LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • g 10/07 p. 4-7
  • Ko e Tupu mei he ʻOtua?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko e Tupu mei he ʻOtua?
  • ʻĀ Hake!—2007
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Naʻá Na Talitekeʻi e ʻOfa ʻa e ʻOtuá
  • Nofo ʻi he Feituʻu Fakatuʻutāmakí
  • Ako Ke ʻIlo Fakaʻilonga Fakatokanga
  • Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni Fakahaofi Moʻui
  • Ko e Hā ʻOku Leaʻaki ʻe he Tohi Tapú ʻo Fekauʻaki mo e Fakatamaki Fakanatulá
    Tali ʻo e Ngaahi Fehuʻi Fakatohitapú
  • Ngaahi Tuʻutāmaki Fakaenatulá​—Ko e Fakahoko Mai ʻe he ʻOtuá?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
  • ʻOkú Ke Mateuteu ki ha Fakatamaki Fakanatula?
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2007
  • Fekuki mo e Fakatamaki Fakanatulá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2012
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
ʻĀ Hake!—2007
g 10/07 p. 4-7

Ko e Tupu mei he ʻOtua?

“KO E ʻOtua ko e ʻOfa,” ko e lau ia ʻa e Tohi Tapú. (1 Sione 4:8) ʻOkú ne faitotonu mo mohu meesi foki. “Ko Makatuʻu ia, ʻoku haohaoa ʻene ngāué, ko ʻene ngaahi foungá kotoa ʻoku fakamaau totonu. Ko ha ʻOtua ʻo e faitōnunga, ʻa ia ʻoku ʻikai ha fakamaau taʻetotonu ʻiate ia; ʻokú ne māʻoniʻoni mo anga-tonu.”—Teutalonome 32:​4, NW.

ʻI heʻene hoko ko e Tokotaha-Fakatupú, ʻoku maʻu ai ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa e malava ke ne tomuʻa ʻafioʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa ʻokú ne fakatupunga e maumaú pea ʻokú ne maʻu mo e mālohi ke fakaleleiʻi ia. ʻI heʻetau vakai atu ki he ngaahi moʻoniʻi meʻá ni pea pehē ki he ngaahi ʻulungāanga ʻoku fakamatalaʻi ʻaki ʻa e ʻOtuá ʻi he Tohi Tapú, ʻoku totonu ai hono ʻeke ʻe he tokolahi, “Ko e hā e ʻuhinga ʻoku kei fakangofua ai ʻe he ʻOtuá ʻa e fakatamaki fakanatulá ke hokó?”a Hangē ko ia kuo ʻilo ʻe he laui miliona ʻo e kakai loto-totonu ʻoku nau ʻekea e fehuʻí ni, kuo ʻomai ʻe he ʻOtuá ʻi heʻene Folofola kuo tohí ha tali mātuʻaki ʻuhinga lelei ʻaupito. (2 Timote 3:16) Kātaki ka tau vakai ange ki he ngaahi meʻá ni.

Naʻá Na Talitekeʻi e ʻOfa ʻa e ʻOtuá

ʻOku tala mai ʻe he Tohi Tapú kiate kitautolu naʻe foaki ʻe he ʻOtuá ki he ʻuluaki ongo mātuʻá ʻa e meʻa kotoa naʻá na fiemaʻú ke na maʻu ai ʻa e moʻui fiefia mo malu. ʻIkai ko ia pē, kapau naʻá na talangofua mo hona hakó ki he fekau ko ia ʻa e ʻOtuá ke “fakatupu, mo fakatokolahi, mo fakafonu ʻa mamani,” naʻe mei aʻusia ai ʻe he fāmili fakaetangata naʻe fakaʻaʻau ke tupu tokolahí ʻa e tokanga hokohoko ʻa e ʻOtuá.—Senesi 1:28.

Neongo ia, ko e meʻa fakamamahí, naʻe ʻosi fakakaukauʻi pē ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ke na talitekeʻi hona Tokotaha-Fakatupú ʻaki ʻena talangataʻa loto-lelei pea fili ha ʻalunga tauʻatāina meiate ia. (Senesi 1:28; 3:​1-6) ʻOku ʻikai ha veiveiua naʻe muimui ʻa e tokolahi ʻo hona hakó ki he fili naʻá na faí. (Senesi 6:​5, 6, 11, 12) ʻI hono fakanounoú, kuo fili ai e kotoa ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ke nau pule pē kiate kinautolu mo honau ʻapí, ko e foʻi māmaní, ʻo taʻekau ai ha tataki mei he ʻOtuá. ʻI heʻene hoko ko e ʻOtua ʻo e ʻofá ʻa ia ʻokú ne fakaʻapaʻapaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ia fekauʻaki mo ʻetau tauʻatāina ke fai ha fili, ʻoku ʻikai ai ke fakamālohiʻi ʻe Sihova hono tuʻunga-haú ki he faʻahinga ʻo e tangatá, neongo ʻe iku honau ʻalungá ki he kovi.b

Kae kehe, naʻe ʻikai ke liʻaki ai ʻe Sihova ʻa e fāmili fakaetangatá. Aʻu mai ki he ʻahó ni “ʻoku ne fakahopo ʻene laʻā ki he kovi mo e lelei, pea ʻoku ne fakaʻuha ki he faitotonu mo e faihala.” (Mātiu 5:45) Tānaki atu ki ai, naʻe foaki ʻe he ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e malava ke ako fekauʻaki mo e foʻi māmaní mo ʻene ngaahi vilo takai fakanatulá, pea ʻoku aʻu ki ha tuʻunga kuo ʻai ai ʻe he ʻilo ko ení ke lava ʻe he tangatá ʻo tomuʻa tala ha ʻalotāmaki lahi mo ha fakatuʻutāmaki ʻe ala hoko, hangē ko ha pā ʻa ha moʻunga afi.

ʻOku toe ʻiloʻi foki ʻe he tangatá ʻa e ngaahi feituʻu ʻi he māmaní ʻoku ʻi he halanga mofuiké pe halanga matangi lalahí. ʻOku hanga ʻe he ʻilo ko ení ʻo fakahaofi e moʻui ʻa e tokolahi ʻi he ngaahi fonua ʻe niʻihi fakafou ʻi he akó pea pehē ki hano fokotuʻutuʻu ha founga langa ʻoku lelei angé pea mo e ngaahi founga ke fakahoko ai e fakatokangá. Ka neongo ia, ko e lahi ʻo e ngaahi fakatamaki fakanatula ʻoku fakamāʻopoʻopo ʻi he taʻu taki taha ʻoku ʻalu hake ai pē. ʻOku lahi pea fihi ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku hoko ai ʻa e meʻá ni.

Nofo ʻi he Feituʻu Fakatuʻutāmakí

Ko e lahi ʻo ha fakatamaki ʻoku ʻikai ke fakatuʻunga maʻu pē ia ʻi he mālohi ʻo e ngaahi ivi fakanatula ʻoku kau ki aí. Ko e tokolahi ʻo e kakai ʻoku nofo he feituʻu ʻoku uesiá ʻoku faʻa hoko ʻo lahi ange ai ʻa e fakatamakí. Fakatatau ki ha līpooti naʻe pulusi ʻe he Pangikē ʻa Māmaní, ʻi he fonua lahi ange ʻi he 160, ʻoku laka hake ʻi he vahe fā ʻe taha ʻo e kakaí ʻoku nau nofo ʻi he feituʻu ʻoku lahi ai ʻa e maté ʻi he hoko ʻa e fakatamaki fakanatulá. “ʻI he lahi mo toe tokolahi ange ʻa e kakai ʻoku nofo ʻi he ngaahi feituʻu fakatuʻutāmakí, ʻoku hoko ai ha fakatamaki ka ki muʻa aí ko ha meʻa pē ia naʻe hoko fakanatula,” ko e lau ia ʻa ha faisaienisi ko Klaus Jacob ʻo e ʻUnivēsiti Kolomupiá ʻi ʻAmelika.

ʻOku ʻi ai mo ha ngaahi meʻa kehe ʻokú ne ʻai ke toe kovi ange ʻa e tuʻungá ni ʻa ia ko e vave hono nofoʻi ʻikai palaniʻi ha feituʻu foʻou, fakaʻauha e ngaahi vaotaá, pea mo e lahi hono ngāueʻaki ʻo e simá ʻo ʻufiʻufi ai e kelekelé ʻa ia naʻe mei fakanatula pē ʻene mimisi ʻa e tokaʻanga vaí. Ko e ongo meʻa ʻe ua fakamuimuí ʻoku tautautefito ʻena malava ke fakatupunga ʻa e holo e kelekelé pea ʻomai ai mo ha tāfea lahi.

ʻE toe malava pē ʻe he ngaahi ngāue ʻa e tangatá ke hoko ai ha mofuike ʻo fakatuʻutāmaki lahi fau, he ʻoku ʻikai ko e ivi ʻoku ʻomai ʻe he mofuiké ʻokú ne fakatupunga e lahi taha ʻo e maté mo e lavelaveá ka ko e ngaahi fale kuo holó. ʻI ha ʻuhinga lelei, ʻoku pehē ai ʻe he faʻahinga ʻoku nau ako ki he tupuʻanga ʻo e mofuiké: “ʻOku ʻikai ke tāmateʻi ʻe he mofuiké ia ʻa e kakaí. Ko e ngaahi falé ʻokú ne tāmateʻi ʻa e kakaí.”

Ko e taʻelavameʻa fakapolitikalé ʻoku lava ke toe hoko ʻo tokolahi ange ai ʻa e kakai ʻoku maté. ʻI ha fonua ʻi ʻAmelika Tonga, naʻe tuʻo tolu ai hono holoki ʻe he mofuiké honau kolomuʻá ʻi he taʻu ʻe 400 kuo maliu atú. Pea talu mei he lulu fakamuimui tahá, ʻa ia naʻe hoko ʻi he 1967, kuo liunga ua ai e tokolahi hono kakaí ʻo aʻu ki he nima miliona. “Naʻe ʻikai ke fakamamafaʻi pe ngāueʻaki ʻa e ngaahi lao ia fekauʻaki mo e langá ʻa ia naʻe mei lava ke maluʻi ai e kakaí,” ko e fakamatala ia ʻa e makasini New Scientist.

ʻOku kaungatonu ʻa e fakamatala ne toki ʻosí ki he kolo lahi ko New Orleans, Louisiana, ʻi ʻAmelika ʻa ia naʻe langa ia ʻi he feituʻu ʻoku māʻulalo pea tāfeangofua. Neongo ʻa e ʻi ai e ngaahi tafungaʻi kelekele mo e ngaahi mīsini komo vaí, ko e fakatamaki ko ia naʻe ilifiaʻi ʻe he tokolahi ne faifai pē ʻo hoko ʻi he 2005, ʻi he patō ʻa e afā ko Katrina. “Ko e ngaahi fakatokanga kuo fuoloa taʻu hono fai maí” naʻe tukunoaʻi pe “taʻetokanga ki ai,” ko e fakamatala ia ʻa ha līpooti ʻi he USA Today.

Ko e founga tali taʻetokanga meimei tatau ʻoku hā mahino ia ʻi he mafana ʻa e foʻi kolopé, ʻa ia ʻoku tui ʻa e kau faisaienisi tokolahi ʻe malava ke ne fakalahi ʻa e ngaahi fakatamaki felāveʻi mo e ʻeá pea ʻai ai ke māʻolunga e lēvolo ʻo e tahí. ʻOku mahino maí kuo pau ke fai hano fakakaukauʻi—e ngaahi tuʻunga fakapolitikale, fakasōsiale pea mo fakaʻekonōmiká—ʻa e ngaahi meʻa ʻikai tupu mei he ʻOtuá. ʻOku fakamanatu mai ʻe he ngaahi tuʻunga fakaetangatá ni ʻa e moʻoni Fakatohitapu ko ia ʻoku ʻikai malava ʻe he tangatá “ke fakahinohino hono aluaga.” (Selemaia 10:​23, PM) Ko ha toe tuʻunga fakaetangata ʻe taha ko e anga ʻo e vakai ʻa e kakaí ki he ngaahi fakatokangá—mei natula mo e ʻōfisi vakai matangí.

Ako Ke ʻIlo Fakaʻilonga Fakatokanga

Ko e ʻuluaki meʻa kuo pau ke ʻiloʻí ʻe malava pē ke hoko fakafokifā ʻa e ngaahi fakatamaki fakanatulá. “Ko e taimí mo e meʻa ʻoku hoko taʻeʻiloá ʻoku hoko ia [kia kitautolu] kotoa,” ko e lau ia ʻa Koheleti 9:11 (NW). Neongo ia, ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻomai ai e fakatokanga—mei natula pe mei he ʻōfisi vakai matangí—ki ha fakatamaki ʻoku maluʻaki mai. Ko ia ai, ʻi he taimi ʻoku ʻilo ai ʻe he kakaí ʻa e ngaahi fakaʻilongá ni, ʻoku malava ke fakaleleiʻi ai ʻenau fakafeangai ki ha meʻa ke nau hao ai.

Naʻe mate pē ha toko fitu ʻi he fuʻu kakai ʻe laui afe naʻe nofo ʻi he motu ko ia ko Simeulue ʻi ʻInitonīsia ʻi he taimi naʻe hake ai ha peau kula ʻi he 2004. ʻI heʻenau ʻiloʻi ko e mamaha lahi ange taʻefakanatula ʻa e tahí ʻoku lava ke hoko ia ki muʻa ʻi ha peau kulá, ko e tokolahi ne nau hola ʻi he taimi naʻe hoko ai e meʻa ko iá. Pehē pē, kuo hao e kakaí ʻi he ngaahi matangi mālohi fau mo e pā ʻa ha ngaahi moʻunga afi ʻi heʻenau tokanga ki he fakatokangá. Koeʻuhi ʻoku faʻa muʻa mai e ngaahi fakatokanga ia ʻa natulá ʻi he fakatokanga ʻoku ʻomai ʻe he ʻōfisi vakai matangí, ʻoku fakapotopoto ke ke ʻiloʻi ʻa e ongo fakatokangá ni, tautautefito kapau ʻokú ke nofo ʻi he feituʻu ʻoku hoko lahi ai ʻa e fakatamakí.

Ka neongo ia, ʻoku fakamamahí, “ko e kakaí ʻoku nau hehema pe kinautolu ke tala ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha fakatuʻutāmaki ʻo aʻu ki he taimi ʻoku maeʻeeʻa lelei aí,” ko e lau ia ʻa ha tokotaha fakatotolo moʻunga afi. ʻOku tautautefito ʻene hokó ʻi he taimi ko ia ʻoku faʻa toutou ongo mai ai ha fakatokanga loi pe ʻi ha feituʻu ne hoko fuoloa ʻaupito ai ki muʻa ha fakatamaki. Pea ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai pē ke fie mavahe ʻa e kakaí ia mei heʻenau koloá, ʻo aʻu ki he taimi ʻoku aʻu mai ai ʻa e fakatamakí.

ʻI he ngaahi vahefonua lahi ʻoku mātuʻaki fuʻu masiva pē ʻa e kakaí ia ke nau toe hiki ki ha feituʻu ʻoku malu angé. ʻI he ʻikai ke tau fakahanga ʻa e taʻelavameʻá ni ki he Tokotaha-Fakatupú, ko hono moʻoni ʻo e tuʻunga masivá ni ko e tōnounou fakaetangata pē. Ko e fakatātaá, ko e ngaahi puleʻangá, ʻoku nau faʻa fakamoleki ha paʻanga lahi ʻaupito ki he naunau taú ka ko ha kiʻi paʻanga siʻi pē ke tokoni ki he masivá.

Ka neongo ia, ʻoku ʻatā ki he tokolahi ha tokoni ʻoku papau, neongo pe ko e hā nai e tuʻunga ʻoku nau ʻi aí. ʻOku anga-fēfē hono maʻu iá? ʻI hono ʻomai ʻe he ʻOtuá kia kitautolu fakafou ʻi heʻene Folofola kuo tohí, ʻa e Tohi Tapú, ha ngaahi tefitoʻi moʻoni lelei, ʻa ia ʻi he taimi te tau ngāueʻaki ai iá ʻe malava ke ne fakahaofi ha ngaahi moʻui.

Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni Fakahaofi Moʻui

◼ ʻOua ʻe ʻahiʻahiʻi kovi ʻa e ʻOtuá. “Oua naa mou ahiahi kovi kia Jihova ko ho mou Otua,” ko e lau ia ʻa e Teutalonome 6:16 (PM). Ko e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku ʻikai ke nau maʻu ha fakakaukau taʻeʻuhinga ki he moʻuí, ʻo fakakaukau ʻe maluʻi maʻu pē ʻe he ʻOtuá kinautolu mei ha fakatuʻutāmaki fakaesino ʻe hoko. ʻI hono kehé, ʻi he maluʻaki mai ha fakatuʻutāmaki, ʻoku nau talangofua ki he faleʻi fakamānavaʻí ni: “Ko e fakapotopoto ʻoku ne sio ki he kovi, ʻo ne toi: Ka ko e hehemangofua ʻoku nau laka atu pe, ʻo moʻua ai.”—Palovepi 22:3.

◼ Fakamahuʻingaʻi ange ʻa e moʻuí ʻi he koloá. “Koe moui ae tagata oku ikai i hono lahi oe gaahi mea oku ne maʻu.” (Luke 12:​15, PM) ʻIo, ʻoku ʻi ai pē hono ʻaonga ʻo e ngaahi meʻa fakamatelié, ka ʻoku ʻikai ke ʻi ai hano mahuʻinga ki he kakai maté. Ko ia ai, ko kinautolu ko ia ʻoku nau ʻofa ʻi he moʻuí pea tukulotoa ʻa e faingamālie ko ia ke tauhi ki he ʻOtuá, ʻoku ʻikai ke nau fai ha meʻa fakatuʻutāmaki ʻoku ʻikai fiemaʻu koeʻuhi ke maluʻi ai ʻenau koloá.—Sāme 115:17.

Ko Tadashi, ʻa ia ʻoku nofo ʻi Siapani, naʻá ne mavahe leva mei hono ʻapí hili ha lulu ʻa ha mofuike ʻi he 2004 pea ki muʻa ia ʻi he fakahinohino fakapuleʻanga naʻe ʻomaí. Naʻe mahuʻinga ange kiate ia ʻene moʻuí ʻi hono ʻapí mo ʻene ngaahi ngaʻotoʻotá. Ko Akira, ʻokú ne nofo ʻi he feituʻu tatau pē, naʻá ne tohi ʻo pehē “ʻoku fakatuʻunga ʻa e lahi ʻo e maumaú, ʻikai ʻi he mole fakamatelié, ka ʻi he anga ʻo e fakakaukau ʻa e tokotaha taki taha. Naʻá ku vakai ki he fakatamakí ni ko ha faingamālie lelei ia ke u fakafaingofuaʻi ai ʻeku moʻuí.”

◼ Fanongo ki he fakatokanga fakapuleʻangá. ‘Ke anganofo ki he ngaahi pule ʻoku maʻolungá.’ (Loma 13:1) ʻI hono ʻoatu ha tuʻutuʻuni fakapuleʻanga ke mavahe pe ke muimui ki ha toe founga ʻoku malu ange, ʻoku fakapotopoto ke ke tokanga ki ai. Naʻe nofo mamaʻo ʻa Tadashi mei he feituʻu fakatuʻutāmakí ʻi heʻene talangofua ki ha tuʻutuʻuni ke mavahe pea ko ia ai naʻá ne hao mei ha lavea pe mate hili ʻa e mofuiké.

ʻI he taimi ʻoku ʻikai ʻomai ai ha fakatokanga fakapuleʻanga fekauʻaki mo ha fakatamaki ʻoku maluʻaki mai, kuo pau ke fai pē ʻe he kakaí ʻenau fili fakafoʻituitui pe ko ʻafē pe ʻe ange-fēfē nai ʻenau tali ki he fakatokangá, ʻo fakakaukau ki he ngaahi moʻoni kotoa ʻoku ala maʻú. ʻI he ngaahi feituʻu ʻe niʻihi ʻoku lava ke tokonaki mai ai ʻe he kau maʻu mafai ʻi he feituʻú ha ngaahi fakahinohino ʻaonga fekauʻaki mo e hao ʻi ha fakatamaki. Kapau ʻoku ala maʻu ha fakahinohino pehē ʻi ho feituʻú, ʻokú ke maheni mo ia? Pea kuó ke ʻosi lāulea ki ai mo ho fāmili? (Sio ki he puha ʻoku hoko maí) ʻI he konga lahi ʻo e māmaní, he malumalu e tataki ʻo e ʻōfisi vaʻa fakalotofonua ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, kuo fokotuʻu ai ʻe he ngaahi fakatahaʻanga ʻo e Kau Fakamoʻoní ʻa e founga fakahaofi moʻui fakatuʻupakē ke muimui ki ai ʻi he taimi ʻoku maluʻaki mai ai pe hoko ha fakatamaki, pea kuo fakamoʻoniʻi ko e ngaahi foungá ni ʻoku mātuʻaki tokoni lahi ʻaupito.

◼ Fakahāhā ʻa e ʻofa faka-Kalisitiane. “Ko e tuʻutuʻuni foʻou ʻoku ou tuku kiate kimoutolu,” ko e lea ia ʻa Sīsuú, “Ke mou feʻofaʻaki: hange ā ko ʻeku ʻofaʻi kimoutolu.” (Sione 13:34) Ko e kakai ʻoku nau fakahāhaaʻi ʻa e ʻofa feilaulauʻi-kita hangē ko Kalaisí ʻoku nau fai ʻa e meʻa kotoa ʻi heʻenau malava fakaetangatá ke nau fetokoniʻaki ai ke mateuteu pe hao ʻi ha fakatamaki fakanatula. ʻI he lotolotonga ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ʻoku ngāue tōtōivi ai ʻa e kau mātuʻá ke fetuʻutaki mo e mēmipa kotoa ʻo e fakatahaʻangá ke fakapapauʻi ʻoku nau malu pe lava ke nau ʻalu ki ha feituʻu malu. ʻOku toe vakaiʻi foki ʻe he kau mātuʻá ke papau ʻoku maʻu ʻe he tokotaha taki taha ʻa e ngaahi fiemaʻu tefito ʻo e moʻuí, hangē ko ha vai inu ʻoku maʻa, meʻakai, vala, mo e naunau faitoʻo tefitó foki. Lolotonga ia, ʻoku fakaʻatā ʻe he ngaahi fāmili ʻo e Kau Fakamoʻoní ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku haó ʻa honau ngaahi ʻapí ki honau kaungā Fakamoʻoni ʻoku fetukutuku maí. Ko ha faʻahinga ʻofa pehē ʻoku moʻoni “ko e haʻi haohaoa ia ʻo e fāʻūtahá.”—Kolose 3:​14, NW.

ʻE toe fakaʻaʻau ke kovi ange ʻa e fakatamaki fakanatulá ʻo hangē ko ia ʻoku tomuʻa fakahaaʻi ʻe he niʻihi? Mahalo pē, ka heʻikai ke fuoloa. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí he ʻoku vavé ni ke ngata ʻa e kuonga fakamamahi ko eni ʻo e tauʻatāina ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá mei he ʻOtuá. Hili iá, ko e foʻi māmaní fakalūkufua pea mo kinautolu kotoa ʻoku nofo aí te nau kātoa ʻi he malumalu ʻo e tuʻunga-hau anga-ʻofa ʻa Sihová, mo ha ngaahi ola ʻoku fakaofo, ʻa ia te tau vakai angé ki aí.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Ko e mofuiké, ʻalotāmaki lahi, pā ʻa e moʻunga afí mo e hā fua, ʻoku ʻikai ke nau hoko ko ha fakatamaki ʻiate kinautolu pē. ʻOku nau toki hoko pē ʻo peheé ʻi he taimi ko ē ʻoku nau uesia kovi ai ʻa e moʻuí pea mo e koloá.

b Ki ha fakamatala fakaikiiki ange ki hono fakangofua fakataimi ʻe he ʻOtuá ʻa e faingataʻá mo e koví, kātaki ʻo sio ki he ngaahi kupu hokohoko ʻoku fakakaveinga “‘Ko e Hā e ʻUhinga?’—Tali e Fehuʻi ʻOku Faingataʻa Tahá,” ʻi he ʻīsiu ʻo Nōvema 2006 ʻo e makasini ko ení, pehē ki he vahe 11 ʻo e tohi Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú? pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 7]

ʻOKÚ KE MATEUTEU KE HOLA?

ʻOku ʻomai ʻe he ʻŌfisi Tokangaʻi ʻo e Ngaahi Fiemaʻu Fakatuʻupakē ʻi he Kolo Niu ʻIoké ha fakahinohino ki he ngaahi fāmilí ke nau palani ki he fetukutukú, ʻaki hano faʻo ha “kato fetukutuku”—ko ha kato ʻoku fefeka, lahi feʻunga pea faingofua ke fakaheka ʻa ia ʻoku faʻo ai ha ngaahi meʻa fiemaʻu fakatuʻupakē mahuʻinga. Ko e ngaahi meʻa eni ʻe ala faʻo ʻi aí:c

◼ Tatau ʻo e ʻū tohi mahuʻinga ʻoku faʻo ʻi ha meʻa ʻoku malu mei he vaí

◼ Ko ha toe ngaahi foʻi kī ʻo e meʻalelé mo e falé

◼ Ngaahi kaati toho paʻanga pea mo ha paʻanga

◼ Vai ʻutu hina pea mo e meʻakai ʻoku tolonga

◼ (Ngaahi) kasa hulu, letiō AM/FM, telefoni toʻotoʻo (kapau ʻoku ʻi ai) pea mo ha maka kasa

◼ Faitoʻo feʻunga mo e uike ʻe taha mo hono fakahinohino totonu, tohi mei he toketaá, hingoa mo e fika telefoni ʻo e kau toketaá. (Fakapapauʻi ke fetongi ʻa e faitoʻó ki muʻa pea ʻosi hono taimí)

◼ Naunau faitoʻo tokoni fakavavevave

◼ Sū feʻunga lelei mo tolonga mo e teunga fakaʻuha

◼ Fika telefoni mo e feituʻu ke fakatahataha ki ai ho fāmilí, pea pehē ki ha mape ʻo e feituʻú

◼ Naunau ke tokangaʻi ʻaki e longaʻi fānaú

[Fakamatala ʻi lalo]

c Neongo ʻoku fakatefito eni ʻi he lisi fakaʻofisialé, ka ʻoku ʻi ai pē ʻa e kiʻi liliu siʻi ʻi he ngaahi meʻa ʻoku hā atu ʻi ʻolungá. Mahalo heʻikai ke feʻungamālie ʻa e meʻa kotoa ʻoku hā atu ʻi ʻolungá ʻi ho tuʻungá pe ko e feituʻu ʻokú ke ʻi ai ʻi he māmaní, pea ʻoku fiemaʻu nai ke toe tānaki atu mo ha ngaahi naunau kehe. Ko e fakatātaá, ʻoku ʻi ai foki ʻa e fiemaʻu makehe ia ki he faʻahinga ʻoku toulekeleka mo e kau faingataʻaʻia fakaesinó.

[Maʻuʻanga ʻo e Tā ʻi he peesi 4]

USGS, David A. Johnston, Cascades Volcano Observatory

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share