepau ʻo fekauʻaki mo e ngaahi tohi ʻi he Koheleti 12:12? [Lau Tohitapu fakauike; sio w87-E 9/15 p. 25.]
17. ʻI he fetāiaki mo e Palōvepi 1:2-4, ko e hā ʻoku fakaeʻa ʻi he tohi Palōvepi? [si p. 109 pal. 19]
18. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻa Paula ʻi heʻene enginaki ki he kau Kolinitoó ke nau “fano” atú? (2 Kol. 6:13) [uw p. 137 pal. 14]
19. ʻOku anga-fēfē ʻa e “kaukaua hange ko e mate” ʻa e ʻofá? (Hiva 8:6, 7) [Lau Tohitapu fakauike; sio w87-E 11/15 p. 25.]
20. Ko e hā ʻa e ngaahi lēsoni ʻaonga kuo akoʻi ʻe he Hiva fakaʻofoʻofa ʻa Solomoné? [si p. 117 pal. 16]
Fakakakato ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻaki ha foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku totonu:
21. Neongo ʻoku ʻikai te tau ʻi he malumalu ʻo e Lao ʻa Mōsesé, ka ʻoku tau maʻu ʻa e ʻaonga mei he ʻilo kānokano ki he ․․․․․․․ naʻe makatuʻunga mei aí mo e ngaahi sīpinga ․․․․․․․ ʻoku kau ki aí. [uw p. 153 pal. 14]
22. Ko e lao ʻi he ʻEkisoto 20:4-6 ʻokú ne taʻofi ʻa e ․․․․․․․ pea ʻoku fakahā ʻi he konga tohí naʻe makatuʻunga ʻa e lao ko ʻení ʻi he tefitoʻi moʻoni ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ʻa e ․․․․․․․ [uw p. 152]
23. ʻOku fakahā mahino ʻi he tefitoʻi moʻoni ʻi he Teutalōnome 7:1-4 ʻoku ʻikai totonu ki ha sevāniti ʻa Sihova ke ․․․․․․․mo ha tokotaha ʻoku ʻikai tauhi kia ․․․․․․․ [uw p. 152]
24. ʻI he Hiva ʻo e Hiva 2:1-3, naʻe ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea fakatātā ʻokú ne fakahā ʻa e anga-fakatōkilalo mo e anga-maau ʻa e ․․․․․․․, pea pehē ki he ngaahi ʻulungaanga fakamānako mo e ngaahi malava ʻa hono ʻofaʻanga ko e ․․․․․․․ [Lau Tohitapu fakauike; sio w87-E 11/15 p. 24.]
25. Ko e kau sevāniti falalaʻanga ʻa Sihová ʻoku nau talitekeʻi ʻa e fai ʻo e fakaʻekeʻeke ki he ․․․․․․․ ko e fakafofonga ʻo e faʻahinga ʻoku ․․․․․․․, koeʻuhi he ko e ngaahi fetuʻutaki pehē ʻoku fai moʻoni ia mo e ․․․․․․․ (ʻAi. 8:19) [Lau Tohitapu fakauike; sio w89-E 3/15 p. 20 pal. 11.]
Fili ʻa e tali totonu ʻi he ngaahi fakamatala taki taha ko ʻení:
26. Fakatatau ki he Palōvepi 26:20, 21, kapau te tau (tali fakavave; leaʻasi; anga-vaivai), ʻe ʻikai te tau ‘tānaki atu ʻa e fefie ki he afi’ mo fakatupu ʻita ki he niʻihi kehé, ka te tau maʻu ʻa e (ngaahi palopalema tāutaha; kovi ʻa e fetuʻutaki; vahaʻangatae lelei) mo kinautolu. [Lau Tohitapu fakauike; sio w91-E 10/15 p. 13 pal. 16.]
27. Fakatatau ki he Palōvepi 27:6, ko ha tokotaha ʻoku ʻofa ʻiate koe ʻe (ʻikai ʻaupito te ne leaʻaki ha meʻa ke ke mamahi ai; ilifia ia ke ne tala kiate koe ʻa e moʻoni ʻo fekauʻaki pē mo koé; fai ʻa e akonaki kiate koe ʻi he taimi ʻokú ke fiemaʻu aí). [Lau Tohitapu fakauike; sio w90-E 9/15 p. 28.]
28. ʻOku lava ke hā ʻa e fakamoʻoní ko Solomone naʻá ne tohi ʻa e Koheletí mei he (ʻasi hono hingoá ʻi he tohí; ko e kau tohi ʻo e ngaahi tohi kehe ʻo e Tohitapu naʻa nau pehē ko ia naʻá ne tohí; ko e tohí pe ʻokú ne fokotuʻu ʻa Solomone ko ia naʻá ne tohí kae ʻikai ke ngāueʻaki ʻa hono hingoá). [si p. 112 pal. 4]
29. Ko e kakai ʻoku nau pehē ʻi he ʻahó ni, ʻi he mahino ki he fakakaukaú ʻoku ngofua ha faʻahinga meʻa pē ko e moʻoni ʻoku nau (ʻikai ke kovi; kātakiʻi pē; ʻi he fakapōʻuli fakalaumālie). (ʻAi. 5:20) [Lau Tohitapu fakauike; sio br-1 p. 5 pal. 10.]
30. Ko e Hiva ʻo e Hivá ʻokú ne fakaeʻa ʻa e (lakanga ʻo Solomone ko e tuʻí; koloaʻia lahi ʻa Solomoné; anga-tonu ʻa e taʻahine tukuʻutá ki ha tamasiʻi tauhi-sipi). [si p. 115 pal. 2]
Fakahoa totonu ʻa e ngaahi konga Tohitapú ki he ngaahi fakamatala ʻoku hā ʻi laló:
Pal. 22:3; Koh. 7:21, 22; ʻAi. 13:19, 20; Mt. 5:23, 24; Kol. 3:18-20, 23, 24
31. Neongo ʻoku ʻikai ke ʻotomētiki pē ʻa hono maluʻi ʻe Sihova ʻa ʻene kakaí mei he ngaahi fakatuʻutāmakí, tau fakalotofonuá, pe faihiá, ka ʻoku malava ke mahuʻinga ʻa hono ngāueʻaki ʻa e poto ʻaonga ʻoku makatuʻunga mei he Tohitapú. [Lau Tohitapu fakauike; sio w92 6/1 p. 17 pal. 23.]
32. ʻOku feʻunga ʻa e ngaahi fakamoʻoní ke ʻoua ʻaupito ʻe veiveiua ki hono fakahoko ʻo ha kikite naʻe fakamānavaʻi. [Lau Tohitapu fakauike; sio w93-E 5/15 p. 6.]
33. Ko ha Kalisitiane moʻoni ʻokú ne ʻuluaki fai ʻe ia ke fakatupu ʻa e felāveʻi melino mo hono ngaahi tokouá. [uw p. 135 pal. 10]
34. ʻOku ʻikai maʻu ʻa e fakalakalaká ʻi he feangainga ʻi he fāmilí ʻi he fetataliʻaki ke fai ha meʻá, ka ʻi he taki taha fai lelei hono fatongiá, ʻo hā ai ʻokú ne ngāueʻaki ʻe ia ʻa e anga-līʻoa ki he ʻOtua ʻi ʻapi. [uw p. 143 pal. 10]
35. ʻOua te ke ʻamanekina taʻefaituʻunga ʻa e haohaoá meiate koe pe ko hoʻo feangainga mo e faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá. [Lau Tohitapu fakauike; sio w90-E 3/1 p. 8.]