Maʻuʻanga Fakamatala ki he Polokalama Ngāue ki he Fakatahá Moʻui mo e Ngāue Fakafaifekaú
w11 6/1 19
ʻUnuʻunu Ofi ki he ʻOtuá
Fakafiemālie ki he kau Loto-Laveá
‘Heʻikai pē ke ʻofa mai ʻa Sihova ia.’ Ko e lau ia ha fefine Kalisitiane naʻá ne fāinga mo ha loto-mafasia lahi ʻi heʻene moʻuí. Naʻá ne tuipau ʻoku mamaʻo ʻa Sihova meiate ia. ʻOku mamaʻo ʻaupito ʻa Sihova mei heʻene kau lotu ʻoku loto-laveá? ʻOku maʻu ʻa e tali fakafiemālié ʻi he ngaahi lea ʻa e tokotaha-tohi-saame ko Tēvitá, ʻa ia ʻoku lēkooti ʻi he Saame 34:18.
Naʻe ʻiloʻi ʻe Tēvita ʻe lava ke hoko ʻa e loto-mamahí ki ha tokotaha lotu faitōnunga ʻa Sihova. ʻI he kei talavou ʻa Tēvitá, naʻá ne hoko ko ha tokotaha kumi hūfanga, naʻe tuli holo ia ʻe he tuʻi meheka ko Saulá ke tāmateʻi. Naʻe kumi hūfanga ʻa Tēvita ki he feituʻu naʻá ne fakakaukau ko e feituʻu fakaʻosi pē ia ʻe kumi ki ai ʻa Saulá—ko e kolo fakafili ko ia ko Katí ʻi he feituʻu ʻo Filisitiá. Kae hili hono maʻu iá, naʻe hao ʻa Tēvita ʻi heʻene fakangalingali ʻoku vale. Naʻe falala ʻa Tēvita ki he ʻOtuá ke fakahaofi ia pea makatuʻunga ai ʻene hiki e hokosia ko ení ʻi he Saame 34.
Naʻe tui ʻa Tēvita ʻoku mamaʻo ʻa e ʻOtuá mei he faʻahinga ʻoku nau fehangahangai mo e loto-mamahí pea ongoʻi liʻekina pe ongoʻi ʻoku ʻikai ke Ne fakatokangaʻi kinautolú? Naʻe tohi ʻa Tēvita: “He ko e loto lavea ʻoku ofi ki ai ʻa e ʻEiki, pea ʻoku ne fakamoʻui ʻakinautolu ʻoku laumalie mafesi.” (Veesi 18) Tau sio angé ki he anga hono ʻomai ʻe he ngaahi lea ko ení ʻa e fakafiemālie mo e ʻamanaki.
“ʻOku ofi ki ai ʻa e ʻEiki.” ʻOku pehē ʻe ha fakatotolo ʻe taha ko e konga lea ko ení “ko ha founga ia hono fakahaaʻi ko e ʻEikí ʻoku mateuteu mo faʻa leʻo maʻu pē, pea ʻokú ne mateuteu maʻu pē ke tokoniʻi mo maluʻi ʻene kakaí.” ʻOku fakafiemālie hono ʻiloʻi ʻoku vakai hifo ʻa Sihova ki heʻene kakaí. ʻOkú ne ʻafioʻi ʻa e meʻa ʻoku nau fehangahangai mo iá ʻi he “ngaahi taimi fakalilifu” pea ʻokú ne ʻiloʻi ʻenau ngaahi ongoʻi lolotó.—2 Tīmote 3:1; Ngāue 17:27.
“Ko e loto lavea.” ʻI he anga fakafonua ʻe niʻihi, ko e “loto lavea” ʻoku fekauʻaki ia mo e ʻofa taʻesiokita. Ka ʻoku ʻuhinga ʻa e ngaahi lea ia ʻa e tokotaha-tohi-sāmé ki he “tuʻunga fakalūkufua ʻo e loto-mamahí,” ko e lau ia ʻa e tokotaha mataotao ʻe taha. Ko e moʻoni, naʻa mo e kau lotu faitōnunga ʻa e ʻOtuá te nau fehangahangai nai ʻi ha taimi mo ha faingataʻa lahi ʻe lava ke nau hoko ai ʻo loto-lavea.
“ʻAkinautolu ʻoku laumalie mafesi.” Ko e faʻahinga ʻoku nau loto-siʻí ʻoku nau ongoʻi māʻulalo ʻi heʻenau vakaí pea fakakaukau ʻoku mole kotoa ʻenau ʻamanakí. Ko ha tohi ki he kau liliu Tohi Tapú ʻoku pehē ai ʻoku totonu ke peheni hono fakaleá “ko e faʻahinga ia ʻoku ʻikai pē ha meʻa lelei ia ke nau fakatuʻotuʻa atu ki ai.”
ʻOku anga-fēfē ʻa e tali ʻa Sihova ki he faʻahinga ʻoku “loto lavea” mo laumalie mafesi”? ʻOkú ne fakamamaʻo meiate kinautolu, pea fakakaukau ʻoku ʻikai ke nau tuha mo ʻene ʻofá mo e tokangá? ʻIkai ʻaupito! ʻI he hangē ko ha mātuʻa ʻofa ʻokú ne puke mo fakafiemālieʻi ʻene kiʻi tamá ʻi he taimi loto-mamahí, ʻoku ofi ʻa Sihova ki heʻene kau lotu ʻoku nau tangi kiate ia ki ha tokoni. ʻOkú ne vēkeveke mo fakafiemālieʻi ʻenau loto-laveá mo e loto-mafesí. ʻOku lava ke ne ʻoatu kiate kinautolu ʻa e poto mo e mālohi ʻoku fiemaʻú ke fekuki ai mo ha faʻahinga faingataʻa pē te nau fehangahangai nai mo ia.—2 Kolinitō 4:7; Sēmisi 1:5.
Ko e hā ʻoku ʻikai ke ke kumi ai ki he founga ke ʻunuʻunu ofi ai kia Sihová? ʻOku talaʻofa mai ʻe he ʻOtuá: “ʻOku ou nofo . . . mo ia ʻoku loto mafesi mo angamalū, ke fakamanavahake ʻa e laumalie ʻo e angamalū, pea ke fakamanavahake ʻa e loto ʻo e kau mafesi.”—ʻAisea 57:15.
9 Naʻe pau ke fai ʻe Tēvita mo Patisepa ha fakamatala kia Sihova ko e ʻOtuá ki he hala naʻá na faí. Naʻe fai meesi ʻa e ʻOtuá kiate kinaua, neongo naʻe malava ke tāmateʻi kinaua koeʻuhi ko ʻena angahalá. Naʻe fakatautefito ʻa ʻene meesi kia Tēvitá koeʻuhi ko e fuakava ki ha Puleʻangá. (2 Sāmiuela 7:11-16) ʻOku hā ʻi he Saame 51 ʻa e fakakaukau fakatomala ʻa Tēvita ki heʻene ngaahi angahala fekauʻaki mo Patisepá. Naʻe faʻu ʻa e Saame fakaueʻi-loto ko ʻení ʻe he tuʻí heʻene fakatomalá ʻi he hili ʻa hono fakahā ki hono konisēnisí ʻe he palōfita ko Nētané ʻa e fakalilifu ʻo ʻene maumauʻi ʻa e lao fakaeʻotuá. Naʻe fie maʻu ha loto-toʻa kia Nētane ke ne fakahā kia Tēvita ʻa ʻene ngaahi angahalá, ʻo hangē tofu pē kuo pau ke loto-toʻa ʻa e kau mātuʻa Kalisitiane kuo fakanofó koeʻuhi ke nau fai ha ngaahi meʻa pehē ʻi he ʻahó ni. Naʻe vete anga-fakatōkilalo ʻe he tuʻí ʻene angahalá, ka naʻe ʻikai te ne fakaʻikaiʻi ʻa e tukuakiʻí mo ne fekau ke tāmateʻi ʻa Nētane. (2 Sāmiuela 12:1-14) ʻOku hā ʻi he Saame 51 ʻa e meʻa naʻá ne leaʻaki ki he ʻOtuá ʻi he lotu ʻo fekauʻaki mo ʻene ngaahi angafai fakatupunga ongoongo-koví pea ʻoku feʻunga ke fakalaulauloto ʻi he faʻa lotu, tautefito kapau kuo tau faihala pea fakaʻamu ki he meesi ʻa Sihová.
Te Tau Fai ha Fakamatala ki he ʻOtuá
10 Naʻe ʻikai ke feinga ʻa Tēvita ke fakatonuhiaʻi ʻa ʻene angahalá ka naʻá ne kole: “Ke ke mēsi kiate au, ʻe ʻOtua, he ko ho tau ʻa e manavaʻofa: ke ke tamateʻi ʻeku ngaahi angahala ke hoa mo e lahi ʻo hoʻo ʻaloʻofa.” (Saame 51:1) ʻI heʻene faihalá, naʻe lakasi ai ʻe Tēvita ʻa e ngaahi fakangatangataʻanga ʻa e Lao ʻa e ʻOtuá. Kae kehe, naʻe ʻi ai ha ʻamanaki ki hano fakaake fakalaumālie ia, kapau ʻe fakahā ʻe he ʻOtuá kiate ia ha ʻaloʻofa ʻo fakatatau mo ʻEne manavaʻofá, pe ʻofa mateakí. Ko e hulu fau ʻo e ngaahi fai meesi ʻa e ʻOtuá ʻi he kuo hilí naʻe maʻu ai ʻe he tuʻi kuo fakatomalá ni ha makatuʻunga ke ne tui ʻe tāmateʻi ʻe hono Toko Taha Ngaohí ʻa ʻene ngaahi angahalá.
11 Naʻe tuʻu fakaefakatātā ʻa e ngaahi feilaulau naʻe fai ʻi he ʻAho ʻo e Fakaleleí ʻo fakahā ʻoku ʻi ai ʻa e founga ʻa Sihova ke fakamaʻa ʻaki ʻa e faʻahinga fakatomalá mei heʻenau angahalá. ʻOku tau ʻilo he taimí ni ko ʻene mēsí mo ʻene fakamolemolé ʻoku fakaaʻu mai kiate kitautolu ʻo makatuʻunga ʻi heʻetau tui ki he feilaulau huhuʻi ʻa Sīsū Kalaisí. Kapau ko Tēvita ē, ʻa ia naʻá ne ʻilo ki he ngaahi fakataipe mo e ngaahi ʻata pē ʻo e feilaulau ko ʻení, ka naʻe falala ia ki he manavaʻofa ʻa Sihová mo ʻene ngaahi mēsí, ʻoku totonu ke toe lahi ange ʻa e tui ʻa e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻi he ʻahó ni ki he huhuʻi kuo tokonaki mai ko honau fakamoʻuí!—Loma 5:8; Hepelū 10:1.
12 Naʻe tānaki atu ʻe Tēvita ʻi heʻene kole ki he ʻOtuá: “Ke ke matuʻaki fo au mei heʻeku hia, pea ʻai ke u maʻa mei heʻeku angahala, he ʻoku ou ʻiloʻi ʻeku talangataʻa, pea ʻoku ma feʻao maʻu pe mo ʻeku angahala.” (Saame 51:2, 3) Ko e fai angahalá ko e tō nounou mei he ngaahi tuʻunga ʻa Sihová. Ko e moʻoni ko e meʻa tofu pē ia naʻe fai ʻe Tēvitá. Kae kehe, naʻe ʻikai ke hangē ia ko ha toko taha fakapō pe tono ʻoku ʻikai ke tokanga ia ki he hala kuó ne faí, kae tokanga pē ia ki ha tautea pe ko ha malava ke ne maʻu ai ha mahaki. Naʻe fehiʻa ʻa Tēvita ia ki he koví, he naʻe ʻofa ia kia Sihova. (Saame 97:10) Naʻá ne fakaliliʻa ʻiate ia ki heʻene angahalá tonu pea naʻá ne fiemaʻu ke fakamaʻa ʻosiʻosingamālie ia ʻe he ʻOtuá. Naʻe ʻilo lelei ʻe Tēvita ʻa ʻene ngaahi angahalá pea naʻá ne mātuʻaki fakatomala koeʻuhi ko ʻene tuku ʻa ʻene holi angahalaʻiá ke ne lavaʻi iá. Naʻe feʻao maʻu pē mo ia ʻene angahalá, he ko ha konisēnisi kuo halaia ʻo ha toko taha manavahē ki he ʻOtuá ʻe ʻikai pē ke fiemālie ia kae ʻoua kuo ʻi ai ha fakatomala, vete angahala, mo e fakamolemole ʻa Sihová.
13 ʻI heʻene ʻiloʻi ʻa e pau ke ne fai ha fakamatala kia Sihová, naʻe pehē ʻe Tēvita: “Ko koe—ko koe pe kuo u angahala ki ai: pea kuo u fai ʻa e meʻa ʻoku kovi ʻi hoʻo vakai: koeʻuhi ke ha hoʻo tonuhia ʻo ka ke ka lea, pea ke ʻataʻatā ʻo ka ke ka fakamauā.” (Saame 51:4) Naʻe maumauʻi ʻe Tēvita ʻa e ngaahi lao ʻa e ʻOtuá, ʻo ne fakaongoongokoviʻi ʻa e tuʻunga tuʻí, pea naʻá ne “tuku ʻi he ngaue na ha tuʻunga ke lauʻikovi ai ʻa Sihova,” ʻo ne fakaʻatā Ia ki he lauʻikoviʻi. (2 Sāmiuela 12:14; ʻEkisoto 20:13, 14, 17) Ko e ngaahi tōʻonga angahala ʻa Tēvitá ko e toe ngaahi fakalotomamahi foki ia ki he kau ʻIsilelí mo e ngaahi mēmipa ʻo hono fāmilí, ʻo hangē tofu pē ko ha toko taha faihala ʻosi papitaiso ʻi he ʻahó ni ʻokú ne fakatupunga ha mamahi pe faingataʻaʻia lahi ki he fakatahaʻanga Kalisitiané pea ʻi he lotolotonga ʻo e faʻahinga ʻoku ʻofa aí. Neongo naʻe ʻilo ʻe he tuʻí heʻene fakatomalá kuó ne fai angahala ki he kaungātangata ʻo hangē ko ʻUlaiá, ka naʻá ne ʻiloʻi ʻa e lahi ange ʻa hono fatongia kia Sihová. (Fakafehoanaki mo Sēnesi 39:7-9.) Naʻe fakamoʻoniʻi ʻe Tēvita ʻe māʻoniʻoni pē ʻa e fakamaau ʻa Sihová. (Loma 3:4) Ko e kau Kalisitiane kuo nau fai angahalá ʻoku fiemaʻu ke nau maʻu ʻa e anga ʻo e fakakaukau tatau pē.
18 ʻE mahino ʻa e ngaahi lea ʻa Tēvitá ki ha Kalisitiane pē kuó ne faingataʻaʻia ʻi he konisēnisi halaia: “Tuku [Sihova] ke u fanongo ki he fakafiefia mo e mavava, kae meʻe ʻa e ngaahi hui kuo ke fakavolu.” (Saame 51:8) Ki muʻa ke fakatomala ʻa Tēvita mo vete ʻa ʻene ngaahi angahalá, naʻe hoko ʻa e faingataʻaʻia ʻa hono konisēnisí ke ne loto-mamahi lahi ai. Naʻa mo e ngaahi hiva fiefia mo e fakafiefia naʻe fai ʻe he kau hiva lelei mo e kau tāmeʻa pōtoʻí naʻe ʻikai pē ke ne maʻu ha fiemālie mei ai. Naʻe fuʻu lahi ʻa e langa ʻo e faingataʻaʻia ʻa e toko taha angahalaʻia ko Tēvitá koeʻuhi ko e ʻikai hōifua ʻa e ʻOtuá ki ai, ko ia naʻá ne hangē ko ha tangata naʻe fakavolu hono ngaahi huí. Naʻá ne fakaʻamua ki ha fakamolemole, fakaake fakalaumālie, mo ha toe fakafoki mai ʻo e fiefia naʻá ne maʻu ki muʻá. ʻOku toe fie maʻu foki ki ha toko taha faihala kuo fakatomala ʻi he ʻahó ni ʻa e fakamolemole ʻa Sihová koeʻuhi ka ne toe maʻu ʻa e fiefia naʻá ne maʻu ki muʻa peá ne fai ʻa e meʻa ʻo tuʻutāmaki ai ʻa hono vā mo e ʻOtuá. Ko e toe fakafoki mai ʻo e “fiefia tupu mei he laumālie māʻoniʻoní” ʻoku hā ai ki he toko taha fakatomalá kuo fakamolemoleʻi ia ʻe Sihova mo ne ʻofaʻi foki ia. (1 Tesalonaika 1:6) Ko ha fakafiemālie lahi ē ʻoku maʻu mei ai!
19 Naʻe toe lotu ʻa Tēvita: “Hanga kehe mei heʻeku ngaahi angahala, pea tamateʻi ʻeku hia kotoa.” (Saame 51:9) ʻOku ʻikai ke ʻamanekina ke hōifua ʻa Sihova ki he angahalá. Ko ia, naʻe kole ai kiate ia ke ne hanga kehe mei he ngaahi angahala ʻa Tēvitá. Naʻe toe kole foki ʻa e tuʻí ki he ʻOtuá ke ne tāmateʻi kotoa ʻa ʻene ngaahi hia kotoa, ʻo tāmateʻi hono kotoa ʻene taʻemāʻoniʻoní. Pehē ange mai ke fai pehē ʻa Sihova! ʻE ongoʻi fiemālie ange ʻa Tēvita, toʻo atu mo e kavenga ʻo e konisēnisi faingataʻaʻiá, pea tuku ke ʻilo ʻe he tuʻi fakatomalá kuo fakamolemoleʻi ia ʻe hono ʻOtua anga-ʻofá.
Fēfē Kapau Kuó Ke Fai Angahala?
20 ʻOku fakahaaʻi ʻe he Saame 51 ko ha sevāniti fakatapui pē ʻa Sihova kuó ne fai angahala mamafa ka kuo fakatomalá ʻe lava ke ne kole ʻi he ʻilo pau kiate ia ke ne fakahā ki ai ʻa e hōifuá pea fakamaʻa ia mei heʻene angahalá. Kapau ko ha Kalisitiane koe kuó ke faihala ʻi ha founga pehē, fēfē ke ke kumi ki he fakamolemole ʻa ʻetau Tamai ʻi hēvaní ʻi he lotu anga-fakatōkilalo? Fakahaaʻi ʻa hono fiemaʻu kiate koe ʻa e tokoni ʻa e ʻOtuá koeʻuhi ke ke tuʻu taau ʻi hono ʻaó, pea kole ke ne toe fakafoki mai ʻa hoʻo fiefia ki muʻá. ʻE lava ke lotu ʻi he tui pau ʻa e kau Kalisitiane kuo fakatomalá kia Sihova mo ha ngaahi kole pehē, “he lōlahi ʻene fakamolemole.” (ʻAisea 55:7; Saame 103:10-14) Ko e moʻoni, ʻoku totonu ke fakahā ki he kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá koeʻuhi ke nau fai ha tokoni fakalaumālie ʻe fiemaʻu.—Sēmisi 5:13-15.
ʻOku Fie Maʻu ha Loto-Maʻa
4 Kapau ʻoku ʻi ha tuʻunga kovi fakalaumālie ha toko taha Kalisitiane fakatapui koeʻuhi ko ha angahala, ko e hā nai ʻoku fiemaʻu kiate ia tuku kehe ʻa e meesi mo e fakamolemole ʻa Sihová? Naʻe kole ʻa Tēvita: “Fakatupu ʻiate au ha loto maʻa, ʻe ʻOtua; ʻo toe langaʻi ʻi loto ha laumalie [“foʻou mo,” NW] totonua.” (Saame 51:10) ʻOku hā mahino, naʻe fai ʻe Tēvita ʻa e kole ko ʻení koeʻuhi he naʻá ne ʻiloʻi naʻe kei ʻi hono lotó pē ʻa e hehema ki he angahala mamafá. Kuo ʻikai nai ke tau kau ki he faʻahinga angahala ʻa ia naʻá ne tauheleʻi ʻa Tēvita ʻi he fekauʻaki mo Patisepa mo ʻUlaiá, ka ʻoku fiemaʻu kiate kitautolu ʻa e tokoni ʻa Sihová ke fakaʻehiʻehi ai mei he ʻunua ki he ʻahiʻahi ke kau ki ha ʻulungaanga angahala mamafá. ʻIkai ko ia pē, ʻe fie maʻu nai kiate kita ʻa e tokoni fakaʻotuá ke toʻo mei hotau lotó ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo hangē ko e mānumanú mo e tāufehiʻá—ko e ngaahi hia ia ʻoku faʻahinga mo e kaihaʻá mo e fakapoó.—Kolose 3:5, 6; 1 Sione 3:15.
5 ʻOku fie maʻu ʻe Sihova ʻa ʻene kau sevānití ke nau maʻu ha “loto maʻa,” ʻa ia ko e fakakaukau pe taumuʻa maʻa. ʻI he ʻilo ʻe Tēvita naʻe ʻikai te ne fakahāhā ʻa e tuʻunga maʻa peheé, naʻá ne lotu ai ke hanga ʻe he ʻOtuá ʻo fakamaʻa ʻa hono lotó pea ʻai ia ke fetāiaki mo e ngaahi tuʻunga fakaʻotuá. Naʻe toe fie maʻu foki ʻe he tangata tohi-sāmé ha laumālie, pe hehema fakaefakakaukau foʻou mo totonu. Naʻe fie maʻu kiate ia ha laumālie ʻe lava ke tokoni kiate ia ke ne talitekeʻi ʻa e ʻahiʻahí mo piki maʻu ki he ngaahi lao mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa Sihová.
Mātuʻaki Mahuʻinga ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní
6 ʻI he ongoʻi ʻoku ʻikai ha toe ʻamanaki koeʻuhi ko ʻetau ngaahi fehālaakí pe faihalá, te tau ongoʻi nai ʻe liʻaki kitautolu ʻe he ʻOtuá pea toʻo meiate kitautolu ʻa hono laumālie māʻoniʻoní, pe ivi ngāué. Naʻe pehē ʻa e ongoʻi ʻa Tēvitá, he naʻá ne kole kia Sihova: “ʻOuae kapusi au mei he feʻao mo koe; pea ko ho laumalie tapu ʻoua te ke ʻave.” (Saame 51:11) Naʻe loto-lavea mo anga-fakatōkilalo ʻa Tēvita ʻo ne ongoʻi kuo ʻai ia ʻe heʻene ngaahi angahalá ke ʻikai toe taau ke fai tauhi kia Sihova. Ko hono kapusi ia mei he feʻao mo e ʻOtuá ʻe iku ia ki he mole ʻa e hōifuá, fiemālié, mo e tāpuakí. Ke fakafoʻou fakalaumālie ʻa Tēvita, naʻe fie maʻu kiate ia ʻa e laumālie māʻoniʻoni ʻo Sihová. ʻI he ʻiate ia ʻa e laumālie māʻoniʻoní, naʻe lava ke lotu ʻa e tuʻí mo fekumi ki ha fakahinohino fakaʻotua koeʻuhi ke fakahōifua kia Sihova, naʻe lava ke fakaʻehiʻehi ai mei he angahalá, pea naʻe lava ke ne pule fakapotopoto. Naʻe ʻiloʻi ʻe Tēvita ʻa ʻene ngaahi angahala ki he Toko Taha Foaki ʻo e laumālie māʻoniʻoní, pea naʻe feʻunga mālie ʻa ʻene kole ke ʻoua naʻa toʻo ʻe Sihova ʻa e laumālie māʻoniʻoní meiate ia.
7 Pea fēfē kitautolu? ʻOku totonu ke tau lotu ke maʻu ʻa e laumālie māʻoniʻoní pea kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei hano fakamamahiʻi ia ʻi he ʻikai ke talangofua ki heʻene fakahinohinó. (Luke 11:13; ʻEfesō 4:30) Kapau ʻe ʻikai te tau fai pehē, ʻe mole meiate kitautolu ʻa e laumālié pea ʻe ʻikai malava ke fakahāhā ʻa hono ngaahi fua ʻoku foaki mei he ʻOtuá ʻa ia ko e ʻofa, fiefia, melino, kātaki fuoloa, anga-ʻofa, anga-lelei, tui, anga-malū, mo e mapuleʻi kita. ʻOku fakatefito ʻa hono toʻo ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa hono laumālie māʻoniʻoní meiate kitautolú kapau te tau hokohoko pē ʻa e fai angahala kiate iá ʻo ʻikai ke fakatomala.
Fiefia ʻi he Fakamoʻuí
8 Ko ha toko taha fai angahala kuo fakatomala kuó ne maʻu ʻa e toe fakafoʻou fakalaumālié ʻoku lava ke ne toe fiefia ʻi he tokonaki ʻa Sihova ki he fakamoʻuí. Naʻe tangi ʻa Tēvita ki he ʻOtuá, ko ʻene fakaʻamua ʻa e meʻá ni: “Koe fiefia ʻo hoʻo fakamoʻui ke ke fakafoki kia kita. Kae poupou au ʻe ha laumalie tauʻataina [“loto-lelei,” NW].” (Saame 51:12) Ko ha meʻa fakafiefia ē ke fiefia ʻi he ʻamanaki papau ʻo e fakamoʻui ʻoku fakafou mai meia Sihova ko e ʻOtuá! (Saame 3:8) ʻI he hili ʻo e fai angahala ki he ʻOtuá, naʻe kumi ʻa Tēvita ki ha toe fakafoʻou ʻo e fiefia ʻo e fakamoʻui mei he ʻOtuá. ʻI he ngaahi kuonga ki mui maí, naʻe tokonaki ʻe Sihova ʻa e fakamoʻuí ʻo fakafou mai ʻi he feilaulau huhuʻi ʻo hono ʻAló, ko Sīsū Kalaisi. Kapau ko kitautolu ko e kau sevāniti fakatapui ʻa e ʻOtuá kuo tau fai ha angahala mamafa ka ʻoku tau fie maʻu ke toe fakafoki mai kiate kitautolu ʻa e fiefia ʻo e fakamoʻuí, ʻoku fie maʻu ke tau maʻu ʻa e fakakaukau fakatomalá koeʻuhi ke tau fakaʻehiʻehi mei he angahala ki he laumālie māʻoniʻoní.—Mātiu 12:31, 32; Hepelū 6:4-6.
9 Naʻe kole ʻa Tēvita ke tokoniʻi ia ʻe Sihova ʻaki “ʻa e laumālie loto-lelei.” ʻOku hā mahino ʻoku ʻikai ko e lave ʻeni ia ki he loto-lelei ʻa e ʻOtuá ke tokoni, pe ko e lave ki hono laumālie māʻoniʻoní, ka ki he meʻa ʻokú ne ueʻi ʻa e fakakaukau ʻa Tēvitá. Naʻe fiemaʻu ʻe Tēvita ke tokoniʻi ia ʻe he ʻOtuá ʻaki ʻene ʻomai kiate ia ʻa e laumālie ʻo e loto-lelei ke fai ʻa e meʻa naʻe totonú pea ke ʻoua ʻe toe fai angahala. ʻOku tokoniʻi maʻu ai pē ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa ʻene kau sevānití mo ne pukepuke hake ʻa kinautolu ʻoku nau mapelu ki lalo ʻi he ngaahi ʻahiʻahi kehekehe. (Saame 145:14) Ko ha meʻa fakafiemālie ē ke ʻiloʻi ʻa e meʻá ni, fakatautefito kapau kuo tau faihala ka ʻoku tau loto-lavea mo loto ke tauhi mateaki kia Sihova ʻo taʻengata!
Akoʻi ʻa e Kau Maumau-Laó ki he Hā?
10 Naʻe loto taʻesiokita ʻa Tēvita ke fai ha meʻa ʻe fakahā ai ʻa ʻene houngaʻia ki he meesi ʻa Sihová pea tokoni ki he niʻihi kehé, kapau ʻe fakangofua ia ʻe he ʻOtuá. Naʻá ne fai ʻa e lotu mo e ongoʻi ko ʻení kia Sihova, pea hoko atu ʻa hono fakahā ʻe he tuʻí ni heʻene fakatomalá: “Te u toki ako ho ngaahi hala ki he kau talangataʻa [“maumau-lao,” NW]; pea ʻe foki kiate koe ʻani kau angahala.” (Saame 51:13) Naʻe anga-fēfē hano akoʻi ʻe he toko taha angahalaʻia ko Tēvitá ʻa e kakai naʻa nau maumauʻi ʻa e Lao ʻa e ʻOtuá? Ko e hā nai te ne tala kiate kinautolú? Pea ko e hā ʻa e lelei ʻe hoko ʻi he meʻá ni?
11 ʻI hono fakahā ki he kau maumau-lao ʻIsilelí ʻa e ngaahi founga ʻa Sihová ʻi he ʻamanaki ke fakatafoki kinautolu mei he ʻalunga fulikivanú, naʻe lava ke fakahā atu ʻe Tēvita ʻa e lahi ʻo e kovi ʻo e angahalá, ko e ʻuhinga ʻo e fakatomalá, pea mo e founga ke maʻu ai ʻa e meesi ʻa e ʻOtuá. Koeʻuhi naʻe ongoʻi ʻe Tēvita ʻa e mamahi lahi ʻi he toʻo ʻo e hōifua ʻa Sihová pea mo hono maʻu ha konisēnisi halaiá, ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻe hoko ʻa Tēvita ko e toko taha fakahinohino kaungāongoʻi ʻo e kau angahala fakatomalá mo e loto-laveá. Ko e moʻoni, naʻe toki lava ke ne ngāueʻaki ʻa e meʻa naʻe hoko tonu kiate iá ke akoʻi ʻa e niʻihi kehé ʻo kapau pē naʻá ne tali ʻe ia ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová pea maʻu mo ʻEne fakamolemolé, he ko e faʻahinga ʻoku nau fakafisi ke talangofua ki he ngaahi fiemaʻu fakaʻotuá ʻoku ʻikai ha totonu ke nau ‘ lau ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e ʻOtuá.’—Saame 50:16, 17.
12 Naʻe toe fakalea ʻe Tēvita ʻi he founga ʻe taha ʻa ʻene ngaahi taumuʻá, ʻo ne pehē: “E Otua, koe Otua o eku moui, ke ke fakamoui au mei he hia oe toto: bea e hiva kalaga a hoku elelo i hoo maonioni.” (Saame 51:14, PM) Ko e halaia ʻi he totó ko hono tauteá ko e mate. (Sēnesi 9:5, 6) Ko ia ʻi he ʻilo ko e ʻOtua ʻo hono fakamoʻuí kuó ne fakahaofi ia mei he halaia ʻi he totó ʻi he meʻa fekauʻaki mo ʻUlaiá naʻe maʻu ai ʻe Tēvita ʻa e nonga ʻi he lotó mo e fakakaukaú. Naʻe toki lava leva ke ne hiva fiefia ʻo fekauʻaki mo e māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá, kae ʻikai ko ʻene māʻoniʻoni. (Koheleti 7:20; Loma 3:10) Naʻe ʻikai ke toe lava ʻe Tēvita ke toʻo ʻa e ʻulungaanga taʻetaau naʻá ne faí pe ke toe fakafoki mai ʻa ʻUlaia mei he faʻitoká, ʻo hangē pē ko ha taha ʻi he ʻahó ni ʻe ʻikai malava ke ne toe fakafoʻou ʻa e anga-maʻa ʻo ha toko taha kuó ne kākaaʻi fakaesino pe ke toe fokotuʻu mai mei he maté ha toko taha kuó ne tāmateʻi. ʻIkai ʻoku totonu ke tau fakakaukau ki he meʻa ko iá ʻi hono ʻahiʻahiʻi kitautolú? Pea ʻoku totonu ko ha houngaʻia lahi ē ke tau fakahaaʻi ʻi he meesi ʻa Sihova kuo fai kiate kitautolu ʻi he māʻoniʻoni! Ko e moʻoni, ʻoku totonu ke ueʻi kitautolu ʻe he houngaʻia ke tataki ʻa e niʻihi kehé ki he Matavai ko ʻeni ʻo e māʻoniʻoní mo e fakamolemolé.
13 ʻOku ʻikai ha toko taha fai angahala ʻoku totonu ʻa ʻene faʻai hono loungutú ke fakamālō kia Sihová kae ʻoua ke faʻai ia ʻe he ʻOtuá ʻi heʻene mēsí, ke ne leaʻaki ʻa ʻEne ngaahi moʻoní. Ko ia naʻe hiva ai ʻa Tēvita: “E Eiki, ke ke faai hoku lougutu; bea e fakaha atu e hoku gutu a hoo fakamalo.” (Saame 51:15, PM) ʻI hono fakafiemālieʻi ʻa e konisēnisi ʻo Tēvitá koeʻuhi ko e fakamolemoleʻi ia ʻe he ʻOtuá, naʻe ueʻi ai ia ke ne akoʻi ʻa e kau maumau-laó ki he ngaahi founga ʻa Sihová, pea naʻe tauʻatāina ʻa ʻene fakahīkihikiʻi ʻa e ʻOtuá. Ko kinautolu hono kotoa kuo fakamolemoleʻi ʻa ʻenau ngaahi angahalá ʻo hangē ko ia naʻe fai kia Tēvitá ʻoku totonu ke nau houngaʻia ʻi he ʻofa maʻataʻatā ʻa Sihova kiate kinautolú, pea ʻoku totonu ke nau ngāueʻaongaʻaki ʻa e faingamālie kotoa pē ke fanongonongo ʻa e moʻoni ʻa e ʻOtuá mo ‘fakahā ʻa hono fakamālō.’—Saame 43:3.
Ngaahi Feilaulau ʻOku Ala Tali ʻe he ʻOtuá
14 Naʻe maʻu ʻe Tēvita ʻa e fakamaama loloto ʻa ia naʻe fakatuʻunga ai ʻa ʻene pehē: “He ʻoku ʻikai te ke [Sihova] tangi ki he feilaulau, ka ne pehe te u ʻatu: naʻa mo e feilaulau moifua ʻoku ʻikai te ke manakoa.” (Saame 51:16) Naʻe fiemaʻu ʻi he fuakava ko e Laó ke fai ʻa e ngaahi feilaulau monumanu ki he ʻOtuá. Ka ko e ongo angahala ʻa Tēvitá ko e tonó mo e fakapoó, ʻa ia ʻoku ala tautea maté, naʻe ʻikai lava ke totongi ʻaki ia ʻa e ngaahi feilaulau peheé. He kapau naʻe malava, ʻe ʻikai ke lau ʻe Tēvita ʻa e fakamole ke fai ha ngaahi feilaulau monumanu kia Sihova. ʻOku taʻeʻaonga ʻa e ngaahi feilaulaú kapau ʻoku ʻikai ha fakatomala mei he lotó. Ko ia ai, ʻoku hala ke fakakaukau ʻe lava ke tau fakaleleiʻi ʻa e hokohoko atu ʻo e faihalá ʻaki ʻa hono fai ha ngaahi meʻa lelei.
15 Naʻe tānaki atu ʻe Tēvita: “Ko e feilaulau ki he ʻOtua ko e laumalie lavea: ko e loto lavea mo mafesifesi ʻe ʻikai taʻe tokaʻi ʻe he ʻAfiona.” (Saame 51:17) ʻI he meʻa fekauʻaki mo ha toko taha faihala kuo fakatomala, ko e “feilaulau” ʻoku ala tali ʻe he “ʻOtua ko e laumalie lavea.” Ko e toko taha peheé ʻoku ʻikai te ne faʻa fakakikihi. Ko e loto ʻo ha toko taha fakatapui ʻokú ne maʻu ʻa e laumālie laveá ʻokú ne mātuʻaki mamahi koeʻuhi ko ʻene angahalá, ʻokú ne fakatōkilalo koeʻuhi ko ʻene ʻilo ʻoku ʻikai ke hōifua ki ai ʻa e ʻOtuá, pea ʻokú ne loto-lelei ke ne fai ha meʻa pē ke toe maʻu mai ʻa e hōifua fakaʻotuá. ʻE ʻikai ke ʻaonga ha meʻa te tau ʻoatu ki he ʻOtuá kae ʻoua ke tau fakatomalaʻi ʻa ʻetau ngaahi angahalá pea foaki kiate ia ʻa hotau lotó ʻi he anga-līʻoa maʻataʻatā pē.—Nēhumi 1:2.
16 Ko ha feilaulau ʻo hangē ko e loto-lavea mo mafesifesí ʻoku ʻikai ke talitekeʻi ia ʻe he ʻOtuá. Ko ia ai, neongo pe ko e hā ʻa e faingataʻa te tau fepaki mo ia ʻi he hoko ko ʻene kakaí, ke ʻoua naʻa tau ʻunua ki he ʻikai ha toe ʻamanakí. Kapau kuo tau humu ʻi he fonongaʻanga ʻo e moʻuí ʻi ha founga ʻo ʻai ke tangi ai ʻa hotau lotó ki he meesi fakaʻotuá, ʻoku kei ʻi ai pē ʻa e ʻamanaki. Naʻa mo e taimi ʻoku tau fai ai ha angahala mamafa ka ʻoku tau fakatomala, ʻe ʻikai ke fakasītuʻaʻi ʻe Sihova ʻa ʻetau loto-laveá. Te ne fakamolemoleʻi kitautolu ʻo makatuʻunga ʻi he feilaulau huhuʻi ʻa Kalaisí pea te Ne toe hōifua mai kiate kitautolu. (ʻAisea 57:15; Hepelū 4:16; 1 Sione 2:1) Kae kehe, hangē pē ko Tēvitá, ko ʻetau ngaahi lotú ʻoku totonu ke fai ke toe maʻu ʻa e hōifua fakaʻotuá kae ʻikai ke hao mei he valoki pe fakatonutonu ʻe fie maʻú. Naʻe fakamolemoleʻi ʻe he ʻOtuá ʻa Tēvita, ka naʻá ne akonakiʻi foki ia ʻaki ʻa e tautea.—2 Sāmiuela 12:11-14.
w96 4/1 27 ¶2
ʻI ha taimi ʻe taha naʻe ongoʻi ʻe Tuʻi Tēvita naʻe kamata ke ʻikai ke ne kei lava ke makātakiʻi ʻa e tengé. Fakatatau ki he Saame 55, naʻe kamata ke fakahohaʻasi ia ʻe he loto-mafasiá koeʻuhi ko e tenge mo e tāufehiʻa mei hono ngaahi filí. Naʻá ne ongoʻi taulōfuʻu mo ilifia. Naʻá ne toʻe ʻi heʻene mamahí. (Saame 55:2, 5, 17) Neongo ʻene ngaahi mamahí, naʻá ne ʻilo ha founga ke fekuki ai mo ia. ʻI he founga fē? Naʻá ne hanga ki hono ʻOtuá ki ha tataki. Naʻá ne faleʻi ʻa e niʻihi kehé ʻa ia naʻa nau maʻu ʻa e ongoʻi tatau ʻi heʻene pehē: “Li hoʻo kavenga kia Sihova.”—Saame 55:22.
w96 4/1 30 ¶1
ʻOku tala mai heni kiate kitautolu ʻo fekauʻaki mo e faʻufaʻu naʻe hoko naʻá ne ueʻi ʻa Tēvita ke hiki ʻa e Saame 55. Naʻe lōmekina ia ʻe he ongoʻi mamahi fakaeongó. “Oku mamahi lahi hoku loto iate au,” ko ene tohí ia “bea kuo to kiate au ae gaahi fakailifia oe mate.” (Saame 55:4, PM) Ko e hā naʻá ne fakatupunga ʻa e mamahi ko ení? Ko ʻApisalome ʻa e foha ʻo Tēvitá, naʻá ne faʻufaʻu ke kaihaʻasi ʻa e tuʻunga-tuʻí meia Tēvita. (2 Sāmiuela 15:1-6) Ko e lavaki ko eni mei hono fohá tonu naʻe faingataʻa kiate ia ke ne kātekina, ka ko e meʻa naʻe toe kovi tahá ko e tangata faifaleʻi falalaʻanga taha ʻa Tēvitá, ko e tangata naʻe hingoa ko ʻEhitofeli, naʻá ne kau fakataha ʻi he faʻufaʻu fono ke fakafepaki kia Tēvitá. Ko ʻEhitofeli naʻe fakamatala ki ai ʻa Tēvita ʻi he Saame 55:12-14. Ko e ola ʻo e faʻufaʻufono mo e lavaki ko ení, naʻe pau kia Tēvita ke ne hola ki Selusalema. (2 Sāmiuela 15:13, 14) He meʻa fakamamahi ē naʻe hoko ki aí!
ʻOku anga-fēfē hoʻo tali ʻi he taimi ʻokú ke fehangahangai ai ʻi hoʻo moʻui fakaʻahó mo e ngaahi siviʻi ʻo hoʻo tuí pe ko e ngaahi ʻahiʻahí? ʻOkú ke hehema ke hoko ʻo manavasiʻi ʻi he fakakaukau pē ki he ngaahi fakafeʻātungia mo e ngaahi pole ʻoku kite mai mei muʻá? Pe ʻokú ke vakai kiate kinautolu ʻi ha founga mafamafatatau? Hangē ko ia ʻe leaʻaki ʻe he niʻihi, ‘ʻOua ʻe kolosi he halafakakavakavá kae ʻoua kuó ke aʻu ki ai.’ ʻE ʻosi angé, ʻe ʻikai nai ha fiemaʻu ia ke kolosi ʻi ha halafakakavakava mahalo-loto! Ko ia ko e hā ke hoko ai ʻo fakamamahiʻi ʻe ha meʻa ʻe ʻikai ʻaupito nai ke hoko? ʻOku pehē ʻe he Tohitapú: “Ka hu ʻa e hohaʻa ki he loto ʻo ha tangata, ʻoku ne pelukiʻi ia.” (Palōveepi 12:25) ʻOku faʻa iku ia ʻo te toloi ai ʻi hono fai ʻo ha fili, ʻo tautoloi ai ʻa e ngaahi meʻá pea aʻu ai ʻo fuʻu tōmui.
ʻOku mafatukituki mamaʻo ange ʻa e maumau fakalaumālie ʻoku fakatupunga nai ʻi he loto-moʻua ʻikai fiemaʻú. Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ko e houngaʻia ki he “folofola ʻo e Puleʻanga” ʻe lava ke kāsia fakaʻaufuli ia ʻe he mālohi tākihala ʻa e koloá mo e “loto-moʻua fekauʻaki mo e fokotuʻutuʻu ko ení.” (Mātiu 13:19, 22) Hangē ko e lava ʻe he talatalá ke taʻofi ʻa e fanga kiʻi ʻakau īkí mei heʻenau aʻu ʻo matuʻotuʻa pea fuá, ʻoku pehē pē ʻa e lava ke taʻofi kitautolu ʻe he loto-moʻua taʻemapuleʻí mei hono fai ha fakalakalaka fakalaumālie pea fua ke fakahīkihikiʻi ai ʻa e ʻOtuá. Ko e mamahi fakatupu ʻauha, fakatupu pē ʻe kitá kuo aʻu ʻo ne taʻofi ha niʻihi mei heʻenau fakatapui kinautolu kia Sihová. ʻOku nau hohaʻa, ‘Fēfē kapau ʻe ʻikai te u moʻui ʻo fakatatau mo ʻeku fakatapuí?’
Naʻe tala mai ʻe he ʻapositolo ko Paulá, ko ʻetau faitau fakalaumālié, ʻoku tau feinga ai ke taki “taki pōpula mai ʻa e fakakaukau kotoa pē ke ʻai ia ke talangofua ki he Kalaisí.” (2 Kolinitō 10:5) Ko hotau fili tefitó, ʻa Sētane ko e Tēvoló, te ne mātuʻaki fiefia ke ngāueʻaongaʻaki ʻetau ngaahi loto-hohaʻá koeʻuhi ke ne fakalotosiʻi ai kitautolu pea ke fakavaivaiʻi fakaesino, fakaeongo, mo fakalaumālie kitautolu. Ko ha taukei ia ʻi hono ngāueʻaki ʻa e veiveiuá ke tauheleʻiʻaki ʻa e kau tōngofuá. Ko e ʻuhinga ia naʻe toe fakatokanga ai ʻa Paula ki he kau Kalisitiané ke ʻoua ʻe “ʻoange ha faingamālie ki he Tēvoló.” (ʻEfesō 4:27) ʻI he tuʻunga ko e “ʻotua ʻo e fokotuʻutuʻu ko ʻení,” kuo lavameʻa ai ʻa Sētane ʻi hono “fakakuihi . . . ʻa e ʻatamai ʻo e kau taʻetuí.” (2 Kolinitō 4:4) ʻOfa ke ʻoua ʻaupito te tau fakaʻatā ia ke ne puleʻi hotau ʻatamaí!
ʻOku Ala Maʻu ʻa e Tokoni
ʻI he fehangahangai mo e ngaahi palopalemá ʻe lava ke ʻalu ai ha kiʻi leka ki ha tamai ʻofa ʻo maʻu mei ai ʻa e tataki mo e fakafiemālie. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻe lava ke tau ō ki heʻetau Tamai fakahēvaní, ʻa Sihova, mo ʻetau ngaahi palopalemá. Ko hono moʻoní, ʻoku fakaafeʻi kitautolu ʻe Sihova ke lī ange kiate ia ʻetau ngaahi kavengá mo e ngaahi loto-moʻuá. (Saame 55:22) Hangē pē ko ha kiʻi leka ʻa ia ʻoku ʻikai toe hohaʻa fekauʻaki mo ʻene ngaahi palopalemá ʻi he hili ʻene maʻu ʻa e ngaahi fakapapau mei heʻene tamaí, ʻoku totonu ke ʻoua ʻe ngata pē ʻi heʻetau lī ʻetau ngaahi kavengá kia Sihová kae toe tuku foki kinautolu kiate ia.—Sēmisi 1:6.
ʻOku anga-fēfē ʻetau lī ʻetau ngaahi loto-moʻuá kia Sihová? ʻOku tali ia ʻe he Filipai 4:6, 7: “ʻOua ʻe hoko ʻo loto-moʻua ʻi ha faʻahinga meʻa, ka ʻi he meʻa kotoa pē fakafou ʻi he lotu mo e hū tōtōaki fakataha mo e fakafetaʻi, mou ʻai ke ʻilo ai hoʻomou ngaahi kolé ʻe he ʻOtuá; pea ko e nonga ʻa e ʻOtuá ʻa ia ʻoku fakalaka atu ʻi he mahino kotoa pē te ne maluʻi homou lotó pea mo homou ngaahi mafai fakaefakakaukaú fakafou ʻia Kalaisi Sīsū.” ʻIo, ʻi he tali ki heʻetau kīvoi ʻi he lotú mo e huú, ʻe lava ke ʻomai ai ʻe Sihova kiate kitautolu ha nonga ʻi loto ʻa ia ʻokú ne maluʻi hotau ʻatamaí mei hono fakahohaʻasi ʻe he ngaahi loto-moʻua ʻoku ʻikai ke fiemaʻu.—Selemaia 17:7, 8; Mātiu 6:25-34.
Ko ia ai, ke ngāue ʻo fehoanaki mo ʻetau ngaahi lotú, ʻoku ʻikai totonu ke tau fakamavaheʻi kitautolu tatau ai pē pe ʻi he fakaesino pe fakaefakakaukau. (Palōveepi 18:1) Ka, ʻoku lelei ke tau fakakaukau ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi tataki Fakatohitapu ʻoku fekauʻaki mo ʻetau palopalemá, ʻo fakaʻehiʻehi ai mei he falala ki he mahino pē ʻatautolú. (Palōveepi 3:5, 6) ʻOku lava ke hanga, tatau pē ʻa e taʻu siʻi pe taʻumotuʻa ki he Tohi Tapú mo e ngaahi tohi ʻa e Taua Leʻó ki ha fakamatala lahi ʻi he fai ʻo e ngaahi filí mo e feangainga mo e ngaahi palopalemá. Tānaki atu ki ai, ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané, ʻoku tāpuakiʻi ʻaki kitautolu ʻa e kau mātuʻa poto mo taukei mo e kau Kalisitiane matuʻotuʻa kehe ʻa ia ʻoku nau loto-lelei maʻu pē ke talanoa kiate kitautolu. (Palōveepi 11:14; 15:22) Ko e faʻahinga ko ia ʻoku ʻikai haʻanau kaunga fakaeongó pea ʻoku nau maʻu ʻa e fakakaukau ʻa e ʻOtuá ki ha meʻá ʻe lava ke nau faʻa tokoniʻi kitautolu ke sio ki heʻetau ngaahi palopalemá mei he fakakaukau kehe. Pea lolotonga ʻe ʻikai te nau fai ha ngaahi fili maʻatautolu, ʻe lava ke nau hoko ko ha matavai lahi ʻo e fakalototoʻa mo e poupou.
“Tatali ki he ʻOtuá”
ʻOku ʻikai lava ke fakaʻikaiʻi ʻe ha taha ʻoku ʻi ai ʻa e loto-mafasia feʻunga ʻi he feangainga mo ʻetau ngaahi palopalema moʻoní ʻi he ʻaho taki taha ʻo ʻikai toe tānaki atu kiate kinautolu ʻaki ʻa e hohaʻa fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku tau fakakaukauloto pē ki aí. Kapau ʻoku ʻai kitautolu ʻe he loto-moʻua ki he meʻa nai ʻe hokó ke tau ongoʻi manavasiʻi ai mo hohaʻa, tau hanga leva kia Sihova ʻi he lotu mo e hū. Hanga ki heʻene Folofolá mo ʻene kautahá ki ha tataki, poto, mo e fakakaukau fakapotopoto. Te tau ʻilo ai ko e hā pē ha tuʻunga ʻe malanga hake nai, ʻoku ʻi ai ha tokoni ʻoku ala maʻu ke feangainga ai mo ia.
ʻI he ongoʻi mafasia mo hohaʻá, naʻe hiva ai ʻa e tokotaha-tohi-sāmé: “ʻE hoku laumalie, ko e ha ʻoku ke fie mapelu ai? Pea ko hoʻo lilingi mai hoʻo hohaʻa koeʻumaʻaki? Tatali koe [ki he ʻOtuá]: he kuo pau ke hoko hano taimi te u fai ʻeku fakafetaʻi kiate ia, ko hoku fakahangahake mo hoku ʻOtua.” (Saame 42:11) Tuku ke hoko ko ʻetau ngaahi fakakaukaú ia.
ʻIo, palani ki he meʻa ʻe lava ʻuhinga lelei ke ʻamanekiná, pea tuku ʻa e meʻa taʻeʻamanekiná kia Sihova. ‘Mou lī atu hono kotoa ʻo hoʻomou loto-moʻuá kiate ia, koeʻuhí he ʻokú ne tokanga mai kiate kimoutolu.’—1 Pita 5:7.
w09 6/1 p. 29 ¶1
ʻI he tohi ʻa Sāmé, ʻoku tau maʻu ʻi ai ha ngaahi fakamatala fakalotomāfana mei he tokotaha-tohi-saame Hepeluú, ʻo hangē ko Tuʻi Tēvitá ʻoku fakamatala ki he tokanga anga-ʻofa ʻa Sihova ki heʻene kau sevānití. ʻI he Saame 56:8, ʻoku tau sio ai ʻi he kole ʻa Tuʻi Tēvita ki he ʻOtuá: “E, ke ke ʻai hoku loʻimata ki hoʻo hina na—ʻIkai ʻoku tuʻu ʻi hoʻo tohi na?” Hangē ko ia ʻoku hā ʻi he lea ko ení, naʻe ʻiloʻi ʻe Tēvita naʻe ʻikai ngata pē hono ʻiloʻi ʻe Sihova ʻene faingataʻaʻiá ka naʻá ne toe lāuʻilo ki heʻene ongoʻi fakaeongó. Naʻe lāuʻilo ʻa Sihova ki he mamahi ʻa Tēvitá pea manatuʻi ʻa e meʻa naʻá ne fakatupunga ʻa Tēvita ke ne mamahi fakaeongo aí. Ko e moʻoni, ʻoku vakai mai hotau Tokotaha-Fakatupú ki he faʻahinga kotoa ʻoku nau līʻoa ke fai hono finangaló, “kakai ʻoku haohaoa loto kiate ia.”
w08 10/1 p. 26 ¶3
Ko e ngaahi lea fakaueʻiloto ʻa Tēvita ʻo fekauʻaki mo e hiná ʻoku lava ke toe ʻi ai ʻene ʻuhinga kiate kitautolu. ʻO anga-fēfē? Sai, ʻoku fakamatala ʻe he Tohi Tapú ko Sētané ʻokú ne puleʻi ʻa e māmani ko ení pea ʻokú ne “ʻita lahi” ʻi hotau ʻahó ni. Ko hono olá, ʻoku fonu ai ʻa e māmaní ʻi he ngaahi palopalema mafatukituki. (Fakahā 12:12) ʻI he ʻuhinga ko iá, ʻoku tokolahi ʻa e faʻahinga ʻoku nau hangē ko Tēvitá, ʻoku nau fekuki mo e ngaahi ongoʻí, fakaʻatamaí mo e fakaesinó—tautautefito ki he faʻahinga ʻoku nau feinga ke tauhi ki he ʻOtuá. ʻOku meimei tatau eni mo hoʻo tuʻungá? Fakataha mo e loto-toʻa, naʻa mo e “tangi,” ko e kakai faitōnungá ʻoku ʻikai ʻaupito pē ke tuku ʻenau feinga ke tauhi maʻu ʻenau anga-tonú. (Saame 126:6) ʻOku nau tuipau ʻoku ʻikai ngata pē hono ʻafioʻi ʻe heʻenau Tamai fakahēvaní ʻa e ngaahi faingataʻa ʻoku nau fehangahangai mo iá kae toe pehē foki ki heʻenau ngaahi mamahi fakaeongó koeʻuhí ko e ngaahi faingataʻá. ʻOkú ne mahinoʻi moʻoni ʻa e mamahi ʻoku moʻua ai ʻene kau sevānití, pea ʻokú ne manatuʻi ʻi he kaungāongoʻi honau loʻimatá mo e faingataʻaʻiá, ʻi heʻene tānaki fakaefakatātā kinautolu ʻi heʻene hiná.