Ko e Founga Fakaofo ʻo e Fāʻelé
ʻOKU faifai pē ʻo ʻosi ʻa e māhina ʻe hiva ʻo e tatalí, pea ko e pēpē naʻe fuoloa e tatali ki aí ʻoku teu ke fāʻeleʻi.a Ko e kau ki tuʻa ʻo e taungafanau ʻo e faʻē ʻoku teu ke fāʻelé kuo mapuni maʻu pē ia, ʻo tauhi malu ai ʻa e pēpeé ʻi he manavá. Ka ʻi he taimi ko ení ʻoku manifi, molū pea mafao ai ʻa e kau ki tuʻa ʻo hono taungafanaú. ʻOku kamata ai ʻa e mana ʻo e fāʻelé.
Ko e hā ʻokú ne fakatupunga ʻa e founga fakaofo ʻo e fāʻelé? ʻI he ngaahi meʻa tefito ʻoku kau ki aí, ko e ua ai ʻoku tautefito ʻene fakaofó. ʻUluakí, ʻoku tukuange mai ʻa e oxytocin, ko ha hōmone ʻoku faʻu ʻi he ʻutó. Ko e kakai tangatá mo e fefiné fakatouʻosi ʻoku faʻu ai ʻa e hōmone ko ení, ka ko ha konga lahi ʻo ia ʻoku tukuange mai ʻi he faʻē feitamá ʻi he taimi ʻoku kamata ai ʻa e langaá, ʻo fakatupunga ai ke mafao ʻa e kau ki tuʻa ʻo e taungafanaú pea mingi ai ʻa e taungafanaú.
Ko ha misiteli ʻa e founga tofu pē ʻo e ʻiloʻi ʻe he lama ʻo e ʻuto ʻo e faʻē ʻoku teu fāʻelé ʻa e taimi ke kamata tukuange mai ai ʻa e hōmone ko ení. Ko e tohi Incredible Voyage—Exploring the Human Body ʻoku fakamatala ai: “ʻI ha tuʻunga ʻoku ʻiloʻi ʻe hono ʻutó ʻoku kakato ʻa e taimi feitamá pea kuo taimi ki he ngaahi uoua mālohi ʻo e taungafanaú . . . ke fai ʻenau ngāue nounou kae mahuʻingá.”
Ko ha meʻa tefito hono ua ʻoku kau ki he founga ko ení ko e ngafa ʻo e fonuá, ʻa ia ʻoku tuku ʻene faʻu ʻa e hōmone progesterone. Lolotonga ʻa e feitamá, ʻoku taʻofi ai ʻe he hōmone ko ení ʻa e mingi lahi ʻa e taungafanaú. Ka ʻi he taimi ní, ka ne taʻeʻoua ʻa e taʻotaʻofi ʻa e hōmoné, ʻe kamata ke mingi ʻa e taungafanaú. ʻI he anga-mahení hili ʻa e vahaʻa ʻo e houa ʻe 8 ki he 13 ʻo e langaá, ʻoku teke mai ai ʻa e pēpeé ki tuʻa fakafou ʻi he kau ki tuʻa ʻo e taungafanau mingi mo mafaó. Hili iá, ʻoku toe haʻu ki tuʻa foki mo e fonuá.
ʻI he taimi ko ení ko e pēpē fanauʻi foʻoú kuo pau ke ne feʻunuʻaki vave ki he ngaahi tuʻunga foʻou ʻo e moʻuí, ʻoku kehe ʻaupito mei he ngaahi tuʻunga ʻo e ʻātakai ko ia ʻi he manava ʻo ʻene faʻeé. Ko e fakatātaá, lolotonga ʻene ʻi he taungafanaú, ko e maʻamaʻa ʻo e pēpeé naʻe fonu ʻi he huhuʻa amniotic ʻoku tētē aí, ʻa ia naʻe haʻu ki tuʻa ʻi he taimi naʻe fāʻeleʻi ai ʻa e valevalé. ʻI he taimi ko ení kuo pau ke fakafonu ʻea ai ʻa e maʻamaʻá ke kamataʻi ʻa e mānavá, ko e kamata ko ení ʻoku faʻa fakaʻilongaʻi ia ʻe he ʻuluaki tangi ʻa e pēpeé. ʻOku toe hoko ʻa e ngaahi liliu lahi fakaʻulia ʻi he mafú mo e toenga ʻo e halanga totó. ʻOku mapuni ha ava ʻokú ne fakahoko ʻa e ongo ʻātiliamu ʻo e mafú mo ha kālava ʻoku afeʻi mei he vilo ʻa e halanga maʻamaʻá, koeʻuhi kae lava ke ʻi ai ha hala foʻou ʻo e totó ʻo fou ʻi he maʻamaʻá, ʻo ʻai ai ke malava ʻa e totó ʻo mimisi ʻa e ʻosikená. ʻOku fakaofo ʻa e hoko vave ʻaupito ʻa e feʻunuʻaki ko eni ki he māmani ʻi tuʻá.
Ko e founga kotoa ʻo e langaá mo e fāʻelé ʻoku fakamanatu mai ai ʻa e ngaahi lea ʻi he Tohi Tapú: “Ko e meʻa kotoa ʻoku ai hano taimi, pea mo hono ʻaho kotofa ki he feinga kotoa pe ʻi he lalo langi.” ʻOku kau ai ʻa e “ʻaho ke fanauʻi.” (Koheleti 3:1, 2) ʻOku pau te ke loto-tatau ko e hokohoko ko eni ʻo e ngaahi feliliuaki ʻi he hōmoné mo e tuʻunga fakaesinó, ʻa ia ʻoku hoko kotoa ʻi ha ngaahi houa siʻi pē, ʻoku fakahaaʻi maʻalaʻala mai ai ʻa e tisaini ʻa hotau Tokotaha-Fakatupú, ʻa ia ʻoku ui ʻe he Tohi Tapú “ko e matavai ʻo e moʻui.”—Sāme 36:9; Koheleti 11:5.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Ko e taimi feitamá ʻoku faʻa kakato ia ʻi he vahaʻa ʻo e uike ʻe 37 ki he 42.
[Taiakalami/Fakatātā ʻi he peesi 24, 25]
Founga ʻo e Fāʻelé
1 Tokotoʻanga ʻo e pēpeé ki muʻa he langaá
2 Ngaʻunu ʻa e pēpeé ke fāʻeleʻí
3 Mafao ʻa e kau ki tuʻa ʻo e taungafanaú
4 Haʻu ki tuʻa ʻa e pēpeé
[Taiakalami]
1
fonua
fakafefine
kau ki tuʻa ʻo e taungafanaú
2
3
4