Ko e Vakai ʻa e Tohi Tapú
ʻOku Totonu ke Lotu ki he ʻOtuá Fakafou ʻi he Ngaahi ʻĪmisí?
“Naʻe akoʻi mai kiate au ʻe ʻai ʻe he ngaahi ʻīmisí ke u ongoʻi ofi ange ki he ʻOtuá.”—Mack.
“Naʻe fonu homau ʻapí ʻi he ngaahi fakatātā fakalotú. Ne mau fakakaukau ʻe ʻai ʻe he meʻá ni ke fakahōifua homau ʻapí ki he ʻOtuá.”—Herta.
“Naʻa mau angaʻaki ʻa e punou ki he ngaahi ʻīmisi ʻe niʻihi. Ne ʻikai te mau fakakaukau ki he anga ʻo e ongoʻi ʻe maʻu ʻe he ʻOtuá ʻi he tōʻonga ko ʻení.”—Sandra.
ʻOKU fēfē hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo e ngaahi fakamatala ko iá? ʻOku tui ʻa e tokolahi ʻe tokoniʻi kinautolu ʻe he ngaahi ʻīmisi fakalotú ke nau lotu ki he ʻOtuá. ʻOku tonu ʻa e fakakaukau ko ʻení? Ko e toe meʻa ʻoku mahuʻinga angé, ʻoku fēfē ʻa e ongoʻi ʻa e ʻOtuá ʻo fekauʻaki mo e meʻá ni? Fakakaukau angé ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe heʻene Folofola kuo tohí, ʻa e Tohi Tapu Māʻoniʻoní.
Vakai ʻa e ʻOtuá ki he Ngaahi ʻĪmisi Fakalotú
Ko e ngaahi fakatātā mo e ngaahi ʻaitoli fakalotú ko e ngaahi fakafofonga, pe fakaʻilonga ia, ʻo ha meʻa pē ʻoku fai ki ai ʻa e līʻoa pe ko hano fakalāngilangiʻi. ʻOku kau ai ʻa e ngaahi kolosi, maka-fakamanatu, fakatātā pe ko ha toe tatau kehe pē ʻo ha ngaahi meʻa ʻi langi pe ʻi māmani.a ʻOku toe lava ke hoko ʻa e ngaahi fuká ko e meʻa ia ʻoku fai hono fakalāngilangiʻi.
Ko hono ngāueʻaki ʻo e ngaahi meʻa ko iá ʻi he lotú kuo fai ia ʻi he laui afeʻi taʻu. Ko ia ai, ʻi he 1513 K.M., ʻi hono ʻoange ki he puleʻanga foʻou ʻo ʻIsilelí ʻa e Fekau ʻe Hongofulú, naʻe fakahaaʻi mahino ai ʻe he ʻOtuá ʻa ʻene fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi ʻīmisi fakalotú. Naʻá ne pehē: “ʻOua te ke ngaohi maʻau ha tamapua, pe ha momoʻi fakatātā ʻo ha meʻa ʻo e langi ʻi ʻolunga na, pe ʻo mamani ʻi lalo ni, pe ʻo e tahi ʻi lolofonua. ʻOua te ke hū ki ai, pea ʻoua te ke tauhi ki ai, he ko Au Sihova ko ho ʻOtua ko e ʻOtua fuaʻa au [pe “ʻoku ou kounaʻi ʻa e līʻoa maʻataʻatā,” NW].”—Ekisoto 20:4, 5.
Fakatokangaʻi ange ʻa e meʻa ʻe ua naʻe tapui ʻe he ʻOtuá: ʻUluakí, naʻe ʻikai fiemaʻu ʻa hono kakaí ke nau ngaohi ha ʻīmisi ki he lotú, pea ko hono uá, naʻe ʻikai fiemaʻu ke nau “hū ki ai” pe tauhi ki ai. Ko e hā ʻoku tapui ai ʻe hotau Tokotaha-Fakatupú ʻa hono ngaohi ʻo e ngaahi ʻīmisí? Ko e ʻuhinga ʻe taha ke ʻoua ʻe ngaohi ai ha ngaahi ʻīmisi ʻo e ʻOtuá he “ko e meʻa ki he ʻOtua, kuo teʻeki ke mamata ki ai ʻe ha taha ʻi ha taimi.” ʻOku ʻikai ngaohiʻaki ʻa Sihova ha meʻa fakamatelie ka ko ha laumālie ia pea ʻokú ne ʻafio ʻi he nofoʻanga fakalaumālié. (Sione 1:18; 4:24) Ko ha ʻuhinga ke ʻoua ʻe ngaohi ha ngaahi ʻīmisi ʻo ha meʻá he ko e ʻOtuá ʻokú ne kounaʻi ʻa e “līʻoa maʻataʻatā.” “ʻE ʻikai te u ʻange hoku langilangi ki ha taha, pe ko hoku ongoongo ki he ngaahi aitoli,” ko ʻene folofolá ia. (Aisea 42:8) ʻI he ʻuhinga ko ení, ʻoku toe hala ke ngaohi ha ʻīmisi ko ha meʻa ke tokoni ki he lotú. ʻI he taimi naʻe fai pehē ai ʻa e taki ʻIsileli ko ʻĒloné, naʻe houhau lahi ʻa Sihova.—Ekisoto 32:4-10.
Ko e Hā ke ʻOua ʻe Hū Ai ki Aí?
ʻI he fekauʻaki mo e ngaahi ʻaitolí, ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú: “ʻOku ai honau ngutu, ka ʻoku ʻikai te nau lea; ʻoku ai honau mata, ka ʻoku ʻikai te nau sioa; ʻoku ai honau telinga, ka ʻoku ʻikai te nau ongona.” Pea ʻokú ne toe tānaki mai ʻa e fakatokanga mafatukituki ko ení: “ʻOku tatau mo ia ʻakinautolu naʻe fai honau ngaohi”—ko e meʻa mate pē!—Sāme 115:4-8.
Ko e lotu ʻaitolí ko ha toe tōʻonga ia ʻo e fakamaau taʻetotonu. ʻEke hifo kiate koe, ‘ʻE fēfē haʻaku ongoʻi ʻo kapau naʻá ku ʻoange ki heʻeku tamá ha meʻaʻofa naʻe mamafa hono fakatau maí pea ʻalu ia ʻo fakamālō ki ha tokotaha sola pe naʻa mo ha meʻa mate?’ ʻE tokoni nai ia kiate koe ke ke mahinoʻi ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa hotau Tokotaha-Fakatupú mo e Tokotaha Foaki Moʻuí ʻi he taimi ʻoku maʻu ai ʻe he niʻihi kehé—ʻo kau ai ʻa e ngaahi ʻaitoli taʻemoʻuí—ʻa e fakamālō mo e lotu ʻa ē ʻoku totonu ke fai ange kiate iá.—Fakahā 4:11.
Fakakaukau foki ki he māʻulalo ki ha tangata—naʻe ngaohi ʻi he ʻīmisi tonu ʻo e ʻOtuá—ke ne fakalāngilangiʻi ha meʻa mate ʻoku ʻikai lava ke ne fai ha meʻá! (Senesi 1:27) ʻI he fekauʻaki mo e niʻihi naʻa nau fai ʻa e meʻa tofu pē ko iá, naʻe tohi ʻe he palōfita ko ʻAiseá: “ʻOku nau hu ki he ngaue ʻa honau nima, ʻa e meʻa kuo ngaohi ʻe he tuhu ʻonautolu. Pea ʻoku mapelu ki lalo ʻa e tangata noa, pea ʻoku fakamoʻulaloa ʻa e tuʻunga ʻeiki: pea ʻe ʻikai te ke [Sihova ko e ʻOtuá] fakamolemole ʻa kinautolu.”—Aisea 2:8-10a.
Ko hono moʻoní, ko e meʻa ʻokú ne ʻai ʻa e lotu loí ke toe fakahouhau ange ki he ʻOtuá, he ko e lotu ia ki he kau tēmenioó—ʻa e ngaahi fili ʻo e ʻOtuá. ʻI hono liʻaki ʻe he kau ʻIsilelí ʻa Sihova ka nau lotu ki he ngaahi ʻaitolí, “naa nau feilaulau ki he gaahi tevolo [pe tēmenioó], kae ikai ki he Otua,” ko e lau ia ʻa e Teutalonome 32:17 (PM).
Naʻe fakalāngilangiʻi ʻe he muʻaki kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí ʻa e ngaahi ʻīmisí pe ngāueʻaki ia ko ha meʻa ke tokoni ki he lotú? ʻIkai! Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ʻa Sīsū ko Sioné: “Siʻi fanau, taʻofi kimoutolu mei he tauhi aitoli.” (1 Sione 5:21) Ko e tohi ko e Early Church History to the Death of Constantine ʻoku pehē ai: “ʻOku ʻikai ha meʻa ʻe toe fakalielia ange ki he muʻaki kau ākongá ka ko e lotu-ʻīmisí.”
Founga Totonu ʻo e Lotú
Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ko e kakai ʻoku lotu moʻoni te nau fai ʻi laumālie mo fai ʻi moʻoni ʻe nau lotu ki he Tamai: he ko e Tamai foki ʻoku ne kumi ʻa e faʻahinga ko ia, ʻakinautolu ʻoku matuaki lotu kiate ia.” (Sione 4:23) ʻIo, ʻoku fiemaʻu mai ʻe he ʻOtuá ke tau ʻiloʻi ia ʻi hono tuʻunga ko ha tokotahá—ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne saiʻia aí, ko e ngaahi meʻa ʻokú ne fehiʻa aí, ko ʻene ngaahi tuʻungá mo ʻene taumuʻa moʻo kitautolú. (Sione 17:3) Ko hono moʻoní, ko e ʻuhinga ia naʻá ne ʻai ai ke hiki ʻa e Tohi Tapú. (2 Timote 3:16) Pehē foki, koeʻuhi ko e ʻOtuá “talāʻehai ʻoku ne mamaʻo mei hatau toko taha,” ʻoku lava ke tau lotu kiate ia ʻi ha taimi pē, ʻi ha feituʻu pē, ʻo ʻikai ha tokoni mai ʻa e ngaahi ʻīmisi fakalotú.—Ngāue 17:27.
“ʻI he taimi naʻá ku hū ai ki he Fale Fakatahaʻanga ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, naʻe ʻikai ke u sio ai ki ha ngaahi ʻīmisi ke fai ki ai e lotú,” ko e lau ia ʻa Sandra, naʻe lave ki ai ki muʻá. “Naʻe ngāueʻaki ʻe he Kau Fakamoʻoní ʻa e Tohi Tapú ke fakahaaʻi mai ai kiate au ʻa e ngaahi ʻulungāanga ʻo e ʻOtuá mo ʻene ngaahi fiemaʻú. Ko ia naʻá ku ako ai ke lotu ke fanongoa ʻe he ʻOtuá. ʻOku ou ongoʻi he taimí ni ʻoku ou maʻu ha mahino totonu fekauʻaki mo e Tokotaha-Fakatupú pea mo ha vahaʻangatae vāofi mo ia.” ʻIo, naʻe ako ʻe Sandra ʻo ʻiloʻi ʻa e mātuʻaki fakaivifoʻou mo e fakatauʻatāina moʻoni ʻa e ngaahi moʻoni Fakatohitapú. (Sione 8:32) ʻE lava ke hoko foki eni kiate koe.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Sio ki he kupu “Naʻe Pekia Moʻoni ʻa Sīsū ʻi ha Kolosi?” ʻi he ʻīsiu ʻo Siulai-Sepitema 2006 ʻo e makasini ko ení.
KUÓ KE FIFILI?
◼ Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fakaʻehiʻehi mei he faʻahinga ʻīmisi kotoa pē ʻi he lotú?—Sāme 115:4-8; 1 Sione 5:21.
◼ ʻOku totonu ke fēfē ʻa e lotu ki he ʻOtua moʻoní?—Sione 4:24.
◼ ʻE lava fēfē ke ke ako ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e ʻOtuá, pea ʻe lava fēfē ke ke maʻu ʻaonga mei ai?—Sione 8:32; 17:3.