LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • bh vahe 9 p. 86-95
  • ʻOku Tau Moʻui ʻi he “Kuonga Fakamui”?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOku Tau Moʻui ʻi he “Kuonga Fakamui”?
  • Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • KO HA TAU ʻI HĒVANI
  • NGAAHI TUʻUNGA LALAHI ʻO E KUONGA FAKAMUÍ
  • KAKAI ʻO E KUONGA FAKAMUÍ
  • HOKO ʻA E NGAAHI MEʻA LELEI!
  • KO E HĀ TE KE FAÍ?
  • ʻOku Ofi ʻa e Ngataʻanga ʻo e Māmaní?
    Ko e Hā ʻOku Lava ke Akoʻi Mai ʻe he Tohi Tapú?
  • ʻOku Tau Moʻui Moʻoni ʻi he “Kuonga Fakamui”?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2006
  • Ko e Hā ʻa e Fakaʻilonga ʻo e “Ngaahi ʻAho Fakaʻosí” pe “Taimi Fakamui”?
    Tali ʻo e Ngaahi Fehuʻi Fakatohitapú
  • Ko e Hā ʻa e “Kuonga Fakamui”?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2006
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
bh vahe 9 p. 86-95

VAHE HIVA

ʻOku Tau Moʻui ʻi he “Kuonga Fakamui”?

  • Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻi hotau taimí naʻe tomuʻa tala ʻi he Tohi Tapú?

  • Ko e hā ʻoku tala ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻe hangē ko iá ʻa e kakai ʻi he “kuonga fakamui”?

  • ʻI he fekauʻaki mo e “kuonga fakamui,” ko e hā ʻa e ngaahi meʻa lelei ʻoku tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú?

1. Ko fē ʻe lava ke tau ʻilo ai fekauʻaki mo e kahaʻú?

KUÓ KE mamata ʻi he ongoongo ʻi he televīsoné pea fifili pe ‘Ko e hā ʻe iku ki ai ʻa e māmani ko ení?’ ʻOku mātuʻaki hoko fakafokifā mo taʻeʻamanekina ʻa e ngaahi meʻa fakamamahí he ʻoku ʻikai lava ke tala ki muʻa ʻe ha tangata ʻa e meʻa ʻe hoko ʻi he ʻapongipongí. (Semisi 4:14) Kae kehe, ʻoku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻa e meʻa ʻe hoko ʻi he kahaʻú. (Aisea 46:10) Fuoloa atu ʻi he kuohilí, naʻe tomuʻa tala ai ʻe heʻene Folofolá, ko e Tohi Tapú, ʻo ʻikai ngata pē ʻi he ngaahi meʻa kovi ʻoku hoko ʻi hotau ʻahó kae toe pehē foki ki he ngaahi meʻa fakaofo ʻa ia ʻe hoko ʻi he kahaʻu ofi maí.

2, 3. Ko e hā ʻa e fehuʻi naʻe ʻeke ʻe he kau ākongá kia Sīsuú, pea naʻe anga-fēfē ʻa ʻene tali ki aí?

2 Naʻe lea ʻa Sīsū Kalaisi fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻa ia te ne fakahoko mai ha ngataʻanga ki he tuʻunga fulikivanú pea ngaohi ʻa e māmaní ke hoko ko ha palataisi. (Luke 4:43) Naʻe fiemaʻu ʻe he kakaí ke nau ʻiloʻi ʻa e taimi ʻe hoko mai ai ʻa e Puleʻangá. Ko hono moʻoní, naʻe ʻeke ʻe he kau ākonga ʻa Sīsuú kiate ia: “Ko e ha nai ʻa e fakaʻilonga ʻo haʻo ha mai, mo e faka ʻosi ʻo e kuonga?” (Mātiu 24:3) ʻI he tali ki aí naʻe tala ange ʻe Sīsū kiate kinautolu, ko Sihova pē ko e ʻOtuá ʻokú ne ʻafioʻi tonu ʻa e taimi ʻe hoko mai ai ʻa e ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu ko eni ʻo e ngaahi meʻá. (Mātiu 24:36) Ka naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻa e ngaahi meʻa ʻa ia ʻe hoko ʻi he māmaní ʻi he ki muʻa pē ke ʻomai ʻe he Puleʻangá ʻa e melino mo e malu moʻoni ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Ko e meʻa naʻá ne tomuʻa talá ʻoku lolotonga hoko ia he taimí ni!

3 Ki muʻa ke tau sivisiviʻi ʻa e fakamoʻoni ʻoku tau moʻui ʻi he “faka ʻosi ʻo e kuonga,” tau vakai nounou angé ki ha tau ʻa ia kuo ʻikai malava ke mamata ai ha tangata. Naʻe hoko ia ʻi he nofoʻanga laumālie taʻehāmaí pea ko hono olá ʻoku uesia ai kitautolu.

KO HA TAU ʻI HĒVANI

4, 5. (a) Ko e hā naʻe hoko ʻi hēvani ʻi he taimi nounou mei hono fakanofo ʻa Sīsū ko e Tuʻí? (e) Fakatatau ki he Fakahā 12:​12, ko e hā naʻe iku ki ai ʻa e tau ʻi hēvaní?

4 Ko e vahe ki muʻa ʻi he tohí ni naʻe fakamatala ai naʻe hoko ʻa Sīsū Kalaisi ko e Tuʻi ʻi hēvaní ʻi he taʻu 1914. (Taniela 7:​13, 14) Taimi nounou mei heʻene maʻu ʻa e mafai ʻo e Puleʻangá, naʻe fai ai ʻe Sīsū ʻa e ngāue. “Naʻe hoko ha tau ʻi he langi,” ko e lau ia ʻa e Tohi Tapú. “Ko Maikeli [ko e toe hingoa ia ʻe taha kia Sīsū] mo ʻene kau ʻangelo naʻa nau fai tau mo e Talakoni [ko Sētane ko e Tēvoló], pea naʻe tau ʻa e Talakoni mo ʻene kau ʻangelo aʻana.”a Ko Sētane mo ʻene kau ʻāngelo fulikivanú, ʻa e kau tēmenioó, ne nau foʻi ʻi he tau ko iá pea naʻe lī kinautolu ki tuʻa mei hēvani ki he māmaní. Ko e ngaahi foha laumālie faitōnunga ʻo e ʻOtuá naʻa nau fiefia ʻi he puli atu ʻa Sētane mo ʻene kau tēmenioó. Kae kehe, ʻe ʻikai hokosia ʻe he tangatá ʻa e fiefia ko iá. ʻI hono kehé, naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú: “ʻOiaue ʻa e fonua . . . He kuo hoko hifo ʻa e Tevolo kiate kimoua, ʻoku ne ʻita lahi, ko ʻene ʻilo, ʻoku toesiʻi pe hono taimi.”—Fakahā 12:​7, 9, 12.

5 Kātaki ʻo fakatokangaʻi ange ʻa e meʻa ʻe iku ki ai ʻa e tau ʻi hēvaní. ʻI heʻene tōlilí, ʻe ʻomai ai ʻe Sētane ʻa e ʻoiauē, pe faingataʻa, ki he faʻahinga ʻi he māmaní. Hangē ko ia te ke sio ki aí, ʻoku tau lolotonga moʻui ʻi he taimi ko ia ʻo e ʻoiaueé. Ka ʻe ʻi he tuʻunga nounou ia—‘ʻi ha taimi toesiʻi’ pē. Naʻa mo Sētane ʻokú ne ʻiloʻi ia. ʻOku lave ʻa e Tohi Tapú ki he taimi ko ení ko e “kuonga fakamui.” (2 Timote 3:1) He fiefia moʻoni ē ʻe lava ke hoko kiate kitautolú ʻi he vavé ni ke toʻo atu ʻe he ʻOtuá ʻa hono tākiekina ʻe he Tēvoló ʻa e māmaní! Tau lāulea angé ki he ngaahi meʻa ʻe niʻihi naʻe tomuʻa tala ʻi he Tohi Tapú ʻa ia ʻoku hoko tonu he taimi ní. ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he ngaahi meʻá ni ʻoku tau moʻui ʻi he kuonga fakamuí pea kuo vavé ni ke ʻomai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e ngaahi tāpuaki taʻengata ki he faʻahinga ʻoku ʻofa kia Sihová. ʻUluakí, tau sivisiviʻi angé ʻa e tafaʻaki ʻe fā ʻo e fakaʻilonga naʻe pehē ʻe Sīsū te ne fakaʻilongaʻi ʻa e taimi ʻa ia ʻoku tau moʻui aí.

NGAAHI TUʻUNGA LALAHI ʻO E KUONGA FAKAMUÍ

6, 7. ʻOku anga-fēfē hono fakahoko he ʻahó ni ʻa e ngaahi lea ʻa Sīsū fekauʻaki mo e ngaahi taú pea mo e ngaahi hongé?

6 “ʻE tuʻu ha kakai ki ha kakai, mo ha puleʻanga ki ha puleʻanga.” (Mātiu 24:7) Kuo tāmateʻi ʻa e kakai ʻe laui miliona ʻi he ngaahi tau lolotonga ʻa e senituli kuo maliu atú. Naʻe tohi ʻa e faihisitōlia Pilitānia ʻe taha: “Ko e senituli hono 20 ʻa e senituli lingitoto lahi taha ʻi he hisitōlia kuo lēkōtí. . . . Ko ha senituli ia ʻo e meimei tau taʻemotu, ʻa ia ko e taimi siʻi pē mo nounou ʻoku taʻefai ai ʻi ha feituʻu ha fepaki fakakautau kuo ʻosi fokotuʻutuʻu.” Ko ha līpooti mei he Akoʻanga Vakaiʻi ʻo e Māmaní ʻoku pehē ai: “ʻOku liunga tolu ʻa e tokolahi ʻo e kakai kuo hoko ʻo maʻukovia ʻe he taú ʻi he senituli [hono 20] ʻo laka ia ʻi he ngaahi tau kotoa mei he ʻuluaki senituli T.S. ki he 1899.” Laka hake he kakai ʻe toko 100 miliona kuo mate ko e tupu mei he ngaahi tau talu mei he 1914. Neongo kapau ʻoku tau hokosia ʻa e mamahi ʻo e mole atu ha taha ʻofeina ʻi he taú, ʻoku fakalaka atu ʻi heʻetau mahinoʻí ʻa e mamahi mo e langa ʻa e laui miliona.

‘Ata ‘o e kuonga fakamuí: pā ha pomu, ki‘i tama fasimanava, vakapuna tau, tokotaha ‘oku fihia hili ha mofuike

7 “ʻE ai ha ngāhi honge.” (Mātiu 24:7) ʻOku pehē ʻe he kau fakatotoló ko e lahi ʻo e meʻakai kuo ngaohí kuo tupulaki fakautuutu ia lolotonga ʻa e taʻu ʻe 30 kuohilí. Neongo ia, ʻoku hokohoko atu ʻa e ngaahi hongé koeʻuhi ʻoku ʻikai ke maʻu ʻe he kakai tokolahi ʻa e paʻanga feʻunga ke fakatau mai ʻaki ʻa e meʻakaí pe ko e kelekele ke tō ai ʻa e ngoué. ʻI he ngaahi fonua langalanga haké, ko e kakai laka hake he pilioná kuo pau ke nau moʻui ʻi ha paʻanga hū mai ko e tola U.S. ʻe taha pe siʻi ange ai he ʻaho. Ko e tokolahi taha ʻo e faʻahingá ni ʻoku nau faingataʻaʻia ʻi he fiekaia hokohoko. ʻOku fakafuofua ʻe he Kautaha Moʻui ʻa Māmaní ko e fasimanavá ko ha tupuʻanga lahi ia ʻo e mate ʻa e fānau laka hake he toko nima milioná ʻi he taʻu taki taha.

8, 9. Ko e hā ʻokú ne fakahaaʻi kuo hoko moʻoni ʻa e kikite ʻa Sīsū ʻo fekauʻaki mo e ngaahi mofuiké pea mo e ngaahi mahaki fakaʻauhá?

8 “ʻE ai ʻa e ngaahi fuʻu mofuike.” (Luke 21:11) Fakatatau ki he Savea Fakaesioloki U.S., ko ha ʻavalisi ʻo e mofuike ʻe 19 ʻi he taʻu taki taha ʻoku ʻamanekina ke hokó. ʻOku mālohi feʻunga eni ke ne maumauʻi ʻa e ngaahi falé mo fahi ʻa e kelekelé. Pea ʻi ha fakaʻavalisi, ko e ngaahi mofuike ʻoku mālohi feʻunga ke nau fakatupunga ʻa e ʻauha fakaʻaufuli ʻo e ngaahi falé kuo hoko fakataʻu ia. ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngaahi lēkooti ʻoku ala maʻu ʻo pehē kuo toʻo ʻe he ngaahi mofuiké ʻa e moʻui ʻe ua miliona tupu talu mei he 1900. ʻOku pehē ʻe he maʻuʻanga fakamatala ʻe taha: “Ko e ngaahi fakalakalaka ʻi he tekinolosiá kuo holoki hifo ai ʻi he tuʻunga siʻisiʻi pē ʻa e tokolahi ʻo e maté.”

9 “ʻE ai . . . mo e ngaahi mahaki fakaʻauha.” (Luke 21:11) Neongo ʻa e ngaahi fakalakalaka fakafaitoʻó, ʻoku taaʻi ʻe he ngaahi mahaki motuʻa mo foʻou ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOku pehē ʻe he līpooti ʻe taha ko e ngaahi mahaki ʻiloa ʻe 20—⁠kau ai ʻa e tīpií, malēliá, mo e kōlelá⁠—kuo hoko ia ʻo lahi ange ʻi he ngaahi hongofuluʻi taʻu ki mui ní pea ko e faʻahinga mahaki ʻe niʻihi ʻoku fakautuutu ʻene faingataʻa ke fakamoʻui fakafou ʻi he ngaahi faitoʻó. Ko hono moʻoní, kuo ʻasi ʻo ʻikai siʻi hifo ʻi he mahaki foʻou ʻe 30. Ko e niʻihi ʻo kinautolu ʻoku ʻikai ʻiloʻi hanau faitoʻo pea ʻoku fakatupu mate.

KAKAI ʻO E KUONGA FAKAMUÍ

‘Ata ‘o e kuonga fakamuí: tokotaha puke, kakai ‘oku nau fakahāhā ‘a e ‘ofa ki he pa‘angá mo e mālié, faingata‘a ‘i he fāmilí, kau sōtia he taú

10. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻulungāanga naʻe tomuʻa tala ʻi he 2 Timote 3:​1-5 ʻokú ke sio ai he kakaí ʻi he ʻaho ní?

10 Tuku kehe ʻa hono ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa pau ʻoku hoko ʻi he māmaní, naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú ko e kuonga fakamuí ʻe fakaʻilongaʻiʻaki ia ha liliu ʻi he sōsaieti fakaetangatá. Naʻe fakamatala ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he tuʻunga ʻe ʻi ai ʻa e kakaí fakalūkufuá. ʻI he 2 Timote 3:​1-5, ʻoku tau lau ai: “Ka hokosia ʻa e kuonga fakamui, ʻe ai ha ngaahi taimi faingataʻa.” ʻI hono konga, naʻe pehē ai ʻe Paula ko e kakaí te nau

  • ʻofa kiate kinautolu pē

  • ʻofa ki he paʻangá

  • talangataʻa ki he mātuʻá

  • anga-taʻemolumalu

  • taʻeʻofa ki hoʻota

  • taʻefakamaʻumaʻu

  • anga-fakamanu

  • ʻofa ki he mālié ʻo ʻikai ʻofa ki he ʻOtuá

  • maʻu ʻa e ngeʻesi ʻo e lotú, kae liʻaki ʻa hono mālohí

11. ʻOku anga-fēfē hono fakamatalaʻi ʻe he Sāme 92:7 ʻa e meʻa ʻe hoko ki he faʻahinga fulikivanú?

11 Kuo hoko ʻo pehē ʻa e kakai ʻi ho feituʻú? ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻoku nau pehē. ʻOku ʻi he feituʻu kotoa pē ʻa e kakai ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi ʻulungāanga ʻoku koví. ʻOku fakahaaʻi ʻe he meʻá ni kuo vavé ni ke fai mai ʻe he ʻOtuá ha ngāue, he ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Ka faliki mai ʻa e angahala [pe fulikivanú] hange ha musie, pea fisi ʻa e kau faikovi fuape; ko hono ʻuhinga ke nau ʻauhia ai pe.”—Sāme 92:7.

HOKO ʻA E NGAAHI MEʻA LELEI!

12, 13. Kuo anga-fēfē ʻa e hoko ʻo fakautuutu ʻa e ‘ʻilo moʻoní’ ʻi he “taimi fakamui” ko ení?

12 Ko e kuonga fakamuí ʻoku fonu moʻoni ia ʻi he ʻoiauē, ʻo hangē tofu pē ko e meʻa naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú. Kae kehe, ʻi he māmani faingataʻá ni, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi meʻa lelei ʻoku hoko ʻi he lotolotonga ʻo e kau lotu ʻa Sihová.

13 “ʻE fakautuutu ʻa e ʻilo [moʻoní],” ko e tomuʻa tala ia ʻe he tohi Fakatohitapu ʻa Tanielá. ʻE hoko ʻa e meʻa ko iá ʻafē? ʻI he lolotonga ʻa e “taimi fakamui.” (Taniela 12:4) Kuo tokoniʻi ʻe Sihova, tautefito talu mei he 1914, ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau holi moʻoni ke tauhi kiate iá ke tupulekina ʻi hono mahinoʻi ʻa e Tohi Tapú. Kuo nau mahinoʻi lahi ange ʻa e ngaahi moʻoni mahuʻinga fekauʻaki mo e huafa pea mo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá, ko e feilaulau huhuʻi ʻa Sīsū Kalaisí, ko e tuʻunga ʻo e kau maté pea mo e toetuʻú. ʻIkai ngata aí, kuo ako ʻa e kau lotu kia Sihová ki he anga ʻo hono moʻuiʻaki ʻenau moʻuí ʻi ha founga ʻa ia ʻoku ʻaonga kiate kinautolu pea ʻoatu ai ʻa e fakahīkihiki ki he ʻOtuá. Kuo nau toe maʻu ha mahino māʻalaʻala ange ki he ngafa ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá mo e founga te ne fakatonutonu ai ʻa e ngaahi meʻa ʻi he māmaní. Ko e hā ʻoku nau fai ʻaki ʻa e ʻilo ko ení? Ko e fehuʻi ko iá ʻokú ne ʻomai ai kitautolu ki he toe kikite ʻe taha ʻa ia ʻoku fakahoko ʻi he kuonga fakamui ko ení.

Malanga‘i ‘e he Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová ‘i he fonua kehekehe ‘a e ongoongo lelei ‘o e Pule‘angá ‘i he ngaahi lea lahi

“ʻE ʻoua ke fanongonongo ki mamani katoa ʻa e ongoongolelei ko eni ʻo e puleʻanga.”​—Mātiu 24:14

14. ʻOku mafolalahia fēfē ʻa hono malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá he ʻaho ní, pea ko hai ʻoku nau malangaʻi iá?

14 “ʻE ʻoua ke fanongonongo ki mamani katoa ʻa e ongoongolelei ko eni ʻo e puleʻanga,” ko e lea ia ʻa Sīsū Kalaisi ʻi heʻene kikite fekauʻaki mo e “fakaʻosi ʻo e kuonga.” (Mātiu 24:​3, 14) ʻI he kotoa ʻo e māmaní, ko e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá—kau ki he Puleʻangá tonu, ko e meʻa te ne faí, mo e founga ʻe lava ai ke tau maʻu ʻene ngaahi tāpuakí⁠—ʻoku malangaʻi ia ʻi he ngaahi fonua ʻe 230 tupu pea ʻi he ngaahi lea ʻe 400 tupu. Ko e laui miliona ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻoku nau malangaʻi faivelenga ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá. ʻOku nau haʻu mei he “puleʻanga kotoa pē, mo e ngaahi matakali, mo e ngaahi faʻahinga, mo e ngaahi lea.” (Fakahā 7:9) ʻOku fai ʻe he Kau Fakamoʻoní ʻa e ngaahi ako Tohi Tapu taʻetotongi ʻi ʻapi mo e kakai ʻe laui miliona ʻa ia ʻoku nau loto ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku akoʻi moʻoni ʻe he Tohi Tapú. He fakahoko fakaueʻiloto moʻoni ē ʻo e kikité, tautefito talu mei hono tomuʻa tala ʻe Sīsū ko e kau Kalisitiane moʻoní te nau hoko ko e “fehiʻanekina ʻe he kakai kotoa pe”!—Luke 21:17.

KO E HĀ TE KE FAÍ?

15. (a) ʻOkú ke tui ʻoku tau moʻui ʻi he kuonga fakamuí, pea ko e hā hono ʻuhingá? (e) ʻE ʻuhinga ki he hā “ʻa e ngataʻanga” ki he faʻahinga ʻoku nau fakafepakiʻi ʻa Sihová pea ki he faʻahinga ʻoku nau anganofo ki he tuʻunga-pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

15 Koeʻuhi ʻoku fakahoko he ʻahó ni ʻa e ngaahi kikite Fakatohitapu lahi ʻaupito, ʻikai ʻokú ke loto-tatau ʻoku tau moʻui ʻi he kuonga fakamuí? Hili hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ki he fiemālie ʻa Sihová, ʻoku papau ke hoko mai “ʻa e ngataʻanga.” (Mātiu 24:14) Ko e “ngataʻanga” ʻoku ʻuhinga iá ko e taimi ʻa ia ʻe toʻo ʻosi atu ai ʻe he ʻOtuá ʻa e tuʻunga fulikivanu ʻi he māmaní. Ke fakaʻauha ʻa e faʻahinga kotoa ʻoku fakafepaki loto-lelei kiate Iá, ʻe ngāueʻaki ai ʻe Sihova ʻa Sīsū mo e kau ʻāngelo mālohí. (2 Tesalonaika 1:​6-9) Ko Sētane mo ʻene kau tēmenioó ʻe ʻikai te nau kei kākaaʻi ʻa e ngaahi puleʻangá. Hili iá, ʻe huaʻi hifo ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e ngaahi tāpuaki ki he faʻahinga kotoa ʻoku anganofo ki heʻene tuʻunga-pule māʻoniʻoní.—Fakahā 20:​1-3; 21:​3-5.

16. Ko e hā ʻe fakapotopoto kiate koe ke ke faí?

16 Koeʻuhi ʻoku ofi ʻa e ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu ʻa Sētané, ʻoku fiemaʻu ke tau ʻeke hifo kiate kitautolu, ‘Ko e hā ʻoku totonu ke u faí?’ ʻOku fakapotopoto ke hokohoko atu ʻa e ako lahi ange fekauʻaki mo Sihova pea mo ʻene ngaahi fiemaʻu kiate kitautolú. (Sione 17:3) Hoko ko ha tokotaha ako fakamātoato ʻo e Tohi Tapú. ʻAi ko hoʻo tōʻongá ia ke feohi tuʻumaʻu mo e niʻihi kehe ko ē ʻoku nau kumi ke fai ʻa e finangalo ʻo Sihová. (Hepelu 10:​24, 25) Maʻu ʻa e ʻilo fakautuutu ʻoku ʻai ʻe Sihova ko e ʻOtuá ke ala maʻu ki he kakai ʻi māmani lahí, pea fai ʻa e ngaahi liliu ʻoku fiemaʻu ʻi hoʻo moʻuí koeʻuhi ke lava ai ʻo ke maʻu ʻa e hōifua ʻa e ʻOtuá.—Semisi 4:8.

17. Ko e hā ʻe maʻu fakaʻohovaleʻi ai ʻe he fakaʻauha ʻo e fulikivanú ʻa e tokolahi taha ʻo e kakaí?

17 Naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ko e tokolahi taha ʻo e kakaí te nau tukunoaʻi ʻa e fakamoʻoni ʻoku tau lolotonga moʻui ʻi he kuonga fakamuí. Ko e fakaʻauha ʻo e fulikivanú ʻe hoko fakafokifā mo taʻeʻamanekina mai ia. ʻI he hangē ko ha kaihaʻa ʻi he poʻulí, te ne maʻu fakaʻohovaleʻi ʻa e tokolahi taha ʻo e kakaí. (1 Tesalonaika 5:2) Naʻe fakatokanga ʻa Sīsū: “Kae hange ko e taimi ʻo Noa, ʻe pehe foki ʻa e hoko mai ʻae Fanautama ʻa Tangata. He hange naʻe nofo ʻa e kakai ʻi he kuonga ʻo e Lomaki, ʻo nau kai mo inu, ʻo nau maʻu uaifi mo maʻu husepaniti, ʻo aʻu ki he ʻaho ko ia naʻe hu ai ʻa Noa ki he aake; pea naʻe ʻikai te nau ʻaloʻiloa kaeʻoua ke hoko mai ʻa e Lomaki, ʻo ʻave kinautolu fulipe: ʻe pehe foki ʻa e hoko mai ʻa e Fanautama ʻa Tangata.”—Mātiu 24:​37-39.

18. Ko e hā ʻa e fakatokanga naʻe fai ʻe Sīsū ʻoku totonu ke tau tokanga fakamātoato ki aí?

18 Ko ia ai, naʻe tala ʻe Sīsū ki heʻene kau fanongó: “Mou lamasi kimoutolu, naʻa ʻiloange ʻe mafatukituki homou loto, ko e meʻa ʻi he faʻa kai, mo e faʻa inu, mo e faʻa lotomoʻua ki he moʻui ni, pea lapasi kimoutolu ʻe he ʻaho ko ia ʻo hangē ko ha hele puna: he te ne hoko ki he kakai kotoa pe ʻi heʻenau nofo pe ʻi he funga ʻo māmani kotoa. Ka mou ʻā pe, mo lotu ʻi he taimi kotoa pe, koeʻuhi ke mou lava ke hao mei he ngāhi meʻa ko ia fulipe ʻoku ene ke hoko; pea ke tuʻu [ʻi he fakahōifua] ʻi he ʻao ʻo e Fanautama ʻa Tangata.” (Luke 21:​34-36) ʻOku fakapotopoto ke tokanga fakamātoato ki he ngaahi lea ʻa Sīsuú. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi ko e faʻahinga ʻoku nau maʻu ʻa e hōifua ʻa Sihova ko e ʻOtuá mo e “Fanautama ʻa Tangata,” ʻa Sīsū Kalaisi, ʻoku nau maʻu ʻa e ʻamanaki ʻo e hao moʻui atu ʻi he ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa ʻa Sētané pea mo e moʻui taʻengata ʻi he māmani foʻou fakaofo ʻa ia ʻoku ofi ʻaupito maí!—Sione 3:16; 2 Pita 3:13.

a Ki ha fakamatala ʻoku fakahaaʻi ai ko e Maikelí ko ha toe hingoa ia ʻe taha kia Sīsū Kalaisí, sio ki he ʻApenitiki “Ko Hai ʻa Maikeli ko e ʻĀngelo-Pulé?”

MEʻA ʻOKU AKOʻI ʻE HE TOHI TAPÚ

  • Ko e kuonga fakamuí ʻoku fakaʻilongaʻi ia ʻaki ʻa e ngaahi tau, honge, mofuike mo e mahaki fakaʻauha.—Mātiu 24:7; Luke 21:11.

  • ʻI he kuonga fakamuí, ʻoku ʻofa ai ʻa e tokolahi kiate kinautolu pē, paʻangá, mo e ngaahi mālié kae ʻikai ʻofa ki he ʻOtuá.—2 Timote 3:​1-5.

  • Lolotonga ʻa e kuonga fakamui ko ení, ko e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá ʻoku malangaʻi ia ʻi māmani lahi.—Mātiu 24:14.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share